Flokkur: Fréttir

Nú er komið að lokum Arctic Bioeconomy verkefnisins. Verkefninu lýkur með ráðstefnu um norrænt lífhagkerfi með áherslu á Ísland, Grænland og Færeyjar en á ráðstefnunni munu margir áhugaverðir fyrirlesarar stíga í pontu. Meðal þeirra er Inunnguaq Hegelund sem er Íslendingum að góðu kunnur úr þáttunum Nautnir norðursins sem nýverið var sýnt á RÚV.

Lífhagkerfið tekur til sjálfbærrar nýtingar náttúruauðlinda og má því segja að íslenskt hagkerfi sé að verulegu leiti háð lífhagkerfinu.

Í ljósi mikilvægis sjávarins og haftengdrar starfsemi felast einstök tækifæri í umræðu, framþróun og aukinni verðmætasköpun á þessu sviði fyrir Ísland og Íslendinga.

Aukinn hagvöxtur byggðum á sjálfbærri nýtingu lífrænna auðlinda og nýsköpun sem miðar að aukinni verðmætasköpun er meginstefið á ráðstefnunni og er sérstöku ljósi beint að auðlindum hafsins í þessu sambandi.

Á ráðstefnunni mun dr. dr. Christian Patermann halda fyrirelstur sem ber heitið  „Europe route to the Bioeconomy, challenges and perspectives for the Nordic Union“.

Paterman þessi er stórt nafn í lífhagkerfismálum en hann er fyrrverandi forstjóri DG Research European Commission, Biotechnology, Agriculture, Food Research hjá ESB og talinn „faðir“ lífhagkerfisins í Brussel.

Dagsetning: 11. nóvember
Staðsetning: Norræna húsið, Sturlugötu 5

Dagskrá

Conference facilitator: Hrönn Ólína Jörundsdóttir, Matís

13:00 – 13:40     Europe route to the Bioeconomy, challenges and perspectives for the Nordic Union, Dr.dr. Christian Patermann, key note speaker

13:40 – 14:00       Main results of Arctic Bioeconomy – lessons learned and the way forward
Sigrún Elsa Smáradóttir, Research group leader, Matís   
      
14:00– 14:15       Trends in the Blue Bioeconomy: A Faroese Case Study
Dr. Unn Laxá,  Research Project Manager

14:15 – 14:30       Business opportunities and rural development in the Greenlandic Bioeconomy
Inunnguaq Hegelund, chef at Hotel Arctic in Greenland

14:30 – 14:50       Access to plant varieties in the Arctic agriculture
Dr. Svein Ø. Solberg, Senior Scientist, Nordic Genetic Resource Center

14:50 – 15:20    Coffee break

15:20 – 15:40       Bioeconomy in the Nordic countries, strategy, opportunities and needs
Dr. Lene Lange, professor, Department of Biotechnology and Chemistry, Aalborg University, Denmark

15:40 – 16:00       European Bioeconomy – opportunities and challenges
Dr. Hörður G. Kristinnsson, Director of Research, Matís

16:00 – 17:00       Panel discussion
Panel leader:
Þorsteinn Tómasson, Director Public Science Administration (ret.), Iceland

Amalie A. Jessen, Ministry of Fisheries, Hunting and Agriculture, Greenland
Dr.dr. Christian Patermann, Director (ret.) European Commission, Germany
Dr. Lene Lange, professor, Aalborg University, Denmark
Kjartan Hoydal, Nordic Marine Think Tank, Faroe islands
Dr. Sveinn Margeirsson, CEO Matís, Iceland
            
Nánari upplýsingar veitir Sigrún Elsa Smáradóttir í síma 858-5113.

Næsta vika verður sannarlega hátíð fyrir Norðurlandabúa og þá sérstaklega þá sem áhuga hafa á lífhagkerfi Norðurlanda, en inni því kerfi er t.d. matur og matvælaframleiðsla.

Óhætt er að segja að sjaldan hafi jafn margir viðburðurðir, sem tengjast Norðurlandasamstarfi, verið hér á landi í einni og sömu vikunni. Flestir þessara viðburða tengjast formennsku Íslands í Norrænu ráðherranefndinni, en 2014 er ár Íslands í þeirri formennsku.

