Höfundur: admin

Raddir þess efnis að neytendur hafi nákvæmar upplýsingar um matvæli verða sífellt háværari. Hvort sem það eru upplýsingar um innihald, rekjanleika eða næringargildi, þá er fjöldi fólks, þá sérstaklega í vestrænum samfélögum, sem telur sig hafa not fyrir slíkar upplýsingar.

En hvers virði eru hinar ýmsu upplýsingar um matvæli?

Tækninni fleygir fram hvað varðar geymslu á upplýsingum. Fyrirtækin GS1 og Matís hafa átt í samstarfi er snýr m.a. að rekjanleika matvæla en innan GS1 er yfirgripsmikil þekking t.d. á notkunarmöguleikum strikamerkinga. Margir vilja meina að hægt sé að nota strikamerkin mun betur en gert er í dag og vinnur GS1 einmitt að þeim málum. Getur t.d. verið að í nánustu framtíð verði hægt að skanna strikamerki til þess að fá upplýsingar ekki bara um heiti eða verð vöru heldur líka um uppruna vörunnar, ferlið sem varan hefur farið í gegnum í framleiðslu og flutningi, aðbúnað og lágmarkslaun starfsmanna sem komu að framleiðslu vörunnar, hversu mikið framleiðslan og flutningur vörunnar mengaði (t.d. sótspor, e. carbon footprint), innihaldsefni, ofnæmis- og óþolsvalda eða næringargildi?

Ef við nefnum sérstaklega uppruna og rekjanleika matvæla þá hefur mörgum íslenskum neytendum þótt mikilvægt að vita hvaðan matvælin koma eða hráefnin sem notuð eru til þess að framleiða þau. Mikilvægt þykir mörgum einnig að hægt sé að rekja til baka öll skref framleiðslu, flutnings og markaðssetningu vöru og segja sumir að ekki sé hægt að taka upplýsta ákvörðun um kaup á vöru fyrr en upplýsingar um uppruna séu til staðar sem og rekjanleiki. Krafan um slíkt verður sífellt háværari, ekki síst vegna kröfu neytenda um að matvæli séu á allan hátt örugg til neyslu og valdi okkur ekki skaða.

Tækifærin eru mikil þegar kemur að merkingum matvæla og fræðslu um þau

Fleiri fyrirtæki, sem Matís hefur átt í góðu samstarfi við, vinna frumkvöðlastarf í því að koma upplýsingum um matvæli til neytenda. FooDoIt (fyrir food do it) er eitt slíkt. Starfsmenn þess fyrirtækis hafa nýtt sér gagnagrunna Matís um efnainnihald matvæla (ÍSGEM) til þess að hanna notendavænt forrit sem nýta má til að sækja upplýsingar um nánast hvaða innihaldsefni sem er í matvælum. Slíkar upplýsingar geta nýst mörgum og má þar nefna fólk með sykursýki, fólk með óþol eða ofnæmi fyrir ákveðnum innihaldsefnum, fólk sem langar til þess að skera sykurneyslu við nögl (t.d. lág-kolvetna mataræðið) eða þeir sem vilja hafa handhægar upplýsingar um orkuinnihald matvælanna sem neytt er. Fyrir stuttu var sett upp tilraun með slíka hluti í mötuneyti Matís að Vínlandsleið 12 og fengu starfsmenn upplýsingar um ýmislegt sem snéri að hádegismatnum þann daginn. Í framhaldinu verður gerð önnur tilraun þar sem starfsmenn, sem það vilja, geta nýtt sér upplýsingar úr forritum FooDoIt manna og borið saman við þörf sína og hegðunarmynstur þann daginn. Með þeim hætti má til dæmis gera heiðarlega tilraun til þess að halda matarneyslu innan þeirra marka sem orkubrennsla líkamans setur nú eða bæta í ef upp á vantar; allt sérhannað fyrir hvern og einn.

Ýmislegt fleira áhugavert er í skoðun og koma snjallsímar og snjallúr við sögu í mörgu því sem verið er að skoða og prófa.

Krónan hefur nú, fyrst íslenskra verslana, komið sér upp skemmtilegu smáforriti þar sem m.a. er hægt að skanna allar þeirra vörur til þess að fá upplýsingar um verð. Forritið gerir neytendum einnig kleift að bæta vörum á innkaupalista og finna út hvaða tilboð eru í gangi svo dæmi séu tekin.

