Flokkur: Fréttir

Síðastliðinn föstudag 1. apríl varði María Guðjónsdóttir doktorsritgerð sína „Gæðabreytingar sjávarafurða við vinnslu mældar með NMR og NIR spektróskópíu“ (e. Quality changes during seafood processing as studied with NMR and NIR spectroscopy)

við líftæknideild Norska tækniháskólann í Þrándheimi (Norwegian University of Science and Technology, NTNU, Department of Biotechnology) í samstarfi við Matís.

Aðalleiðbeinandi var Prófessor Turid Rustad (NTNU) en í doktorsnefndinni sátu einnig Sigurjón Arason, yfirverkfræðingur hjá Matís og dócent hjá Háskóla Íslands, og Dr. Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís. Andmælendur voru Prof. Anders Karlsson frá Kaupmannahafnarháskóla og Dr. Kristin Lauritzsen frá Háskólanum í Tromsø. Formaður doktorsmatsnefndar, Oleksandr Dykyy dócent við NTNU stýrði athöfninni.

Verkefnið var unnið sem hluti verkefnanna Fljótlegar mæliaðferðir við matvælavinnslu í samstarfi við Marel (styrkt af Tækniþróunarsjóði Rannís nr. 071320008), Chill-on (styrk af 6. rammaáætlun Evrópusambandisins nr FP6-016333-2), Kælibót (styrkt af Tækniþróunarsjóði Rannís nr. 061358008 og AVS nr. R 061-06), Vinnsla og gæðastýring á eldisþorski (styrkt af AVS nr. R026-06), Bestun á þíðingar- og ílagnarferli rækju til pillunar (styrkt af AVS nr. R086-09), Ferlastýring við veiði, vinnslu og verkun saltfisks (styrkt af AVS nr. R042-05) og Maximum resourse utilization – Value added by fish by-products, (styrkt af Nordic Innovation Center – NICe nr. 04252).

Ritgerðin byggist á fimm ritrýndum vísindagreinum. Þrjár þeirra hafa nú þegar verið birtar og hinar tvær hafa verið samþykktar til birtingar.

Samantekt
Framleiðsla sjávarafurða er flókið ferli sem í felast fjöldi þrepa þar sem gæði geta tapast við vinnslu og geymslu.  Markmið verkefnisins var að öðlast dýpri skilning á þeim breytingum sem eiga sér stað innan vöðva sjávarafurða við vinnslu og geymslu og hvernig þessar breytingar hafa áhrif á gæði lokaafurðarinnar. Ferlarnir sem skoðaðir voru í verkefninu voru mismunandi vinnslueiginleikar villts þorsks og eldisþorsks (Gadus morhua) við framleiðslu léttsaltaðra afurða, áhrif söltunaraðferðar,  ofurkælingar og loftskiptra umbúða á geymslu þorskhnakkastykkja, áhrif mismunandi forsöltunaraðferða við framleiðslu saltfisks, áhrif próteinsprautunar á gæði og stöðugleika ufsaflaka (Pollachius virens) í frystingu og kælingu og áhrif polyfosfatstyrks við forlageringu og lengd lageringar við vinnslu kaldhafsrækju (Pandalus borealis).

Lágsviðs kjarnaspunamælitækni (Low field nuclear magnetic resonance, LF-NMR) var notað til að mæla vatnsdreifingu og til að meta vatnseiginleika vöðvans. Slökunarmælingar (relaxation time measurements) bentu til þess að finna mætti 1-3 vatnshópa í vöðvanum eftir því hvernig sýnin höfðu verið meðhöndluð. Fjölþáttagreining (multivariate analysis) var framkvæmd til að bera saman niðurstöður spektróskópískra aðferða við niðurstöður hefðbundinna mæliaðferða og til að auðvelda túlkun niðurstaða. Höfuðþáttagreining (Principal Component Analysis) var notuð til að finna hvaða mælibreytur áttu samleið og línuleg aðhvarfsgreining (Partial Linear Square models) var þá notuð til að finna hvaða breytur sýndu tölfræðilega sterka fylgni. Sterk fylgni fannst á milli NMR mælinganna og mælibreyta sem lýsa vatnseiginleikum vöðvans, svo sem vatnsinnihaldi, vatnsheldni, vatnsvirkni, dripi og suðunýtingu við vinnslu en einnig við aðrar mikilvægar breytur er lýsa efna- og eðliseiginleikum vöðvans, svo sem sýrustigi vöðvans og myndun rokgjarna sundrunarefna (TVB-N og TMA) til að nefna nokkrar breytur. Verkefnið benti þá til þes að nota megi lágsviðs NMR til að meta áhrif afmyndunar- og niðurbrotsferla á vöðva sjávarafurða þar sem ferlarnir hafa áhrif á vatnseiginleika vöðvans.

