Flokkur: Fréttir

Matís vill efla matarferðamennsku á Suðausturlandi og óskar fyrirtækið eftir samstarfi við áhugasama aðila á svæðinu sem búa yfir góðri hugmynd að staðbundinni matvöru. Guðmundur H. Gunnarsson, verkefnastjóri Matís á Höfn, segir að markmiðið með verkefninu sé að efla atvinnulíf og auka framlegð með frekari vinnslu staðbundinna afurða á svæðinu.

“Við leitum að samstarfsaðilum í matarferðarmennsku. Verkefnið felur í sér þróun á vörum úr staðbundnu hráefni sem unnt er að selja til ferðamanna á svæðinu.”

Hann segir að með matarferðamennsku sé leitast við að framleiða matvöru úr staðbundnu hráefni sem höfðar til ferðamanna. “Þannig er hægt að auka framlegð innan svæðis bæði með frekari vinnslu hráefnis, sölu staðbundinna afurða og lengri dvöl ferðamanna. Það er ljóst að eftirspurn eftir staðbundnum afurðum hefur aukist m.a. vegna áhuga ferðamanna á að upplifa og taka með sér sérstöðu svæða þegar kemur að matvælum,” segir Guðmundur. “Við viljum ýta enn frekar undir þennan áhuga og aðstoða heimamenn að hasla sér völl á þessum vettvangi.”

Matarferðamenneskan hluti af menningar- og afþreyingartengdri ferðaþjónustu

“Við finnum fyrir auknum áhuga heimamanna á samþættingu matavæla, menningar og ferðamennsku. Gott dæmi um það er stofnun klasans Í ríki Vatnajökuls sem vinnur að framgangi slíkrar samþættingar. Þar sameinast aðilar á svæðinu um heildarmarkaðsetningu þess. Það er einnig ljóst að markhópurinn er til staðar hér á svæðinu. Samkvæmt rannsóknum er áætlað að helmingur allra erlendra ferðamanna heimsæki svæðið yfir sumartímann eða um 120 þúsund á ári og það á bara eftir að aukast,” segir Guðmundur.

Hann segir að matarferðamennska feli í raun í sér upplifun ákveðins staðar eða svæðis í gegnum neyslu á stað- eða svæðisbundnum mat og drykk. “Þarna eru dregin fram hráefni og framleiðsluaðferðir sem tíðkast á svæðinu og skapa því sérstöðu. Matarferðamenneskan getur því verið hluti af menningar- og afþreyingartengdri ferðaþjónustu, svo sem á veitingahúsum sem bjóða gestum staðbundnar afurðir, eins og humar hér á Höfn. Þá er hægt að hugsa sér sölu á heimaframleiðslu bænda, matarhátíðir og matreiðslunámskeið svo dæmi séu tekin,” segir Guðmundur.

Hann segir að Matís hafi áhuga á því að styðja við uppbyggingu á matarferðamennsku á landsvísu en með áherslu á Suðausturland. “Við viljum koma að þróun á vörum úr staðbundnu hráefni með áhugasömum aðilum á þessu svæði. Framlag Matís fellst í sérfræðiþekkingu og búnaði til vöruþróunar og stuðningi frá hugmynd að vöru.”

Fólk nýtur fiskmáltíðar betur og getur hugsað sér að kaupa fisk oftar ef það fær kennslu í gæðamati á fiski, að því er fram kemur í könnun sem Matís gerði meðal fiskneytenda.

Haldið var námskeið um hvernig meta megi ferskleika fisks fyrir neytendur. Námskeiðið var tvískipt. Í fyrri hlutanum fengu neytendur stuttan fyrirlestur um gæðaeinkenni þorsks og hvernig hann breytist við geymslu. Þeir fengu þjálfun í að meta ferskleika hrárra og soðinna þorskflaka af mismunandi ferskleika samkvæmt einkunnaskölum.