Hér að neðan má sjá þá viðburði sem í boði eru. Rúsínan í pylsuendanum er svo Matarmarkaður Búrsins, sem haldinn verður helgina 15. og 16. nóvember.

• 10. og 11. nóvember – lokafundur í Arctic Bioeconomy en fundurinn er haldinn hjá Matís (lokaður fundur).
  
• 11. nóvember – Nordic Vision Workshop
  
• 11. nóvember – 13:00 – 17:00  „Arctic Bioeconomy – Focus on West-Nordic Countries“ – ráðstefna haldin í Norræna húsinu.
  
• 11. nóvember – 9:00 – 16:00 „BoMin“ („Barn och mat så in i norden” / „New Nordic food, project food and children). –> nánari upplýsingar hér.
  
• 12. nóvember – 8:30 – 17:30 Vettvangsferð tengt Matarhandverkskeppninni.
  
• 12. og 13. nóvember – 8:00 – 19:00 Nordic Bioeconomy and Regional Innovation.
  
• 13. nóvember – 9:00 – 16:00 Matarhandverksráðstefnan en hún er haldin í Norræna húsinu.
  
• 14. nóvember – 9:00 – 15:00 Matarhandverksnámskeið og fyrirlestrar hjá Matís.

Allir viðburðir tengdir Matarhandverkinu eru öllum opnir (vettvangsferðin, ráðstefnan og matarhandverksnámskeiðin).

• 15. og 16. nóvember – Matarmarkaður Búrsins – vörum úr Matarhandverkskeppninni verða til sýnis.

Nánari upplýsingar veitir Gunnþórunn Einarsdóttir hjá Matís.

Norðmönnum hefur gengið vel með rannsóknir á fullnýtingu á síld. Rannsóknirnar hafa staðið yfir í þrjú ár og útkoman er sú að hægt er að nýta það sem til fellur eftir flökun í einar 17 ólíkar afurðir. Hér á landi eru rannsóknir af þessu einnig í gangi hjá Matís.

Í frétt í norska sjávarútvegsblaðinu FiskeribladetFiskaren segir að rannsóknin hafi miðað að því að skapa uppsjávarvinnslunni í Noregi meiri tekjur fyrir afurðir sínar með aukinni vinnslu til manneldis.

„Við horfum á þessar aukaafurðir sem hráefni til fiskmjölsframleiðslu eins og staðan er núna. Norðmenn hafa verið að reyna að búa til afurðir til manneldis úr aukahráefnunum. Við höfum verið að skoða þetta líka, hvort sem þær fara til fiskmjölsframleiðslu eða til manneldis. Verð á fiskimjöli er ævintýralega hátt og nýting á þessu síldarhráefni er mjög há í bæði mjöl og lýsi. Þetta háa verð verður þó ekki um alla eilífð og þess vegna erum við einnig að skoða leiðir til aukinnar manneldisvinnslu,“ segir Sigurjón Arason, yfirverkfræðingur hjá Matís.

Hann segir að stóri aðstöðumunurinn sé sá að Norðmenn hafi úr margfalt meira fjármagni að moða í rannsóknir.

„Rannsóknarsjóður þeirra heitir FHF. Meðan AFS-sjóðurinn okkar minnkar frá ári til árs stækkar FHF-sjóðurinn (Fiskeri og havbruk Fonden) stöðugt. Staðan er mjög ójöfn hvað þetta varðar. Við höfum náð mjög langt með samstarfi við fyrirtækin í landinu. Það hefur verið styrkur okkar Íslendinga hvað fyrirtækin hafa verið dugleg að taka þátt í þróuninni.“

Sigurjón segir að Íslendingar hafi langt því frá þurrausið þau tækifæri sem liggja í frekari nýtingu á sjávaraflanum. Þar liggi undir milljarðar króna ónýttir.

Þegar best lét fóru á um 300 milljónir króna úr AVS-sjóðnum til rannsókna. Norski FHF-sjóðurinn veitir á 215 milljónum norskra króna til rannsókna 2014 en voru 185 milljónir árið 2013, sem er hátt í fimm milljarðar íslenskra króna.  

Nánari upplýsingar veitir Sigurjón Arason, yfirverkfræðingur hjá Matís.

Viðtalið við Sigurjón Arason birtist fyrst í Fiskifréttum.

