Matís
Nýlega hóf Granskarasetrið í Færeyjum starfsemi sína. Matís hefur lengi átt í góðu samstarfi við frændur okkar í Færeyjum og við opnun Granskarasetursins var Sigurjóni Arasyni, yfirverkfræðingi Matís, boðið að halda erindi um starfsemi Matís og möguleika til verðmætasköpunar í matvælaframleiðslu.
Hér er stutt frétt af vef Fróðskaparseturs Færeyja um heimsókn Sigurjóns. Um að gera fyrir alla að rifja færeyskuna aðeins upp!
Á síðustu árum hefur mikill metnaður verið lagður í fullnýtingu fisks hér á landi, sem hefur skilað góðum árangri, ef miðað er við aðrar fiskveiðiþjóðir. Norðmenn sem gjarnan eru álitnir okkar helstu „keppinautar“ eru meðal þeirra sem horfa nú til Íslands í viðleitni sinni til að auka aflaverðmæti. Munurinn á aflanýtingu Íslendinga og Norðmanna er umtalsverður. Á Íslandi fást t.d. 570 kg af afurðum úr 1 tonni af þorsk en sama magn skilar Norðmönnum aðeins 410 kg af afurðum. Munurinn nemur 16% eða 160 kg á hvert tonn sem þýðir að virðisaukning Norðmanna út frá heildarafla þeirra í Barentshafi árið 2013 gæti numið rúmlega 1 milljarði NOK eða 21 milljarði ISK. ef þeir tileinkuðu sér aðferðir Íslendinga.[1]
En á sama tíma og Íslendingar geta glaðst yfir því hve vel hefur tekist til er það staðreynd að hér má gera enn betur og það er enn talsvert svigrúm fyrir enn frekari nýtingu og nýsköpun. Þá er umhugsunarvert hversu stór hluti aflans fer óunninn úr landi en segja má að milljarða verðmæti leki úr landi í formi óunnins eða lítt unnins afla á ári hverju. En auðveldlega mætti auka útflutningsverðmæti sjávarafurða með meiri vinnslu í landi.
Á fundi fyrir nokkrum misserum kom fram að árið 2008 hafi um 2,2 milljarða verðmæti tapast eingöngu vegna þess að ýsa hafi verið seld úr landi óunnin, en heildarverðmæt slægðar ýsu var þá um 4,6 milljarðar. Úr þessu sama magni mátti framleiða 11.000 tonn af roð- og beinlausum flökum og 1.730 tonn af þurrkuðum hausum, en samtals verðmæti slíkra afurða var um 6,8 milljarðar. Þannig hefði mátt auka virði aflans um 33% ef ýsan hefði verið unnin hér á landi. Sem betur fer eykst vinnslan hér heima ár frá ári sem hefur skilað sér í atvinnuuppbyggingu og verðmætasköpun.
Frá árinu 2008 hefur ýsuaflinn dregist umtalsvert saman og árið 2012 var hann 47.700 tn. eða tæpur helmingur þess sem hann var árið 2008 þegar hann var 102.400 tn. Þrátt fyrir þennan mikla aflasamdrátt þá hafa útflutningsverðmæti ýsuafurða í íslenskum krónum aðeins dregist saman um 23%. Ef veiddu magni er deilt á heildarútflutningsverðmætin og notað gengi evrunnar þá kemur í ljós að hvert veitt tonn af ýsu er um þriðjungi verðmætara árið 2012 en 2008 í evrum. Þetta bendir tvímælalaust til þess að aukin vinnsla verðmætari afurða hefur átt sér stað og leiða má líkum að því að hægt sé að gera enn betur með aukinn vinnslu og bættri nýtingu.