Í seinni hluta námskeiðsins voru sömu neytendurnir beðnir um að gefa hráum og soðnum flökum einkunn samkvæmt eigin smekk og einnig meta ferskleika. Ennfremur voru þeir beðnir um ábendingar varðandi leiðbeiningarnar, einkunnaskalana og hvort efni námskeiðsins væri gagnlegt. Niðurstöður námskeiðsins bentu til þess að leiðbeiningar af þessu tagi eigi fyllilega erindi við neytendur.

Mat þátttakenda námskeiðsins á hráum og soðnum fiskflökum samkvæmt einkunnaskölum sýndi að þeir voru fljótir að tileinka sér aðferðirnar og þær lýsingar sem gefnar voru á misfersku hráefni. Að námskeiði loknu voru viðkomandi þátttakendur öruggari í gæðamati á fiski, töldu að þeir myndu njóta fiskmáltíða betur en áður og komi til með að kaupa fisk oftar en áður.

Niðurstöður verkefnisins, sem ber heitið Fróðir fiskneytendur, gefur vísbendingar um að fólk hafi gagn af leiðbeiningum um meðhöndlun og gæði. Skynsamlegt væri að fylgja verkefninu eftir með stærri hópi neytenda, bæði til að fá áreiðanlegra mat á gagnsemi leiðbeininga af þessum toga, sem og að fylgjast með áhrifum upplýsinga af þessu tagi til lengri tíma.

Hægt er að lesa um niðurstöður könnunarinnar hér.

“Aðlástæðan fyrir gæðavandamálum í síld er hátt innihald efnasambanda sem stuðla að þránun og hafa áhrif á lit- og áferðarbreytingar, ásamt tapi næringarefna,” segir í skýrslu Matís um hvernig hægt er að bæta gæði síldar til neyslu. Þá segir að betri gæði leiða af sér aukna samkeppni í framleiðslu síldar á Norðurlöndum, ásamt jákvæðu viðhorfi neytenda gagnvart síldarafurðum.

Í ágripi skýrslunnar (Improved quality of herring for human consumption) segir að síld sé ein af mikilvægustu fisktegundum í Norður Atlandshafi og í Eystrasalti. “Þrátt fyrir að stór hluti af aflanum fari til manneldis, þá fara um 85% af síld í vinnslu á lýsi og mjöli.” Þá segir að mikilvægt sé að rannsaka mismunandi þætti sem hafa áhrif á gæði síldar og sérstaklega hvernig þeim er stjórnað af líffræðilegum aðstæðum.

“Aðlástæðan fyrir gæðavandamálum í síld er hátt innihald efnasambanda sem stuðla að þránun, og hafa áhrif á lit- og áferðarbreytingar, ásamt tapi næringarefna. Betri gæði leiða af sér aukna samkeppni á framleiðslu síldar á Norðurlöndum, ásamt jákvæðu viðhorfi neytenda gagnvart síldarafurðum.”

Meginmarkmið verkefnisins var að bæta gæði og magn síldar, til neyslu, með því að rannsaka gæði hráefnisins eftir veiðar. “Lögð var áhersla á gæði strax eftir veiðar og gæði hráefnisins eftir mislangan tíma í frosti. Þættir eins og veiðistaður og veiðitími höfðu ekki áhrif á gæði síldar. Hins vegar hafði geymsla í frosti við
-20°C teljandi áhrif á gæði hráefnisins.”

Hægt er að skoða skýrsluna hér.

Hægt er að lækka fóðurverð fyrir eldisþorsk um allt að því 30% og lækka þar með framleiðslukostnað um 15% með því að draga úr próteinnotkun og auka fitu. Þá er hægt að lækka fóðurkostnað því að nota ódýrara fiskimjöl og hráefni úr jurtaríkinu í fóðrið, aðallega hjá stærri fiski, að því er fram kemur í rannsókn á þróun sjófiskafóðurs.

Verkefnið: Þróun sjófiskafóðurs er samstarfsverkefni Matís, Fóðurverksmiðjunnar Laxár, Háskólans á Hólum, Versins á Sauðárkróki og Háskólans á Akureyri. Það var styrkt af AVS rannsóknasjóði.

