Höfundur: admin

Katrín Ásta Stefánsdóttir, starfsmaður Vinnslu – og þróunardeildar Rannsóknarsviðs Rf hyggur á framhaldsnám í meistaranám í matvælafræði. Þetta væri svo sem ekki í frásögur færandi nema að Katrín fer ekki stystu leið að markmiði sínu heldur fer Jörðina á enda.

Katrín hóf störf á Rf árið 2004, eftir að hún lauk B.S. – námi í matvælafræði við Háskóla Íslands. Reyndar má segja að hún hafi verið komin með annan fótinn á Rf nokkru fyrr því hún vann hluta af stóru verkefni í matvælaverkfræði II á Rf undir handleiðslu sérfræðinga Rf.

Katrín hefur áður farið ótroðnar slóðir í vali sínu á starfsvettvangi, árið 2003 baust henni t.d. að starfa sem rannsókarmaður við matvælaefnagreiningar við Vysoká Škola Chemicko-Technologická (VSCHT, Institute of Chemical Technology), í Prag, sem hún segir að hafi verið mjög fróðleg og skemmtileg reynsla.

Áhuga Katrínar á að fara í framhaldsnám í matvælafræði til Ástralíu má rekja til þess að árið 2005 fór hún í heimsreisu, m.a. með viðkomu í Ástralíu og leist henni, að sögn vel á land og þjóð.  Ekki spillir svo fyrir að  Royal Melbourne Institute of Technology, þar sem Katrín hyggst nema býður upp á spennandi nám á hennar áhugasviði, vinnslu og nýsköpun matvæla úr sjávarfangi. 

Í dag er síðasti dagur Katrínar á Rf (a.m.k. í bili) og er henni óskað góðs gengis í leik og starfi á framandi slóðum.

Íslendingar eru á meðal mestu fiskneysluþjóða í heimi og tengja það oft langlífi og góðu heilsufari þjóðarinnar almennt, en nú eru vissar blikur á lofti í þeim efnum, enda hefur fiskneysla, sérstaklega ungs fólks dregist verulega saman á undanförnum árum.

Á fundi á Rf í dag var rætt um leiðir til að halda í horfinu, helst að auka fiskneyslu, sérstaklega hvað yngra fólk varðar, enda er það fólkið sem mun erfa landið og jafnframt kaupendur næstu áratuga. Samkvæmt landskönnun Manneldisráðs á mataræði fullorðinna Íslendinga hefur fiskneysla minnkað mikið á fáum árum eða um a.m.k. 30% og mest meðal ungs fólks (Laufey Steingrímsdóttir o.fl. 2003) og veldur það mörgum áhyggjum, bæði heilbrigðisyfirvöldum jafnt sem framleiðendum og sölumönnum sjávarafurða.

Minnkandi fiskneysla, sérstaklega hjá yngra fólki, er m.a. rakin til breytts neyslumynsturs almennt, með auknu framboði á ýmsum kjötvörum og tilbúnum réttum eins og kjúklingum og svínakjöti, pizzum og pastaréttum. Þá sýna kannanir að matarvenjur og fjölskylduhagir hafa breyst verulega síðustu áratugina og það hefur áhrif á neysluvenjur.

Á fundinum sem haldinn var á Rf í morgun var kynnt íslenskt verkefni, sem hefur það að markmiði að stuðla að aukinni neyslu sjávarafurða, sérstaklega með ungt fólk í huga. Tilgangur verkefnisins, sem AVS-sjóðurinn styrkir, er heilsuefling og bætt ímynd sjávarafurða.

Hingað til hefur verið unnið að því að koma á fót rýnihópum með þátttöku ungs fólks og hefur það verið unnið í samstarfi Rf og Félagsstofnunar H.Í. Þá hefur einnig verið rætt við fisksala og veitingamenn og lögð drög að spurningum fyrir neytendakönnun sem fram fer á næstu mánuðum. 

Smekkur er e-ð sem er áunnið og því mikilvægt að börn hafi aðgang að góðu hráefni frá upphafi.  Með tilkomu mötuneyta í leik- og grunnskólum er líklegt að börn borði flestar fiskmáltíðir á slíkum stöðum og því óskandi að þar séu gæði í hávegum höfð. 