Matís hefur staðið að ýmsum rannsóknum sem stuðla að bættri meðferð og betri nýtingu aflans og skilar það sér tvímælalaust í auknum möguleikum í framleiðslu verðmætari afurða en áður. Fyrirtækið hefur einnig tekið þátt í að þróa vinnsluferla fyrir vörur á borð við þurrkaða þorskhausa og niðursoðna lifur. Auk þess að hafa verið með í verkefnum sem stuðla að bættri hönnun fiskvinnslutækja með það að markmiði að hámarka nýtingu, auka afköst og bæta gæði. Matís hefur einnig átt í góðu samstarfi við Háskóla Íslands og kom að stofnun meistaranáms í Matvælafræði sem er liður í því að auka faglega þekkingu á vinnslu og meðhöndlun matvæla auk þess sem virt samstarf í frjóu umhverfi gefur af sér hugmyndir og öfluga nýsköpun. Svo vel hefur Matís tekist til í samstarfi sínum með háskólanemendum að íslenskir nemendur í matvælafræði og tengdum greinum eru orðnir eftirsóttir hjá stórfyrirtækjum eins og fram kom í frétt hér á síðunni fyrir skömmu. Sjá frétt.
Einkunnarorð Matís, Okkar rannsóknir – allra hagur, eiga því einkar vel við í þessu samhengi, enda hafa rannsóknir fyrirtækisins nú þegar skilað þjóðarbúinu arði. Þó er ljóst að stjórnvöld þurfa að tryggja aukna fjármuni til matvælarannsókna, þar liggur án efa fjárfesting til frambúðar, ef við getum aukið aflaverðmæti okkar með því einu að auka við vinnsluna hér heima með nýsköpun og vöruþróun á afurðum okkar sem gæti á sama tíma leitt til atvinnusköpunar fyrir fjölda fólks.
„Barentshaf: Þorskkvótinn aukinn í milljón tonn-250 þúsund tonna aukning“
Þann 4. júní síðastliðinn gaf SAFE Consortium, sem er samstarfsvettvangur Evrópskra rannsóknarstofna á sviði matvælaöryggis, út stefnumarkandi skýrslu um rannsóknaráherslur og mikilvægi matvælaöryggis. Skýrslan var afhent framkvæmdastjórn Evrópusambandsins, en hún ítrekar mikilvægi þess að matvælaöryggismál séu sett í forgrunn allra matvælarannsókna.
Matís hefur verið öflugur þáttakandi í SAFE samstarfinu undanfarin ár ekki síst vegna þess að Oddur Már Gunnarsson sviðstjóri viðskiptaþróunarsviðs hjá Matís hefur gengt lykilhlutverki í starfsemi SAFE. Hann var formaður samtakana frá 2010 til 2012 og hefur undanfarið ár verið aðalritari SAFE. Samhliða hefur Matís tekið yfir rekstur skrifstofu SAFE en það er liður í endurskipulagningu á starfsemi samtakana.
Um tilurð skýrslunnar segir Oddur: ,,Matvælaöryggi í Evrópu hefur verið í góðum málum og fá vandamál hafa komið upp á síðustu árum, því hafa menn svolítið sofnað á verðinum og fjármagn til málaflokksins hefur minkað og þar með viðbúnaðurinn. Í rammaáætlun Evrópusambandsins er matvælaöryggi orðið samofið öðrum þáttum á borð við fæðuöryggi, sjálfbærni og fleira í þeim dúr. En matvælaöryggi þarf að vera grunnurinn sem við byggjum á. Öll nýsköpun í matvælaiðnaði þarf að byggja á matvælaöryggi og því þarf það að vera nefnt sérstaklega sem grundvöllur fyrir öllum matvælaiðnaði. Það er lítill tilgangur að hafa nóg af mat ef hann er ekki öruggur – öryggið er lykilþáttur.“