Nú fyrir stuttu kom Matís með hentugt snjallsíma smáforrit fyrir sjómenn. Tilgangurinn með því forriti er að gefa sjómönnum kost á að átta sig á því hversu mikinn ís þörf er á nota til þess að kæling hráefnisins sé nægjanleg frá upphafi en slíkt er forsenda fyrir því að gæði haldist alveg að borði neytenda. Rétt kæling í upphafi tryggir ekki eingöngu gæði og fersleika heldur stuðlar að því að matvælin séu örugg til neyslu þegar á diskinn er komið. Upplýsingar um ísAPP Matís má finna hér.

Gaman er að velta fyrir sér framtíðar möguleikum í upplýsingaveitu um matvæli. Verður til dæmis hægt í nánustu framtíð að ýta innkaupakerru í gegn um svokölluð hlið í matvöruverslunum hér á landi þar sem allar vörur er skannaðar í einu? Með slíku kerfi, þar sem örflaga er í umbúðum vara, væri óþarfi að skanna eina og eina vöru heldur yrðu allar vörurnar skannaðar nánast á broti úr sekúndu þegar innkaupakerrunni er ýtt í gegnum þetta hlið. Svo væri hægt að greiða fyrir vörurnar með snjallsímanum, en snjallsímagreiðslur eru nú þegar orðnar nokkuð algengar hér á landi. Slíkt kerfi gæti sparað umtalsverðan tíma í innkaupaferðum í matvöruverslunum og auk þess gert verslunum kleift að minnka líkur á þjófnaði.

Innkaupakerrur með gervigreind

Whole Foods Market í Bandaríkjunum hefur gert tilraunir með sérstakar innkaupakerrur þar sem skanni veitir upplýsingar um vöruna sem lögð er í kerruna. Slíkt er til mikilla hagsbóta fyrir neytendur enda er tilgangurinn að veita upplýsingar um hina ýmsu þætti um vörur, t.d. um verð eða óþols- og ofnæmisvalda, og hvernig þessar vörur henta neytandanum sem verslar í matinn. Og auk þess þarf ekki að bíða í röð eftir því að starfsmaður skanni matvælin heldur er farið beint að greiðslugátt til þess að borga t.d. með snjallsíma eða millifært er af reikningi kaupandans. Myndbrot um þessa tilraun má finna hér.

Svo má spyrja hvort neytendur geti í framtíðinni tengst ísskápum sínum með snjallsíma í gegnum sérstakt smáforrit sem veitir upplýsingar um „stöðuna“ í ísskápnum og hvað það er sem þörf er á að kaupa í búðinni?

Tækifærin eru óþrjótandi og auðvelt að gefa ímyndunaraflinu lausan tauminn!

Í nútíma samfélagi eru kröfurnar sífellt meiri þegar kemur að upplýsingum um matvæli. Íslensk matvælaframleiðsla ber af að mörgu leyti samanborið við matvælaframleiðslu í öðrum löndum. Tækifærin eru þó til staðar til að gera enn betur og mikil sóknarfæri liggja í því að vera með upplýsingar sem neytendur vita jafnvel ekki í dag að þeir gætu haft gagn og gaman af. Því má segja að bæði framleiðendur matvæla og neytendur, og e.t.v. heilbrigðisyfirvöld, gætu notið góðs af enn frekari upplýsingastreymi frá öllum skrefum matvælaframleiðslu.

Nánari upplýsingar veita Steinar B. Aðalbjörnsson og Sigríður Sigurðardóttir hjá Matís.

Það er grundvallaratriði að við sem neytendur getum treyst því að maturinn sem við borðum skaði okkur ekki né ógni heilsu okkar.

„Svo tryggja megi öryggi matvæla er því nauðsynlegt að eftirlit og rannsóknir á matvælahráefnum og framleiðslu sé virkt og í takt við þá öru framþróun og nýsköpun sem verið hefur í matvælaiðnaðinum.“ Þetta segir Helga Gunnlaugsdóttir, fagstjóri efnarannsókna og áhættumats hjá Matís.

Ýmislegt getur haft áhrif á heilnæmi matvæla, en auk sjúkdómavaldandi sýkla sem geta borist í fólk með neyslu matar geta matvæli einnig innihaldið efni sem til langs tíma geta haft áhrif á heilsu okkar. Má þar nefna þrávirk lífræn mengunarefni eins og díoxín og PCB. Þessi efni eru fituleysanleg og geta borist í menn með fæðu og ógnað heilsu okkar hægt og bítandi.