Aðgangur að ferskum fiski er einnig mismunandi, það kom t.d. fram í máli Emilíu Martinsdóttur, sem stýrir verkefninu af hálfu Rf, að um helmingur allra fiskbúða á höfuðborgarsvæðinu eru í Mið- og Vesturbæ Reykjavíkur og á Seltjarnarnesi.  Á móti eru innan við 10% fiskbúða fyrir allan Grafarvoginn, Grafarholtið og Árbæinn, þar sem mikið af börnum og unglingum búa.  Þetta segir að vísu ekki alla söguna þar sem fiskur (yfirleitt frosinn) er seldur í flestum lágvöruverslunum.

Þátttakendur í verkefninu eru Félagsvísindastofnun H.Í., Rannsóknarstofu í næringarfræði á LSH og SH-þjónusta, auk Rf. 

Hið virta vikurit The Economist birtir í nýjast tbl. sínu tvær greinar um omega-3 fitusýrur, þar sem í annarri er m.a. fjallað um rannsókn sem gerð var í Bretlandi á áhrifum neyslu omega-3 fitusýra barnshafandi kvenna á þroska barnanna. Í stuttu máli virðist rannsóknin sýna enn og aftur fram á að jákvæðu hliðar fiskneyslu séu margfalt fleiri en þeir neikvæðu.   

Rannsóknin sem The Economist gerir að umfjöllunarefni stóð yfir í 15 ár og náði til 14 þúsund kvenna og barna þeirra. Niðurstöður rannsóknarinnar, sem kölluð er Avon-rannsóknin, voru kynntar á vísindaráðstefnu í London nýlega. Fjöldi rannsókna á áhrifum omega-3 fitusýra hafa verið gerðar á undanförnum áratugum og margar greinar hafa birst í virtum vísindaritum um gagnleg áhrif þeirra, m.a. fyrir hjarta og heila.   Búast má við að greinar um þetta efni í jafn víðlesnu tímariti og The Economist hafi víðtækari áhrif á skoðanir fólks en margar aðrar.

Að mati greinarhöfundar The Economist ættu niðurstöður Avon-rannsóknarinnar að vera sérstaklega athyglisverðar fyrir yfirvöld í Bandaríkjunum, en þar hafa menn goldið vara við fiskneyslu barnshafandi kvenna, m.a. vegna ótta við skaðsemi vissrar tegundar kvikasilfurs.  Dr. Joseph Hibbeln frá National Institutes of Health í BNA segir þó að rannsóknin sýni ótvírætt fram á að kostir fiskneyslu séu margfaldir á við þá hættu sem stafað geti frá kvikasilfri í fiski.

Greinarhöfundur The Economist bendir að vísu á að varast skuli að draga of víðtækar ályktanir af niðurstöðum Avon-rannsóknarinnar að svo stöddu, en er þó greinilega sannærður um ágæti omega-3.

Þeim sem enn efast um heilnæmi fisksins, má benda á að rannsóknir sýna að magn óæskilegra efna sem finna má í fiski af Íslandsmiðum er langt undir viðmiðunarmörkum.

Grein The Economist

Tómlegt er nú um að litast á bókasafninu sem er til húsa í Sjávarútvegshúsinu. Miklar breytingar hafa staðið þar yfir síðan um mitt síðasta ár og sem stendur eru flest rit safnsins niðurpökkuð í kassa.

Eitt best varðveitta leyndarmál í Sjávarútvegshúsinu, Skúlagötu 4, er Sjávarútvegsbókasafnið sem þar er til húsa á þriðju hæð. Safnið er eign Hafrannsóknastofnunnar og Rf og er sérfræðisafn á sviði haf- og fiskifræða auk matvælafræði, með sérstaka áherslu á fisk. Margir vísindamenn og nemendur hafa notfært sér safnið á liðnum árum og einnig er safnið opið almenningi, þó bækur séu þar ekki til útláns.

Breytingarnar fela m.a. í sér að hluti af húsnæði safnsins var tekinn undir starfsemi Sjávarútvegsskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna, sem starfræktur hefur verið í Sjávarútvegshúsinu frá stofnun skólans árið 1998.  Hefur fjöldi nemenda skólans aukist jafnt og þétt frá stofnun og því þótti nauðsynlegt að bæta við þá aðstöðu sem nemendur skólans hafa haft til umráða.