Notkun einhliða lágsviðssegla (unilateral low field NMR magnets) var prófuð við rækjuvinnslu. Tæknin reyndist efnileg til notkunar við rauntímamælingar á gæðaþáttum rækju og annarra sjávarafurða, þó svo að vinna þurfi frekar að bestun mælistillinga tækisins.

Nærinnrauðar rauntímamælingar (NIR) með trefjapróbu á rækju voru einnig prófaðar í verkefninu. Sterk fylgni fannst við vatnsinnihald og vatnsheldni rækjunnar m.v. hefðbundnar efnamælingar. Kalíbreringar tilbúnar til notkunar í vinnslulínum rækju, voru búnar til fyrir þessar breytur.

Verkefnið sýnir að LF-NMR og NIR eru mjög nothæfar aðferðir til rauntímamælinga á ýmslum efna- og eðliseiginleikum sjávarafurða við vinnslu og geymslu. Hins vegar þarf að besta þessar aðferðir og aðlaga þær fyrir hvern feril um sig með tilliti til eiginleika hráefnis, val á vinnsluaðferð, val á íbótar- og hjálparefnum og styrkur þeirra, hver lokaafurðin á að vera og meta út frá því hvaða gæðabreytur eru mikilvægastar í hverjum ferli fyrir sig.

Lykilorð: Lágsviðs kjarnaspunamælingar (Low field Nuclear Magnetic Resonance, LF-NMR), sjávarafurðir, vöðvaeiginleikar, ferlastýring, nærinnrauðar mælingar (Near infrared spectroscopy, NIR), efna- og eðliseiginleikar.

María er fædd 25. ágúst árið 1980 í Reykjavík. Hún lauk B.Sc. gráðu í efnaverkfræði frá Háskóla Íslands í samstarfi við University of California, Santa Barbara 2004 og M.Sc. gráðu í efnaverkfræði með eðlisfræðiáherslu frá Chalmers tækniháskólanum í Gautaborg 2006. María hefur starfað hjá Matís sem verkefnastjóri á vinnslu- og virðiskeðjusviði síðan 2007. Rannsóknir hennar hafa beinst að þróun og notkun fljótlegra mæliaðferða til að meta efna- og eðliseiginleika matvæla við vinnslu og geymslu og hvernig megi nota slíkar aðferðir til að bæta vinnsluferla matvæla. Foreldrar Maríu eru Dr. Guðjón Haraldsson, þvarfæraskurðlæknir og Sigríður Siemsen, lyfjafræðingur. Kærasti Maríu er Edmond Eric Alexandrenne, vélstjóri og eiga þau soninn Oliver Alexandrenne.

Fyrirspurnum má beina til Maríu Guðjónsdóttur í síma 422-5091 eða um tölvupóstfang mariag@matis.is.

Listi yfir greinar úr verkefninu
  I.Gudjonsdottir M, Gunnlaugsson VN, Finnbogadottir GA, Sveinsdottir K, Magnusson H, Arason S, Rustad T. 2010. Process control of lightly salted wild and farmed Atlantic cod (Gadus morhua) by brine injection, brining and freezing–A low field NMR study. Journal of Food Science 75 (8), E527-536.

  II. Gudjónsdóttir M, Lauzon HL, Magnússon H, Sveinsdóttir K, Arason S, Martinsdóttir E, Rustad T. 2011. Low field Nuclear Magnetic Resonance study on the effect of salt and modified atmosphere packaging on cod (Gadus morhua) during superchilled storage. Food Research International 44, 241-249.

  III. Gudjónsdóttir M, Arason S, Rustad T. 2011. The effects of pre salting methods on water distribution and protein denaturation of dry salted and rehydrated cod – A low field NMR study. Journal of Food Engineering 104, 23-29.

  IV. Gudjónsdóttir M, Karlsdóttir MG, Arason S, Rustad T. 2010. Injection of fish protein solutions to fresh saithe (Pollachius virens) fillets studied by low field Nuclear Magnetic Resonance and physicochemical measurements. Accepted for publication in Journal of Food Science and Technology.