Jón Árnason deildarstjóri á eldisdeild Matís segir mikilvægt að rannsaka sérstaklega fóður fyrir fiskeldi því það sé langstærsti einstaki kostnaðarliður eldisfyrirtækja vegna framleiðslunnar, eða í kringum 55% af rekstrarkostnaði við framleiðslu á hvert kg af þorski. “Stór hluti rannsókna á fóðri á heimsvísu hefur hingað til verði unnin innan fóðurfyrirtækja og þess vegna eru niðurstöður oft ekki opinberar. Því skiptir miklu máli fyrir fiskeldisfyrirtæki hér á landi að fá í hendur nýjar rannsóknir um hvernig þau geti lækkað kostnað,” segir Jón.

Prótein er dýrasta hráefnið í fóðurgerð

Hann segir að þorskur bregðist við mismunandi hráefnum í fóðri; hann hafi þörf fyrir ýmis næringarefni en einkum mikla þörf fyrir prótein, sem sé nauðsynlegur þáttur til uppbyggingar á fiskholdi. Próteinið er hins vegar dýrasta meginhráefnið í fóðurgerð. “Það skiptir þorskinn ekki öllu máli að fá allt próteinið úr hágæða fiskimjöli heldur getur hann að vissu marki nýtt sér aðrar gerðir fiskimjöls og prótein úr jurtaríkinu,” segir Jón.

Niðurstöður tilrauna með mismikið prótein í fóðri sýna að ekki sé tölfræðilegur munur á vexti ef prótein er aukið umfram 48% í 70 gr. fiski. Þá sé ekki ávinningur að því að auka prótein umfram 39-43% í fóðri fyrir 600 gr. fisk. Það er því hægt að lækka hráefniskostnað með því að lækka próteininnihald í fóðri frá því sem er í dag án þess að það komi niður á vexti.

Þá segir Jón að aukning fitu í fóðri valdi einhverri aukningu í lifraprósentu hjá 500-800 gr. þorski en hún sé innan þess sem fundist hafi í villtum þorski við landið. Þó sé marktæk hærri lifraprósenta í smærri þorski við aukna fitu í fóðri. Þetta þýðir að hægt er að skipta út próteini fyrir fitu upp að vissu marki.

Ótvíræðar niðurstöður

Niðurstöður verkefnisins benda til þess að ýmsir möguleikar séu fyrir hendi til þess að lækka fóðurkostnað. Hægt sé að nota mismunandi hráefni og lækka prótein miðað við notkun dagsins í dag. Þá er ennfremur mögulegt að nota meiri fitu, einkum í stærri fiski.

Jón segir að afrakstur rannsókna á fóðri fyrir þorskeldi hér á landi séu ótvíræðar. “Niðurstöður benda til þess að hægt sé að lækka fóðurverð um 30% og lækka þar með framleiðslukostnað á þorski um 15%, ef tekið er mið af hráefnisverði frá því fyrr á þessu ári. Þá eru tækifæri til þess að lækka fóðurkostnað enn frekar með þvi að stilla nákvæmlega af hlutföll hráefna í fóðri með hliðsjón af meltanleika næringarefnanna í þeim.”

Starfsmenn Matís hafa lokið við gerð skýrslu um vatn og ís í fiskvinnslu á Sri Lanka. Þeir hafa haft umsjón með rannsóknum á þessu sviði undanfarin eitt og hálft ár og önnuðust lokaniðurstöður skýrslurnnar.

Um er að ræða samvinnuverkefni Þróunarsamvinnustofnunar Íslands, sjávarútvegsráðuneytis Sri Lanka og NARA, sjávarútvegsstofnunar Sri Lanka. Starfsmenn Matís voru fengnir til að vinna að þessu verkefni frá árinu 2006 og túlka gögn í lokaniðurstöður skýrslunnar. Viggó Marteinsson og Hrólfur Sigurðsson, starfsmenn á örverudeild Matís, kynntu niðurstöðurnar á fundi í sjávarútvegsráðuneyti Sri Lanka í síðustu viku.

