Höfundur: admin

Viltu taka þátt í að auka veg staðbundinna matvæla innan ferðaþjónustunnar?

Málþing í Hvolnum Hvolsvelli
24. apríl 2012, kl 13:00-16:00

Ferðaþjónusta er ein af þeim atvinnugreinum sem litið hefur verið  á sem vaxtarsprota á landsbyggðinni. Þrátt fyrir mikinn vöxt í greininni á síðasta áratug hefur það ekki skilað sér í auknum hagvexti á landsbyggðinni. Þetta bendir til mikils hagræns leka þegar kemur að neyslu ferðamanna á innan svæða. Ein leið til að auka hagræn áhrif ferðaþjónustu á landsbyggðinni og minnka leka er að byggja tengsl við staðbundna matvælaframleiðslu.

• Hvað er sjálfbærni? Hvað get ég gert og hvernig?
• Tækifæri í ferðaþjónustu tengdum mat.
• Aðgerðir til að auka sjálfbærni í ferðaþjónustu á Suðurlandi?

Dagskrá
13:00 Málþing sett.
Tinna Björk Arnardóttir, NMÍ

13:10 Matur og sjálfbær ferðaþjónusta. Tækifæri, samstarf.
Guðjón Þorkelsson, Matís  

13:40 Sjálfbærni, staðan á Íslandi.
Stefán Gíslason, Environice

14:10 Kaffihlé

14:30 Sjálfbært samfélag á Sólheimum í Grímsnesi, matvæli og ferðaþjónusta
Erlendur Pálsson, Sólheimar

15:00 Kötluafurðir – Reynslusögur úr héraði

15:30 Samantekt og umræður
Tinna Björk Arnardóttir, NMÍ

Aðgangur ókeypis
Fundarstjóri Tinna Björk Arnardóttir, Nýsköpunarmiðstöð
Nánari upplýsingar hjá TinnaBjork@nmi.is

Tveir starfsmenn Matís voru í nokkra daga í Tansaníu nú fyrir stuttu til þess að leiðbeina hvernig ætti að setja upp sólarofn til að þurrka fisk. Skemmtileg frétt um þetta birtist í fréttum Stöðvar 2 en Hugrún Halldórsdóttir, fréttakona, forvitnaðis þar um þetta áhugaverða verkefni.

Fréttina frá Stöð 2 má finna hér og hér.

Nánar um verkefnið
Ráðgjöf um veiðar og vinnslu í Tansanínu
Haustið 2011 gerði Matís samning við stjórnvöld í Tansaníu um verkefni við Tanganyikavatn í Tansaníu. Verkefnið er fjármagnað með láni frá Norræna þróunarsjóðum (NDF) sem staðsettur er í Helsinki. Verkefnið var boðið út á norðurlöndum og varð Matís hlutskarpast í því útboði.

Tanganyikavatn er meðal stærstu ferskvatna heims, tæplega 19 þúsund ferkílómetrar að stærð. Vatnið er einnig annað dýpsta ferskvatn í heimi, 1500 metrar þar sem það er dýpst. Fjögur lönd liggja að vatninu, þ.e. Tansanía, Kongó, Búrúndí og Sambía. Tansaníubúar veiða fisk í Tanganyika en bæði veiðar og vinnsla eru með frumstæðum hætti. Verkefni Matís er meðal annars að aðstoða við þróun aðferða til að nýta fiskinn betur og gera hann verðmætari.

Matís hefur samið við íslensku fyrirtækin Ráðgarð Skiparáðgjöf ehf. og Verkfræðistofu Jóhanns Indriðasonar ehf.  (VJI) um hluta verkefnisins. Ráðgarður mun veita  ráðgjöf og hafa umsjón með smíði á sérhæfðu skipi sem nota á til rannsókna á Tanganyika og fiskistofnum í vatninu en verkfræðistofa VJI mun stýra innkaupum í verkefninu. Að auki hefur Matís gert samning við fyrirækið Goch í Tansaníu sem mun annast félagshagfræðilegan hluta verksins og samskipti við fiskisamfélög við Tanganyika vatn.

