Fréttir

Tækifæri til að gera betur – þörf á þróun

Þó Íslendingar standi framarlega í nýtingu og verðmætasköpun úr auðlindum sjávar má enn gera betur, áhersla á rannsóknir, þróun og nýsköpun stuðlar að sjálfbærri verðmætasköpun til framtíðar. Miklu máli skiptir að nýta það vel sem lagt er í kostnað við að afla. Íslendingar fluttu út og neyttu sjálfir afurða úr um 77% af þorskafla 2015 skv. hagtölum.

Ríflega fjórir milljarðar tonna eru framleiddir af hráefnum til matvælaframleiðslu árlega, rúmlega 1400 milljónir þeirra hráefna er ráðstafað gagngert til annars en til matvælaframleiðslu ef marka má FoodOutlook sem tekið er saman af Alþjóða Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna, FAO því fara um 2,9 milljarðar tonna í matvælaframleiðslu á ári hverju. Þekkt er að heimsafli nemur rúmum 90 milljón tonnum þá er reiknað með að alinn fiskur nemi um 80 milljónum tonna í ár, sem er um 10% meira en 2014. Reiknað er með að fiskneysla hafi aukist um 2,5% á sama tíma, neysla villts sjávarfangs hafi dregist saman um 3%, í 9,7kg/mann, en neysla alins fiskmetis hafi aukist um nálega 8%, í 10,9kg/mann. Um 5% þeirra hráefna sem ráðstafað er til matvælaframleiðslu eru veidd eða alin í vatni, en vel þekkt er að um 70% af yfirborði jarðar eru þakin vatni.

Í vikunni sem leið var rætt um þetta og fleiri tengd mál á fundi um Mat árið 2030 hvar vikið var að næringu, loftslagi, nýsköpun og hringrás. Jónas Rúnar Viðarsson faglegur leiðtogi öruggrar virðiskeðju matvæla hjá Matís stýrði á þeim vettvangi málstofu um matvæli úr vatni og nýjar virðiskeðjur sjávar (e. Aquatic food products and new marine value chains). Jónas flutti inngangs erindi hvar hann fór yfir vinnslu aukaafurða fisks til framleiðslu matvæla og innihaldsefna (e. Fish by-products processing for food and food ingredients). Með vísun í rannsóknir Kelleher, frá 2005, og Love, frá 2015, benti Jónas á (Mynd 1) að líklega eru einungis 21% afla að jafnaði neytt sem matar. Ein algengasta birtingarmynd bolfiskafurða eru fiskflök sem nema oft um 35% af heildar þyngd fiska. Algengt er að um 8% lífmassa glatist á sjó áður en að landi er komið, í vinnslu þekkjast dæmi að 25-70% af lönduðum afla fari forgörðum eða sé ekki ráðstafað til matvælaframleiðslu. Við dreifingu og sölu tapast um 7% af því sem framleitt hefur verið, þá er reiknað með að um 28% sé sóað í höndum neytenda.

Jonas-vannyttMynd 1: Nýting afla, hve mikið fer forgörðum og hvar

Úttekt SINTEF í Noregi bendir til þess að Norðmenn nýti um 37% af aukaafurðum landaðs hvítfisks, þeir nýti allan uppsjávarafla og um 90% aukaafurða eldisfisks. Þar fyrir ströndum eru þó gerð út skip í líkingu við MTr. Molnes sem vinna allan sinn afla um borð, þ.m.t. allar aukaafurðir. Jónas varpaði ljósi á þróun mála hér á landi. 

Íslendingar nýta um tæp 57% aukaafurða hefðbundinnar flakavinnslu úr heilum þorski með framleiðslu afurða á borð við marning, hausa, hryggi, hrogn, lifur og lýsi. Úr 244 þúsund tonna þorskafla flytjum við út afurðir úr vinnslu 178 þúsund tonna þorsks við það bætist nærri 4900 tonn af þorski sem neytt er hér á landi. Samtals er um 77% þorskaflans flutt úr landi (74%) sem afurðir eða neytt hér á landi (3%), var 75% árið 2013, 187 þúsund tonn árið 2015 (Mynd 2). 

