Við hjá Matís leitum eftir fólki til að taka þátt í umræðuhópum fyrir rannsóknarverkefni sem stýrt er af sérfræðingum Matís. Umræðurnar snúast um mataræði, matvörur, og innihaldsefni matvara, og eru hluti af nýju rannsóknarverkefni sem er styrkt af Evrópusambandinu og byggir á samstarfi aðila frá nokkrum löndum.
Tilgangur rannsóknarinnar er að fá upplýsingar um mataræði neytenda og innsýn í viðhorf þeirra til ýmissa gerða matvara og innihaldsefna þeirra. Þátttaka í rannsókninni felst í að ræða viðfangsefnið í 4-6 manna hópi neytenda og verður umræðunum stýrt af starfsmanni Matís. Í umræðuhópunum verða þátttakendur spurðir út í mataræði sitt og viðhorf til matvara og innihaldsefna af ýmsum gerðum.
Umræðurnar verða haldnar í gegn um Teams fjarfundarbúnaðinn. Þátttakendur þurfa því að hafa tölvu eða síma til ráðstöfunar. Einnig þurfa þátttakendur að hafa rafræn skilríki. Aðstoð verður veitt við tæknileg vandamál í gegn um netið ef á þarf að halda. Gert er ráð fyrir að umræðurnar taki að hámarki tvo tíma. Þátttakendur fá senda 5.000 Kr. þóknun eftir umræðurnar.
Umræðurnar verða teknar upp, bæði hljóð og mynd, og unnið verður úr niðurstöðum samkvæmt aðferðafræði fyrir eigindlegar rannsóknir. Nöfn þátttakenda, eða aðrar persónuupplýsingar, munu hvergi koma fram í túlkun niðurstaða, skýrslum, greinum eða öðru efni þar sem fjallað verður um rannsóknina. Vinnsla gagna verður í samræmi við persónuverndarlög.
Samsetning einstaklinga í rýnihópunum fer eftir ýmsum fyrirfram ákveðnum bakgrunnsþáttum og neysluhegðun. Ef þú hefur áhuga á að taka þátt í umræðuhópunum mátt þú smella á tengilinn hér að neðan sem vísar þér í stutta könnun þar sem spurt er út í þá þætti sem ráða vali á þátttakendum. Ef þú uppfyllir skilyrði fyrir þátttöku verður þú beðin(n) að gefa upp nafn, símanúmer og tölvupóstfang í lok könnunarinnar. Þá verður fljótlega haft samband við þig um hvort þér býðst að taka þátt, og þá skipulag og tímasetningu umræðuhópanna.
Á dögunum hófst nýtt EIT food verkefni undir nafninu „Smart Tags“. Markmið verkefnisins er að auka traust neytenda á matvælum og matvælakerfum með því að deila upplýsingum um virðiskeðjuna í gegnum allan lífsferil vörunnar. Verkefnið miðar að því að deila gagnvirkum upplýsingum með neytendum og birgjum með notkun svokallaðra snjall-merkinga eða snjall-merkja (Smart Tags). Tæknin býður upp á fjölmarga möguleika á sviði upplýsingagjafar, ásamt þróun á vöru og þjónustu. Með tilkomu tækninnar fær matvælaiðnaðurinn einnig öflugt tæki til að öðlast innsýn í þarfir neytenda og auðveldar því nýsköpun miðaða að þörfum neytenda.
Matvælavirðiskeðjur á alþjóðavettvangi eru oft langar og flóknar. Það veldur því að neytendur eiga erfitt með að treysta þeim upplýsingunum sem veittar eru af birgjum. Rannsóknir hafa sýnt að þær upplýsingar sem eru á matvælum í dag eru ófullnægjandi að mati neytenda. Dæmi um upplýsingar sem neytendur hafa áhuga á eru m.a.; innihaldsefni, uppruni, sjálfbærni vöru, „fair trade“, flutningsleiðir og flutningsmáti, endingartími og endurvinnslumöguleikar. Upplýsingar um næringargildi geta oft verið torskiljanlegar, auk þess sem vörur eru oft skreyttar með merkingarlausum eða órökstuddum merkingum líkt og „sjálfbært“, „náttúrulegt“ og „heilsusamlegt“.