Ráðstefna um norrænt lífhagkerfi með áherslu á Ísland, Grænland og Færeyjar.

Ráðstefna verður haldin í Norræna húsinu 11. nóvember kl. 13:00 – 17:00. Ráðstefnan er styrkt af The Nordic Council of Ministers Arctic Co-operation Programme, NKJ (Nordic Joint Committee for Agricultural and Food Research) , AG-Fisk (Working Group for Fisheries Co-operation), SNS (Nordic Forest Research) and NordGen (the Nordic Genetic Resource Center),  og er hluti af verkefninu „Arctic bioeconomy“.

Ráðstefnan fer fram á ensku og er öllum opin.

Dagskrá

• 13:00 – 13:40
  Europe route to the Bioeconomy, challenges and perspectives for the Nordic Union –
  Dr.dr. Christian Patermann, keynote speaker
  
• 13:40 – 14:00
  Main results of Arctic Bioeconomy – lessons learned and the way forward –
  Sigrún Elsa Smáradóttir, Research Group Leader, Matís   
      
• 14:00– 14:15
  Trends in the Blue Bioeconomy: A Faroese Case Study –
  Dr. Unn Laksá, Research Project Manager, Syntesa
  
• 14:15 – 14:30
  Business opportunities and rural development in the Greenlandic Bioeconomy –
  Inunnguaq Hegelund, Chef at Hotel Arctic in Greenland
  
• 14:30 – 14:50
  Access to plant varieties in the Arctic agriculture –
  Dr. Svein Ø. Solberg, Senior Scientist, Nordic Genetic Resource Center
  
• 14:50 – 15:20
  Kaffihlé
  
• 15:20 – 15:40
  Bioeconomy in the Nordic countries, strategy, opportunities and needs – Dr. Lene Lange, professor, Department of Biotechnology and Chemistry, Aalborg University, Denmark
  
• 15:40 – 16:00
  European Bioeconomy – opportunities and challenges –
  Dr. Hörður G. Kristinsson, Director of Research, Matís
  
• 16:00 – 17:00  
  Panel umræður

Aðalfyrirlesarinn, dr. dr. Christian Patermann er fyrrverandi forstjóri DG Research European Commission, Biotechnology, Agriculture, Food Research og „faðir“ lífhagkerfisins í Brussel. Einnig var hann starfandi í 1st German Bioeconomy Advisory Council.

Nánari upplýsingar veitir Sigrún Elsa Smáradóttir, fagstjóri hjá Matís.

Varsha Ajaykumar Kale mun verja doktorsritgerð sína í lyfjavísindum mánudaginn 3. nóvember næstkomandi. Athöfnin fer fram í Hátíðasal Háskóla Íslands og hefst kl.13.00.

Ritgerðin ber heitið: „Lífvirkar súlfateraðar fjölsykrur úr sæbjúganu Cucumaria frondosa og ensím sem umbreyta slíkum lífefnum.“ – „Bioactive sulfated polysaccharides from the sea cucumber Cucumaria frondosa and enzymes active on this class of biomolecules.“

Andmælendur eru dr. Ágústa Guðmundsdóttir, prófessor við Matvæla-og næringarfræðideild Háskóla Íslands, og dr. Maher Abou Hachem, lektor við Danmarks Tekniske Universitet (DTU).

Leiðbeinendur í verkefninu voru dr. Sesselja Ómarsdóttir, prófessor við Lyfjafræðideild Háskóla Íslands, dr. Guðmundur Óli Hreggviðsson, fagstjóri frá Matís og prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands, og dr. Ólafur H. Friðjónsson, verkefnastjóri hjá Matís. Auk þeirra sátu í doktorsnefnd dr. Elín Soffía Ólafsdóttir, prófessor við Lyfjafræðideild Háskóla Íslands, og dr. Jóna Freysdóttir, prófessor við sömu deild.

Dr. Már Másson, deildarforseti Lyfjafræðideildar Háskóla Íslands, stjórnar athöfninni.

