Fréttir

Allt í land – fundur um bætta nýtingu sjávarafla á norðurslóðum

Samhliða formennskuáætlun Færeyinga í Norrænu ráðherranefndinni hefur færeyska fyrirtækinu Syntesa verið falið að kanna möguleika hinna Norrænu þjóða á bættri nýtingu sjávarafla.

Sem hluti af þeirri vinnu hefur Syntesa, ásamt samstarfsaðilum í Noregi, Grænlandi og Íslandi, staðið fyrir vinnufundum með hagsmunaaðilum og greint ýmis gögn er snúa að nýtingu afla. Slíkur fundur var haldinn í húsakinnum Matís í nóvember sl. sem tókst með miklum ágætum.

Nú er komið að seinni fundinum hér á landi í þessari fundaröð og munu starfsmenn Syntesa greina þar frá helstu niðurstöðum vinnufundanna í Noregi, Grænlandi, Færeyjum og Íslandi. Fundurinn fer fram í húsakynnum Matís, Vínlandsleið 12, klukkan 9:00-11:00, 14. apríl nk.

Þess er vænst að niðurstöður vinnufundanna muni móta að einhverju leyti þá stefnu sem Norræna ráðherranefndin mun taka varðandi fullnýtingu fiskafla og stuðning við rannsóknir og þróun á því sviði á næstu misserum. Því er mikilvægt að raddir sem flestra hagsmunaaðila heyrist á þessu fundum. Ljóst er að þegar kemur að (full)nýtingu sjávarafla standa Íslendingar mjög framarlega, en þó er alltaf hægt að gera betur. Því er mikilvægt að hagsmunaaðilar ræði saman um hvernig hægt sé að bæta tækni, aðlaga lagaumhverfi/fiskveiðistjórnun, þróa nýjar afurðir og markaði ofl. þannig að allur afli sem veiddur er komi að landi og verði að verðmætum afurðum.

Á síðustu misserum hefur sprottið upp fjöldi fyrirtækja sem stunda framleiðslu á svokölluðum hliðarafurðum. Þessi geiri er í mikilli sókn og er ljóst að mörg tækifæri leynast í nýtingu á hráefni sem áður var fleygt, urðað eða brætt. Mikilvægt er að þarfir þessa geira séu hafðar í huga þegar fullnýting er rædd.

Er það von þeirra sem standa að fundinum að sem flestir hagsmunaaðilar sjái sér fært að mæta og leggi sitt að mörkum þannig að sjónarhorn og þarfir sem flestra komi fram.

Bætt nýting sjávarafla á norðurslóðum

Staður: Matís, Vínlandsleið 12, Reykjavík
Tími: 14. apríl 2016 kl 9:00-11:00

Dagskrá

9:00       Fundarsetning (Jónas R. Viðarsson – Matís)
9:10       Helstu niðurstöður „alt í land“ (Unn Laksá – Syntesa)
9:40       Efnahagsleg greining á bættri nýtingu sjávarafla (Magni Laksafoss – Syntesa)
10:00     Fullnýting bolfisks á Íslandi (Ásbjörn Jónsson – Matís)
10:15     Umræður (Jónas R. Viðarsson – Matís)
11:00     Fundarlok

Nauðsynlegt er að tilkynna þátttöku með því að senda tölvupóst á Jónas R. Viðarsson hjá Matís, jonas@matis.is

Fréttir

Hvað er í fóðri fiska?

Svik í viðskiptum með matvæli eru alvarlegt vandamál og fiskur meðal þeirra matvæla þar sem mest svindl virðist viðgangast. Matís efndi til málstofu þar sem fjallað var um matvælasvik frá ýmsum hliðum, og meðal annars skoðað á hvaða hátt erfðatækni getur nýst til að stuðla að auknum heilindum.

Er Matís einn af 38 þátttakendum í stóru samevrópsku verkefni, Food Integrity, sem ætlað er að greina svik með matvæli og þróa fyrirbyggjandi aðferðir. Hefur verkefninu verið úthlutað samtals 12 milljónum evra og snýr hlutur Matís að viðskiptum með sjávarafurðir.