Snjall-merkingar geta verið á margvíslegu formi. Þær geta verið á formi einfaldra strikamerkinga sem hægt er að lesa með snjallsíma, einnig geta þær notast við virkt breytiblek sem geta gefið viðeigandi rauntíma-upplýsingar. Snjall-merki gefa einnig neytendum tækifæri á því að veita aðhald með beinum samskiptum við framleiðendur, birgja eða aðra hagsmunaaðila. Hugtakið snjall-merki er notað yfir merkingar sem geta mælt umhverfisbreytur með t.d. breytibleki, vísum eða nemum með notkun hugbúnaðarlausna. Strikamerki prentuð með virku breytibleki breytast sjálfvirkt í samræmi við umhverfisbreytur, til dæmis við hita- eða rakabreytingar. Við þessar aðstæður birtast, hverfa eða breyta um lit hlutar strikamerkisins og geta því gefið uppfærðar upplýsingar til neytandans.
Smart Tags verkefninu er stýrt af VTT í Finnlandi, en aðrir þátttakendur eru Matís, Háskólinn í Reading á Bretlandi, Háskólinn í Varsjá í Póllandi, KU Leuven í Belgíu, AZTI á Spáni, DouxMatok í Ísrael og Maspex í Póllandi. Verkefnið er stutt af EIT Food sem heyrir undir Evrópusambandið.
Þær nýstárlegu lausnir sem þróaðar verða í verkefninu verða skapaðar í náinni samvinnu við neytendur og aðra hagsmunaaðila í öllum þáttökulöndum verkefnisins. Verkefnið mun standa yfir út árið 2021 og hægt verður að fylgjast með framvindu þess á vefsíðu verkefnisins og Twitter reikningi þess.
Nýlega lauk AVS verkefninu „Hámörkun gæða frosinna karfaafurða“ sem var samstarfsverkefni HB Granda/Brim, Matís og Háskóla Íslands. Í verkefninu voru könnuð áhrif frystigeymslu á gæði kafraafurða, sem og hver áhrif aldurs hráefnis og árstíða hefur á gæðin.
Markmið verkefnisins var tvíþætt. Í fyrsta lagi að rannsaka áhrif tíma og hitastigs við geymslu í frosti, á myndun niðurbrotsefna í karfa. Það var gert með því að bera saman áhrif hitastigsbreytinga og meðhöndlunar í frostgeymslu við flutninga og áhrif á eðlis- og efnaeiginleika ásamt stöðugleika fitu í karfa. Í öðru lagi, að rannsaka áhrif aldurs hráefnis á gæði og stöðugleika í geymslu þ.s. kannaður var munurinn á karfaafurðum sem unnar voru fjórum- og níu dögum frá veiðum; sem og hvort munur væri á því á hvaða árstíma karfinn var veiddur.
Niðurstöður verkefnisins leiddu í ljós að geymsluhitastig og tími hafa áhrif á eðlis- og efnaeiginleika karfa, þ.e. á fríar fitusýrur, TBARS og TVB-N. Árstíðamunur hafði einnig áhrif á næringargildi og stöðugleika karfa. Ljósi vöðvinn í karfa sem var veiddur í nóvember innihélt hærra magn af EPA og DHA, en karfi veiddur í júní. Karfi veiddur í nóvember var ekki eins stöðugur í frostgeymslu, þar sem hann innihélt hærra hlutfall af ómettuðum fitusýrum. Ljósi vöðvinn innihélt hærra næringargildi en dökki vöðvinn, sem leiðir til betri uppsprettu næringar fyrir neyslu almennings. Dökki vöðvinn var hins vegar viðkvæmur fyrir oxun fitu, sem gæti haft neikvæð áhrif fyrir ljósa vöðvann. Þá er jafnvel þörf að aðskilja dökka og ljósa vöðvann.