Thorskur_2015_hringurMynd 2: Nýting þorsks árið 2015

Mestu verðmætin verða til við sölu flaka, ferskra (kældra), frystra nærri 66 þúsund tonn og saltaðra flaka sem og flatts saltaðs þorsks samtals 94 þúsund tonn sem nemur um 39% aflans. Vörur eru framleiddar úr um 76 þúsund tonnum af aukaafurðum hefðbundinnar flakavinnslu þorsks um 31% aflans. Hagtölur benda til þess að um 57 þúsund tonn aukafurða hefðbundinnar flakavinnslu þorsks sé ekki komið á form neysluvara. Þar liggja tækifærin, gera meira úr því sem dregið er úr sjó. Gjör nýting fisks á borð við þorsks verður varla hagkvæm fyrr en eftirspurn hefur skapast fyrir afurðir sem unnar eru úr blóði þorsk, þ.e. með framleiðslu á vörum sem mæta óþekktum eða enn óskilgreindum þörfum. Þá verður vegna matvælaöryggis varla í bráð unnt að nýta allan fisk til framleiðslu matvæla. Jónas benti jafnframt á að í evrópskum reglum um brottkast bann finnast ákvæði sem vinna gegn nýtingu fisktegunda sem þurfa vernd en ánetjast veiðarfærum sem meðafli.

Þó staða í framleiðslu matvæla sé sumstaðar ásættanleg í dag er þörf á því að huga að lýðfræðilegri þróun, straumum og stefnum á mörkuðum. Jónas benti á að önnur aldursamsetning þjóða þurfi annarskonar vörur en við venjumst í dag. Víðast hvar aukast útgjöld til heilbrigðisþjónustu hraðar en sem nemur vexti hagkerfa sömu landa. Slík þróun leiðir til þess að komandi kynslóðir geta tæplega vænst sömu þjónustu í framtíðinni en við nú njótum eða við höfum notið að undanförnu. Því munu komandi kynslóðir þurfa að borða rétt. Sjávarfang getur komið þar að notum, sé þess neytt í hófi og á réttan hátt. Jónas velti upp í því samhengi mögulegri tilurð stórs nýs markaðar mitt á milli lyfjageirans og fyrirtækja sem framleiða neytendavörur, sem hverfist um samþættingu magnvörumarkaða og markaða sem einkennast af syllu vörum (e. niche) annarsvegar og samspili þeirra eiginleika sem vörurnar eru gæddar hinsvegar Mynd 3. Á fundinum var rætt um skilgreiningar og þörf þess að heilbrigðisþjónusta snérist um heilbrigði en ekki sjúkdóma (e. Healthcare rather than sickcare) Mikil orka, miklir fjármunir og mikill tími færi í að eiga við afleiðingarnar, veikindin og eða sjúkdómseinkenni, minna væri lagt upp úr heilbrigði og heilsu. Hvort hér á landi verði byggð hátækni heilsuhús í stað sjúkrahúss mun tíminn líklegast leiða í ljós. 

StraumbreytarMynd 3: Tilgáta um þróun markaða byggt á A.T. Kearney analysis

Áskoranirnar framundan eru miklar. Í því samhengi er mikilvægt að fjárfesta í hæfileikum og innviðum svo forða megi því að svo mikið af fiski glatist, áður en neytendur fá veður af fiskisögunni, eins og gerst hefur í gegnum tíðina. Þannig þarf að tryggja rétt framboð á réttu menntuninni fyrir rétta fólkið svo nýta megi meira af aflanum, auka matvælaframleiðslu úr fiski og gera meiri verðmæti úr aflanum. Vönduð vinnubrögð frá fyrstu hendi skipta miklu máli fyrir verðmætasköpun á síðari stigum.