Pálmaolía og melamín

Jón Árnason, verkefnastjóri hjá Matís, flutti erindi á ráðstefnunni þar sem hann fjallaði um hvernig má fylgjast með og sannreyna innihald fóðurs í fiskeldi. Hann segir vandamál með fiskeldisfóður sem betur fer vera fátíð, en samt þurfi að vera á verði. Þá geri neytendur vaxandi kröfu um að vita mikið um uppruna alls þess matar sem þeir borða. „Neytendur horfa ekki bara á gæðin og verðið heldur líka hvaðan maturinn kemur og hvað hann inniheldur. Þetta gerir það að verkum að enn brýnna verður fyrir fiskeldisfyrirtæki að geta með vissu rakið allt það hráefni sem notað er til eldisins.“

Nefnir Jón nokkur dæmi, eins og þær deilur sem komu upp í umræðunni um norskt laxeldi fyrir ári. „Þá spannst mikil umræða um notkun pálmaolíu í fiskafóðri vegna þess hvernig pálmaolía er framleidd víða um heim. Stunda bændur það að eyða villtum frumskógi til að greiða fyrir pálmaræktuninni og bitnar mjög á lífríkinu á þeim svæðum.“

Einnig nefnir Jón það uppnám sem varð í Evrópu á sínum tíma þegar upp komst að framleiðandi hafði blandað kjöt- og beinamjöli saman við hefðbundið fiskimjöl. „Þetta var þegar óttinn við Creutzfeldt-Jakob sjúkdóminn var hvað mestur og varð til þess að Evrópusambandið takmarkaði mjög notkun fiskimjöls á tímabili.“

Segir Jón jafnvel hugsanlegt að framleiðendur gætu tekið upp á því að bæta efninu melamín út í fiskeldisfóður til að búa til villandi niðurstöður um næringarinnihald. „Um er að ræða ólífrænt samband af köfnunarefni sem nýtist ekki sem næring og getur jafnvel virkað sem eitur, en ef gerð væri greining á köfnunarefnisinnihaldi melamín-blandaðs fóðurs myndi hún gefa til kynna að prótíninnihaldið væri hærra en það er í raun.“

Hvað er þá til ráða? Jón segir eina leið til að tryggja heilindin að stuðla að vönduðu upplýsingaflæði niður alla virðiskeðjuna. Önnur leið er að nýta alþjóðlega staðla og stóla á opinbert eftirlit. „Aquaculture Stewardship Council og ýmsir aðrir staðlar leitast við að votta ferla og gæði niður alla virðiskeðjuna.“
Þriðja leiðin er að nota erfðatækni og láta fóðursýnin segja söguna. „Ef grunur leikur á því að eitthvert hráefni sé í fóðrinu sem ekki á að vera þar þá getur erfðarannsókn skorið úr um hvort svo sé. Jafnvel í mjölformi er hægt að greina hvað hefur farið í fóðrið, s.s. hvaða plöntu- og dýrategundir er þar að finna.

Ofagreind frétt/viðtal birtist í Morgunblaðinu og á www.mbl.is 17. mars sl. / ai@mbl.is.

Nánari upplýsingar veitir Jón Árnason hjá Matís.

Skýrslur

Áhrif árstíma, blæðingaraðferða og geymsluhitastigs á gæði og stöðugleika frosinna þorsklifra

Útgefið:

01/04/2016

Höfundar:

Magnea G. Karlsdóttir, Sigurjón Arason, Ásbjörn Jónsson

Styrkt af:

AVS rannsóknasjóður í sjávarútvegi

Tengiliður

Sigurjón Arason

Yfirverkfræðingur

sigurjon.arason@matis.is

Áhrif árstíma, blæðingaraðferða og geymsluhitastigs á gæði og stöðugleika frosinna þorsklifra