Enn eitt rannsóknarverkefni Matís rann sitt skeið nú á dögunum þegar ClimeFish verkefnið kláraðist eftir fjögurra ára farsælt samstarf yfir 20 þátttakenda. Þetta umfangsmikla rannsóknarverkefni var unnið undir regnhlíf rannsókna- og nýsköpunaráætlunar Evrópu og var ætlað að skoða áhrif loftslagsbreytinga á fiskeldi og sjávarútveg í Evrópu og meta um leið aðlögunarhæfni, aðgerðir og skipulag aðlögunarvinnu.
Á annan tug mismunandi eldis- og fiskveiðisvæða (tilviksrannsóknir) víðsvegar í Evrópu voru tekin fyrir í verkefninu, þar sem líkön voru notuð til þess að spá fyrir um líkleg áhrif loftslagsbreytinga á framleiðslu og afköst til ársins 2050. Greining áhættuþátta og áhættumat var framkvæmt fyrir hluta svæðanna, þar sem hagrænir og félagslegir þættir voru teknir með í reikninginn. Að endingu voru aðlögunaráætlanir settar upp, byggðar á niðurstöðum spálíkana og áhættumatsins, með notkun sérstakrar aðferðafræði sem þróuð var innan verkefnisins.
Rannsóknarniðurstöður kynntar í skugga kórónuveirufaraldurs á Ítalíu
ClimeFish verkefninu lauk með glæsilegri lokaráðstefnu sem haldin var í húsakynnum Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu Þjóðanna (FAO) í Róm á Ítalíu í lok febrúar, en FAO var einmitt í hópi þátttakenda verkefnisins. Þrátt fyrir að vera haldin í skugga upphafs kórónuveirufaraldursins á Ítalíu var ráðstefnan vel sótt, en þar voru helstu niðurstöður verkefnisins kynntar af rannsakendum verkefnisins. Matís hafði yfirumsjón yfir þeim hluta verkefnisins er sneri að þróun aðferðafræði við uppsetningu aðlögunaráætlana fyrir fiskeldi og sjávarútveg, en það voru þau Jónas R. Viðarsson og Ragnhildur Friðriksdóttir sem kynntu niðurstöður á öðrum degi ráðstefnunnar.
ClimeFish hópurinn í Róm.
Niðurstöður frá sjö tilviksrannsóknum voru kynntar á ráðstefnunni, þar af voru fisk- og kræklingaeldi í sjó í Grikklandi og Spáni, tjarneldi í Ungverjalandi, fiskveiðar í Gardavatni á Ítalíu, uppsjávarveiðar í Norðaustur Atlantshafi og botnfiskveiðar vestur af Skotlandi. Áhrif loftslagsbreytinga á ýmsa þætti framleiðslunnar samkvæmt líkanaútreikningum voru kynntar, má þar nefna áhrif á vaxtarhraða eldistegunda, útbreiðslu og farmynstur nytjastofna, fiskveiðidauða, fæðuframboð og líkur á ofauðgun næringarefna og þörungablómum. Þar kom m.a. fram að líkön benda til smávægilegrar aukningar í lífmassa hrygningarstofns makríls til ársins 2050 í Norðaustur Atlantshafi, en 8-15% samdráttar hjá norsk-íslenskri votgotssíld á sama tímabili. Auk þess sýndu líkön fram á smávægilega tilfærslu í útbreiðslu uppsjávarstofna til suðvesturs, en líklegt þykir að slík breyting komi til með að auka enn frekar það flækjustig sem upp er komið í samningaviðræðum strandríkja um skiptingu deilistofna.