  V. Gudjónsdóttir M, Jónsson Á, Bergsson AB, Arason S, Margeirsson S, Rustad T. 2010. Shrimp processing assessed by low field Nuclear Magnetic Resonance, Near Infrared spectroscopy and physicochemical measurements – The effect of polyphosphate content and length of pre-brining on shrimp muscle. Accepted for publication in Journal of Food Science.

Út er komin skýrsla um skólamáltíðir á Norðurlöndum á vegum Norrænu nýsköpunarmiðstöðvarinnar, NICe. Skýrslan er afrakstur verkefnis sem unnið var í samstarfi allra Norðurlandanna og var stýrt af Samtökum iðnaðarins.

Að verkefninu stóðu svokallaðir þróunarvettvangar á sviði matvæla í löndunum og er m.a. gerð grein fyrir starfsemi þeirra.

Í skýrslunni er ítarleg samantekt  um framboð og framkvæmd máltíða í skólum á Norðurlöndunum. Lagt var mat á helstu kosti og galla núverandi kerfa, þekkingu og fræðslu fyrir starfsfólk sem starfar við framleiðslu skólamáltíða og gerðar tillögur um úrbætur.

Niðurstaða verkefnisins er að fjölmargir þættir hafa áhrif á það hvort börnin borða matinn í skólanum og mikilvægt að þeir vinni saman að því markmiði að öll börn fái þá næringu sem þau þurfa í skólanum. Í skýrslunni eru ábendingar til sveitarfélaga, skólastjórnenda, matvælaiðnaðar, eldhúsa, foreldra og lýðheilsuyfirvalda um hvernig standa má að málum til að ná sem bestum árangri.

Nánari upplýsingar um verkefnið er að finna á vef Samtaka iðnaðarins á slóðinni: https://www.si.is/frettasafn/nr/9128

Frétt birt á vefsíðu Samtaka Iðnaðarins, www.si.is.

Mjög áhugaverður morgunverðarfundur um líftækni og tengdar greinar verður haldinn hjá Matís að Vínlandsleið 12 fimmtudaginn 14. apríl kl. 08:30-10:30.

Mikill uppgangur er í líftækni og tengdum greinum á Íslandi og vilja margir meina að vaxtarbroddar framtíðarinnar liggi þar. Matís er einmitt í góðum tengslum við matvæla- og líftækniiðnaðinn og eru t.a.m. mörg verkefna Matís unnin í samstarfi við fyrirtæki í þessum greinum.

Nú er góður tími núna til að kynna stöðu mála, framtíðarsýnina og afrakstur síðustu ára. Á fundinum verða erindi frá bæði nýjum og eldri fyrirtækjum ásamt erindi frá Matís og HÍ. Fyrirtæki munu einnig kynna starfsemi sína þennan morgun.

Í kjölfar fundarins mun svo gestum boðið að skoða húsnæði Matís að Vínlandsleið 12 sem og Vínlandsleið 14 en þar hafa nokkur fyriræki komið sér fyrir og verður um formlega opnun að ræða á þeim hluta hússins þennan dag. 

Nánari dagskrá þegar nær dregur fundi.

Aðgangur er ókeypis og er morgunfundurinn öllum opinn.

Léttar veitingar í boði.

Vinsamlegast staðfestu komu þína með tölvupósti á liftaeknifundur@matis.is

MATVÍS stendur fyrir málþingi um mat í skólamötuneytum, 6. apríl kl. 15:00 að Stórhöfða 31, gengið inn að neðanverðu.

MATVÍS stendur fyrir opnu málþingi fagmanna og framleiðanda um þá gagnrýni sem hefur komið fram á mat í mötuneytum skólanna.  Þar eru ásakanir um að fóður sé borið á borð en ekki fæða.

Til þess að fara yfir þessi mál hefur MATVÍS boðið eftirtöldum aðilum að gera grein fyrir sínum sjónarmiðum með framsögu og sitja síðan í pallborði.

Dagskrá
Setning: Níels S. Olgeirsson formaður MATVÍS.