Ágrip

Í Asíu er löng hefð fyrir neyslu sæbjúgna og eru þau jafnframt notuð í alþýðulækningum. Margs konar lífvirkni sæbjúgnafjölsykra hefur verið lýst. Í þessu verkefni voru fjölsykrur einangraðar úr holdi sæbjúgans Cucumaria frondosa. Súlfateruðru fjölsykrurnar voru þáttaðar niður í þrjá þætti, FCF-1, FCF-2 og FCF-3. Þættirnir innihéldu allir mismunandi fjölsykrur bæði með tilliti til mólþunga og efnasamsetningu. Greining á sameindabyggingu súlfateruðu fjölsykrunnar í þætti FCF-3, sem var í mestu magni, sýndi fram á að um fúkósýlerað kondrótín súlfat (FuCS) er að ræða. Ónæmisstýrandi áhrif, andoxunaráhrif og áhrif á sykurkljúfandi meltingarensím fjölsykranna voru skimuð in vitro. Angafrumur sem voru þroskaðar í návist fjölsykrunnar FCF-1 seyttu marktækt minna af öllum mældum boðefnum. Samræktun angafrumna sem voru þroskaðar á návist FCF-1 og ósamgena CD4 jákvæðra T frumna leiddu í ljós að angafrumurnar ýttu undir sérhæfingu Th17 frumna með því að auka IL-17 seytun þeirra. In vitro rannsóknir leiddu í ljós að FCF-3  fjölsykran hafði nokkur andoxunaráhrif og sterk bæliáhrif á virkni α-glúkósídasa en minni bæliáhrif á virkni α-amýlasa í samanburði við akarbósa sykru sem notuð var sem jákvætt viðmið. Í bakteríum finnast fjölbreytilegir lífhvatar sem sundra og umbreyta fjölsykrum. Slíkar bakteríur voru einangraðar eftir in situ auðgun í fjöru og fjöruhver á æti sem innihélt kondrótínsúlfat úr hákarla- og sæbjúgnabrjóski. Erfðamengi nokkurra baktería, sem einangraðar voru eftir auðgun á kondroitinsúlfat æti, var raðgreint og gen fjölmargra sykurkljúfandi ensíma auðkennd. Þrjár gerðir ensíma voru framleiddar í E. coli með erfðatækni, þ.e. kondrótín lýsasi og súlfatasi úr Arthrobacter stofni og tveir α-L fúkósidasar úr bakteríunni Litorilinea aerolinea sem nýlega var lýst. Eiginleikar og virkni ensímanna á náttúrulegum hvarfefnum voru metin. Saman gátu fúkósidasinn, súlfatasinn og kondrótín lýasinn brotið niður fúkósýlerað kondrótínsúlfat úr sæbjúganu C. frondosa.

Þann 13. nóvember næstkomandi verður haldin fyrsta „Íslandsmeistarakeppnin í matarhandverki“ (ÍM í matarhandverki). Keppnin verður að þessu sinni opin fyrir allar Norðurlandaþjóðirnar og fer fram í Norræna húsinu.

Ráðstefna – Námskeið – Fyrirlestrar

Matís og Ný norræn matvæli II bjóða smáframleiðendum frá öllum Norðurlöndunum að taka þátt í keppninni.

Samhliða keppninni verður haldin ráðstefna, sem er opin öllum, þar sem hægt verður að fræðast um hvernig frændur okkar á Norðurlöndunum hafa stutt og markaðssett matarframleiðslu úr héraði, sjá nánar dagskrá ráðstefnunnar hér. Ráðstefnan er styrkt af Íslandsstofu, Icelandair og Norræna húsinu.

Í kringum keppnina verður boðið upp á vettvangsferð, þar sem heimsóttir verða smáframleiðendur á höfuðborgarsvæðinu og á Suðurlandi. Eins verður boðið upp á hálfs dags námskeið og stutta fyrirlestra fyrir smáframleiðendur og aðra áhugasama um matvælaframleiðslu. Þessi fræðsla er í boði verkefnisins „Nýsköpun í lífhagkerfinu“ sem er hluti af Norræna lífhagkerfinu (Nordbio) sem er þáttur í formennsku-áætlun Íslands í Norrænu ráðherranefndinni.

Skráning í keppnina, ráðstefnuna og á námskeiðin fer fram hér.

Skráningu lýkur 6. nóvember.

Nánari upplýsingar veitir Gunnþórunn Einarsdóttir hjá Matís.