Áhættur og tækifæri vegna loftslagsbreytinga
Helstu niðurstöður áhættumats voru einnig kynntar, en áhættumatið tók líka tillit til jákvæðra áhrifa loftslagsbreytinga á umrædda geira, en í mörgum tilfellum sýndu líkön fram á jákvæð áhrif hitastigsaukningar á framleiðslugetu, m.a. vegna aukins vaxtarhraða eldistegunda eða stækkandi hrygningarstofns. Auk þess að kynna niðurstöður áhættumats hvers svæðis voru ýmiskonar áhættur vegna loftslagsbreytinga sem reyndust sameiginleg í hverjum geira fyrir sig. Þar má nefna að algeng áhætta vegna loftslagsbreytinga fyrir fiskveiðar í sjó voru breytingar í aflasamsetningu, ýmist vegna tilfærslu í útbreiðslusvæði eða breytinga í stofnstærð. Aðrar áhættur sem reyndust algengar innan fiskveiða í sjó voru meðal annars breytingar í vaxtarhraða og nýliðun, aukinnar fjarlægðar á veiðisvæði og skemmda á veiðarfærum og öðrum inniviðum vegna aukins ágangs veðurs. Síðast en ekki síst var aukið flækjustig í kvótaúthlutun talið líkleg afleiðing loftslagsbreytinga á fiskveiðar. Algeng áhrif loftslagsbreytinga í veiðum og eldi í ferskvatni voru t.a.m. breytingar í fæðuframboði, nýliðun og afföllum, aukning í skaðlegum þörungablómum, sjúkdómum og ágengum tegundum, aðgengi að fersku vatni og ekki síst aukning í framleiðslukostnaði vegna fyrrgreindra áhrifa. Í fiskeldi í sjó voru helstu áhætturnar breytingar í vaxtarhraða, aukinn breytileiki í stærð, tilfærsla í vaxtartímabilum, aukin afföll og breyttar eldisaðstæður sem geta leitt til aukinnar tíðni sjúkdóma og sníkjudýra, og ekki síst, aukins framleiðslukostnaðar. Einnig geta svæði sem nú teljast kjörsvæði fyrir eldi breyst til hins verra með þeim afleiðingum að eldissvæði breytast með tilheyrandi auknu flækjustigi vegna úthlutunar veiði- og eldissvæða.
Veggspjöld sem sýna helstu niðurstöður tilviksrannsókna ClimeFish verkefnisins.
Ýmsar aðlögunaraðgerðir voru kynntar á ráðstefnunni sem hluti að aðlögunaráætlunum vegna loftslagsbreytinga sem þróaðar voru fyrir hvert svæði fyrir sig. Þessar aðlögunaráætlanir voru settar saman samkvæmt aðferðafræði sem þróuð var innan verkefnisins, en hún tók tillit til niðurstaðna spálíkana um líkleg áhrif vegna loftslagsbreytinga og þeirra áhættuþátta sem líklegir voru til að hafa mest áhrif. Algengar aðlögunaraðgerðir innan fiskveiða í sjó voru m.a. endurskoðun á kvótaskiptingafyrirkomulagi, þróun á þrautseigari veiðarfærum með aukna kjörhæfni og öflugri innviðum, breyttar áherslur í markaðsstarfi og aðgerðir í átt að auknu öryggi og eftirliti með innviðum. Í fiskeldi í sjó og ferskvatni má helst nefna aðgerðir eins og aukið eftirlit með ýmsum framleiðsluþáttum (s.s. súrefni, hitastigi, afföll og afföll), aukin áhersla á kynbætur, þróun á þrautseigari innviðum, þróun á sjálfvirkum fóðrunar- og þrifabúnaði og bætt haf- og strandsvæðaskipulag.
Matís hyggst nýta niðurstöðurnar til áframhaldandi vinnu hérlendis
Allar kynningar frá ráðstefnunni í Róm má finna á heimasíðu verkefnisins, www.ClimeFish.eu. Þar má líka finna tengil á vefsvæði þar sem allar helstu niðurstöður hafa verið dregnar saman fyrir hvert fiskveiði- og eldissvæði fyrir sig, með kortum og gagnvirkum upplýsingum. Matís stefnir nú á frekari vinnu á þessu sviði og hyggst nýta sér þá aðferðafræði sem þróuð var innan ClimeFish verkefnisins til að skoða áhrif loftslagsbreytinga á íslenskan sjávarútveg og fiskeldi, meta aðlögunarþörf og mögulegar aðlögunaraðgerðir, en lítil vinna hefur farið fram á þessu sviði hér á landi. Vonast er til að sú mikilvæga reynsla sem varð til innan ClimeFish verkefnisins við að meta aðlögunarþörf og æskilegar aðlögunaraðgerðir innan fiskveiða og eldis víðsvegar í Evrópu geti nýst til að skoða sambærilega þætti hérlendis.