Þá hefur Oddur tekið þátt í að marka nýja stefnu SAFE sem byggir á því að færa samtökin frá því að sinna nær eingöngu fræðslu yfir að vera stefnumarkandi fyrir aðra sem koma að þessum málaflokki og búa svo um að matvælaöryggi sé á oddinum allstaðar. Hann segir samtökin hafi þurft að finna leiðir til að hagræða í rekstri en á sama tíma halda uppi markvissum störfum. Gerð skýrslunnar er hluti af þessu og telur Oddur að SAFE hafi markað sér nýja stöðu með útgáfu hennar. ,,SAFE var mögulega orðið svolítið þreytt vörumerki, þú þarft alltaf að endurnýja það sem þú ert að gera í takt við tímann, til að það skili árangri.“
Hann segir skýrsluna hafa fengið góðar viðtökur af framkvæmdastjórninni í Brussel, þar sem vakin er athygli á þeim hættum sem eru við sjóndeildarhringinn og hvernig byggja megi á núverandi reynslu til að tryggja öryggi neytenda. „Menn voru almennt sammála um að það sem stæði í skýrslunni væri gott og mér fannst erindi hennar ná í gegn. Þeir tóku undir allt sem við sögðum og við vonumst til að það skili sér í framtíðar rannsóknum Evrópusambandsins.“
Oddur segir að rannsóknir Matís séu afar mikilvægar fyrir SAFE enda fyrirtækið afar virt í evrópsku vísindasamstarfi. „Það gefur líka mikilvæga yfirsýn að fá skýrslur og rannsóknir frá öllum hornum Evrópu sem byggja á langtímarannsóknum. Þær gera okkur kleyft að leita eftir sameiginlegri reynslu og hjálpa samtökunum að koma auga á hætturnar sem eru til staðar. Ennþá er lítið vitað um ýmsa þætti sem snúa að matvælaöryggi, til dæmis áhrifa efnamengunar á matvæli og samhengi aukins ofnæmis og aukaefna í matvælum.“
Oddur segir að samstarf við SAFE sé gott bakland og tryggi Matís góð sambönd innan Evrópu. „Innan samtakana starfa 13 stofnanir og aflið sem felst í fjöldanum verður ekki dregið í efa. Þátttaka í starfi SAFE gefur okkur rödd innan Evrópusambandsins og þannig getum við haft áhrif á það hvaða rannsóknir verða settar í forgrunn þar á næstu árum.“
Rækju og fisksamband Bangladesh (BSFF) óskaði fyrr á þessu ári eftir aðstoð frá Sjávarútvegsháskóla Sameinuðuþjóðanna og Matís við að finna leiðir til að að minnka hráefnistap, við fiskveiðar, slátrun og flutning á markað sem og við að auka nýtingu á aukaafurðum sem falla til við vinnslu. Ástæða samvinnunnar er m.a. sú að nokkrir nemendur frá Bangladesh hafa á undanförnum árum verið við nám við Sjávarútvegsháskóla Sameinuðuþjóðanna, þar sem Matís hefur tekið virkan þátt í kennslunni. Þá hefur þekking og árangur Íslendinga við nýtingu aukaafurða og virðisaukningu sjávarafurða vakið athygli þar sem og annars staðar í heiminum.
Af þessu tilefni fóru þeir Dr. Guðmundur Stefánsson og Oddur Gunnarsson frá Matís og Mary Frances Davidson frá Sjávarútvegsháskóla Sameinuðuþjóðanna til Bangladesh dagana 11.-17. maí síðastliðinn. Þar fengu þau tækifæri til að kynna sér fiskveiðar, vinnslu og fiskeldi með það markmið að leita leiða til að minnka framleiðslu tap, skapa nýjar verðmætar vörur og auka þekkingu á matvælaöryggi. Auk þess að finna leiðir til að auka samstarf milli Sjávarútvegsháskóla Sameinuðuþjóðanna, Matís og Bangladesh. Heimsóknin vakti talsverða athygli þar í landi og var fjallað um hana í dagblaðinu Financial Express. Enda ljóst að virðisaukning sjávarafurða þar í landi gæti orðið talsverð með breyttum vinnsluaðferðum.