Dagskrá

12. nóvember
Vettvangsferð

Heimsókn til smáframleiðenda á höfuðborgarsvæðinu og á suðurlandi. Hér má sjá dagskránna.

13. nóvember
Íslandsmeistarakeppni í matarhandverki – keppni opin fyrir allar Norðurlandaþjóðirnar

Smáframleiðendur frá öllum Norðurlöndunum eru velkomin að taka þátt í keppninni.

Ráðstefna -opin fyrir almenning

Fyrirlesarar frá öllum Norðurlöndunum munu gefa góð dæmi um hvernig vel hefur tekist til við að styðja smáframleiðendur og markaðssetja vörurnar þeirra. Hér má sjá dagskránna.

Báðir viðburðir verða haldnir í Norræna húsinu.

14. nóvember
Námskeið og fyrirlestrar

Ýmis áhugaverð námskeið og fyrirlestrar fyrir smáframleiðendur og aðra áhugasama um matvælaframleiðslu verða haldnir á Matís. Sjá nánar hér.

15. – 16. nóvember

Matarmarkaður Búrsins, haldin í Hörpunni

Matís hefur að undanförnu unnið að því að auka framboð af aðgengilegu fræðsluefni sem tengist framleiðslu sjávarafurða. Fyrir nokkru var gefin út rafræn handbók um framleiðslu á saltfiski og nú birtist handbók um þurrkun á fiski.

Þurrkun er ein mikilvægasta framleiðsluaðferðin til að varðveita matvæli og hér á landi hefur þessi aðferð örugglega verið notuð frá upphafi landnáms. Þekkingin og kunnáttan gekk mann fram af manni þar sem hvert heimili þurfti að sinna sinni eigin matvælaframleiðslu. Nú á tímum er þessi þekking langt í frá að vera jafn almenn og því nauðsynlegt að draga mikilvægustu þætti þurrkunar saman í fræðslurit sem nýst getur framleiðendum, almenningi í fróðleiksleit eða sem kennslurit í skólum.

Gerð þessarar bókar var fjármögnuð af Matís og AVS- sjóðurinn styrkti einnig útgáfuna.

Bókina má nálgast hér (best að skoða í Acrobat Reader).

Nánari upplýsingar veitir Páll Gunnar Pálsson hjá Matís. 

Stöðugur vöxtur hefur einkennt fiskframleiðslu síðustu fimm áratugina, þar sem áhersla hefur verið á framleiðslu fisks til manneldis. Fiskneysla eykst frá ári til árs og bættar geymslu aðferðir gera það að verkum að fiskur kemst ferskur á sífellt fleiri markaði og aðgengi að honum verður betra. Í þessu felast vissulega tækifæri fyrir Íslendinga.

Framleiðsla á fiski til manneldis hefur aukist um að meðaltali 3.2% á ári síðustu áratugina á sama tíma og fólksfjölgun hefur numið 1.9%. Neysla á fiski eykst líka stöðugt, en árið 1960 var meðal neysla 9,9 kg á ári en árið 2012 hafði fiskneysla tvöfaldast og meðalneysla nam 19.2 kg á heimsvísu.

Ástæða aukinnar fiskneyslu er rakin til bættra geymsluaðferða sem gera það að verkum að hægt er að dreifa ferskum fisk á stærra svæði en áður hefur verið hægt. Þá hefur vaxandi millistétt haft sitt að segja þar sem henni fylgja hærri meðallaun og þéttbýlismyndun en hvort tveggja hefur áhrif á fiskneyslu. Fiskneysla er að meðaltali meiri í þróaðri ríkjum heims, þar sem hún er háðari staðsetningu og árstíðarbundnum sveiflum annarstaðar. Talið er að 16.7% af neyttu dýrapróteini í heiminum sé úr fiski, sem bendir til þess að fisk neysla eigi eftir að aukast enn frekar þegar fram í sækir.