Í umræðuskýrslu Loftslagsráðs Íslands frá því í janúar sl. kemur m.a. fram að þörf sé á fræðslu fyrir almenning og hagaðila um hvað raunverulega felist í aðlögun að loftslagsbreytingum og hver birtingarmynd slíkrar vinnu sé. Slíkt þarf því að eiga sér stað innan hvers geira fyrir sig og mun Ragnhildur standa fyrir sérstakri málstofu á Sjávarútvegsráðstefnunni í nóvember nk. um áhrif loftslagsbreytinga á sjávarútveg og aðlögun að þeim. Á þessari málstofu verður m.a. leitast við að varpa ljósi á möguleg áhrif loftslagsbreytinga á íslenskan sjávarútveg út frá öllum hliðum (líffræðileg, efnahagsleg og samfélagsleg áhrif), hvernig atvinnugreinin kemur til með að þurfa að aðlagast breyttu landslagi, hvað slík vinna myndi fela í sér, hvað nágrannaríki hafa verið að gera í þessu sambandi og hvaða áhættur og tækifæri felast í slíkri vegferð.
Stefán Þór Eysteinsson og Hildur Inga Sveinsdóttir munu verja doktorsritgerðir sínar í matvælafræði þann 29. og 30. apríl næstkomandi í Aðalbyggingu Háskóla Íslands.
Miðvikudaginn 29. apríl ver Stefán Þór Eysteinsson doktorsritgerð sína í matvælafræði við Matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands. Ritgerðin ber heitið: Áhrif rauðátu (Calanus finmarchicus) á gæði uppsjávarfiska og stýring vinnsluferla. Characterization of Calanus finmarchicus and its effect on pelagic fish processing.
Leiðbeinendur og umsjónarkennarar voru dr. María Guðjónsdóttir, prófessor við Matvæla- og næringarfræðideild, dr. Sigurjón Arason, prófessor við Matvæla- og næringarfræðideild, og dr. Sigrún Jónasdóttir, prófessor við Danmarks Tekniske Universitet í Kaupmannahöfn. Auk þeirra sat í doktorsnefnd dr. Ástþór Gíslason, prófessor hjá Hafrannsóknastofnun.
Fimmtudaginn 30. apríl ver Hildur Inga Sveinsdóttir doktorsritgerð sína í matvælafræði við Matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands. Ritgerðin ber heitið: Virðisaukning í vinnslu Atlantshafsmakrílflaka (Scomber scombrus) – Rannsókn á geymsluþoli, efna- og vinnslueiginleikum makríls sem veiddur er við Íslandsstrendur. Value addition from Atlantic mackerel (Scomber scombrus) fillets – Study of shelf life, chemical properties and processability of mackerel caught in Icelandic waters.
Leiðbeinendur og umsjónarkennarar voru dr. Sigurjón Arason, prófessor við Matvæla- og næringarfræðideild, dr. María Guðjónsdóttir, prófessor við Matvæla- og næringarfræðideild, og dr. Magnea Guðrún Karlsdóttir, Matís.
Aðstoðarforstjóri / Rannsókna- og nýsköpunarstjóri
annak@matis.is
Nýverið kom út grein þar sem niðurstöður úr tilviksrannsókn Evrópuverkefnisins Mareframe eru kynntar, en í verkefninu var unnið að þróun fjölstofna fiskveiðistjórnunarkerfi og leiðir fundnar til að auðvelda innleiðingu þess í Evrópu.
Áhersla var lögð á vistvæna, sjálfbæra, félagslega og hagræna stjórnun. Einnig á samstarf við sjómenn, útgerðir og vinnslu ásamt öðrum hagsmunaaðilum sem koma að stjórnun fiskveiða.
Í rannsókninni voru íslenskar þorskveiðar sérstaklega til skoðunar og það sem vel hefur tekist í íslenskri fiskveiðistjórnun. Var þar notast við sérstakt fjölstofnalíkan, “Gadget”, sem var þróað af íslenskum þátttakendum verkefnisins og er notað víða erlendis. Jafnframt því var horft til meira samstarfs við þá sem starfa að veiðum og vinnslu í sjávarútveginum sem og annarra hagsmunaaðila við þróun fiskveiðistjórnunarkerfa en það er lykilatriði við innleiðingu fiskveiðistjórnarkerfisins.