Fiskur er mikilvæg fæða í Bangladesh og um 15 milljónir manna hafa atvinnu við veiðar, eldi og vinnslu. Á hverju ári eru unnin þar um 3 milljónir tonna af fiski. Mest af því rækjur, tilapia og pangasus sem fara til sölu innanlands. Einungis lítið brot er flutt úr landi, en útflutningur nemur aðeins um 100.000 tonnum. Rækja er viðamesta einstaka útflutningsvaran og árlega eru flutt út í kringum 50.000 tonn af henni, en hráefnisframboð er takmarkað sem stendur í vegi fyrir frekari útflutningi. Rækjan er yfirleitt flutt út haus og skellaus. Við vinnsluna fellur til mikið af aukaafurðum eða allt að 20.000 tonn sem ekki eru nýttar. Þar eru augljós tækifæri fyrir frekari vinnslu og verðmætasköpun og gott tækifæri fyrir Matís til að miðla af þekkingu sinni.
Í Bangladesh er mikil þörf á að bæta meðhöndlun á afla fyrir innanlandsmarkað. Af þeim 43.000 skipum sem mynda flotann er einungis hægt að ísa fiskinn um borð í fáeinum þeirra oftast vegna aðstöðuleysis auk þess að oft er erfitt að nálgast ís. Það þýðir að stór hluti af þeim afla sem fer á innanlands markað er ókældur frá því að hann er veiddur og þar til að hann kemst í hendur neytandans. Þá eru aðstæður á mörkuðum og í flutningum ekki til fyrirmyndar, því oft er fiskurinn illa eða ekkert ísaður auk þess sem hreinlæti er verulega ábótavant. Talið er að um fjórðungur af aflanum og eldisafurðunum skemmist vegna skorts á kælingu og slæmrar meðhöndlunar og séu því ekki hæf til manneldis.
Eftirlit með vinnslu og öryggi minni skipana er einnig lítið sem ekkert, þrátt fyrir að þau sjái innanlandsmarkaðinum nær eingöngu fyrir fiski. Hinsvegar er eftirlit með stærri skipum og frystitogurum í flestum tilfellum í góðu lagi, en í landinu fyrirfinnast 175 frystitogarar og þar af 74 sem uppfylla ströngustu kröfur og mega flytja vörur til Evrópusambandsins og á aðra stóra markaði. Að sama skapi er lítið eftirlit með löndunarhöfnum, mörkuðum, geymsluaðstæðum, verksmiðjum og fiskeldi. Liggur vandinn í því að alltof fáir einstaklingar sinna þessu eftirliti en í heildina eru þeir rúmlega 70 í landi sem telur 160 milljónir og fara starfskraftar þeirra að mestu í að fylgja eftir lögum og reglum vegna útflutnings.
Þá er staða fiskistofna og möguleg ofveiði áhyggjuefni en lítið sem ekkert er fylgst með fiskistofunum og breytingum á stofnstærðum. Þó er von á umbótum í þeim efnum, því Sjávarútvegsráðuneyti Bangladesh á von á rannsóknarskipi árið 2015 en núna eru einu gögnin um afla, veiðiskýrslur einstakra báta og skipa.
Áhugi heima manna á samstarfi er mikill og kom Syed Mahmudul Huq, stjórnarformaður BSFF til Íslands í heimsókn stuttu eftir að utanför Guðmundar og Odds lauk, til að ganga á eftir verkefninu og undirbúningi þess. En tillögur Matís og Sjávarútvegsháskóla Sameinuðuþjóðanna til BSFF eru þríþættar. Í fyrsta lagi að móta stefnu um námskeiðshald fyrir innanlandsmarkaðinn með það að markmiði að minnka hráefnistöp, bæta matvælaöryggi og að byggja upp innviði í fiskdreifikeðjunni. Í öðru lagi að koma af stað námskeiðum fyrir útflutningsiðnaðinn á betri nýtingu á aukafurðum og aukningu á virði fiskafurða. Í þriðja lagi að auka samkeppnishæfni útflutningsiðnaðarins með hagkvæmnisrannsóknum á nýtingu þeirra aukaafurða sem nú þegar falla til við fiskeldi og vinnslu í Bangladesh. Vonast er til þess að námskeiðin hefjist í byrjun árs 2014.
