Fyrir stuttu lauk athyglisverðri Evrópurannsókn á laxi sem staðið hefur frá árinu 2009. Verkefnið bar yfirskriftina SALSEA-Merge og var Matís meðal rannsóknaraðila í því.
Áhugi er fyrir að byggja nýtt verkefni í Norður-Ameríku og á Grænlandi á sömu hugmyndafræði og reynslu en í þessum rannsóknum er aflað aukinnar vitneskju um laxastofna sem ganga í ár og um hafsvæði.
„Verkefnið gekk út á að erfðagreina laxa á öllu útbreiðslusvæðinu í Evrópu, allt frá Norður-Spáni í suðri til Íslands og Rússlands í norðri. Í heild voru greind sýni úr 26.813 laxfiskum úr 284 ám á þessu heimssvæði. Þannig kortlögðum við stofnana í ánum, greindum mismunandi erfðafræðilegar einingar sem gaf okkur betri mynd af erfðafræðilegum mun laxastofnanna á svæðinu,“ segir Kristinn Ólafsson, sérfræðingur í erfða- og líftækni hjá Matís, sem hafði með höndum erfðagreiningar sýna úr íslenskum ám.
„Einn helsti hvatinn að þessu verkefni er staða laxastofna syðst á þessu svæði, þ.e. á Spáni og þar í kring. Vegna loftslagsbreytinga er laxastofninn þarna í hættu en auk þess er mjög mörgum spurningum um laxinn ósvarað, m.a. hvað gerist þegar laxinn gengur úr ánum til sjávar og hvað veldur aukinni dánartíðni þar.“
Þátttakendur í verkefninu voru rannsóknastofnanir líkt og Matís, háskólar og stofnanir sem annast veiðistjórnun á laxi. Auk Matís frá Íslandi tók Veiðimálastofnun einnig þátt í Salsea-Merge verkefninu.„
Með úrvinnslu þessara sýna varð til mjög stór gagnabanki sem gefur mynd af laxastofnunum og samanburð á þeim. Til að fá sem skýrasta mynd af samanburði komum við okkur saman um 14 erfðamörk sem allir greindu á sama hátt. Með þennan mikla fjölda sýna og gagnagrunninn sem orðinn er til við úrvinnslu þeirra hafa nú opnast möguleikar til að taka laxfisk í sjó og greina hvaðan hann er upprunninn. Þetta hefur verið sannreynt nú þegar og gefur okkur hugmynd um hvernig laxinn hagar sér þegar hann gengur í sjó. Vissulega erum við ekki komin með tæki sem gefur svar við öllum okkar spurningum en samt sem áður gefur þetta okkur skýrari mynd en við höfðum áður,“ segir Kristinn.
Þar sem veiðar á laxi í sjó eru ekki leyfðar hér við land hefur Fiskistofa tekið sýni úr laxi sem veiðist sem meðafli í makrílveiðum. Á þennan hátt segir Kristinn að stóra rannsóknin nýtist til að fá skýrari mynd af háttalagi laxanna í íslensku ánum.
„Við vonumst eftir þátttöku í sams konar verkefni sem verður vonandi að veruleika í Norður-Ameríku og Grænlandi. Ef af því verður fæst mynd af öllu því svæði sem Norður-Atlantshafslaxinner á. Verkefnið yrði þá unnið með sama hætti og í Evrópu, þ.e. að grunnvinna verðurhafin með sýnum og erfðagreiningu á fiskum úr ám og í kjölfarið færi fram greining á sýnum úr fiskum í sjó,“ segir Kristinn.
Nánari upplýsingar veitir Kristinn Ólafsson.