Á undanförnum árum hefur Matís, í samstarfi við Síldarvinnsluna, Háskóla Íslands og GRÓ-sjávarútvegsskóla UNESCO, unnið að uppbyggingu þekkingar á sviði veiða og vinnslu uppsjávarfisks.
Sex doktorsverkefni sem tengjast bættri nýtingu og þróun vinnsluferla og er ætlað að stuðla að aukinni verðmætasköpun hafa fengið styrki frá AVS, Tækniþróunarsjóði og Rannsóknasjóði síldarútvegsins (Sigurjónsstyrkur). Doktorsnemarnir hafa dvalið lengri og skemmri tíma í Neskaupstað til að vinna að verkefnum sínum, leggja stund á mælingar og vinna að þróun nýrra afurða. Umsjónarmenn með doktorsverkefnunum eru Sigurjón Arason prófessor og yfirverkfræðingur hjá Matís og María Guðjónsdóttir prófessor, en Sigurjón hefur haft forystu um rannsóknir og þróun á sviði vinnslu sjávarafurða um áratuga skeið. Hér að neðan má finna stutta samantekt um hvert verkefni.
Paulina E. Wasik (Romotowska) vann verkefni um hámörkun gæða frosinna makrílafurða. Geymsluþol frosinna makrílafurða var kannað og lögð áhersla á að finna hvernig best væri að frysta, geyma og flytja makrílinn. Í framhaldi af þessu verkefni hefur verið unnið að bættu vinnsluferli við flökun á makríl og vöruþróun á roðlausum, frosnum makrílflökum. Paulina lauk doktorsnáminu árið 2016.
Hildur Inga Sveinsdóttir vinnur að verkefni sem ber heitið „Virðisaukning úr flakavinnslu Atlantshafsmakríls – geymsluþol, bestun vinnslu og nýting hliðarafurða.“ Makríllinn sem veiðist hér við land er sérlega fitumikill og því erfiður meðhöndlunar. Sérstaklega er kannað hvort unnt sé að roðskera makrílinn án þess að það hafi áhrif á gæði flakanna en með því er unnt að auka geymsluþol afurða. Verkefnið tekur einnig á nýtingu þess roðs og dökks vöðva sem skorinn er frá við roðskurðinn og stuðlar því að fullnýtingu makrílsins. Þá er kannað hvort mögulegt sé að nýta myndgreiningartækni við eftirlit og bestun vinnslu roðlausra flaka. Áætlað er að Hildur ljúki doktorsverkefninu vorið 2020.
Carina Fernandes vinnur að vöruþróun á afurðum úr Atlantshafsmakríl sem veiddur er við Ísland. Markmið verkefnisins er að byggja áfram á þeirri þekkingu sem hefur skapast með vinnslu makrílafurða á Íslandi til að þróa reyktar, þurrkaðar og niðursoðnar hágæðaafurðir. Verkefnið samanstendur af ítarlegum vinnslugreiningum og markaðsgreiningum fyrir nefndar afurðir til þess að tryggja að þær skili sér inn á viðeigandi markaði. Stefnt er að því að Carina ljúki verkefninu vorið 2022.
Stefán Þór Eysteinsson hefur unnið að rannsóknum á rauðátu, en rauðáta er ein meginfæða uppsjávarfiska í Norður-Atlantshafi. Tilgangur rannsóknanna er margþættur. Í fyrsta lagi er skaðsemi rauðátu við vinnslu uppsjávarfiska könnuð og skoðað hvernig best er að meðhöndla afla, stýra vinnslunni og geyma afurðirnar þegar áta er í fiskinum. Í öðru lagi er kannað hvaða áhrif rauðáta hefur á vinnslu á mjöli og lýsi og loks eru eiginleikar átunnar skoðaðir með tilliti til þess hvort nýta megi hana sjálfa á einhvern hátt. Gert er ráð fyrir að Stefán ljúki doktorsverkefni sínu vorið 2020.