„Langtímarannsóknir á áhrifum skaðlegra og mengandi efna í mat skiptir gríðarlega miklu máli fyrir lýðheilsu og vellíðan okkar. Tækjabúnaður og sérfræðiþekking þarf að vera fullnægjandi svo hægt sé að mæta auknum kröfum neytenda og opinberra eftirlitsaðila hvað matvælaöryggi varðar. Matvælalöggjöf hér á Íslandi er að mestu sú sama og tíðkast annarsstaðar í Evrópu og til þess að geta sýnt fram á samkeppnishæfar og samanburðarhæfar matvæla- og umhverfisrannsóknir þarf öflugt samstarf þeirra stofnana og aðila sem að þessum málaflokki koma. Má þar nefna rannsóknastofur,  matvælaframleiðendur, háskóla og stjórnvöld,“ segir Helga.

Hjá Matís er unnið ötullega að því að stuðla að bættu matvælaöryggi á Íslandi og fjölbreytt starfsemi fyrirtækisins snýr að fjölmörgum snertiflötum matvælaöryggis og heilnæmi afurða. Stór þáttur í starfseminni eru örveru- og efnamælingar þar sem árlega er unnið úr þúsundum sýna frá ýmsum aðilum í matvælaiðnaðinum og opinberum eftirlitsaðilum. Um er að ræða örveru- og efnarannsóknir á sýnum úr matvælum, neysluvatni og sjó en auk þess að vinna úr sýnum frá matvælaframleiðendum sinnir Matís einnig vöktun og öryggisþjónustu fyrir stjórnvöld. Sá hluti starfseminnar sem snýr að öryggi og vöktun óæskilegra efna í matvælum felst m.a. í mælingum á varnarefnaleifum í matvælum og þrávirkum lífrænum efnum eins og PCB-efnum. Mælingar á varnarefnaleifum miða að því að skima fyrir ýmsum hjálparefnum sem notuð eru við ræktun ávaxta og grænmetis eins og skordýraeitri, illgresiseyði og lyfjaleyfum.

„Við erum með faggildar mælingar fyrir opinberar eftirlitsstofnanir hér á landi sem þýðir að mælingar okkar hafa fengið ákveðna gæðavottun. Stjórnvöld og aðrar eftirlitsstofnanir geta þá leitað til okkar með mælingar þar sem vissum gæðastöðlum þarf að fylgja. Þá er einnig búið að útnefna Matís sem tilvísunarrannsóknarstofu Íslands fyrir örverurannsóknir á skelfiski og fyrir mælingar á Salmonella í matvælum. Við höfum sýnt fram á að mælingar okkar fyrir þessi rannsóknarsvið samræmast evrópskum stöðlum og erum ábyrg fyrir að viðurkenndar aðferðir séu við höndina og að við getum leiðbeint öðrum rannsóknastofum með slíkar mælingar,“ segir Helga.

„Markmið okkar er að vera leiðandi í matvæla- og umhverfisrannsóknum. Niðurstöður rannsókna okkar hafa skilað mikilvægum upplýsingum um neysluafurðir og umhverfi hér á Íslandi sem nýtist ekki bara á innlendum vettvangi heldur einnig erlendis,“ segir Helga og bætir við að nú sé farið í gang mikilvægt verkefni við uppbyggingu á sviði matvælaöryggis sem er áætlað að ljúki í árslok 2014. Um er að ræða verkefni sem miðar að því að gera lögbærum íslenskum yfirvöldum, Matvælastofnun og  heilbrigðiseftirliti sveitarfélaganna betur kleift að framfylgja reglugerðum um matvælaöryggi og neytendavernd sem hafa nú þegar verið innleiddar í gegnum EES samninginn.

„Lykilmarkmið þessa verkefnis er að auka enn frekar matvælaöryggi á Íslandi með því meðal annars að búa að betri rannsóknaraðstöðu og getu til að framkvæma efnagreiningar á algengustu hættum í matvælum og þróa nýjar mæliaðferðir og verkferla við lögbært matvælaeftirlit. Verkefnið er því nauðsynlegt til að Ísland geti staðið við þær auknu skuldbindingar sem við höfum undirgengist með samþykkt matvælalöggjafarinnar,“ segir Helga.

Nánari upplýsingar veitir Helga Gunnlaugsdóttir hjá Matís.

Landsátakið „Fiskídag“ sem hefur það að markmiði að auka fiskneyslu Íslendinga, sýnir þætti þar sem Sveinn Kjartansson matreiðslumeistari kennir unglingum hvernig matreiða á fljótlega og auðvelda rétti úr fiski.