Talið er að um þriðjungi norska aflans sé hent á sama tíma og aflaheimildir fara almennt minnkandi og því aðkallandi fyrir norskan sjávarútveg að leita leiða til að fullnýta aflann.
Í síðasta tímariti norskra fiskvinnslustöðva, Norsk Sjømat, má finna grein eftir Sigurjón Arason yfirverkfræðing hjá Matís og prófessor við Háskóla Íslands, um þann árangur sem Íslendingar hafa náð í verðmætasköpun og bættri nýtingu fiskins. En Matís hefur spilað stórt hlutverki í vöruþróun á „auka afurðum“ auk þess að sem fyrirtækið hefur stuðlað að betri nýtingu með fræðslu til fiskvinnsluaðila og smábátaeigenda. Þá hefur Matís einnig átt í góðu samstarfi við fyrirtæki á sviði tæknilausna fyrir fiskvinnslu með það markmið að hámarka nýtinguna.
Í greininni kemur fram að íslenskar vörur á borð við lýsi, þurrkaðar þorsktungur og ýmsar vöru úr þorskalifur hafi vakið athygli. Enda voru vörur úr niðursoðnum þorsklifrum og hrognum fluttar út fyrir rúmlega 72 milljón evra eða samtals um 18.000 tonn árið 2011 og vörur unnar úr þorskhausum fluttar út fyrir 50 milljónir evra sama ár. Matís, í samstarfi við fyrirtæki hér innanlands og utan, hefur átt stóran þátt í þróun margra nýrra afurða sem skapa nú útflutningsverðmæti fyrir Íslendinga og telja forsvarsmenn Norsk Sjømat að Norðmenn geti tileinkað sér margt sem Íslendingar eru að gera á þessu sviði.
Hér má lesa greinina í heild, á norsku.
Nánari upplýsingar veitir Sigurjón Arason, yfirverkfræðingur hjá Matís.
Árið 2012 var lögð áhersla á að mæla svokölluð flúoreruð alkanefni (PFC) og er þetta í annað sinn sem þessi efni eru mæld í íslensku sjávarfangi. Einnig voru eftirfarandi efni mæld í sjávarafurðum sem ætlaðar eru til manneldis sem og afurðum til lýsis- og mjöliðnaðar: dioxin, dioxinlík-PCB og bendi PCB efni, eldhemjandi efni (PBDEs), málmar og 12 mismunandi tegundir varnarefna (skordýra og plöntueitur). Eina PFC efnið sem fannst var PFOSA í tveim sýnum, en styrkurinn var lágur. Líkt og fyrri ár vöktunarinnar mældist almennt lítið magn óæskilegra efna í íslensku sjávarfangi árið 2012. Þrátt fyrir breytingu á hámarksgildum fyrir díoxín, DL-PCB og NDL-PCB (ESB reglugerð nr. 1259/2011) eru öll sýni af sjávarafurðum til manneldis undir hámarksgildum ESB fyrir þrávirk lífræn efni og þungmálma.
Gögnin sem safnað er ár frá ári í þessu verkefni fara í að byggja upp sífellt nákvæmari gagnagrunn um ástand íslenskra sjávarafurða m.t.t. mengunarefna. Skýrslan er á ensku og er aðgengileg á vef Matís þannig að hún nýtist framleiðendum, útflytjendum, stjórnvöldum og öðrum við kynningu á öryggi og heilnæmi íslenskra fiskafurða.
Niðurstöður mælinga á fiskimjöli og lýsi til fóðurgerðar staðfesta nauðsyn þess að fylgjast vel með magni óæskilegra efna, ekki síst þrávirkra lífrænna efna eins og díoxín, PCB efna og varnarefna í þessum afurðum á mismunandi árstímum. Styrkur þrávirku efnanna er háður næringarlegu ástandi uppsjávarfiskistofnanna sem afurðirnar eru unnar úr og nær hámarki á hrygningartíma. Fyrri skýrslur hafa sýnt að þá hættir magni díoxína og díoxín-líkra PCB efna auk einstakra varnarefna til þess að fara yfir leyfileg mörk Evrópusambandsins. Þetta á sérstaklega við um afurðir unnar úr kolmunna.