Meginmarkmið verkefnisins var að auka nýtingu og um leið þekkingu á stöðugleika þorsklifrar í frosti eftir árstíma. Með aukinni þekkingu á áhrifum árstíma, hráefnisgæða og geymsluaðstæðna á stöðugleika lifrar í frosti er hægt að tryggja að hráefni fyrir áframhaldandi vinnslu sé fáanlegt allt árið um kring. Þessi skýrsla fjallar um áhrif árstíma, blæðingaraðferða og geymsluhitastigs á gæði og stöðugleika frosinna þorsklifra. Matsþættir voru meðal annars ensímvirkni (fríar fitusýrur) og þránun (fyrsta- og annarstigs myndefni þránunar). Árstími hafði marktæk áhrif á efnasamsetningu og ensímvirkni lifranna. Það endurspeglaðist í hærra fituinnihaldi og hærra magni af fríum fitusýrum í lifur sem safnað var í júlí samanborið við lifur frá apríl. Stöðugleiki í frosti var einnig breytilegur eftir árstíma þar sem lifur frá júlí var viðkvæmari gagnvart myndun peroxíðs. Mismunandi blóðgunaraðferðir (blóðgun og slæging í einu handtaki (eitt skref) og að blóðga fyrst og slægja svo (tvö skref)) höfðu almennt lítil áhrif á efnasamsetningu og ensímvirkni lifranna. Blóðgunaraðferðirnar höfðu aftur á móti marktæk áhrif á myndun annarstigs myndefni þránunar við frostgeymslu þar sem lifur frá fiski blóðgaður í 2 skrefum var minna þrá samanborið við lifur frá fiski blóðgaður í einu skrefi. Geymsluhitastig og tími höfðu afgerandi áhrif á stöðugleika lifranna í frosti. Útfrá fyrirliggjandi niðurstöðum er ráðlagt að geyma frosna lifur við -25 °C heldur en -18 °C til þess að hægja á skemmdarferlum.

To our knowledge, there is limited information available regarding the effects of temperature, bleeding method, and seasonal variation on oxidation stability of cod liver during frozen storage. A profound knowledge of cod liver stability during frozen storage is needed to secure the available supply of cod liver for processing all year around. The objective of the present study was therefore to evaluate lipid deterioration during frozen storage of cod liver. The effects of temperature, storage time, bleeding method, and seasonal variation on lipid hydrolysis and oxidation were analysed. Time of year significantly affected the chemical composition and enzymatic activity of the liver, which was reflected in a higher fat content and higher level of free fatty acids in the liver collected in July compared to liver collected in April. Stability during frozen storage varied also with season where liver from July was more vulnerable towards peroxidation. Different bleeding methods (bleeding and gutting in one step compared to bleeding first and then gutting (two steps)) had significant effect on the lipid oxidation where liver from fish bled in one step turned out to be more rancid compared to liver from fish bled in two steps. Storage temperature and time proved to be important factors with regard to lipid degradation of cod liver during frozen storage. Based on present results, in can be recommended to store frozen liver at – 25 °C rather than -18 °C in order to slow down these damage reactions.

Skoða skýrslu

Fréttir

Mikilvægi örvera fyrir íslenskan sjávarútveg – úthlutun öndvegisstyrkja Rannís

Rannís úthlutaði styrkjum úr Rannsóknasjóði fyrir styrkárið 2016 í síðasta mánuði. Matís hlaut tvo öndvegisstyrki, þar af er Matís með verkefnastjórn í öðru þeirra, en báðir styrkirnir tengjast örverurannsóknum. Matís hlaut einnig rannsóknastöðu- og doktorsnemastyrki sem  tengjast annarsvegar rannsóknum á örverum og hinsvegar makrílrannsóknum.

Verkefnin verða unnin í samstarfi við Hafrannsóknastofnun, HÍ, Náttúrufræðistofnun, ÍSOR ásamt alþjóðlegum samstarfsaðlium. Annar öndvegisstyrkurinn, MIME, mun nýtast til þess að fá betri heildarsýn á fjölbreytileika örvera í hafinum í kringum Ísland og hlutverk þeirra í fæðukeðjunni. Upplýsingar um fjölbreytileika örvera á íslensku hafsvæði geta haft mikið hagnýtt gildi fyrir íslenskan sjávarútveg.