Guðrún S. Hilmarsdóttir hefur unnið að rannsóknum á hvernig megi endurhanna fiskimjöls- og lýsisferla þannig að unnt verði að hefja framleiðslu á fiskpróteinum meðal annars til manneldis. Farið er yfir mikilvægustu þrep framleiðslunnar, arðsemi metin ásamt möguleikum á vöruþróun. Efna- og eðliseiginleikar framleiðslunnar eru mældir bæði með hefðbundnum mæliaðferðum og með nýstárlegum litrófsmælingum. Nýr vinnslubúnaður er reyndur og framleiðsla úr ákveðnum hlutum hráefnisins aðskilin. Gert er ráð fyrir að doktorsverkefni Guðrúnar ljúki haustið 2020.
Nguyen Thi Hang vinnur að verkefni sem fjallar um gæðabreytingar í próteinum við fiskvinnslu. Aðalmarkmiðið er að rannsaka áhrif helstu vinnsluaðferða á próteingæðin s.s. við hitun, þurrkun, frystingu og frostgeymslu, fiskmjölsvinnslu og við vinnslu annarra afurða til manneldis. Megináhersla er lögð á áhrif helstu vinnsluaðferða á próteingæði við fiskmjölsframleiðslu og kannað hvernig breyta megi vinnsluferlinu til að auka gæðin. Áætlað er að Nguyen Thi Hang ljúki doktorsverkefninu síðari hluta árs 2021.
Mikilvæg verkefni sem geta haft mikil áhrif til framtíðar
Sigurjón segir að samstarfið við Síldarvinnsluna hvað varðar doktorsverkefnin hafi verið afar farsælt. „Þetta samstarf hefur verið leiðandi í að tengja saman háskólaumhverfið og atvinnugreinina. Það er ómetanlegt að eiga samstarf við fyrirtæki sem leggur mikla áherslu á að stuðla að framförum og um leið auka þau verðmæti sem unnt er að ná út úr hráefninu. Með samstarfi fræðimanna og fyrirtækisins hefur tekist að ná sífellt betri tökum á vinnslu á makríl en makríllinn sem veiðist hér við land er mjög erfitt hráefni. Makríllinn getur verið átumikill og er í bráðfitun, fitan fer úr 5-10% upp í 25-30% fituinnihald og vöðvar fisksins eru lausir og viðkvæmir. Þá er verið að leita leiða til að auka fjölbreytni við framleiðsla á fiskmjöli, finna nýja markaði og auka verðmæti þess. Á sviði mjölvinnslunnar er unnið að merkum rannsóknum í samstarfi við Síldarvinnsluna. Staðreyndin er sú að þetta eru allt spennandi og mikilvæg verkefni og niðurstöður þeirra geta haft mikil áhrif til framtíðar litið,“ segir Sigurjón.
FarFish verkefnið stendur fyrir röð fyrirlestra um fiskveiðistjórnun og nýsköpun (marine management and innovation) dagana 9-13 mars.
Í FarFish verkefninu er sjónum beint að veiðum fiskveiðiflota Evrópusambandsins á alþjóðlegum hafsvæðum og innan lögsögu þriðja heims ríkja sem gert hafa samninga um aðgang að fiskveiðiauðlindum sínum. Mikilvægur hluti í verkefninu snýr að kennslu og miðlun þekkingar til hagaðila, hvort sem er meðal útgerðarmanna í Evrópu eða fulltrúa strandríkja sem Evrópusambandið hefur samið við. Einn partur af þeirri kennslu og þekkingarmiðlun er í formi námskeiðs sem Háskólinn í Tromsö skipuleggur. Matís bíður þeim sem áhuga hafa á, að sitja einstaka fyrirlestra í námskeiðinu. Streymt verður frá fyrirlestrunum inn í kennslustofu á Matís og í framhaldi verða umræður sem stýrt er af starfsmönnum Matís sem taka þátt í FarFish verkefninu.
Þeir sem áhuga hafa á að sækja einstaka fyrirlestra eru beðnir um að skrá sig minnst sólahring áður en fyrirlestur hefst, með því að senda tölvupóst á jonas@matis.is.