Nánari upplýsingar veitir Arnljótur B. Bergsson sviðsstjóri innleiðingar og áhrifa

Fréttir

Matvælarannsóknir í breyttum heimi

Þann 20. október verður haldin ráðstefna undir yfirskriftinni Matvælarannsóknir í breyttum heimi, þar sem kynntar verða innlendar rannsóknir og nýir straumar í matvælafræði.

Matvæladagurinn 2016 haldinn á Hótel Natura 20. október kl 12-17.

Aðalfyrirlesari verður Bryndís Skúladóttir frá Samtökum iðnaðarins, sem fjallar um matvælaframleiðslu og umhverfismál og Hörður Kristinsson, rannsókna- og nýsköpunarstjóri hjá Matís, fjallar um nýja og byltingarkennda tækni í matvælaframleiðslu. Fjöldi annarra áhugaverðra fyrirlestra verða á ráðstefnunni, en dagskrána í heild má sjá hér.

Matvælafræðin og matvælaframleiðsla standa frammi fyrir nýjum og krefjandi áskorunum sem tengjast m.a. takmörkuðum auðlindum og fjölgun jarðarbúa sem gera auknar kröfur um gæði og hollustu matvæla. Hvernig verða matvælin okkar í framtíðinni og með hvaða ráðum getum við brauðfætt heiminn næstu áratugina? Svo mikið er víst að rannsóknir gegna lykilhlutverki við að finna svörin við þessum spurningum. Hugvitsamleg nýting auðlinda, hollusta og umhverfismál verða áhersluatriði við þróun matvæla á næstu áratugum, og um það verður fjallað á ráðstefnunni sem er haldin á vegum Matvæla- og næringarfræðafélags Íslands, MNI.

Fjöregg Samtaka iðnaðarins, sem veitt er fyrir lofsvert framtak á sviði matvæla, verður afhent á ráðstefnunni.

Rástefnan er öllum opin og er skráning á vef MNÍ.

Nánari upplýsingar veita:

Guðjón Þorkelsson, prófessor Matvæla- og næringarfræðideild, sími 858 5044 gudjont@matis.is

María Guðjónsdóttir, dósent Matvæla- og næringarfræðideild, mariagu@hi.is

Laufey Steingrímsdóttir, formaður MNI, sími 6963564 laufey@hi.is

Fréttir

Tveir MS fyrirlestrar í matvælafræði

Erla Rán Jónsdóttir og Anna Birna Björnsdóttir halda fyrirlestra um meistaranámsverkefnin sín í Matís að Vínlandsleið 12, mánudaginn 17. október. Dr. Hrönn Ólína Jörundsdóttir, sviðsstjóri hjá Matís er prófdómari hjá Erlu Rán en Sigurjón Arason, yfirverkfræðingur hjá Matís og dósent við HÍ, leiðbeindi Önnu Birnu í sínu verkefni.

Hvenær hefst þessi viðburður: 17. október 2016 – 13:00
Nánari staðsetning: Matís stofa 312. Vínlandsleið 12 Reykjavík

Fyrst mun Erla Rán Jónsdóttir halda fyrirlestur um MS verkefni sitt: Heilsuspillandi efni í plastumbúðum. Mælingar á vatni úr plastbrúsum sem seldir eru á Íslandi. 

Síðan mun Anna Birna Björnsdóttir halda fyrirlestur um MS verkefnið: Breytileiki þorsk- og ufsalifrar eftir árstíma, efna- og eðliseiginleikar.

Fréttir

Framtíðin skiptir máli – lokaráðstefna NordBio

NordBio, verkefnaþætti formennskuárs Íslendinga í Norrænu ráðherranefndinni, fer nú um það bil að ljúka. Af því tilefni var blásið til ráðstefnu í Hörpu í síðustu viku undir heitinu “Minding the future”, sem hægt er útleggja á íslensku sem “Framtíðin skiptir máli”.