Fiskframleiðsla mun án efa ýta undir þessa þróun þar sem fiskeldi hefur vaxið að meðaltali um 6.2% á ári frá 2000 til 2012 eða frá því að vera 32.4 milljón tonn í 66.6 milljón tonn. Einungis 15 lönd bera uppi 92.7% af fiskframleiðslu í heiminum. Stærstu framleiðendurnir eru Kína og Indland auk þess sem Brasilía og Víetnam hafa sótt í sig veðrið. Þessi mikla aukning í fiskeldi hefur skapað milljónir starfa og árið 2012 störfuðu 4.4% allra þeirra sem vinna innan landbúnaðar í heiminum við fiskeldi, 90% starfsmanna í fiskvinnslum í heiminum eru konur. FAO telur að sjávarútvegur og fiskeldi sjái um 10-12% af heimsbyggðinni fyrir lífsviðurværi.  

Kína er langstærsti fisk útflytjandinn í heiminum í dag og þriðji stærsti innflytjandinn á eftir Bandaríkjunum og Japan. Evrópusambandið er hinsvegar stærsti markaðurinn fyrir innfluttan fisk og vörur tengdar sjávarútveginum. Þróunarlöndin hafa sótt verulega í sig veðrið að undanförnu og nam fisk útflutningur þeirra 54% af öllum útflutning á fisk árið 2012.

Samkvæmt FAO starfa 14 milljónir manna í Kína í fiskiðnaði, en það nemur 25% af öllum þeim sem starfa í greininni á heimsvísu. Frá árinu 1995 hefur þó dregið verulega úr fjölda þeirra sem starfa í iðnaðinum á heimsvísu, þrátt fyrir að sífellt meira sé framleitt með vélvæðingu sem leitt hefur af sér hagkvæmni. Þetta á einnig við hér á landi þar sem fiskvinnslustörfum hefur fækkað um 30% frá árinu 1995 – 2012. Í Japan hefur störfum í iðnaðinum fækkað um 42% í og um 49% í Noregi. Ástæðan er bætt vinnsluferli og tækniframfarir sem hafa leyst mannaflið af hólmi að stórum hluta.

En þrátt fyrir vissa hnignun m.t.t. fjölda starfsfólks í greininni á síðust árum má ljóst vera að tækifærin eru til staðar ef vilji er fyrir hendi, enda bendir ekkert til þess að fisk neysla muni gera neitt annað en aukast á komandi árum. Í því sambandi má benda á þá athygli sem beinist að lífhagkerfum jarðar sjávarútvegstengd starfsemi getur nýtt sér þá athygli til vaxtar, einkum í löndum þar sem hráefnisins er aflað með sjálfbærum hætti og vinnsla þess er í samræmi við kröfur um samfélagslega ábyrgð, í því felast okkar tækifæri.

Ítarefni

• ftp://ftp.fao.org/FI/STAT/summary/a-0a.pdf
• http://www.fao.org/docrep/016/i2727e/i2727e01.pdf

Nánari upplýsingar veitir Arnljótur Bjarki Bergsson hjá Matís.

Nýverið lauk samstarfsverkefninu „Jafnari dreifing salts í saltfisksvöðva“ sem AVS rannsóknasjóður í sjávarútvegi styrkti (R 052-10). Rannsóknaverkefnið var unnið í samstarfi Íslenskra Saltfisksframleiðanda (ÍSF), Institut National de la Recherche Agronomique (INRA) í Clermont-Ferrand í Frakklandi og Matís. 

Meginmarkmið verkefnisins var að minnka gallatíðni í blautverkuðum saltfiski vegna misdreifingar salts og vatns um vöðvann og að þróa vöru sem hentar nýjum markaði með aðstoð nýjustu tækni.

Íslenskar saltfisksafurðir hafa löngum verið eftirsóttar og áberandi á erlendum mörkuðum. Má rekja þessa sterku stöðu til mikillar vinnslu- og verkunarþróunar á undanförnum árum, sem hafa gjörbreytt allri meðhöndlun við framleiðsluna. Blautverkaður saltfiskur hefur verið sú afurð sem skilað hefur hlutfallslega mestum útflutningsverðmætum sjávarafurða, en mikill meirihluti útfluttra saltaðra afurða frá Íslandi eru framleidd með þessari nýju verkunaraðferð. Stærsti hluti þessara afurða var fluttur til Spánar, þar sem blautverkaður saltfiskur er vinsæll og markaðshlutdeild íslenskra afurða er þar góð.