Jafnhliða því voru tveimur starfsmönnum NARA afhent viðurkenningarskjöl fyrir tveggja vikna námskeið sem þær sóttu hjá Matís á Íslandi í nóvember.

Á myndinni eru Viggó Marteinsson, Tharangika Suvinie Dahanayake, Kumudini Sriyalatha Hettiarachchi og Hrólfur Sigurðsson.

Neytendum finnst stressaður eldisfiskur álíka góður og óstressaður. Þó virðist ábatasamt fyrir framleiðendur að mæta auknum kröfum um velferð dýra, segir í umfjöllun Morgunblaðsins um erindi Emilíu Martinsdóttur á haustráðstefnu Matís. Þar segir að velferð dýra og umhverfisvæn matvælaframleiðsla hafi í auknum mæli vakið áhuga almennings á sama tíma og áhersla hafi verið lögð á að koma á reglugerðum um fiskeldi.

“Eitt af þeim sjónarmiðum, sem hafa verið í umræðunni, er einmitt velferð dýra í eldisframleiðslu. Mikilvægt er því að kanna hvort mismunandi meðferð á fiski í tengslum við dýravelferð hefur í raun áhrif á bragð og eiginleika afurðarinnar. Ef sú er raunin gæti það haft á hrif á neytendur,” segir í Morgunblaðinu fimmtudaginn 6. desember.

Segir að haustið 2006 hafi verið framkvæmd viðamikil samevrópsk rannsókn sem var hluti af þátttöku Matís í svonefndu SEAFOOD plus-verkefni sem styrkt er af Evrópusambandinu. “Markmiðið var að kanna hvort eldisþorskur, sem framleiddur var með sérstöku tilliti til dýravelferðar annars vegar og hins vegar framleiddur á hefðbundinn hátt, hefði mismunandi gæðaeinkenni. Einnig var gerð neytendakönnun til að kanna hvort neytendur hefðu mismunandi smekk fyrir þessum afurðum og hvort mismunandi upplýsingar um eldið hefðu áhrif á hvernig neytendum geðjast að afurðum. Slíkar upplýsingar eru mikilvægar fyrir þá sem stunda fiskeldi, vinna vörur úr eldisfiski sem og seljendur, “ segir í grein Morgunblaðsins

Þá segir að á Íslandi hafi könnunin verið tvískipt. “Annars vegar komu rúmlega eitt hundrað manns til Matís og smökkuðu á norskum eldisþorski og hins vegar fengu um sjötíu fjölskyldur fisk með sér heim til að elda og smakka. Sambærileg könnun var gerð meðal neytenda í Hollandi og á Spáni á sama tíma,” segir í Morgunblaðinu.

Eldisþorskur, sem var með hefðbundnum aðferðum, reyndist hafa flögukenndari og mýkri áferð og minnti meira á villtan fisk, en eldisþorskur, sem var framleiddur með sérstöku tilliti til velferðar dýra, reyndist hafa kjötkenndari og seigari áferð. Þeir neytendur sem komu til Matís til að smakka fisk, fengu að vita að fiskurinn, sem þeir smökkuðu, væri norskur eldisþorskur, en engar upplýsingar voru veittar um framleiðsluaðferðina. “Þessum hópi neytenda fannst eldisþorskur framleiddur með hefðbundnum aðferðum ívið betri en þorskur, sem framleiddur var með sérstöku tilliti til velferðar dýra. Helst var það áferðin og lyktin, sem þeim fannst betri af hinum hefðbundna eldisþorski,” kemur fram í Morgunblaðinu.

Matís og Háskóli Íslands skrifuðu undir samkomulag á dögunum um að vinna náið að því að stórefla rannsóknir og menntun í matvælafræðum, matvælaverkfræði, líftækni og matvælaöryggi. Í samkomulaginu er ennfremur stefnt að því að fjölga verulega nemendum í grunn- og framhaldsnámi í þessum greinum við Háskóla Íslands.