Mjög spennandi fyrirlestrar voru í boði á ráðstefnunni en nálgast má þá alla á Youtube. Einnig var í boði að skoða afrakstur verkefnahluta áætlunarinnar en þar voru kynnt verkefni á borð við BiophiliaErmondInnovation in the Nordic BioeconomyMarina og Woodbio. Einnig var í boði að skoða og smakka matvæli sem unnin voru í verkefninu en grænlenskir, færeyskir og íslenskir smáframleiðendur matvæla leyfðu gestum og gangandi að smakka sínar vörur.

Á formennskuári Íslendinga í Norrænu ráðherranefndinni árið 2014 var stefnt að því að nýta þá gríðarlegu möguleika sem felast í uppbyggingu lífhagkerfis á Norðurlöndum. NordBio

áætlun var til þriggja ára og var hleypt af stokkunum sem hluti af formennskuáætlunar Íslendinga. Í NordBio sameinast fjöldi ólíkra verkefna og sviða, með bætta nýtingu auðlinda og lágmörkun úrgangs að markmiði.

Markmið NordBio

  • Að þróa og bæta aðferðir í sjálfbærri framleiðslu og vörunýtingu með það fyrir augum að örva nýsköpun og efnahagslíf, og draga úr umhverfisálagi á Norðurlöndum.
  • Að efla þekkingu sem gagnast við stefnumótun í efnahags- og umhverfismálum með því að auka samstarf á sviðum rannsókna, þróunar og nýsköpunar.
  • ·Að efla nýsköpun í orkunýtni, matvælaöryggi og lýðheilsu, og greiða fyrir norrænni framleiðslu á mörkuðum til að mæta þeirri vaxandi matarþörf sem fylgir fólksfjölgun í heiminum.
  • Að kynna árangur verkefna á sviði fræðslu um sjálfbæra þróun.
  • Að gera rannsóknir og háskólastörf á sviðum sjálfbærrar framleiðslu og nýtingar meira aðlaðandi í augum komandi kynslóða.
  • Að leiða saman ástundun vísinda-, tækni- og menningargreina á hinum ýmsu skólastigum, innan vébanda stofnana sem og atvinnulífsins.
  • Að bjóða sameiginlegan norrænan vettvang til samvinnu og skoðanaskipta fyrir ólíka aldurshópa og sérfræðinga úr ýmsum áttum.

Óhætt er að segja að vel hafi tekist til og fjöldi fólks lagði leið sína í Hörpu til að hlýða á alla fyrirlestrana og ekki síður til þess að smakka það góðgæti sem borið var fram af Norrænum smáframleiðendum.

Nánari upplýsingar má finna á www.nordbio.org.

Fréttir

Matvælarannsóknir í breyttum heimi

Þann 20. október verður haldin ráðstefna undir yfirskriftinni Matvælarannsóknir í breyttum heimi, þar sem kynntar verða innlendar rannsóknir og nýir straumar í matvælafræði.

Matvæladagurinn 2016 haldinn á Hótel Natura 20. október kl 12-17.

Aðalfyrirlesari verður Bryndís Skúladóttir frá Samtökum iðnaðarins, sem fjallar um matvælaframleiðslu og umhverfismál og Hörður Kristinsson, rannsókna- og nýsköpunarstjóri hjá Matís, fjallar um nýja og byltingarkennda tækni í matvælaframleiðslu. Fjöldi annarra áhugaverðra fyrirlestra verða á ráðstefnunni, en dagskrána í heild má sjá hér.