Höfundar skýrslunnar eru Sophie Jensen, Hrönn Ólína Jörundsdóttir, Natasa Desnica, Þuríður Ragnarsdóttir og Helga Gunnlaugsdóttir. Verkefnastjóri er Helga Gunnlaugsdóttir.
Nánari upplýsingar veitir Helga Gunnlaugsdóttir.
Rannsóknir á fóðri fyrir sandhverfu hafa verið af skornum skammti hingað til, en fóðurkostnaður nemur að jafnaði 50 – 60% af framleiðslukostnaði í sandhverfueldi. Matís hefur tekið þátt í nokkrum verkefnum tengdum sandhverfueldi undir forustu Akvaplan Niva á Íslandi.
Verkefnin hafa verið studd af AVS sjóðnum, Tækniþróunarsjóði Rannís og Evrópusambandinu undir samheitinu MAXIMUS. Þátttaka Matís hefur að mestu snúist um að besta fóður í sandhverfueldi en auk þess hefur Matís komið að erfðarannsóknum á íslenska stofni fiskjarins.
Rannsóknirnar hafa verið framkvæmdar í rannsókna aðstöðu Háskólans á Hólum í Verinu á Sauðárkróki, Silfurstjörnunni í Öxarfirði og hjá fyrirtækinu Rodecan á Spáni.
Í fyrstu rannsókninni, sem gerð var í Verinu á Sauðárkróki, var leitast við að finna besta hlutfall próteins og fitu í vaxtarfóðri fyrir sandhverfu. Helstu niðurstöður þeirra rannsóknar voru að hagkvæmast væri að nota fóður sem innihéldi 42,5% prótein og 25% fitu. Á þeim tíma sem rannsóknin var gerð var algengt að prótein innihald í sandhverfufóðri væri 50 – 55% og fituinnihald u.þ.b. 12%. Þessar niðurstöður sýndu að hægt væri að lækka hráefniskostnað í vaxtarfóðri verulega eða um 12% og má leiða að því líkur að breyting á fóðri í samræmi við þessar niðurstöður lækki framleiðslukostnað á sandhverfu um 6%. Niðurstöður þessarar rannsóknar voru uppistaðan í meistaraverkefni Erik Leksnes og hafa einnig verið birtar í grein í ritrýndu tímariti (Aquaculture, 2012, (350-353), 75-81.).
Til þess að ganga úr skugga um hvort þessar breytingar á fóðri hefðu áhrif á gæði framleiðslunnar var framkvæmt skynmat á afurðunum og kom fram að við lækkun á próteini úr 50% í 42,5% fannst enginn marktækur munur á gæðum afurðanna en væri próteinið lækkað umfram það virtist sem að lýkur ykjust á moldarbragði í afurðinni.
Niðurstöður þessarar rannsóknar eru sem stendur til prófunar í rannsókn hjá sandhverfufyrirtækinu Rodecan á Spáni til þess að sannreyna, að sami árangur og náðist í rannsókninni í Verinu, geti náðst í stórskalaframleiðslu í eldisstöð.
Næsta verkefni gekk út á að rannsaka viðbrögð sandhverfu við notkun mismunandi prótein hráefna í vaxtarfóðri með það fyrir augum að minnka notkun fiskimjöls. Borin voru saman fóður með mismiklu fiskimjöli þar sem fiskimjölinu var skipt út með blöndu af jurtamjöli.
Fyrst var framkvæmd skymun í rannsókn í Verinu þar sem borin voru saman fóður með mismunandi innihaldi fiskimjöls( 58%, 46% og 33%) en í stað minnkunarinnar á fiskimjölinu var notuð blanda af jurtaprótein hráefnum. Niðurstöður rannsóknarinnar bentu til þess að hægt væri að lækka hlutfall fiskimjöls um 12 prósentustig í fóðrinu án þess að það hefði nokkur áhrif á vöxt eða fóðurnýtingu.