Að sögn Eiríks Einarssonar, bókasafnsfræðings, er tímafrekt að pakka heilu bókasafni saman og koma því upp aftur, en stefnt sé að því að starf safnsins verði komið í eðlilegt horf í byrjun mars n.k..

Rf hefur borist fréttatilkynning frá Danmörku þar sem auglýst er eftir litlum og meðalstórum fyrirtækjum (SME´s) til að taka þátt í evrópsku netverkefni fyrirtækja sem framleiða markfæði (functional food). 

Verkefnið nær til fyrirtækja í um 20 Evrópulöndum og hefur það m.a. að markmiði að miðla þekkingu og nýjungum á þessu sviði.  Segir í fréttatilkynningunni að meira en 100 fyrirtæki hafi þegar tilkynnt þátttöku en að pláss sé fyrir um 20 til viðbótar.

Lesa fréttatilkynningu

Fimmtudaginn 5. janúar var haldinn fjölmennur fundur í Verinu, nýju Þróunarsetri Hólaskóla, sem staðsett er á Háeyri 1 við höfnina á Sauðárkróki. Tilefni fundarins var að kynna 6 milljón króna styrk sem sjávarútvegs- og iðnaðarráðuneytin hafa veitt til að styrkja rannsóknir á sviði fiskeldis, vinnslu sjávarafla og matvælavinnslu á Sauðárkróki og við Hólaskóla.

Í frétt í Morgunblaðinu s.l. laugardag er haft eftir Einari Guðfinnssyni, sjávarútvegsráðherra að “framtíðin sé björt í Skagafirði og Þróunarsetrið á örugglega eftir að geta af sér merkar rannsóknar og uppgötvanir íslenskum sjávarútvegi til hagsbóta.”

Rf starfrækti um langt skeið fjögur útbú á landsbyggðinni og hefur því lengi lagt áherslu á að efla rannsóknir sínar á landsbyggðinni. Þá hefur Rf í seinni tíð lagt aukna áherslu á að efla samstarf við æðri menntastofnanir hvar sem er á landinu.

Í gildi er samstarfssamningur milli Rf og Hólaskóla um rannsóknir og er starfsmaður Rf t.a.m. í hlutastarfi við kennslu í skólanum.  Ljóst er að fjárstyrkur ráðuneytanna mun styðja verulega við uppbyggingu Rf í Skagafirði.  Í frétt Mbl. segir að fyrirhugað sé að styrkja samstarfið enn frekar með sérstökum samstarfssamningi um rannsóknir og þróun á sviði fiskeldis, náttúruvísinda og matvælavinnslu, þar sem gert er ráð fyrir að Háskóli Íslands og Háskólinn á Akureyri eigi aðild að samningi þessum auk, Auk Rf, Hólaskóla og FISK Seafood.  

Hér má nálgast nokkrar glærur sem fyrirlesarar á fundinum studdust við, en dagskrá fundarins var eftirfarandi:

1. Ávarp – Einar K. Guðfinnsson, Sjávarútvegsráðherra

2.  AVS Rannsóknasjóðurinn – Friðrik Friðriksson

3.  Rf á Norðurlandi – Sjöfn Sigurgísladóttir Rf

4.  Samstarf  FISK hf. við skóla og rannsóknastofnanir – Jón Eðvald Friðriksson, framkvæmdastjóri

5.  Fiskeldi og rannsóknir hjá Hólaskóla – Helgi Thorarensen, Hólaskóla

6.  Fóður og eldi – Rannveig Björnsdóttir Rf og Háskólinn á Akureyri

7.  Prótein úr sjávarfangi og endurnýting vatns í fiskeldi – Ragnar Jóhannsson, Rf og Hólaskóla

8.  Samstarf og uppbygging á Sauðárkróki, Skúli Skúlason – rektor Hólaskóla

Norræna nýsköpunarmiðstöðin gefur m.a. út fréttabréfið Innovate á ensku og í síðasta tbl. ársins 2005 er að finna viðtöl við þær Sjöfn Sigurgísladóttur forstjóra og Margréti Geirsdóttur, matvælafræðing á Rf. Umræðuefnið er þeir möguleikar sem felast í vinnslu hágæðapróteina úr fiski.