Framsögur

• Grímur Þór Gíslason hjá Grímur kokkur. Innihald og næringargildi þeirra vöru sem hann selur til mötuneyta og annarra.
• Eðvald S Valgarðsson frá Kjarnafæði. Stefna Kjarnafæðis hvað varðar söltun, reykingu og aukefni í þeirra afurðum.
• Ólafur Reykdal frá Matís. Yfirlit um niðurstöður rannsókna á næringargildi brauð- og kjötvara.
• Hólmfríður Þorgeirsdóttir  hjá Lýðheilsustöð. Ráðleggingar Lýðheilsustöðvar um matarframboð í skólum byggt á  handbók fyrir skólamötuneyti
• J. Trausti Magnússon matreiðslumeistari í grunnskóla.Fer yfir hvernig hann velur sína birgja og á hvað hann leggur áherslu á við innkaup á matvöru.
• Pallborðsumræður.

Fundarstjóri
Ólafur Jónsson hjá Iðunni fræðslusetri

Ef þú stundar nám í íslenskum háskóla þá býður Matís þér í heimsókn fimmtudaginn 7. apríl kl. að 16-18 Vínlandsleið 12 í Reykjavík (Grafarholt).

Matís hefur um langt skeið átt í góðu samstarfi við háskóla, m.a. með hagnýtum verkefnum í framhaldsnámi.

Nú eru spennandi tækifæri framundan á Matís fyrir öfluga nemendur t.d. í viðskiptafræði, tölvunarfræði, lífvísindum, heilbrigðisvísindum, matvælafræði, næringarfræði, lögfræði, umhverfisfræði og verkfræði.

Matís er í góðum tengslum við matvæla- og líftækniiðnaðinn en margir telja að vaxtarbroddar framtíðarinnar liggi þar. Mörg verkefna Matís eru unnin í samstarfi við fyrirtæki í þessum greinum.

Þann 7. apríl á milli kl. 16 og 18 langar okkur að bjóða þér í heimsókn að Vínlandsleið 12 í Reykjavík til þess að hitta starfsfólk Matís, nemendur sem vinna að verkefnum sínum í samstarfi við Matís og starfsmenn fyrirtækja sem hafa átt í farsælu samstarfi við okkur. Þetta eru fyrirtæki á borð við Marel ofl. Þetta er því góður vettvangur til að kynna sér matvæla- og líftækniiðnaðinn, hvort sem ætlunin er að fara í framhaldsnám í einum af háskólum landsins eða hver möguleikinn er á starfi eftir að námi lýkur.

Vinsamlegast láttu okkur vita með tölvupósti á haskolar@matis.is hvort þú komir og endilega láttu fylgja með hvaða námi þú ert í svo við getum kynnt sérstaklega verkefni sem snúa að þínu fagsviði.

Léttar veitingar í boði!

Föstudaginn 8. apríl kl. 13-17 verður haldin ráðstefna í höfuðstöðvum Matís að Vínlandsleið 12 í Reykjavík (Grafarholt). Matís og Íslensk Matorka standa að ráðstefnunni og eru hún öllum opin.

Ný innlend fóðurhráefni til notkunar í fiskeldi

Möguleikar, magn, gæði og verð

Ráðstefna hjá Matís, Vínlandsleið 12, föstudaginn 8. apríl kl. 13-17

Dagskrá ráðstefnunnar
13:00 -13:10 Setning – Jón Bjarnason, sjávarútvegs – og landbúnaðarráðherra
13:10 -13:35 Miljø – effektiv fiskeproduktion – Alfred Jochumsen, DTU-Akva Danmörku
13:35 -13:50 Þróun nýrra fiskifóðurhráefna í Svíþjóð: kræklinga- og oksveppamjöl – Björn Þrándur Björnsson, Háskólinn í Gautaborg
13:50 -14:05 Grænn lífrænn úrgangur – Ásbjörn Jónsson, Matís
14:05 -14:20 Framleiðsla hryggleysingja – Jón S. Ólafsson, Veiðimálastofnun
14:20 -14:35 Örverur – Arnþór Ævarsson, Prokazyme / Jakob Kristjánsson, Prokazyme
14:35 -14:50 Sveppir – Georg Ottósson, Flúðasveppir
14:50 -15:10 Kaffi
15:10 -15:25 Repja – Jón Bernódusson, Siglingastofnun / Ólafur Eggertsson, Þorvaldseyri
15:25 -15:40 Margt smátt gerir eitt stórt: eru svifþörungar orkuboltar aldarinnar? – Erla Björk Örnólfsdóttir, Vör Sjávarrannsóknasetur
15:40 -15:55 Aðrir möguleikar – Ólafur I. Sigurgeirsson, Háskólinn á Hólum
15:55 -16:10 Virði hráefna – Jón Árnason, Matís
16:10 -16:50 Umræður/pallborð – Rannveig Björnsdóttir (Matís) stýrir.
Fulltrúar fóðurframleiðenda, Björn Þrándur Björnsson (Háskólinn í Gautaborg), Alfred Jochumsen (DTU-Akva), Sveinbjörn Oddsson (Íslensk Matorka), Björn Björnsson (Hafró), Helgi Thorarensen (Háskólinn á Hólum).
16:50 -17:00 Samantekt og fundarslit