Matvælafræðin og matvælaframleiðsla standa frammi fyrir nýjum og krefjandi áskorunum sem tengjast m.a. takmörkuðum auðlindum og fjölgun jarðarbúa sem gera auknar kröfur um gæði og hollustu matvæla. Hvernig verða matvælin okkar í framtíðinni og með hvaða ráðum getum við brauðfætt heiminn næstu áratugina? Svo mikið er víst að rannsóknir gegna lykilhlutverki við að finna svörin við þessum spurningum. Hugvitsamleg nýting auðlinda, hollusta og umhverfismál verða áhersluatriði við þróun matvæla á næstu áratugum, og um það verður fjallað á ráðstefnunni sem er haldin á vegum Matvæla- og næringarfræðafélags Íslands, MNI.

Fjöregg Samtaka iðnaðarins, sem veitt er fyrir lofsvert framtak á sviði matvæla, verður afhent á ráðstefnunni.

Rástefnan er öllum opin og er skráning á vef MNÍ.

Nánari upplýsingar veita:

Guðjón Þorkelsson, prófessor Matvæla- og næringarfræðideild, sími 858 5044 gudjont@matis.is

María Guðjónsdóttir, dósent Matvæla- og næringarfræðideild, mariagu@hi.is

Laufey Steingrímsdóttir, formaður MNI, sími 6963564 laufey@hi.is

Fréttir

Í sýndarveruleika verða vísindin enn skemmtilegri

Matís hefur undanfarnar vikur unnið með Skotta Film að framleiðslu sýndarveruleikamyndbands um lífhagkerfið. Lífhagkerfið er hugtak sem fæstir þekkja og því var upplagt að útskýra hugtakið með nýjum og áhugaverðum hætti sem hrifið gæti sem flesta, þá sérstaklega yngri kynslóðina. Við erum afskaplega stolt af þessu myndbandi og stefnum að framleiðslu fleiri slíkra myndbanda á næstu vikum og mánuðum. Myndböndin má finna á Youtube rás Matís og hægt er að draga myndbandið til ef sýndarveruleikagleraugu eru ekki til staðar.

Af hverju lífhagkerfi? Hvað er lífhagkerfi?

Fæstir vita hvað er átt við með orðinu lífhagkerfi og margir sýna því málefninu takmarkaðann áhuga. Hér er hugtak sem ætti að skipta alla Íslendinga máli vegna þess að þjóðin, eins og aðrar vestrænar þjóðir, gengur á óendurvinnanlegar auðlindir, ekki hvað síst í matvælaframleiðslu. Mikilvægt er að líta með öðrum augum á þessa hluti og reyna eftir fremsta megni að innleiða hugsunarhátt sem stuðlar að nýtungu auðlinda sem hægt er að endurnýta. Lífhagkerfið er í raun hugtak sem nær yfir allt sem náttúran býður upp á; allt frá því sem manneskjan getur gert og er fær um að gera og yfir í það að örverur verða grunnurinn að allri plastframleiðslu framtíðarinnar!

Drekkum við vatn í framtíðinni úr plastflöskum sem bakteríur hafa framleitt……… 🙂

Skýrt og skorinort: lífhagkerfi er hagkerfi sem byggir á nýtingu lifandi auðlinda á landi og í sjó þar sem leitast er við að hámarka ávinning án þess að ganga á auðlindirnar.
 
Á þessu ári lýkur þriggja ára formennskuáætlun Íslendinga í Norrænu ráðherranefndinni en hún hófst árið 2014 þegar Ísland gegndi formennsku í Norrænu ráðherranefndinni. Af því tilefni er boðað til ráðstefnu í Hörpu, þar sem einstakt tækifæri gefst til að fræðast um lífhagkerfið og NordBio verkefnin, heyra um alþjóðlega strauma og stefnur á þessu sviði og leggja á ráðin um það hvernig framtíðin eigi að líta út.

Ráðstefnan fer fram í Hörpu og fyrir utan fyrirlestra, veggspjaldasýningar, sýningar á sýndarveruleikamyndbandi þá gefst gestum tækifæri til að smakka vörur sem framleiddar hafa verið úr lífhagkerfi norræna svæða; Grænlands, Færeyja og Íslands svo dæmi séu tekin.

Sjá nánar um ráðstefnuna.