Mikilvægt er að viðhalda góðri markaðsstöðu á núverandi mörkuðum og tryggja íslenskum framleiðendum áfram það forskot sem þeir hafa haft á afurðir frá Noregi og Færeyjum, en jafnframt að sækja inn á nýja markaði með þróun nýrra afurða sem henta viðkomandi markaði. Aðrar þarfir eru þó á Portúgals- og Brasilíumarkaði, en þar er eftirspurn eftir þurrkuðum saltfiski meiri. Þessir markaðir eru stórir og því eftirsóknarvert fyrir íslenska framleiðendur að auka hlut sinn á þessum mörkuðum. Til þess þarf þó að vinna að frekari ferlastýringu þurrkunar og útvötnunar miðað við þær söltunaraðferðir sem tíðkast hér á landi. Áætla má að með bestun vinnslu- og verkunarferla allt frá hráefni til lokaafurðar megi stuðla að gæðaafurð sem hentar þessum nýja markaði fyrir íslenskar saltfiskafurðir. Þá hafa kvartanir borist reglulega um súra vansaltaða hnakka sem rekja má til misdreifingar salts um vöðvann.

Í verkefninu var sérstaklega litið til dreifingu salts og vatns um saltfisksvöðvann og hvernig mismunandi meðhöndlun hefur áhrif á þetta viðkvæma jafnvægi og gæði lokaafurðarinnar. Meðal markmiða verkefnisins var að finna ástæðu þess að fyrrnefndir gallar koma upp og að koma í veg fyrir myndun þeirra með bættum verkunaraðferðum. Stuðst var við nýjustu tækniframfarir innan matvælarannsókna (Nuclear Magnetic Resonance (NMR) og segulómun (MRI)) auk hefðbundinna efna- og eðliseiginleikamælinga til þess að öðlast sem bestan skilning á þeim áhrifum sem mismunandi meðhöndlun og verkunaraðferðir hafa á gæði saltfiskafurða. Segulómtæknin veitir innsýn í uppbyggingu vöðvans og dreifingu vatns og salts um hann með myndrænum hætti.  Einn helsti kostur þessarar tækni er að hún hefur engin áhrif á sýnin og sýnin eru því ólöskuð eftir greiningu. Auk þessa þá voru ítarlegri magnmælingar á áhrif vinnsluaðferða á hreyfanleika og dreifingu salts og vatns, innan sem utan vöðvafruma, framkvæmdar með NMR tækni.

Niðurstöður verkefnisins gáfu góða innsýn inn í hvernig mismunandi verkunaraðferðir hafa áhrif á dreifingu salts í fiskvöðvanum og um leið á gæði lokaafurðarinnar. Ennfremur undirstrika niðurstöður verkefnisins að segulómun og NMR tækni eru öflugar aðferðir til þess að leggja mat á vinnslueignleika afurða, sem og til þess að hámarka árangur verkunaraðferða.

Mynd 1. Flattur saltfiskur 

Mynd 2. NMR mæibúnaður

Mynd 3. Þversnið með NMR

Nánari upplýsingar veitir Magnea G. Karlsdóttir hjá Matís.

Nú er 27. árgangur alþjóðlega vísindaritsins Icelandic Agricultural Sciences kominn út og allar greinarnar sem þar birtast eru einnig aðgengilegar á heimasíðu ritsins, www.ias.is.

Í heftinu er að finna níu greinar eftir valinkunna innlenda og erlenda fræðimenn sem fjalla um hin fjölbreytilegustu efni, auk ritstjórnargreinar. Fyrst ber að nefna yfirlitsgrein um ónæmisviðbrögð í þorski, en slík grunnþekking er afar mikilvæg ef takast á að þróa arðbært þorskeldi hérlendis. Í ritinu eru einnig merkilegar greinar um rannsóknir á kuldaaðlögun vetrarhveitis, mat á frumframleiðni íslensks graslendis með fjarkönnun, rannsókn á listeríusýkingu í hrossum, mælingar á eðlis- og efnaeiginleikum uppfoks og rykmengunar á Íslandi, erfðafræðileg greining á sögu og stofngerð íslenska hestsins, jarðvegsrannsóknir á afdrifum áborins fosfórs í túnum hérlendis, frjókornarannsóknir til að skýra gróðurfarssögu birkis og blöndun þess við fjalldrapa frá Ísaldarlokum hérlendis og að lokum rannsókn á rótarvexti íslenska birkisins.