Til þess að skoða þetta nánar er nú í gangi tilraun hjá Silfurstjörnunni í Öxarfirði og prófuð eru fleiri þrep í notkun fiskimjöls. Niðurstöður úr þeirri rannsókn sýna að 33% fiskimjöl í fóðri gefur fyllilega jafn góðan vöxt og fóðurnýtingu og fóður með hærra fiskimjölsinnihaldi. Með því að lækka hlut fiskimjöls úr 58% af fóðrinu í 33% lækkar hráefniskostnaður í fóðri um sem nemur 20% og þar með framleiðslukostnaður um 10%.
Fóður í allar rannsóknirnar var framleitt af Fóðurverksmiðjunni Laxá hf.
Heildar niðurstaða þessara rannsókna er að hægt að lækka framleiðslukostnað í sandhverfueldi verulega, með því að breyta samsetningu fóðursins sem gefið er, án þess að það komi niður á framleiðslunni eða gæðum afurða. Miðað við hráefnaverð um þessar mundir sýna niðurstöðurnar að hægt er að lækka framleiðslukostnaðinn um 15 – 20 prósent samanborið við það að nota það fóður sem flestir framleiðendur sandhverfu eru að nota í dag.
Nánari upplýsingar veitir Jón Árnason verkefnastjóri hjá Matís.
Með samningnum er grunnur lagður að frekari eflingu fræðilegrar og verklegrar menntunar á sviði matvælarannsókna og matvælaöryggis auk samstarfs á öðrum sviðum kennslu og rannsókna. Samkomulagið er mikilvægt skref í formlegu samstarfi Matís ohf. og Háskóla Íslands um samnýtingu aðfanga, innviða rannsókna og mannauðs. Það felur í sér ásetning um að vera í fararbroddi á þeim fræðasviðum sem samningurinn tekur til.
Á sama tíma var gerður sérstakur samningur milli Matvæla- og næringarfræðideildar HÍ og Matís um samstarf í kennslu og rannsóknum.
Háskóli Íslands og Matís hafa átt í farsælu samstarfi um langt skeið um kennslu en starfsmenn Matís hafa í gegnum tíðina kennt við HÍ og munu gera það áfram. Báðir aðilar hafa byggt upp mikla þekkingu á matvælafræði, líftækni, erfðafræði og fleiri greinum. Sem dæmi þá hafa starfsmenn sem starfa bæði hjá Matís og HÍ birt tæplega 90 vísindagreinar í ritrýndum tímaritum á sl. þremur árum og á sama tímabili hafa 10 nemendur varið doktorsritgerðir sínar og 15 meistaranemendur útskrifast þar sem verkefnin hafa verið unnin í samstarfi Matís og Háskóla Íslands. Í dag eru átta doktorsnemendur og 19 nemendur í meistaranámi við HÍ að vinna sín rannsóknaverkefni með Matís. Auk þess hafa Matís og HÍ sótt um og eru saman í nokkrum alþjóðlegum verkefnum.
Mikilvægt er að samnýta þessa þekkingu í tengslum við í nýsköpun og aukna verðmætasköpun í matvælaframleiðslu á Íslandi.
Matís er leiðandi á Íslandi í rannsóknum á sviði matvælaframleiðslu, og matvælaöryggis. Stefna Matís er að efla samkeppnishæfni íslenskra afurða og atvinnulífs, bæta lýðheilsu, tryggja matvælaöryggi og sjálfbæra nýtingu umhverfisins með rannsóknum, nýsköpun og þjónustu á sviði matvæla, líftækni og erfðatækni. Til að framfylgja stefnu sinni er nauðsynlegt að Matís vinni í samstarfi við Háskóla Íslands að kennslu og þjálfun nemenda.
Háskóli Íslands hefur mótað sér stefnu til ársins 2016, þar sem m.a. er lögð áhersla á doktorsnám, framúrskarandi rannsóknir og kennslu, auk áherslu á samstarf við stofnanir og fyrirtæki eins og Matís ohf. Á vegum HÍ eru stundaðar víðtækar rannsóknir og kennsla á þeim fræðasviðum sem Matís ohf. fæst við, einkum á vettvangi heilbrigðisvísinda- og verkfræði- og náttúruvísindasviða skólans.