HELSTU ATRIÐI SAMKOMULAGS HÁSKÓLA ÍSLANDS OG MATÍS:

• Að auka rannsóknir í matvælafræði, matvælaverkfræði, líftækni og matvælaöryggi.
• Að efla fræðilega og verklega menntun háskólanema í matvælafræðum og skyldum greinum.
• Að Háskóli Íslands sé leiðandi á völdum sérfræðasviðum og laði að nemendur og fræðimenn á alþjóðlegum vettvangi.
• Að Háskóli Íslands og Matís nýti möguleika til samreksturs tækja í þágu sameiginlegra verkefna.
• Að fjölga nemendum í grunn- og framhaldsnámi í matvælafræði og skyldum greinum til hagsbóta fyrir almenning og fyrirtæki.
• Að Háskóli Íslands verði í fararbroddi í nýsköpun á þessum fræðasviðum.

Matís (Matvælarannsóknir Íslands) og norska rannsóknafyrirtækið SINTEF hafa gert með sér samkomulag sem hefur það að markmiði að efla rannsóknir, þróun og virði í sjávarútvegi og matvælaiðnaði á Íslandi og í Noregi. Samkomulagið gerir Matís kleift að taka þátt í rannsóknaverkefnum í samstarfi við SINTEF og norsk fyrirtæki í fiskeldi og matvælarannsóknum. Þá mun samkomulagið auka möguleika Matís á því að kynna starfsemi sína á erlendum vettvangi og taka þátt í fleiri alþjóðlegum og samevrópskum rannsóknaverkefnum.

Náið samstarf við Tækniháskólann í Þrándheimi

Samkomulagið mun einnig gera íslenskum fyrirtækjum og stofnunum mögulegt að þróa samstarf með SINTEF og fyrirtækjum og rannsóknarstofnunum erlendis.

 

Helstu styrkleikar SINTEF fyrir íslenskan sjávarútveg og matvælaiðnað eru þekking í sjávarútvegi, svo sem í fiskeldi. SINTEF getur boðið fram aðstoð í rannsóknum og þróun á þorskeldi og vinnslutækni í sjávarútvegi, þ.m.t. veiðum. SINTEF er í nánu samstarfi við NTNU (Tækniháskólann í Þrándheimi) sem eykur möguleika íslenskra menntastofnana á alþjóðlegu samstarfi.

Að sama skapi getur Matís lagt að mörkum sérþekkingu til fyrirtækja í Noregi í vinnslutækni í sjávarútvegi, fiskeldi og líftæknirannsóknum fyrir sjávarútveg.

Stuðlar að aukinni þekkingu í íslenskum matvælaiðnaði

“Framtíðarsýn Matís er að efla samkeppnishæfni íslensks matvælaiðnaðar. Við teljum að með samkomulagi okkar við SINTEF hafi Matís stigið mikilvægt skref í þá átt. SINTEF er virt þekkingar- og rannsóknafyrirtæki á alþjóðlegum vettvangi, sem hefur afar dýrmæta þekkingu á þeim úrlausnarefnum sem snúa að Íslendingum, svo sem í fiskeldi og vinnslutækni í sjávarútvegi. SINTEF getur því stuðlað að aukinni þekkingu í íslenskum matvælaiðnaði og eflt möguleika íslenskra fyrirtækja og háskóla á erlendum vettvangi. Þá opnar samstarfið nýja möguleika í rannsóknaverkefnum á vegum Evrópusambandsins. Við væntum því mikils af samstarfi okkar við SINTEF á komandi árum og gerum okkur vonir um að það komi til með að auka enn frekar virði í íslenskum matvælaiðnaði,” segir Sjöfn Sigurgísladóttir forstjóri Matís.

Um SINTEF: Sjálfseignarstofnun í rannsóknum og þróun við tækniháskólann í Þrándheimi í Noregi. Það starfar meðal annars í sjávarútvegi og fiskeldi. Einnig í byggingariðnaði, byggingaverkfræði, upplýsingatækni, efnafræði, olíuiðnaði og orkuiðnaði.