„Þetta verkefni er mikil áskorun fyrir okkur því þarna eru aðstæður allar mjög frumstæðar og ólíkar því sem við þekkjum. Við þurfum þannig að finna leiðir til að þróa fiskvinnsluna út frá því sem er til staðar en getum ekki gengið að því vísu að hafa rafmagn, olíu eða aðra orkugjafa líkt og annars staðar. Stór hluti af verkefninu snýst síðan um að þjálfa og kenna heimamönnum hvernig á að meðhöndla fiskinn og við komum til með að senda fólk frá okkur sem mun velja nokkur þorp við vatnið og leiðbeina íbúunum. Það má því segja að hluti verkefnisins verði unninn hér heima og á síðari stigum vinnum við síðan samkvæmt okkar áætlunum á staðnum. Þetta verður mjög spennandi verkefni sem við reiknum með að verði á hápunkti árið 2012,“ segir Oddur Már Gunnarsson, sviðsstjóri hjá Matís sem jafnframt er verkefnisstjóri Tansaníuverkefnisins. Ásamt honum stýrir Margeir Gissurarson, verkefnastjóri hjá Matís verkefninu.

Nánari upplýsingar: Oddur Már Gunnarsson

Fyrirtækið Primex hlaut Nýsköpunarverðlaun Íslands 2012 nú rétt í þessu. Matís óskar starfsmönnum Primex innilega til hamingju með verðlaunin. Mjög gott samstarf hefur verið á milli Primex og Matis og er t.a.m. einn starfsmaður fyrirtækisins staðsettur í húsakynnum Matís að Vínlandsleið í Grafarholti.

Matís hefur nú um langt skeið starfað með Primex að nokkrum verkefnum. Eitt þessara verkefna er að þróa aðferð til að lengja geymsluþol ferskra sjávarafurða með kítósan sem hefur bæði örverudrepandi áhrif og andoxunarvirkni. Ávinningurinn er aukið geymsluþol, bætt gæði og öryggi. Þessi nýjung mun leiða til aukins verðmætis sjávarafurða og jafnframt nýtast fyrir önnur matvæli.

Nánar um verðlaunaafhendinguna (af vef Rannís, www.rannis.is)
Á Nýsköpunarþingi var stjórnun nýsköpunar gerð að umfjöllunarefni og voru fjórir aðilar úr atvinnulífinu fengnir til að segja frá reynslu sinni og verkefnum á þessu sviði. Rúmlega 200 manns sóttu þingið, sem haldið var á Grand hótel Reykjavík.

Primex, sem stofnað var 1997 og staðsett er á Siglufirði, framleiðir kítin og kítósan úr rækjuskel. Kítósan er verðmætt og eftirsótt efni, sér í lagi á erlendum mörkuðum og hefur fyrirtækið náð góðri markaðsstöðu í Bandaríkjunum, Asíu og Evrópu auk þess sem fyrirtækið komst nýlega inn á markað í Rússlandi. Eiginleikar kítósans eru nýttir við framleiðslu á fæðubótarefnum, sárameðferðarefnum og snyrtivörum auk þess sem það er notað í vínframleiðslu og matvæli. Í matvælaframleiðslu er efnið notað sem náttúrulegar trefjar og rotvarnarefni og hefur þessi nýi notkunarmöguleiki opnað fyrirtækinu fleiri tækifæri. Primex hefur fengið ISO 22000 staðalvottun sem tryggir öryggi í framleiðslu á matvælum.

Það sem áður var úrgangur er nú hráefni
Upphaflega hugmyndin að fyrirtækinu sneri að því hvernig auka mætti nýtingu sjávarafurða með því að nýta úrgang sem hráefni og virða umhverfissjónarmið um leið. Rækjuskel er mjög umhverfismengandi en henni hefur árum saman verið hent í sjóinn. Eftir að hafa fræðst um möguleika og tækifæri efnisins kítósan og kynnt sér framleiðsluaðferðir og markaði, ákváðu fyrirtækin Rammi á Siglufirði og Síldarvinnsla ríkisins að stofna fyrirtæki í kringum hugmyndina og reisa verksmiðju á Siglufirði. Úr varð fyrirtækið Kítín, síðar Primex, sem hóf framleiðslu á kítin og kítósan árið 1999. Gerður var samningur við bandaríska fyrirtækið Vanson árið 2004 um kaup á þekkingu til uppbyggingar verksmiðju og um einkaleyfi að vörumerkinu LipoSan Ultra. Vanson var þá stærsti framleiðandi kítósan í Bandaríkjunum en flutti alla framleiðslu sína til Siglufjarðar. Við þetta opnuðust markaðir í Bandaríkjunum fyrir Primex, þó aðallega fyrir kítósan í fæðubótarefni og snyrtivörur.  