Helstu atriði samnings Háskóla Íslands og Matís ohf. eru:
Auk þess munu samningsaðilar leitast við að tengja starfsemi Stofnunar rannsóknasetra Háskóla Íslands og starfsstöðva Matís ohf. utan Reykjavíkur.
Samkvæmt Dr. Gregory Yep frá PepsiCo stendur matvælaiðnaðurinn almennt frammi fyrir því að of fáir matvælafræðingar hafa verið útskrifaðir úr námi á síðustu árum til þess að geta annað þeirri eftirspurn sem er eftir sérfræðiþekkingu í greininni. Upptökur frá fundinum má finna hér að neðan.
Hér á landi stefndi í sömu átt, en með samstilltu átaki Matís og Háskóla Íslands hefur verið spornað við þróuninni að nokkru leyti en samstarfið hefur skilað sér í metnaðarfullu meistaranámi við HÍ. Þar að auki hefur Matís boðið nemendum á öllum námsstigum háskóla að vinna að rannsóknum innan fyrirtækisins og þannig gefið nemendum tækifæri til að vinna að raunverulegum verkefnum bæði á akademískan og starfstengdan hátt.
Samstarfið hefur skilað úrvals vísindamönnum á sviði matvælafræða og hafa margir þeirra hafið störf hjá Matís meðfram námi og að námi loknu. Þá eru mörg dæmi er um að starfmenn og fyrrum nemendur hjá Matís hafi verið boðin störf hjá öðrum fyrirtækjum, vegna þekkingar sinnar og hæfni sem þeir öðluðust í starfsnáminu. Þá hefur afraksturs þessa samstarfs í formi nýjunga og virðisaukningar á matvælum og matvælatengdum vörum orðið til þess að íslenskir matvælafræðingar eru virkilega eftirsóttir sem og íslenskt hugvit á sviði matvælafræða.
Nánari upplýsingar veitir Steinar B. Aðalbjörnsson, markaðsstjóri Matís.
Fleiri Matís myndbönd má finna á Youtube svæði Matís.
Verkefnið er liður í því að auka samkeppnishæfni fiskeldis á Íslandi með því að nýta vannýtt hráefni og orku til að framleiða ódýr gæðaprótein.
Víða fellur til lífrænn úrgangur og grot sem stundum er urðað með tilheyrandi kostnaði en væri hægt að nýta sem æti fyrir tilteknar lirfur í náttúrulegu hringferli. Egg lirfunnar voru innflutt úr tilraunaræktun samstarfsaðila frá þýskalandi.
Flugurnar lifa við hátt hitastig og munu ekki geta þrifist utandyra hér á landi vegna lágs hitastigs. Þá er líffræði flugunnar með þeim hætti að flugan sjálf hefur ekki munn og nærist ekki og er heldur ekki búin neinum broddi sem stungið geta aðrar lífverur. Eini tilgangur fullorðinnar flugu er að fjölga sér. Lirfan er mjög næringarrík og inniheldur um 42% prótein og 35% fitu sem gerir hana hentuga sem fóðurhráefni.
Rannsóknir hafa sýnt fram á mikla matarlyst þessara lirfa en minnkun ætis þeirra er á bilinu 50-95%. Tilraunin sem sérfræðingar Matís hafa umsjón með er komin rúmar tvær vikur á veg og styttist í að lirfurnar séu komnar á púpustig, sem er lokastigið áður en þær verða nýttar sem fóðurhráefni. En til að viðhalda hringferlinu verður nokkrum púpum leyft að umbreytast í flugur til að verpa eggjum. Allt fer þetta fram í einangrun við stýrðar aðstæður. Að lokum stendur til að gera tilraunir með fóðrun lirfumjöls á bleikju.
Nánari upplýsingar veita Jón Árnason og Stefán Freyr Björnsson hjá Matís.