Um öndvegisverkefnið MIME

Rannsóknir á fjölbreytileika sjávarörvera hafa aukist mikið undanfarin ár en litlar upplýsingar eru til um örverur í hafinu umhverfis Ísland. Markmið verkefnisins er að rannsaka örverufjölbreytileika í sýnum sem hefur verið safnað árlega í sjö ár á skilgreindum sýnatökustöðvum í kringum landið. Í verkefninu verða áhrif hitnunar andrúmslofts og súrnun sjávar rannsökuð m.t.t. örverufjölbreytileika og efnahringrása í sjónum. Þrjár tilgátur hafa verið settar fram: „a) Mikill munur er á örverusamfélögum fyrir norðan, og sunnan við landið, b) Synechococcus finnst í Norður-Atlantshafi við Ísland og í köldum Pólsjó en gegnir þó ekki sambærilegu lykilhlutverki sem frumbjarga örvera eins og við lægri breiddargráður, og c) Súrnun sjávar gerist hraðar á norðlægum slóðum í samanburði við suðlæg (temperate og tropical) svæði og hefur þess vegna meiri áhrif á sjávarörverur á norðlægum breiddargráðum sem veldur breytingum á fjölbreytileika og fjölda þeirra“. Svör við þessum tilgátum fást með því að nota nýjustu tækni í DNA raðgreiningu á genamengjum og gena tjáningu ásamt notkun örverugreinis. Rannsóknaráherslur verða lagðar á að bera saman mismunandi einkenni hafsvæða eins og kaldan pólsjó úr norðri við heitari sjó sem kemur úr suðri með Irminger straumnum. Haffræði- og lífupplýsingagögn verða sett í samhengi með nýju forriti (MB3-IS) til að skoða samvirkni á milli örveranna og umhverfisbreyta. Nýir stofnar örvera verða einangraðir og þeim lýst.

Nánari upplýsingar veitir verkefnisstjóri MIME, dr. Viggó Þ. Marteinsson hjá Matís.

Fréttir

Hvatningarverðlaun sjávarútvegsins

Nú rétt í þessu voru Hvatningarverðlaun sjávarútvegsins afhent á ársráðstefnu Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.

Dr. Hólmfríður Sveinsdóttir, sem stýrir fyrirtækinu IceProtein á Sauðárkróki, hlaut Hvatningarverðlaun sjávarútvegsins sem veitt voru á ársráðstefnu Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi árið 2016. IceProtein og Protis settu nýlega á markað nýja vörulínu byggða á áralöngum rannsóknum á heilsubætandi áhrifum fiskpróteina. Þetta þykir okkur afskaplega áhugavert framtak kröftugs frumkvöðuls á sviði rannsókna og þróunar á landsbyggðinni. 

Það voru þau Jens Garðar Helgason, formaður Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi, og Karen Kjartansdóttir, samskiptastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi, sem afhentu verðlaunin.

IceProtein á Sauðárkróki er öflugt fyrirtæki sem vinnur að rannsóknum og þróun á vinnslu verðmætra efna, aðallega úr sjávarfangi, með það markmið að auka nýtingu og verðmætasköpun í sjávarútvegi. Hjá Iceprotein starfa fjórir starfsmenn auk nema í rannsóknarnámi.

Matís óskar Hólmfríði og starfsfólki IceProtein sem og FISK Seafood, innilega til hamingju með verðlaunin.

Frétt fyrst birt á heimasíðu Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.

Fréttir

Örugg og góð þjónusta hjá Matís

Hjá Matís er boðið upp á örugga og góða þjónustu sem stenst fyllilega samanburð við þjónustu sambærilegra erlendra fyrirtækja og stofnana.

Fleiri og fleiri átta sig á mikilvægi erfðagreininga. Hvort sem um er að ræða erfðagreiningar á fiski, t.d. vegna deilna um tegundastofna, greiningar á ætterni hunda þegar til stendur að kaupa hreinræktaðan hund eða greiningar á hestum vegna útflutnings þá er mikilvægi erfðagreiningar óumdeilt. Matís býður upp á slíkar greiningar og fleiri til og hafa ræktendur í auknu mæli leitað til Matís þegar kemur að kynbótum í ræktunarstarfi og hvernig best sé að para saman til að ná þeirri útkomu sem óskað er eftir.