Hlutverk Norrænu nýsköpunarmiðstöðivarinnar (Nordisk InnovationsCenter) er m.a. “að vinna að því að Norðurlönd verði virkur innri markaður án landamæra þar sem ekkert kemur í veg fyrir frjálsan flutning hæfni, hugmynda, fjármagns, fólks eða afurða,” eins og segir í kynningu á vefsíðu stofnunarinnar.

Stofnunin hefur aðsetur í Osló og þar starfar fólk frá öllum Norðurlöndunum. Stofnunin gefur m.a. út skýrslur og fréttabréf, m.a. Innovate, sem fyrr segir.

Viðtalið við Sjöfn ber yfirskriftina One fish, two fish (bls 10) og yfirskrift viðtalsins við Margréti er Something fishy (bls. 9).

Lesa Innovate

Erfðabreytt matvæli hafa verið talsvert til umræðu á síðustu árum og eru ekki allir á eitt sáttir um áhrif þeirra. Umræðan hefur verið af tvennum toga, annars vegar hvort matvælin geti haft skaðleg áhrif á heilsu manna og hinsvegar hvaða áhrif ræktun erfðabreyttra nytjaplantna hafi á umhverfið og lífríkið í heild. Þessi umræða hefur einnig náð til fiskeldisiðnaðarins, þar sem ýmsir hafa áhyggjur af hugsanlegum áhrifum eldisfisks á villta stofna.

Nýlega hófst fjölþjóðlegt Evrópuverkefni sem hefur það að markmiði að safna saman upplýsingum um hugsanleg erfðaáhrif frá fiskeldi. Þessum upplýsingum verður síðan miðlað til hagsmunaðila, stjórnvalda og almennings.

Verkefnið er kallað  Genimpact  en formlegt heiti þess er Evaluation of genetic impact of aquaculture activities on native populations – A European network og það er dr. Terje Svåsand frá norsku hafrannsókastofnuninni sem leiðir verkefnið.  Á meðal þeirra sem eru aðilar að verkefninu er Guðrún Marteinsdóttir, prófessor í fiskifræði við Líffræðistofnun Háskóla Íslands.

Dr. Þorleifur Ágústson, fiskalífeðlisfræðingur á Rf mun taka þátt í þessu verkefni og tekur hann þátt í verkefnum 1 og 2 sem eru annarsvegar áhrif eldis á genamengi fiska og hinsvegar þróun mælitækni til að hægt sé að meta genamengun í náttúrunni.

Sameiginlegur kynningarfundur Rf, Hólaskóla og Fisk Seafood um uppbyggingu á rannsókna- og þróunarstarfsemi í Þróunarsetrinu Verinu á Sauðárkróki verður haldinn n.k. fimmtudag 5. janúar kl. 16:00-18:00 í Verinu, rannsókna- og kennsluhúsnæði Hólaskóla á Sauðárkróki.

Rf hefur á undanförnum árum lagt mikla áherslu á að efla rannsóknir sínar á landsbyggðinni. Þannig hefur Rf átt vaxandi samstarf um rannsóknir við FISK Seafood í Skagafirði og Hólaskóla um vinnslu sjávarafla, matvælavinnslu og fiskeldi. Hólaskóli og FISK Seafood hafa undanfarin ár myndað með sér náin tengsl um eflingu þekkingar í fiskeldi og fiskalíffræði með tilkomu myndarlegs húsnæðis til slíkrar starfsemi á Sauðárkróki.

Fyrirhugað er nú að styrkja þetta samstarf enn frekar með sérstökum samstarfssamningi um rannsóknir og þróun á sviði fiskeldis, náttúruvísinda og matvælavinnslu. Auk Rf, Hólaskóla og Fisk Seafood er gert ráð fyrir að Háskóli Íslands og Háskólinn á Akureyri eigi aðild að samningi þessum, auk fleiri samstarfsaðila. Tilgangur samningsins er að leggja sérstaka áherslu á uppbyggingu, rekstur og nýtingu á Þróunarsetri Hólaskóla sem staðsett er á Háeyri 1 við höfnina á Sauðárkróki.  