Fundarstjóri: Ragnheiður Þórarinsdóttir, Íslensk Matorka

Ráðstefnan er öllum opin og er aðgangur ókeypis.

Vinsamlegast látið vita af þátttöku með pósti á fiskeldisfodur@matis.is.

Matís er nú að hefja námskeiðaröð um fagleg vinnubrögð við smáframleiðslu matvæla.  Matís hefur á síðustu árum unnið að eflingu nýsköpunar í smáframleiðslu matvæla með uppsetningu á matarsmiðjum á Hornafirði og Flúðum og með verkefninu Matvælamiðstöð Austurlands. 

Í matarsmiðju er boðið upp á löggilda aðstöðu til framleiðslu matvæla með frumkvöðlastuðningi, kennslu og ráðgjöf frá sérfræðingum Matís. Þannig hefur tekist að auka verulega framleiðslu einstaklinga og minni fyrirtækja á matvælum, oft úr staðbundnu hráefni. 

Eftirfarandi námskeið verða haldin vorið 2011:

Dagsetning	Námskeið	Staður	Tími	Leiðbeinendur
29. apríl, fös	Þurrkun matvæla	Flúðir	13-17	Irek, Vilberg
4. maí, fim	Þurrkun matvæla	Hallormsstaður	13-17	Irek, Þórarinn
5. maí, fim	Reyking matvæla	Vopnafjörður	11-17	Óli Þór, Þórarinn
13. maí, fös	Sultun, súrsun og niðurlagning matvæla	Höfn	10-16	Irek, Vigfús
14. maí, lau	Reyking matvæla	Flúðir	9-15	Óli Þór, Vilberg
20. maí, fös	Þurrkun matvæla	Höfn	9-15	Irek, Vigfús

Farið verður yfir öll meginatriði varðandi vinnslu og meðhöndlun vörunnar, allt þar til hún er komin á borð neytenda. Hvernig og hvað þarf til að framleiða hana (þ.á.m. hráefni, tækjabúnaður, aðstaða), kostir og gallar mismunandi aðferða, hættur sem ber að varast, mat á gæðum ofl. Kennslan verður bæði bókleg og verkleg.

Verð á námskeiði er 15.000 krónur.

Skráning og frekari upplýsingar fást hjá:
Höfn: Vigfús Ásbjörnsson s. 858-5136, vigfus@matis.is
Flúðir: Vilberg Tryggvason s. 858-5133, vilberg@matis.is
Egilsstaðir/Hallormsstaður/Vopnafjörður: Þórarinn E. Sveinsson s. 858-5060, thorarinn@matis.is

Starfsmenntasjóðir endurgreiða kostnað vegna námskeiðahalds til einstaklinga og fyrirtækja allt að 75%. Sjá nánari upplýsingar um starfsmenntasjóði og úthlutunarreglur á: www.starfsafl.is, www.landsmennt.is, www.starfsmennt.is

Matís gegnir forystuhlutverki í  nýju og umfangsmiklu fjölþjóðaverkefni sem Evrópusambandið hefur ákveðið að styrkja til þriggja ára, AMYLOMICS. Fyrsti fundurinn í verkefninu var haldinn mánudaginn 28. mars síðastliðinn í höfuðstöðvum Matís í Reykjavík.

Upphæð styrksins er alls að jafnvirði um 390 milljónir króna og þar fer af til Matís 72 milljónir króna og samanlagt 58 milljónir króna til tveggja annarra íslenskra fyrirtækja. Auk þess munu meistara- og doktorsnemendur munu starfa að verkefnunum sem tengjast Amylomics.  

AMYLOMICS verkefnið mun hagnýta fjölbreytt lífríki jarðhitasvæða á Íslandi við að þróa hitaþolin ensím til notkunar í sterkju- og sykruiðnaði. Hita- og sýruþol eru nauðsynlegir eiginleikar í slíkum iðnaðarferlum en þá má finna í ensímum lífvera á hverasvæðum.