Íslenskt sjávarfang hefur lengi verið markaðssett þannig að áhersla hefur verið lögð á hreinleika og heilnæmi þess. Ekki nægir þó að fullyrða að vara sé heilnæm. Vönduð og vel skilgreind vísindaleg gögn um óæskileg efni í íslensku sjávarfangi eru lykilatriði til að sýna fram á stöðu íslenskra sjávarafurða m.t.t. öryggi og heilnæmis. Útflutningur íslenskra matvæla er einnig háður því að unnt sé að sýna fram á að öryggi þeirra, með hliðsjón af lögum, reglugerðum og kröfum markaða.
Í nýlegri skýrslu Matís eru teknar saman niðurstöður vöktunar á óæskilegum efnum í ætum hluta sjávarfangs 2019. Vöktunin hófst árið 2003 fyrir tilstuðlan þáverandi Sjávarútvegsráðuneytis, núverandi Atvinnuvega- og nýsköpunar-ráðneytisins, og sá Matís ohf. um að safna gögnum og útgáfu á skýrslum vegna þessarar kerfisbundnu vöktunar á tímabilinu 2003-2012. Undanfarin ár hefur skort fjármagn til að halda áfram vinnu við þetta vöktunarverkefni og því var gert hlé á þessari mikilvægu gagnasöfnun sem og útgáfu niðurstaðna á tímabilinu 2013-2016. Verkefnið hófst aftur í mars 2017 en vegna fjárskorts nær það nú eingöngu yfir vöktun á óæskilegum efnum í ætum hluta sjávarfangs úr auðlindinni sem ætlað er til manneldis, en ekki fiskimjöl og lýsi fyrir fóður. Af sömu ástæðu voru ekki gerðar efnagreiningar á PAH, PBDE og PFC efnum í þetta sinn.
Almennt voru niðurstöðurnar sem fengust 2019 í samræmi við fyrri niðurstöður frá árunum 2003 til 2012 sem og 2017 og 2018. Niðurstöðurnar sýndu að íslenskar sjávarafurðir innihalda óverulegt magn þrávirkra lífrænna efna s.s. díoxín, PCB og varnarefni.
Vísindaleg gögn af þessu tagi frá óháðum rannsóknaraðila um styrk óæskilegra efna í sjávarfangi eru mjög mikilvæg í markaðskynningum á sjávarafurðum fyrir væntanlega kaupendur og styrkir allt markaðstarf fyrir íslenskar sjávarafurðir. Gögnin nýtast ennfremur til að sýna fram á stöðu íslenskra sjávarafurða m.t.t. öryggi og heilnæmis sem og við áhættumat á matvælum.
Verkefnið Energy-2-Feed fór formlega af stað í Matís á Vínlandsleið í síðustu viku. Markmið verkefnisins er að þróa sjálfbæra prótein- og fitugjafa úr örþörgungum sem innihalda mikið magn af ómega-3 fitusýrum. Örþörungaræktunin notast við hreina orkugjafa og náttúrulegan koltvísýring.
Verkefnið Energy-2-Feed fór formlega af stað í Matís á Vínlandsleið í síðustu viku. Markmið verkefnisins er að þróa sjálfbæra prótein- og fitugjafa úr örþörgungum sem innihalda mikið magn af ómega-3 fitusýrum. Örþörungaræktunin notast við hreina orkugjafa og náttúrulegan koltvísýring.
E2F mun bjóða upp á fullkomlega sjálfbæra örþörungaræktun, en vinnslan fer fram í stýrðu umhverfi upp á Heillisheiði og býður þannig upp á stöðuga framleiðslu allt árið um kring. Framleiðslan mun nýtast evrópska fiskeldisiðnaðnum sem hefur fyrst og fremst þurft að reiða sig á innflutta og ósjálfbæra próteingjafa, t.d. Soja-baunir frá Suður-Ameríku.
Þátttakendur verkefnisins eru Matís, Siemens, Waitrose og Algaennovation. Matís leiðir verkefnið sem er styrkt af EIT Food.