Dæmi um þjónustumælingar

Dæmi um mælingar vegna erfðakynbóta

Nánari upplýsingar um þjónusturannsóknir og -mælingar

Fréttir

Fjölgun þróunarsamvinnuerkefna

Matís og Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins þar á undan, hefur tengst þróunarverkefnum í rúm 10 ár í gegnum kennslu og leiðbeiningastarf við Sjávarútvegsskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna (UNU-FTP). Þessi samvinna hefur leitt af sér frekari verkefni fyrir Matís með námskeiðahaldi í þróunarríkjum.

Developmental_cooperation_Margeir_Gissurarson_2
Frá Tanganyika vatni | From Lake Tanganyika

Alls hefur Matís haldið átta námskeið í fimm löndum, Víetnam (2005), Sri Lanka (2006), Kenía (2008 og 2013), Úganda (2011) og Tansaníu (2012, 2014 og 2015). Námskeiðin hafa verið ein til tvær vikur að lengd og sniðin að þörfum viðkomandi landa. Fyrrum UNU-FTP nemar hafa seinni ár tekið virkan þátt í undirbúningi og framkvæmd námskeiðanna. Þessi samvinna hefur verið verðmæt öllum aðilum og nýst Matís við vaxandi verkefni í þróunarlöndum.

Tanganyikavatn í Tansaníu

Árið 2010 auglýstu stjórnvöld í Tansaníu eftir ráðgjöfum til að hanna rannsóknaskip, sjá um útboð vegna skipsins, framkvæma athugun á félagslegri stöðu fiskisamfélaga við Tanganyikavatn og koma með ráðleggingar varðandi bætta meðhöndlun og vinnslu á fiski, sem veiddur er í vatninu. Matís sótti um að taka að sér verkefnið í samvinnu við Verkfræðistofu Jóhanns Indriðasonar, Ráðgarð skiparáðgjöf og verkfræðistofuna GOCH í Tansaníu og var því tilboði tekið. Matís tók að sér verkefnastýringu auk þess að annast ráðgjöf um bætta meðhöndlun og vinnslu á fiski. Margeir Gissurarson annaðist verkefnastjórn fyrir hönd Matís en hann hefur mikla reynslu í þróunarverkefnum og hefur einnig búið í Mósambík í sex ár. Verkefnasvæðið voru fiskisamfélög í Tansaníu sem liggja að Tanganyikavatni, þar sem í fæstum samfélögum er rafmagn eða rennandi vatn og því starfsumhverfi ólíkt því sem Íslendingar eiga að venjast. Þetta svæði er eitt það fátækasta í Tansaníu og því styrkur fyrir Matís að geta boðið fram starfsmann sem búið hefur í þróunarlöndum í mörg ár og þekkir álíkar aðstæður.

Þurrkun fiska og annars sjávarfangs við erfiðar aðstæður

Helstu vinnsluaðferðir á fiski við Tanganyikavatn eru reyking og þurrkun. Þurrkunin er framkvæmd með því að dreifa fiski á jörðina og láta sólina þurrka hann. Fuglar og skordýr eru þar í harðri samkeppni við mannfólkið um fæðuna sem liggur óvarin á jörðinni og á regntímum skolast fiskurinn burt og/eða skemmist vegna mikillar bleytu. Þannig er áætlað að um 30% aflans úr vatninu tapist eða milli 10 og 20 þúsund tonn. Reyking á fiski er framkvæmd yfir opnum eldi og því er fiskurinn frekar brenndur en reyktur. Vinnslan er yfirleitt framkvæmd af konum sem standa í reykjarkófi alla daga og afleiðing þess eru særindi í augum og erfiðleikar í öndunarfærum. Áskorun Matís var því ekki einungis að leysa tæknileg vinnslumál heldur einnig að bæta heilsufar íbúa á svæðinu.