Ritstjórn IAS vill vekja athygli ykkar á ritinu og hvetur starfsfólk útgáfustofnana og aðra fræðimenn og konur til að kynna sér þessar nýju greinar.

Nánar um útgáfu IAS

Í ár bárust ritinu alls 55 handrit til birtingar. Fjöldi innsendra handrita, sem einkum berast frá Asíu, falla ekki að landfræðilegu áherslusviði ritsins (norðlæg eða önnur svöl svæði) og er því hafnað strax. Í ár voru það alls 39 handrit. Hin 16 handritin voru send í faglega ritrýni og á því stigi féllu 5 handrit út og má segja að það sé mjög hátt hlutfall (31%), en sýnir að hin faglega ritrýni er vel unnin. Tvö handrit sem bárust á þessu ári hafa nú verið ritrýnd og ná væntanlega að birtast í næsta hefti.

IAS er í opnum aðgangi (open access) og kemur út einu sinni á ári og er einungis með ritrýndar vísindagreinar á ensku. Það er í hópi fyrsta flokks vísindarita (ISI) og sem slíkt fékk það núna þriðja árið í röð mat frá Tomson Reuters Web of Knowlgede. Fyrstu tvö árin var matsstuðullinn (ISI Impact Factor) 0,562 og 1,750, sem er mjög góður árangur, en hann féll í 0,071 á þessu ári. Þennan mikla breytileika má skýra með því að ISI matsstuðullinn byggir bara á tilvitnun í greinar síðustu tveggja ára og þar sem við gefum einungis út mjög fáar greinar á hverju ári getur matsstuðullinn fallið í mjög lága tölu ef lítið er vitnað í greinar eins árs. Ritið kemur jafnframt út frekar seint á árinu og það dregur einnig úr líkum á háum matsstuðli og eykur breytileikann, þar sem stuðullinn byggir þá nær eingöngu á einu ári. Ritstjórn vill því gjarnan færa útgáfuna fram til að draga úr þessum sveiflum.

Ritstjórn hefur nú gengið frá samningi um að allar greinar sem birtast hér eftir í IAS munu hafa svokallað doi-númer, en slík rafræn tilvísunarnúmer eru að verða krafa fyrir öll fyrsta flokks vísindarit.

Heftið í ár eru samtals 125 blaðsíður og í því eru nokkrar greinar sem eru mun lengri en sett viðmið. Við það eykst kostnaður umtalsvert fyrir útgefendur. Til að stemma stigu við þessari þróun hefur ritstjórn nú ákveðið að setja 12 bls hámarkslengd á almennar greinar sem höfundar geta fengið birtar sér að kostnaðarlausu, en taka 250 € (um 40.000 ISK) gjald fyrir hverja blaðsíðu umfram þá lengd. Þetta gjald samsvarar tæplega raunkostnaði við útgáfu hverrar blaðsíðu í ritinu.

Nánar má sjá um þetta í leiðbeiningum til höfunda (e. Instructions to Authors) á heimasíðu ritsins (www.ias.is).

Við tökum við handritum að greinum í ritið árið um kring og birtum þær á netinu jafnskjótt og þær eru tilbúnar til birtingar. Þar sem nokkur handrit eru nú þegar í vinnslu má gera ráð fyrir að fyrstu greinar í hefti 28/2015 birtist á netinu í byrjun næsta árs.

Ritið er fáanlegt hjá: Margréti Jónsdóttur, LbhÍ, Keldnaholti, 112 Reykjavík (margretj@lbhi.is).

Útgefendur ritsins

• Bændasamtök Íslands
• Háskólinn á Hólum
• Landbúnaðarháskóli Íslands
• Landgræðsla ríkisins
• Matís
• Rannsóknarstöð skógræktar, Mógilsá
• Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði, Keldum
• Veiðimálastofnun

Ritstjórn IAS

• Þorsteinn Guðmundsson (aðalritstjóri)
• Bjarni Diðrik Sigurðsson
• Sigurður Ingvarsson

Ritnefnd IAS

• Bjarni Kristófer Kristjánsson
• Edda Oddsdóttir
• Guðmundur Halldórsson
• Helga Gunnlaugsdóttir
• Jón Ólafsson
• Ólöf Sigurðardóttir
• Ægir Þór Þórsson