Sýndarveruleikamyndbönd Matís

Fréttir

Rannsaka íslenska njólann

Í dag, föstudaginn 7. október, heldur Árný Ingveldur Brynjarsdóttir meistaravörn sína í auðlindafræðum. Vörnin hefst kl. 11:00 og verður í stofu M-201 á Sólborg en markmið verkefnisins var m.a. að ákvarða útdráttaraðferð og mæla lífvirkni í íslenska njólanum.

Meistaravörn í auðlindadeild

Verkefni Árnýjar ber heitið „Seasonal and In-Plant Variation in Composition and Bioactivity of Northern Dock (Rumex longifolius DC.) Extracts“. Markmið verkefnisins var að ákvarða útdráttaraðferð og mæla lífvirkni í íslenska njólanum og kanna hvort fótur væri fyrir fyrir þeim eiginleikum sem hefðbundar

íslenskar náttúrlækningar segja til um. Skoðaðar voru tvær mismunandi útdráttaraðferðir, þrír útdráttarvökvar (metanól, etanól og vatn), mismunandi plöntuhlutar (rætur, laufblöð og fræ), mismunandi vinnsluaðferðir (ferskt, frostþurrkað og loftþurrkað) og þrír mismunandi uppskerutímar (júní, júlí og ágúst) og mældir andoxandi og bólguhamlandi eiginleikar sýna.

Rumex Longifolius Njóli | Rumex Longifolius.

Meginhluti vinnunnar fór fram við Háskólann á Akureyri en mælingar voru að hluta til framkvæmdar í samstarfi við sérfræðinga Matís.  Árny lauk bakkalár (B.Sc) prófi í líftækni frá auðlindadeild Háskólans á Akureyri vorið 2013.

Leiðbeinendur verkefnisins voru Eva Kuttner verkefnastjóri hjá Matís og Rannveig Björnsdóttir dósent við Auðlindadeild Háskólans á Akureyri.

Andmælandi er Sesselja Ómarsdóttir, forstöðumaður gæðarannsókna hjá Alvotech og prófessor við lyfjafræðideild Háskóla Íslands.

Fréttir

NordBio ráðstefnan hefst á morgun – kynning á vörum smáframleiðenda frá Grænlandi, Færeyjum og Íslandi

NordBio ráðstefnan hefst á morgun en ráðstefnan er loka punkturinn í þriggja ára formennskuáætlun Íslendinga í Norrænu ráðherranefndinni. Samhliða ráðstefnunni verða sýningar / kynningar á vörum sem smáframleiðendur unnu að innan áætlunarinnar, veggspjaldakynningar og kynningar á sýndarveruleikaefni um lífhagkerfið. Ókeypis aðgangur er á þessar sýningar / kynningar.

Sýningarnar / kynningarnar verða á Eyrinni, sem er 300 fermetra rými, sem staðsett er á annarri hæð Hörpu.

VR_taekni_birt_af_vef_www.ruv.isSýndarveruleikatæknin nýtt til kennslu í Árskóla á Sauðárkróki (mynd af vef RÚV, www.ruv.is, nánar: http://ruv.is/frett/360-gradu-syndarveruleiki-a-saudarkroki).

Fréttir

„Bestun sjóflutninga á ferskum fiskflökum og -bitum“ og „Einangrun, vatnsrof og lífvirkni kollagens úr þorskroði“

Hvað eiga titlarnir hér að ofan sameiginlegt? Jú þetta eru efnistök tveggja fyrirlestra sem fram fara í dag og tengjast báðir Matís. Fyrirlestrarnir eru hluti af meistargráðu tveggja nemenda í matvælafræði við Háskóla Íslands.

MS fyrirlestur í matvælafræði
Dagný Björk Aðalsteinsdóttir

Matís, Stofa 312. Vínlandsleið 14 Reykjavík
3. október 2016 kl. 14:00-15:00

Einangrun, vatnsrof og lífvirkni kollagens úr þorskroði
“Isolation, hydrolysation and bioactive properties of collagen from cod skin”.