Þurrkofn kominn í notkun

Afrakstur verkefnisins varð vinnslueining sem bæði gat þurrkað og reykt fisk í lokuðu umhverfi Viðarnotkun í nýju einingunni er einungis um 20% af því sem notað er við hefðbundna reykingu og afföll á fiski eru hverfandi. Nýju vinnslueiningunni var vel tekið og þess óskað að Matís aðstoðaði við að breiða út boðskapinn. Verkefninu var þá lokið og ekki hægt að vinna meir í því að sinni. Árið 2014 var auglýst eftir verkefnum af Nordic Climate Facility, sem er sjóður undir Norræna þróunarsjóðnum. Matís sótti þar um styrk til að endurbæta reyk- og þurrkeininguna úr fyrra verkefni og smíða 100 einingar sem dreift
væri til fiskisamfélaga í Tansaníu við Tanganyikavatn. Sá styrkur fékkst og er nú unnið í því verkefni í samvinnu við UNU-FTP og Tansania Fish Research Institute (TAFIRI). Markmið verkefnisins er að minnka viðarnotkun við reykingu á fisk um 80% og bæta afkomu fiskisamfélaganna. Í Tansaníu eru notaðir um 450 þúsund rúmmetrar af viði á ári til að reykja fisk og því má áætla að ef vinnslueining Matís kemst í almenna notkun þar í landi sé hægt að draga úr viðarnotkun um 350 þúsund rúmmetra á ári.

Notkun jarðvarma við matvælaframleiðslu

Matís hefur ennfremur tengst þróunarverkefni varðandi notkun jarðvarma
við framleiðslu matvæla. Árið 2014 fóru tveir starfmenn Matís til Kenía og Rúanda í tvær vikur til að framkvæma hagkvæmisathugun á notkun lághita við matvælavinnslu. Í Kenía er töluverður jarðvarmi en Rúanda hefur enn ekki fundið orkumiklar lindir þó þar séu til staðar hverir á nokkrum stöðum, sem hugsanlega má nýta til matvælavinnslu.

Matís við Karabíska hafiðÁrið 2015 tók Matís að sér verkefni í Karabíska hafinu varðandi mat á því
hvernig lönd innan CARIFORUM ríkja standa gagnvart alþjóðlegum kröfum um matvælaöryggi, með áherslu á villtan fisk og fiskeldi. Meginmarkmið verksins var að setja fram vegvísi eða tillögur að því hvað löndin geta gert sameiginlega og hvert fyrir sig til að tryggja aðgengi að mikilvægum markaðslöndum eins og Evrópu og Bandaríkjunum. Heimsótt voru átta lönd þar sem aðstæður og eftirlit var skoðað og niðurstöður kynntar yfirvöldum og hagsmunaaðilum. Lokatillögum var skilað í október 2015.

Undanfarin ár hefur verkefnum Matís í þróunarlöndum farið fjölgandi og með hverju verkefni hefur orðstír fyrirtækisins sem traustur og faglegur ráðgjafi í þróunarlöndum vaxið.

Fréttir

Alþjóðleg rannsókn – heilindi í viðskiptum með sjávarfang

Undanfarna daga hefur átt sér stað mikil umræða um heilindi í viðskiptum með sjávarfang. Upphaf umræðunnar má rekja til málstofu sem Matís hélt miðvikdaginn 16. mars en þar var greint frá niðurstöðum alþjóðlegrar rannsóknar sem Matís er þátttakandi í.

Rannsóknin nær til tegundagreininga á fiski, hvort fisktegund, sbr. niðurstöður erfðarannsókna, sé í samræmi við það sem gefið er upp, og eru yfir 40 aðilar sem taka þátt um alla Evrópu. Rannsóknin er ekki hluti af matvælaeftirliti landanna þar sem rannsóknirnar fara fram heldur er um að ræða upplýsingaöflun og stöðumat á hvernig þessum málum er háttað í mismunandi ríkjum Evrópu.