Meðal þátttakenda í AMYLOMICS er franska fyrirtækið Roquette Frères, sem er eitt hið stærsta í Evrópu í framleiðslu sterkju og afleiddra afurða, með ársveltu upp á um 7 milljarða evra. Roquette Frères mun geta nýtt ensím, sem þróuð verða í verkefninu til endurbóta á ferlum og nýsköpunar í framleiðslu sinni. Hluti ensímanna verður markaðssettur af sprotafyrirtækinu Prokazyme til notkunar í margvíslegum sykruiðnaði.

• Dr. Guðmundur Óli Hreggviðsson, fagstjóri hjá Matís, verður verkefnisstjóri. Tvö önnur íslensk fyrirtæki, taka beinan þátt í verkefninu, Roche Nimblegen og Prokazyme.

Verkefnið og stuðningur ESB við það eru góð tíðindi fyrir íslenskt vísindasamfélag og viðurkenning fyrir Matís. Rannsóknarstyrkir ESB eru afar eftirsóttir og mikil samkeppni er um þá. Með þessu festir Matís sig enn frekar í sessi í alþjóðlegu vísindasamstarfi og svo er auðvitað sérstakur fengur að því fyrir Íslendinga að fá nú verulega fjármuni inn í samfélagið erlendis frá á þessum samdráttar- og niðurskurðartímum.

Nánari upplýsingar veitir dr. Guðmundur Óli Hreggviðsson.

25. mars síðastliðinn var haldinn fyrirlestur um EcoFishMan verkefnið en það fjallar um nýja nálgun í fiskveiðistjórnun í ESB. Dr. Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís flutti erindið. Fundurinn var liður í Fundaröð Alþjóðamálastofnunar Háskóla Íslands – Evrópa: Samræður við fræðimenn.

Evrópusambandið væntir þess að í EcoFishMan verkefninu verði þróuð ný aðferðafræði sem nýtist við breytingar og umbætur á fiskveiðistjórnunarkerfi sínu. Lögð er áhersla á samstarf við sjómenn, útgerð og vinnslu og að hagnýta upplýsingar úr rafrænum afladagbókum. Markmið verkefnisins er að stuðla að vistvænni, sjálfbærri og hagrænni stjórnun með sérstakri áherslu á rekjanleika og að lágmarka brottkast afla. 

Verkefnið er þverfaglegt  og nýtir upplýsingum um vistfræðilega-, félagslega-, hagfræðilega- og stjórnunarlega þætti. Að EcoFishMan verkefninu koma alls 13 stofnanir, fyrirtæki og háskólar í átta Evrópulöndum, þar á meðal Háskóli Íslands og háskólinn í Tromsø í Noregi. Gert er ráð fyrir að verkefnið kosti 3,7 milljónir evra á þremur árum og nemur styrkur ESB 3,0 milljónum evra.

Dr. Anna Kristín Daníelsdóttir, sviðsstjóri hjá Matís, er verkefnisstjóri og dr. Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís, er með henni í vísindanefnd verkefnisins.

March 25. 2011, from 12pm-13pm.
Lögberg, room 101.

EcoFishMan: A new approach to fishery management in the EU

Dr. Sveinn Margeirsson, director of Matís

The aim of the EcoFishMan project is to develop and contribute to implementation of a new integrated fisheries management system in Europe based on increased stakeholder involvement: An ecosystem-based sustainable management system under a precautionary framework that will define maximum acceptable negative impact, target elimination of discards and maintain economic and social viability.

 EcoFishMan is an interdisciplinary project which uses information based on ecological, sociological, economical and management factors. Thirteen institutions, companies and universities from eight different countries participate in the project, among which are the University of Tromsø and the University of Iceland. The allocated budget is 3,7 million euros over three years whereof the EU allocates 3,0 million euros.

Dr. Anna Kristín Daníelsdóttir, project manager, and dr. Sveinn Margeirsson, director of Matís, are members of the project’s scientific board.

Skynmat er kerfisbundið mat á lykt, bragði, útliti og áferð matvæla. Í skynmati eru skynfæri mannsins, þ.e. sjón-, lyktar-, bragð-, heyrnar- og snertiskyn notuð til að meta gæði matvæla.