Helstu markmið samkomulags Matís og SINTEF

• Vinna við sameiginleg rannsóknaverkefni með fyrirtækjum á Íslandi og í Noregi.
• Samvinna um að treysta fjármögnun rannsóknaverkefna, ekki síst í stórum Evrópuverkefnum.
• Gagnkvæm kynning á samstarfsfyrirtækjum og rannsóknaverkefnum.

Cecilia Elizabeth Garate Ojeda hefur tekið við starfi sérfræðings hjá Matís á Ísafirði. Ceclia, sem er frá Perú, lauk BCs í iðnarverkfræði frá Universidad Nacional de San Agustin Arequipa í Perú árið 2000 og svo MBA námi frá Industrial Business School í Madríd á Spáni árið 2006.

Með tilkomu Cecilu eru nú fjögur stöðugildi hjá Matís á Ísafirði.

Háskóli Íslands og Matís (Matvælarannsóknir Íslands) hafa ákveðið að vinna náið að því að stórefla rannsóknir og menntun í matvælafræðum, matvælaverkfræði, líftækni og matvælaöryggi. Stefnt er að því að fjölga verulega nemendum í grunn- og framhaldsnámi í þessum greinum við Háskóla Íslands samkvæmt samstarfssamningi sem HÍ og Matís hafa undirritað.

Hlutverk Háskóla Íslands felst í rannsóknum á fræðasviðinu innan viðkomandi deilda skólans og leiðbeiningu nemenda í meistara- og doktorsnámi, auk þess að bera ábyrgð á kennslu í viðkomandi greinum. Hlutverk Matís er að bera faglega ábyrg á völdum fræðasviðum ásamt því að tryggja aðstöðu fyrir verklegt nám, kennslu og rannsóknir. Þá mun Matís stýra verklegri kennslu og þjálfun nemenda í BS námi í matvælafræði en þetta miðar m.a. að því að fjölga nememendum sem útskrifast á fræðasviðinu.

Markmið samningsins er meðal annars að efla samkeppnishæfni íslenskra afurða og atvinnulífs, að bæta lýðheilsu og tryggja matvælaöryggi og sjálfbæra nýtingu umhverfisins með rannsóknum, nýsköpun og þjónustu.

„Matís er leiðandi rannsóknastofnun á sviði matvælafræði, matvælaverkfræði, líftækni og matvælaöryggis. Matís hefur um árabil verið einn mikilvægasti samstarfsaðili Háskóla Íslands. Háskólinn hyggst efla rannsóknir og kennslu á þessum sviðum í Vísindagörðum, sem reistir verða á háskólalóðinni á næstunni. Samkomulag þetta er mikilvægur liður í þeim ásetningi Háskólans að efla formlegt samstarf við Matís á sviði verk- og raunvísinda og á heilbrigðisvísindasviði, ekki síst í næringarfræði og lýðheilsu. Háskóli Íslands hefur sett sér metnaðarfull markmið um árangur í rannsóknum á næstu árum, en náið samstarf við öflugar rannsóknastofnanir á borð við Matís er mikilvægur áfangi á þeirri vegferð,“ segir Kristín Ingólfsdóttir, rektor Háskóla Íslands.

„Samkomulagið við HÍ felur í sér nýja og spennandi möguleika fyrir Matís og við erum sannfærð um að það komi til með að styrkja enn frekar rannsóknastarf í matvælafræðum og laða að fleiri nemendur að slíkum fræðigreinum innan veggja háskólans. Hlutverk Matís er að efla samkeppnishæfni íslenskra afurða og atvinnulífs, bæta lýðheilsu, tryggja matvælaöryggi og sjálfbæra nýtingu umhverfisins. Til þess að fyrirtækið nái settum markmiðum sínum er mikilvægt að það eigi náið samstarf við Háskóla Íslands, sem er stærsta menntastofnun landsins,“ segir Sjöfn Sigurgísladóttir forstjóri Matís.