Í þáttunum munu unglingarnir meðal annars útbúa lax í taco, ýsu í pítubrauði og blálöngu hamborgara. Einnig verður farið yfir meðhöndlun fisk, beinhreinsun, roðfletting svo eitthvað sé nefnt.

Fyrsti þátturinn er á dagskrá í kvöld á RÚV og hefst hann kl. 20:05. Nánar um þættina á vef RÚV.

Smelltu á heimasíðu Fiskídag átaksins eða Facebook síðu átaksins.

Nánari upplýsingar veita Gunnþórunn Einarsdóttir og Ingunn Jónsdóttir hjá Matís.

Ársskýrsla Matís fyrir starfsárið 2013 er nú komin út. Matvæla- og fæðuöryggi er meginþema skýrslunnar að þessu sinni. Hægt er að nálgast útgáfuna á rafrænu formi hér neðar í fréttinni en prentuð útgáfa verður aðgengileg í næstu viku.

Skilgreiningar:

• Matvælaöryggi (Food safety) fjallar um hversu örugg matvæli eru til neyslu og hvort þau valdi heilsutjóni hjá neytendum
• Fæðuöryggi (Food security) fjallar um aðgengi að fæðu og framboð af heilnæmum og öruggum matvælum

Neytendur þurfa að geta treyst á öryggi matvæla. Tvö lykilsvið Matís eru tileinkuð rannsóknum og þjónustu á sviði matvælaöryggis. Þar eru m.a. framkvæmdar faggildar örveru og efnamælingar, en þær eru sívaxandi krafa í eftirliti og viðskiptum með matvæli. Jafnframt fara þar fram rannsóknir á sviðum örverufræði, efnafræði og erfðafræði, auk vöktunar og öryggisþjónustu.

Fæðuöryggi framtíðar, þ.e. góður aðgangur almennings að öruggum og heilnæmum matvælum, verður einungis tryggt með nýsköpun og bættri nýtingu auðlinda. Undanfarin ár hefur mikil og jákvæð þróun verið í matvælaframleiðslu hér á landi og hefur Matís verið þar í fararbroddi, með rannsókna og nýsköpunarstuðningi við atvinnulífið.

„Með sviði um menntun og matvælaframleiðslu gerum við starfsemi og hlutverk Matís meira áberandi og tengjum betur saman atvinnulífið, menntun, rannsóknir og þróun á matvælum,“ segir Guðjón Þorkelsson sviðsstjóri.

Styrkir bæði Matís og matvælafyrirtækin

Guðjón segir að með samstarfi við menntastofnanir og starfsþjálfun sé Matís að fylgja eftir áherslum á rannsóknir og nýsköpun á sviði matvæla í þágu atvinnulífsins, lýðheilsu og matvælaöryggis.

„Önnur aðalástæða samstarfsins er hagkvæmni í formi samnýtingar á starfsfólki og aðstöðu. Hin ástæðan, og sú sem skiptir Matís og matvælafyrirtækin miklu máli, er að fá nemendur til að vinna að hagnýtum rannsóknarverkefnum og öðlast þannig þjálfun til að verða framtíðarstarfmenn fyrirtækjanna. Matís er mjög stórt rannsóknafyrirtæki á íslenskan mælikvarða og hér er mikil sérfræðiþekking og reynsla sem nýta þarf í kennslu, leiðsögn og starfsþjálfun í matvælavinnslu. Einnig erum við svo heppin að hafa fengið fyrsta flokks aðstöðu á mörgum stöðum á landinu sem einnig nýtast í sama tilgangi,“ segir Guðjón.

Kennsluþátturinn þegar orðinn umfangsmikill

Þrátt fyrir að kennsla, starfsfræðsla og leiðsögn nemenda í rannsóknanámi hafi til þessa ekki verið á föstu og skipulögðu formi sem svið innan Matís segir Guðjón umfang þessara þátta mjög mikið.

„Starfmenn Matís kenna á um 25 námskeiðum í grunn- og framhaldsnámi og hafa umsjón með flestum þeirra. Þá hafa fjölmargir nemendur í meistara- og doktorsnámi við íslenska háskóla unnið að rannsóknaverkefnum sínum hjá Matís og nær alltaf í samvinnu við atvinnulífið. Við erum í góðu samstarfi og með sameiginlega starfsmenn með Háskóla Íslands og Háskólanum á Akureyri. Samstarfið við Háskóla Íslands er mest við matvæla- og næringarfræðideild en einnig mikið við verkfræði- og náttúruvísindasvið og félagsvísindasvið. Matís vinnur mikið með viðskipta- og raunvísindasviði Háskólans á Akureyri og þá helst í fiskeldi og sjávarútvegsfræðum. Vegna fyrri starfa og rannsókna hef ég mikinn hug á að endurvekja og efla samstarfið við Landbúnaðarháskóla Íslands. Þá eru Háskólinn á Hólum og Matís í sameiginlegu húsnæði í Verinu á Sauðárkróki og vinna saman að mörgum verkefnum.