Framleiðsla á eigin neytendavörum
LipoSan er fitubindiefni með náttúrulegu trefjum sem kítósan inniheldur og hafa þann einstaka eiginleika að draga til sín fitu. Varan er hugsuð fyrir þá sem þurfa að ná tökum á líkamsþyngd og bæta meltingu. Rannsóknir hafa jafnframt sýnt fram á getu efnisins til að lækka kólesteról. LipoSan vörurnar eru fáanlegar í öllum helstu apótekum landsins, sem og heilsuvörubúðum. ChitoClear er hins vegar sárasprey og gel fyrir dýr og er efnið mjög græðandi og dregur úr sársauka og kláða í og við sár. Auk þess virkar það gegn bakteríu- og sveppamyndun. ChitoClear hefur verið selt hér á landi og í Þýskalandi. ChitoClear hefur aðallega verið markaðssett fyrir dýr en efnið er líka gott fyrir fyrir fólk. Frá 2001 hefur Primex selt kítósan til fyrirtækja í Evrópu og Bandaríkjunum sem framleiða vörur til að stöðva blæðingar og græða sár. Árið 2004 hlaut fyrirtækið viðurkenningu fyrir kítósanplástra sem eina af efstu tíu uppfinningum í hernaði, en þeir hafa verið notaðir meðal annars á vígvellinum í Írak þar sem þeir björguðu lífi hundruð hermanna.

Framtíðin grundvallast á útflutningi kítósans
Framleiðsla Primex mun til framtíðar grundvallast á útflutningi kítósans sem hráefnis fyrir aðra framleiðendur. Samhliða er verið að skoða möguleika á að auka fjölbreytni í framleiðslu eigin neytendavara, t.d. snyrtivara og græðandi smyrsla. Einnig er verið að skoða möguleika á að framleiða prótein úr úrgangi frá skelvinnslu til fiskeldisfóðurframleiðslu en rækjuskelin sem Primex notar kemur frá rækjuverksmiðjum Ramma hf. á Siglufirði og Dögun á Sauðárkróki.  Íslenska kítósanið er hágæða efni og liggur mikil þróunarvinna og rannsóknir á virkni efnisins að baki framleiðslunni. Gæðin hafa gert fyrirtækinu kleift að færa sig inn á verðmætari markaði. Nú starfa hjá fyrirtækinu fimmtán sérþjálfaðir starfsmenn sem hafa komið fyrirtækinu á kortið á kröfuhörðum mörkuðum erlendis.

Nýsköpunarverðlaun Íslands 2012
Nýsköpunarverðlaun Íslands eru veitt af Rannís, Íslandsstofu, Nýsköpunarmiðstöð Íslands og Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins, til fyrirtækja sem þykja hafa skarað fram úr í þróun nýrrar vöru eða þjónustu, sem byggð er á rannsóknar- og vísindastarfi og náð hefur árangri á markaði.  Tilgangur verðlaunanna er að vekja athygli á þeim mikilvægu tengslum sem eru á milli rannsókna og þekkingaröflunar og aukinnar verðmætasköpunar í atvinnulífinu. Verðlaunagripurinn er stytta af frjósemisgoðinu Frey eftir Hallstein Sigurðsson myndhöggvara.

Við val á verðlaunahafa er litið til þess hvort um sé að ræða nýtt sprotafyrirtæki, hvort það sé byggt á nýskapandi tækni og hugmynd og sé kröfuhart á þekkingu. Þá er lagt mat á virðisauka afurða og hvort fyrirtækið hafi náð árangri á markaði. Metið er hvort líkur séu á að fyrirtækið haldi velli og hvort stjórnun nýsköpunar sé til eftirbreytni. Að lokum er metið hvort fyrirtækið sé hvatning fyrir aðra að feta sömu slóð.

Nýlega hófst vinna við nýtt Evrópuverkefni, TDS Exposure, sem Matís tekur þátt í. Markmið verkefnisins er að samræma rannsóknir á heildarneyslu óæskilegra aðskotaefna í matvælum.

Verkefnið er mikilvægt fyrir áhættumat og alla þá sem fylgjast með áhrifunum aðskotaefnanna á heilsu. Heiti Evrópuverkefnisins á ensku er Total Diet Study Exposure og stutt heitið þess er TDS-Exposure en verkefnið hefur fengið íslenska heitið Rannsókn á heildarneyslu aðskotaefna úr matvælum.

Verkefnið miðar að því að bæta og staðla vöktun á því hversu útsett við erum fyrir óæskilegum aðskotaefnum í matvælum eins og við borðum þau. Vinnan við verkefnið byggir á aðferð sem á ensku gengur undir heitinu Total Diet Studies (TDS). Aðferðin metur það magn sem fólk fær af óæskilegum aðskotaefnum úr fullunnum og elduðum matvælum og gefur því trausta mynd af vandamálinu út frá sjónarhorni neytanda og eftirlitsaðila.