Í íslenska hluta rannsóknarinnar, sem ekki er lokið, kom meðal annars fram að um 30% allra sýna sem tekin hafa verið á veitingastöðum innihéldu annan fisk en tilgreint var á matseðli, eins og fram hefur komið í frétt Matís.

Svipaðar rannsóknir hafa verið framkvæmdar áður. Til að mynda hefur Oceana (www.oceana.org) rannsakað tegundasvik á fiski í 21 fylki í Bandaríkjunum. 1200 sýni voru rannsökuð og í 33% tilfella voru aðrar fisktegundir í pakkningum en merkingar sögðu til um. Oceana rannsakaði einnig hvernig málin stæðu á veitingastöðum í Brussel og í mötuneytum stofnana Evrópusambandsins. Í Brussel var um að ræða aðra tegund en fram kom á matseðli í 31,8% tilfella.

Það er mikið hagsmunamál að heilindi séu viðhöfð í viðskiptum með mat, hvort sem það er fiskur eða önnur matvæli. Það er hagsmunamál fyrir framleiðendur, söluaðila, neytendur og ekki síst þau lönd sem keppa um markaðshlutdeild á alþjóðlegum mörkuðum.

Íslendingar byggja afkomu sína að verulegu leyti á útflutningi á fiski og fiskafurða og á sama tíma og við bendum á hreinleika og heilnæmi okkar fisktegunda, eru ódýrari og óheilnæmari tegundir settar til höfuðs okkar, en undir fölsku flaggi. Eitt þessara dæma er þegar ódýr hvítfiskur er seldur sem þorskur úr Norður-Atlantshafi. Verðmunurinn getur verið mjög mikill og leitt af sér lægra verð fyrir þorskinn og þorskafurðir. Marine Stewardship Council (MSC, www.msc.org/) hefur bent á að hefðbundið verð fyrir brauðaðan pangasíus sé um fjórar evrur á hvert kg þegar verðið á þorski geti verið um 25 evrur á hvert kg.

Því má ljóst vera að heilindi með sjávarfang er mikið efnahagslegt hagsmunamál fyrir alla Íslendinga og mikilvægt að taka umræðuna um tegundasvindl föstum tökum.

Fréttir

Heilindi í viðskiptum með sjávarfang til rannsóknar

Heilindi og traust neytenda er ein af megin áskorunum nútíma viðskipta með matvæli, ekki síst í kjölfar hneykslismála á borð við svokallað „hrossakjötsmál“, en á undanförnum árum hafa komið upp fjöldi tilvika á alþjóðlega vísu þar sem milliliðir og neytendur eru blekktir í viðskiptum með sjávarfang.

Dæmi um slíkar blekkingar eru þegar ódýrar tegundir eru seldar sem dýrari, frystar afurðir seldar sem ferskar, efnum bætt í afurðir til að auka þyngd, breyta útliti, lengja líftíma eða fela að varan sé skemmd án þess að þeirra sé getið í innihaldslýsingu, tegundir í útrýmingarhættu eru seldar undir fölsku flaggi o.s.frv.

Síðastliðinn miðvikudag stóð Matís fyrir málstofu um hvernig erfðatækni getur nýst við að tryggja heilindi í viðskiptum með sjávar- og fiskeldisafurðir. Málstofunni var skipt upp í fjóra hluta, þar sem hver hluti hófst með stuttum inngangi um afmarkað umfjöllunarefni og í framhaldi voru svo almennar umræður. Kynningar sem fylgdu inngangi hvers hluta má nálgast hér að neðan.

  1. Aðferðir til að fylgjast með og sannreyna innihald fóðurs fyrir fiskeldi
  2. Aðferðir til að greina óæskilegar örverur í sjávarfangi
  3. Erfðafræðilegar aðferðir til að tegundagreina og rekja uppruna 
  4. Kröfur markaða og hagnýting erfðaupplýsinga með tilliti til regluverks og efnahagslegra áhrifaþátta

Málstofan var vel sótt, þar sem á fimmta tug hagaðila víðsvegar úr virðiskeðju sjávarafurða mættu á fundinn og spunnust upp mjög góðar umræður. Var samdóma álit þátttakenda að hér væri um að ræða mikið hagsmunamál fyrir íslenska matvælaframleiðendur.