Allir þessir aðilar hafa unnið að verkefni við að koma á alþjóðlegu meistaranámi í matvælafræðum í tengslum við matvælaiðnaðinn í landinu. Þetta nám hefur verið leitt af Matís og Háskóla Íslands og hófu 12 nemendur námið haustið 2012 og hefur orðið enn frekari fjölgun síðan,“ segir Guðjón en stærstur hluti kennslunnar er hjá Matís í Reykjavík en kennsla fer einnig fram á Akureyri. Í tengslum við námið voru tveir sérfræðingar Matís, þau Hörður G. Kristinsson og Helga Gunnlaugsdóttir, skipuð gestaprófessorar við Háskóla Íslands.

„Ég hef fulla trú á að alþjóðlega meistaranámið eflist og verði mjög áberandi á næstu árum. Samstarf um aðrar greinar verður líka eflt. Verkefni okkar verður líka að tengja iðnnám, tæknifræðinám og annað háskólanám sem tengist matvælum við atvinnulífið. Einnig þurfum við að vinna að eflingu starfsnáms/starfsendurhæfingar tengdu matvælum með áherslu á smáframleiðslu matvæla og samstarf við Beint frá býli,“ segir Guðjón.

Nánari upplýsingar veitir Guðjón hjá Matís.

Á fundi allsherjarþings Sameinuðu Þjóðanna í New York 9. desember 2013 var viðurkennt sérstaklega framlag Sjávarútvegsskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna á Íslandi (UNU-FTP) við að byggja upp sjávarútveg í þróunarríkjum. 

Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna viðurkennir mikilvægi starfs Sjávarútvegsskóla Háskóla SÞ á Íslandi

Á fundi allsherjarþings Sameinuðu Þjóðanna í New York 9. desember 2013, var samþykkt regluleg ályktun um sjálfbærar fiskveiðar (fiskveiðiályktun allsherjarþingsins). Í ályktuninni, sem er ávöxtur samningaviðræðna milli ríkja á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, var að þessu sinni viðurkennt sérstaklega framlag Sjávarútvegsskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna á Íslandi við að byggja upp sjávarútveg í þróunarríkjum.

Í ályktuninni segir að allsherjarþingið meti mikils 15 ára starf skólans við að byggja upp þekkingu, færni og verkkunnáttu í þróunarríkjunum, en alls  hafi 280 nemendur frá 47 löndum útskrifast frá skólanum. Að auki hafi skólinn staðið fyrir 36 styttri námskeiðum í 12 löndum.

Um samstarf UNU-FTP og Matís

Meðal samstarfsverkefna sem Matís tekur þátt í er Sjávarútvegsskóli Háskóla Sameinuðu þjóðanna en auk Matís standa að skólanum Hafrannsóknastofnunin, Háskóli Íslands, Háskólinn á Akureyri og Háskólans á Hólum. Verkefni nemenda við skólann eru öll unnin með þarfir í heimalöndum nemendanna í huga. Þannig hafa verkefni í gegnum tíðina fjallað um gerð gæðastuðulsskala fyrir makríl, um áhrif sorbats og kítosans á geymsluþol makríls, um kennsluefni fyrir gerð HACCP kerfis í fiskiðnaði í Norður-Kóreu og um uppsetningu rekjanleikakerfis á innanlandsmarkaði í Kína svo örfá dæmi séu tekin.

Samstarf Sjávarútvegsskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna og Matís hefur aukist stöðugt undanfarin ár. Auk grunnnáms, sem allir nemendur skólans fá hjá Matís, annast fyrirtækið sex vikna sérnám og á hverju ári vinna nokkrir nemenda skólans lokaverkefni hjá Matís. Því til viðbótar stundar reglulega nokkur fjöldi nema skólans doktors- og meistaranám hjá fyrirtækinu og því má í raun með sanni segja að Matís sé hluti af skólanum.

Heimasíða Sjávarútvegsskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna á Íslandi.

Ofangreind frétt er tekin að hluta af heimasíðu atvinnuvegaráðuneytisins.