Sá hluti rannsóknarinnar sem Matís tekur þátt í, felur m.a. í sér þróun og innleiðingu á gæðaramma fyrir aðila sem stunda rannsóknir á heildarneyslu aðskotaefna, en einnig greiningu á gögnum um aðskotaefni. Matís mun einnig taka þátt í tilraun til að framkvæma samræmda rannsókn á heildarneyslu á a.m.k. einu aðskotaefni á Íslandi og verða þær niðurstöður bornar saman við sambærilegar rannsóknir sem framkvæmdar verða í Tékklandi, Finnlandi, Þýskalandi og Portúgal. Sömuleiðis stýrir Matís vinnupakka sem á að miðla upplýsingum varðandi niðurstöður verkefnisins til hagsmunaaðila.

Virkt eftirlit með óæskilegum efnum í matvælum og áhættumat eru lykilatriði til að tryggja örugg matvæli sem eru laus við heilsuspillandi aðskotaefni eins og sveppaeiturefni, þungmálma og varnarefni. Niðurstöður úr rannsóknum á heildarneyslu aðskotaefna gera eftirlitsaðilum kleift að fá raunverulegt mat á því hvaða aðskotaefni og hvaða matvæli skipta mestu máli við mat á heildarneyslu óæskilegra efna í fæðu. En þær veita líka upplýsingar til þess að hægt sé að gera áhættumat vegna neyslu þessara efna og meta áhrif þeirra á heilsu manna yfir langan tíma. Fjöldi mismunandi aðferða hafa verið notaðir í Evrópu, en í sumum löndum hafa rannsóknir á heildarneyslu aðskotaefna ekki enn verið stundaðar.

Rannsóknaraðilar frá 19 ólíkum Evrópuríkjum taka þátt í verkefninu sem mun prófa og samræma þær aðferðir sem notaðar hafa verið í Evrópu við sýnatöku matvæla, mælingar á aðskotaefnum í matvælum og gæðamat á gögnum og í kjölfarið skilgreina besta verklag við rannsóknirnar. Þessar upplýsingar verða ómetanlegar fyrir eftirlits- og áhættumatsaðila og fyrir stofnanir eins og Matvælaöryggisstofnun Evrópu (EFSA) og Alþjóða heilbrigðisstofnunina (WHO).

Nánari upplýsingar veitir Helga Gunnlaugsdóttir hjá Matís.

Fyrir stuttu voru tveir meistaranemendur í orkulíftæknifræði við háskólann á Akureyri við vinnu hjá Matís við að raðgreina hitakæra bakteríustofna.

Bakteríustofnarnir sem um ræðir eru úr hverum hér á Íslandi og eru áhugaverðir fyrir þær sakir að þeir framleiða vetni, etanól og metan meðal annarra lokaafurða.

Meistaraverkefni nemendanna eru rannsóknir á örverum úr hverum á Íslandi sem framleiða afurðir sem hægt er að nýta sem orkugjafa. Aðaláherslan er á að leita að bakteríustofnum sem framleiða æskileg efni úr ódýru hráefni sem fellur til á Íslandi eða er auðvelt og arðbært að rækta innanlands til framleiðslunnar. Nemendur þessir heita Hrönn Brynjarsdóttir og Jan Eric Jessen og verður áhugavert að sjá framvindu verkefnis þeirra. Leiðbeinandi þeirra heitir Jóhann Örlygsson.

Hjá Matís er mikil þekking til staðar á hitakærum örverum og gengur eitt verkefnið, sem Matís er lykilþátttakandi í, út á að þróa aðferðir í líftækni til að framleiða etanól úr viðar- og plöntumassa, þ.e.a.s. að nýta lífmassa sem fellur til í að nota sem eldsneyti.

Timbur á eldsneytistankinn
Einn af vaxandi þáttum í starfsemi Matís er líftækni og hvernig beita má þeirri tækni til að þróa nýjar framleiðsluaðferðir og efla þannig nýja þekkingu. Eitt af norrænum verkefnum sem Matís vinnur nú að er einmitt þróun á líftækni til að framleiða etanól úr viðar- og plöntulífmassa. Þetta mætti orða þannig að timbri sé umbreytt til nota á eldsneytistankinn, þ.e. að lífmassinn verði nýttur til eldsneytisframleiðslu en verulegt magn af honum fellur til á Norðurlöndum.

Að verkefninu standa Matís frá Íslandi, Statoil ASA, Wayland AB og SINTEF frá Noregi, INNVENTIA AB frá Svíþjóð, Technical University of Denmark (DTU) og Technical Research Centre of Finland (VIT). Verkefnið fékk öndvegisstyrk frá Norræna ráðherraráðinu í gegnum Nordic Energy sjóðinn.