Markmið þessa verkefnisins má skipta upp í þrjú skref. Fyrsta skrefið var að finna aðferð til þess að einangra kollagen úr þorskroði með góðum heimtum, annað skrefið var að vatnsrjúfa kollagen með mismunandi ensímum til þess að fá sem hæst DH gildi og þriðja skrefið var að mæla lífvirkni kollagen peptíða. Markmiðið var að athuga hvaða áhrif mismunandi DH gildi höfðu á lífvirknina. Ensímin sem voru valin í vatnsrofið voru: Alcalase, Flavourzyme, Neutrase, Protamex, Tail-37 and TZ-02-L og lífvirknimælingarnar sem voru gerðar: ACE-inhibiting, elastase-inhibiting, Metal Chelating, ORAC and Reducing power.

Einangrunarskrefið var árangursríkt og kollagen var einangrað úr þorskroðinu með góðum heimtum. Kollagenið var vatnsrofið með mismunandi ensímum og tegund og hlutfall ensíma hafði áhrif á stig vatnsrofs og lífvirkni. Niðurstöðurnar sýndu fram á lág gildi í andoxunarmælingum en niðurstöðurnar sýndu einnig fram á að kollagen úr þorskroði geti haft hamlandi áhrif á elastase og haft góð áhrif á húðina.

Verkefni til meistaragráðu í matvælafræði unnið á Matís í samstarfi við Codland með stuðningi frá Nordic Innovation.

Leiðbeinendur: Margrét Geirsdóttir MSc Matís og Sigurjón Arason prófessor við matvæla- og næringarfræðideild og yfirverkfræðingur við Matís.

Prófdómari: Þórhallur Ingi Halldórsson prófessor við matvæla- og næringarfræðideild

MS fyrirlestur í matvælafræði
Ásgeir Jónsson

Matís, Stofa 312. Vínlandsleið 14 Reykjavík
3. október 2016 kl. 15:00-16:00

Bestun sjóflutninga á ferskum fiskflökum og -bitum. Gæði og kostnaður
“Optimized Sea Transport of Fresh Fillets and Loins. Quality and Cost”.

Markmið þessa verkefnis er að greina þróun flutninga á ferskum flökum og bitum frá Íslandi undanfarin ár. Einnig að meta áhrif þess á gæði og geymsluþol þegar ferskri afurð er pakkað á hefðbundinn hátt í frauðkassa samanborið við að pakka henni í ískrapa í ker. Í síðasta lagi að bera saman umbúða- og flutningskostnað þessara tveggja pökkunaraðferða.

Niðurstöðurnar sýna að magn ferskra flaka og bita sem flutt er með skipum frá Íslandi tæplega sexfaldaðist frá 2004 til 2014. Árin 2013 og 2014 fór um 90% af þeim fersku flökum og bitum sem fluttir voru með skipum á tvo markaði; Bretland og Frakkland. Niðurstöður rannsókna sýna að sterk jákvæð tengsl eru milli lengra geymsluþols og þess að pakka afurð í ískrapa í ker samanborið við frauðkassa. Ískrapinn bætti einnig upp fyrir skort á forkælingu fyrir pökkun. Niðurstöður kostnaðargreiningar sýna að umtalsvert ódýrara er að pakka vöru í ker en frauðkassa. Þá er flutningskostnaðar einnig lægri í flestum tilvikum þegar ker eru borin saman við frauðkassa. Meira en helmingi lægri ef borinn er saman kostnaður við að flytja fullan gám af kerum annars vegar og 3 kg frauðkössum hins vegar. Sveigjanleikinn við notkun kera er þó mun minni og dregur það úr notkunarmöguleikum

Verkefni til meistaragráðu í matvælafræði unnið á Matís í samstarfi við Sæplast, ThorIce,  Eimskip, Samskip og Sjávarútvegsklasa Vestfjarða með stuðningi AVS Rannsóknasjóðs í sjávarútvegi.