Skynmat í íslenskum matvælaiðnaði hefur verið stundað á skipulagðan hátt; einkum sem þáttur í gæðaeftirliti. Fiskiðnaður, kjötvinnsla og mjólkuriðnaður hafa mest nýtt þessar aðferðir. Skynmat í íslenskum fiskiðnaði á sér ríka hefð. Áður fyrr var allur fiskur metinn með tilliti til ferskleika og hann verðlagður eftir því.

Skynmat er kerfisbundið mat á lykt, bragði, útliti og áferð matvæla.

Í skynmati eru skynfæri mannsins, þ.e. sjón-, lyktar-, bragð-, heyrnar- og snertiskyn notuð til að meta gæði matvæla. Skynmat í íslenskum matvælaiðnaði hefur verið stundað á skipulagðan hátt; einkum sem þáttur í gæðaeftirliti. Fiskiðnaður, kjötvinnsla og mjólkuriðnaður hafa mest nýtt þessar aðferðir. Skynmat í íslenskum fiskiðnaði á sér ríka hefð. Áður fyrr var allur fiskur metinn með tilliti til ferskleika og hann verðlagður eftir því.

Nauðsynlegur þáttur í gæðastýringu
Þörfin fyrir skipulagt skynmat á hráefni við hráefniskaup og framleiðslu og mat á afurðum fer vaxandi bæði vegna krafna kaupenda erlendis frá og ekki síður vegna þess að matvælafyrirtæki taka upp gæðastýringu. Skipulegar aðferðir við skynmat og skráningar á niðurstöðum skynmats á hráefni, framleiðslu og afurðum eru nauðsynlegur þáttur í gæðastýringu.

Mjólk og mjólkurafurðir eru viðkvæm vara og notkun skynmats í gæðaeftirliti þar á sér ríka hefð. Allt kjöt í sláturhúsum er metið í gæðaflokka eftir byggingarlagi, holdfyllingu og fitu. Fyrir hverja kjöttegund eru sérreglur um gæðamat. Þetta mat er fyrst og fremst sjón- og snertimat kjötmatsmannsins þó hann hafi tæki eins og fitumæli til að styðjast við.

Mikilvægur þáttur í starfsemi Matís
Skynmat er mikilvægur þáttur í starfsemi Matís og einnig er það einkum notað í gæðaeftirliti og við vöruþróun hjá íslenskum matvælafyrirtækjum. Matís hefur í mörg ár aðstoðað fyrirtæki við að koma sér upp skynmati, veitt ráðgjöf í skynmati og framkvæmt geymsluþolsrannsóknir í þeim tilfellum þar sem skynmat er mjög veigamikill þáttur.

Skynmat hefur verið notað í margvíslegum rannsóknarverkefnum, bæði innlendum og erlendum. Starfsfólk Matís hefur annast bóklega og verklega kennslu í skynmati við matvælafræðiskor Háskóla Íslands og við sjávarútvegsbraut auðlindadeildar Háskólans á Akureyri. Einnig hefur starfsfólk Matís kennt skynmat við Sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóðanna frá 1998. Þá hefur Matís haldið margvísleg námskeið í skynmati fyrir starfsfólk fiskvinnslufyrirtækja og annarra matvælafyrirtækja.

Fullkomin aðstaða hjá Matís
Á Matís er mjög fullkomin skynmatsaðstaða, með sérstöku skynmatsherbergi með aðskildum básum, fullkominni lýsingu og loftræstingu. Einnig er þar góð aðstaða til að meðhöndla matvæli og undirbúa sýni og nýtist þetta mjög vel til námskeiðahalds og kennslu.

Þróun nýrra aðferða
Á undanförnum árum hefur verið unnið að þróun nýrra skynmatsaðferða, einkum fyrir skynmat á heilum fiski. Sú aðferð sem fiskirannsóknafólk í Evrópu er sammála um að muni henta best við ferskfiskmat er svonefnd gæðastuðulsaðferð QIM. Sú aðferð er mjög hentug til kennslu og þjálfunar og samræmingar á mati og má geta þess að árið 2003 var allt starfsfólk fiskmarkaða hér á landi þjálfað í þessari aðferð.

Matís er samstarfsaðili í QIM-EUROFISH sem vinnur að samræmingu skynmatsaðferða á fiski. Loks tekur Matís einnig þátt í European Sensory Network sem er samstarfsvettvangur háskóla, stofnana og fyrirtækja í Evrópu á sviði skynmats.

Nánari upplýsingar veitir Kolbrún Sveinsdóttir