Samstarfið verður í formi skilgreindra verkefna og munu sérfræðingar og nemar í framhaldsnámi koma að þeim.  Bæði sjávarútvegs- og iðnaðarráðherra hafa ákveðið að styrkja samstarfið með sérstöku fjárframlagi til Rannsóknastofnunar fiskiðnaðarins sem nemur 6 m.kr. á ári. Fjármagnið verður notað til að efla rannsóknir Rf á Sauðárkróki.  Samstarfið og þessi nýi samningur verður liður í að styrkja rekstur og uppbyggingu rannsókna og kennslu fiskeldis- og fiskalíffræðileildar Hólaskóla. Hin nýja aðstaða skapar möguleika til enn frekari þróunar á samstarfi ofnagreindra aðila. Það eru sameiginlegir hagsmunir þeirra að samnýta aðstöðuna til að efla sértæka starfsemi sína og stuðla þannig m.a. að aukinni þekkingarstarfsemi á landsbyggðinni. Með samstarfinu styrkir Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins aðstöðu sína og tækifæri til fiskeldis- og matvælarannsókna og rannsókna á vinnslu sjávarafurða.

Aukin þekking er lykilatriði til að tryggja uppbyggingu og arðsemi sjávarútvegs og fiskeldis hérlendis. Farsæl þróun þessa atvinnuvegar er augljóslega mikilvæg byggðum landsins. AVS Rannsóknasjóðurinn sem starfar á vegum Sjávarútvegsráðuneytisins styður við hana með því að veita styrki til verkefna sem taka á öllum þáttum sjávarútvegs og fiskeldis. Styrkir AVS rannsóknasjóðs eru til hagnýtra rannsókna og ætlaðir einstaklingum, fyrirtækjum, rannsókna, þróunar- og háskólastofnunum.

Dagskrá fundarins:

1.  Ávarp – Einar K. Guðfinnsson, Sjávarútvegsráðherra

2.  AVS Rannsóknasjóðurinn – Friðrik Friðriksson

3.  Rf á Norðurlandi – Sjöfn Sigurgísladóttir Rf

4.  Samstarf  FISK hf. við skóla og rannsóknastofnanir – Jón Eðvald Friðriksson, framkvæmdastjóri

5.  Fiskeldi og rannsóknir hjá Hólaskóla – Helgi Thorarensen, Hólaskóla

6.  Fóður og eldi – Rannveig Björnsdóttir Rf og Háskólinn á Akureyri

7.  Prótein úr sjávarfangi og endurnýting vatns í fiskeldi – Ragnar Jóhannsson, Rf og Hólaskóla

8.  Samstarf og uppbygging á Sauðárkróki, Skúli Skúlason – Hólaskóla

Fundarstjóri verður Skúli Skúlason

Í viðskiptum er tíminn oft dýrmætur og sérstaklega ef höndlað er með viðkvæma vöru með stutt geymsluþol, eins og t.d. ferskan fisk. Í athyglisverðu verkefni sem unnið hefur verið að á Rf, í samvinnu við Danmarks Fødevarforsikring, var unnið að því að stytta verulega þann tíma sem líður þar til niðurstöður úr örverumælingum á sjávarafurðum liggja fyrir.

Frá þessu er sagt á vefsíðu AVS-sjóðsins. Ný tækni sem kallast “Real-Time PCR” býður upp á mun styttri svörunartíma en áður var mögulegt, auk þess sem að með “RT-PCR” er verið að beita sambærilegri aðferð á allar gerðir baktería og því miklir möguleikar á að koma upp sjálfvirkum greiningarbúnaði.

Árið 2005 hófst verkefnið sem kallast Hraðvirkar örverumælingar og er Eyjólfur Reynisson verkefnisstjóri þess. Verkefnið er styrkt af AVS, Norfa og Leonardo da Vinci sjóðunum, auk Rf. 

Þess má geta að nýlega birtist grein eftir Eyjólf og samstarfsfólk hans í vísindatímaritinu Journal of Microbiological Methods.  Lesa grein

Sem fyrr segir var verkefnið styrkt af Rf, AVS, Norfa, Leonardo- verkefninu, Danish Agri Business, ESB verkefninu Food-PCR 2, MedVetNet  og CampyFood-verkefni Norræna nýsköpunarsjóðsins.