Verkefnið er mjög fjölþætt og felst meðal annars í að þróa aðferðir til að formeðhöndla lífmassann svo hann nýtist gerjunarlífverum til etanólframleiðslu. Einnig að þróa skilvirka ensímtækni til að brjóta lífmassa niður í gerjanlegar sykrur og gera erfðaendurbætur á gersveppum svo þeir geti sundrað fjölsykrum. Matís mun þróa og endurbæta hitakærar etanólmyndandi gerjunarbakteríur með erfðatækni en bakteríur sem einangraðar hafa verið úr heitum hverum geta oft brotið niður sellulósa á skilvirkan hátt. Hins vegar mynda þessar bakteríur aukaefni, svo sem ediks- og mjólkursýru.

Markmiðið er því að með öflugri hitakærum bakteríum verði unnt að auka etanólframleiðsluna, minnka eða stöðva alveg framleiðslu aukaefna og brjóta niður sellulósa. Endanlegt markmið er að búa til framleiðslukerfi þar sem saman fer niðurbrot á sellulósa og gerjun í etanól í einni líffræðilegri einingu/kerfi.

Nánari upplýsingar veitir Guðmundur Óli Hreggviðsson hjá Matís.

Fyrir fjórum árum var hrundið af stað nýsköpunarverkefni Listaháskóla íslands sem bar yfirskriftina Stefnumót hönnuða og bænda og er Matís mikilvægur hlekkur í þessu verkefni.

Í verkefninu var teflt saman einni elstu starfstétt landsins, bændum, og þeirri yngstu, vöruhönnuðum. Afraksturinn er nú til sýnis í fyrsta skipti í heild í Sparkdesign Space við Klapparstíg. Þórunn Kristjánsdóttir, blaðamaður á Fréttatímanum, rifjar hér upp þetta ævintýri en umfjöllun þessi birtist í Fréttatímanum 30. mars 2012.

Umfjöllunina má finna hér.

Matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands verður með kynningu á nýju alþjóðlegu meistarnámi í matvælafræði fimmtudaginn 12. apríl nk. kl. 10-12 í stofu HT-300 á Háskólatorgi.

Háskóli Íslands í samstarfi við Háskólann á Akureyri, Landbúnaðarháskólann, Háskólann á Hólum og Matís, hefur sett á laggirnar mastersnám í matvælavísindum þar sem áherslurnar eru frábrugðnar því sem áður hefur þekkst.

Kynning á náminu verður núna á fimmtudaginn 12. apríl á Háskólatorgi – sjá hér.
Nýtt meistaranám í matvælafræði

Meistaranám í matvælafræði í samvinnu Háskóla Íslands, annarra ríkisháskóla og Matís, með aðkomu fyrirtækja í matvæla- og líftækniiðnaði.

Boðið verður upp á þrjár námsleiðir í náminu og ljúka þá nemendur meistaragráðu í matvælafræði með áherslu á framleiðslustjórnun, gæðastjórnun eða líftækni.

• Framleiðslustjórnunarlína: áhersla á vinnslu, vöruþróun og virðisaukningu
• Gæðastjórnunarlína: áhersla á örverumælingar og rannsóknir og innleiðingu og útfærslu gæðaeftirlits
• Líftæknilína: áhersla á lífefnavinnslu, rannsóknir og nýsköpun

Ætlunin er að tengja námið atvinnulífi með beinum hætti, bæði með gestafyrirlesurum úr atvinnulífi og með hagnýtum nemendaverkefnum sem unnin verða í samstarfi við öflug matvælafyrirtæki. Jafnframt því að tengja námið betur atvinnulífi
en áður hefur þekkst á þessu sviði verður alþjóðlegt samstarf eflt, auk þess sem bætt hefur verið inn í námið stjórnunar- og rekstraráherslum.

Um er að ræða hagnýtt nám sem hentar þeim sem lokið hafa grunnnámi í matvælafræði eða öðrum raunvísindagreinum eins og efnafræði, líffræði og verkfræði og hafa áhuga að gegna leiðandi hlutverki í matvæla- og líftækniiðnaði við stjórnun, nýsköpun eða rannsóknir.

Nánari upplýsingar má finna hér og einnig með því að hafa samband við Guðjón Þorkelsson sviðsstjóra hjá Matís og dósent við Hí og Steinar B. Aðalbjörnsson, markaðsstjóri Matís.

Heimasíða námsins: www.framtidarnam.is.