Leiðbeinendur: Dr. Björn Margeirsson ráðgjafi Matís, Sigurjón Arason prófessor við matvæla- og næringarfræðideild og yfirverkfræðingur við Matís og Ögmundur Knútsson forseti viðskipta- og raunvísindasviðs Háskólans á Akureyri.

Prófdómari: Daði Már Kristófersson prófessor og Forseti Félagsvísindasviðs HÍ.

Skýrslur

Áhrif dauðastirðnunar á gæði fiskflaka / The effect of rigor mortis on fillet quality

Útgefið:

01/10/2016

Höfundar:

Gunnar Þórðarson, Albert Högnason, Anton Helgi Guðjónsson

Styrkt af:

AVS Rannsóknasjóður í sjávarútvegi (R 16 014-16)

Tengiliður

Gunnar Þórðarson

Svæðisstjóri

gunnar.thordarson@matis.is

Áhrif dauðastirðnunar á gæði fiskflaka / The effect of rigor mortis on fillet quality

Tilgangur rannsóknarinnar var annars vegar að rannsaka áhrif ofurkælingar á dauðstirðnun og bera saman við hefðbundna kælingu og hins vegar að útbúa kynningarefni sem hægt væri að nota til að kynna hagsmunaaðilum í sjávarútvegi mikilvægi þess að stýra dauðastirðnunarferlinu. Rannsókn var gerð á þorski og laxi og hún framkvæmd á tveimur mismunandi árstímum fyrir þorsk, en mikill munur getur verið á ástandi hráefnis eftir því hvenær og hvar fiskur er veiddur. Rannsóknin var tvíþætt þar sem annars vegar var aflað gagna um áhrif kælingar á dauðastirðnunarferlið þar sem hóparnir voru bornir saman; ofurkældur og hefðbundinn, og hins vegar að túlka niðurstöður fyrir kynningarefni. Ofurkæling í þorski er miðuð við kælingu niður í -0,8 °C og laxi í -1,5 °C en hefðbundin kæling er miðuð við 0 °C fyrir báðar tegundir. Bæði var skoðaður mismunur milli hópa ásamt því að bera saman mismun innan hópa. Lítill munur innan hópa bendir til nákvæmari og trúverðugri niðurstöðu. Niðurstöður sýna að mikill munur er á samdrætti fiskvöðva við að fara í gegnum dauðstirðnunarferlið eftir því hvort hann er ofurkældur eða notast er við hefðbundna kælingu. Draga má þá ályktun að mikill gæðaávinningur sé í notkun ofurkælingar fyrir dauðastirðnun, sem dregur úr samdrætti og þar af leiðandi úr spennu milli vöðva og hryggs. Við of hraðan og mikinn samdrátt við dauðastirðnun getur vöðvi auðveldlega orðið fyrir skemmdum eins og losi, stinnleiki flaka minnkar o.fl.

The purpose of this project was to study the effect of superchilling on rigor mortis process and compare it to traditional chilling with ice. Also to prepare promotional material to enlighten the fishery industry on the importance of managing the process of rigor mortis for product quality. A study was conducted on cod and salmon, including seasonality effect on rigor mortis for cod. The definition on sub chilling in this study is; for cod it is based on cooling to -0.7 °C and for salmon down to -1.5 °C and for traditional chilling by ice is targeted at 0 °C for both species. The rigor process was studied between groups, sub-chilled and traditional, and within groups to investigate standard deviation between samples to sample credibility of outcome. The results indicate a large difference in the contraction process on whether the fish is super chilled or traditional cooling used. The conclusion of the study indicates that sub chilling, which reduces the contraction and consequently the tension between muscle and backbone in the process, can have a large effect on fillet quality, less gaping and a firmer product.

Skoða skýrslu
IS