30% sýna sem starfsmenn Matís tóku á tíu veitingastöðum í Reykjavík sýndu að ekki var um þá fisktegund að ræða sem pöntuð hafði verið af matseðli.

Í fyrirlestri Jónasar R. Viðarssonar, fagstjóra hjá Matís, kom fram að rannsóknir á tegundasvikum (mislabelling) í viðskiptum með sjávarfang í Evrópu og Bandaríkjunum sýna að um þriðjungur af seldum fiski er af annarri tegund en staðhæft er á pakkningum eða matseðli. Vandamálið er mismikið eftir tegundum og sölustöðum, þar sem tegundir eins og túnfiskur og glefsari (e. snapper) eru í mikilli áhættu að vera skipt út fyrir aðrar tegundir án þess að um það sé upplýst. Atlantshafsþorskur er einnig ofarlega á listanum. Tegundasvik virðast sérstaklega algeng á Sushi veitingastöðum og á veitingastöðum sem selja brauðaðan fisk, til dæmis „fish & chips“.

Matís er þátttakandi í alþjóðlegum rannsóknum, FoodIntegrity, Authenticate og Authent-Net, þar sem m.a. er safnað sýnum á íslenskum veitingahúsum og í kjölfarið kannað með erfðatækni hvort sýni séu í samræmi við það sem tilgreint er á matseðli. Ávallt er leitað staðfestingar hjá starfsfólki veitingastaðar um tegund fisks. Rannsóknaverkefnin eru enn í gangi, en af þeim 27 sýnum sem þegar hafa verið greind eru átta sem ekki voru í samræmi við matseðil.

Nánari upplýsingar veitir Jónas

Fréttir

Haftengd nýsköpun – nýtt nám!

Matís er samstarfsaðili að nýrri námslínu í haftengdri nýsköpun sem kennd verður í Vestmannaeyjum haustið 2016. Í nýju námi er áhersla lögð á samspil nýsköpunar, viðskipta og sjávarútvegs og þar með á tækifæri og möguleika til sköpunar og atvinnu í faginu. Sannkallað menntaævintýri í Eyjum í eitt ár sem leiðir af sér diplóma gráðu og grunn til áframhaldandi náms fyrir þá sem vilja nema meira. Frábært tækifæri til menntunar í nánu samstarfi við atvinnulífið og þar á meðal okkur.

Um er að ræða diplómanám (84 ECTS) sem þjálfar nemendur í að nýta þekkingu viðskipta- og sjávarútvegsfræða til að vinna að raunhæfum verkefnum. Kennsla fer fram í Vestmannaeyjum og er áhersla lögð á sterk tengsl við atvinnulífið. Námið er samstarfsverkefni Háskólans í Reykjavík og Háskólans á Akureyri en

Mikillar fagþekkingar og kunnáttu er krafist í íslenskum sjávarútvegi. Velgengni atvinnugreinarinnar byggist á öflugri virðiskeðju sem nær allt frá veiðum til markaðssetningar og sölu erlendis. 

Að námi loknu hlýtur nemandi diplómagráðu sem nýtist á vinnumarkaði og getur jafnframt fengið einingar metnar í áframhaldandi nám við HR eða HA. 

Raunverkefni

Nemendur vinna styttri og lengri verkefni sem snúa meðal annars að vinnslutækni, skráningu, ferlum, markaðsmálum og mannauðsstjórnun.

Þátttaka í tímum

Sérfræðingar og stjórnendur fyrirtækja taka virkan þátt í kennslustundum með því að deila reynslu sinni og fagþekkingu.

Samvinna í verkefnum

Nemendur vinna verkefni í samstarfi við fyrirtæki. Fyrirtækin eru jafnframt tilbúin til að veita nemendum starfsaðstöðu og ýmsa aðra aðstoð, aðgang að framleiðslutækjum og upplýsingum eftir samkomulagi.

Nánari upplýsingar má finna á vef Háskólans í Reykjavík og á Facebook síðu námsins.

IS