Nú í byrjun júní hófst nýtt og spennandi fræðsluverkefni hjá Matís sem gengur undir nafninu Grænir Frumkvöðlar Framtíðar. Verkefnið, sem hlaut styrk frá Loftslagssjóði, hefur það að meginmarkmiði að fræða íslenska grunnskólanemendur um loftslags- og umhverfismál, áhrif loftslagbreytinga á hafið og lífríki þess og ekki síst, möguleg áhrif á sjávarútveg og samfélagið. Verkefnið mun einnig miða að því að valdefla grunnskólanemendur á landsbyggðinni með því að fræða þá um mikilvægi nýsköpunar og frumkvöðlastarfsemi, ekki aðeins sem tól í baráttunni gegn loftslagsvandanum, heldur einnig fyrir þau sjálf og þeirra nærsamfélag.
Þessa dagana dynja á okkur fréttir um hamfarir um allan heim þar sem talið er að breytingum í loftslaginu sé um að kenna. Myndir af skógareldum, skriðuföllum og flóðum sjást nánast daglega á sjónvarpsskjám landsmanna auk þess sem við heyrum fréttir af nýjustu skýrslu IPCC, sem felur í sér skýra viðvörun um þær hættur sem felist í yfirvofandi loftslagsbreytingum. Ungt fólk í dag horfir upp á þennan fréttaflutning nánast daglega og svokallaður loftslagskvíði er orðið þekkt fyrirbæri. Um þennan raunverulega og rökrétta kvíða, og allar tilfinningar sem honum fylgja, þarf að ræða, bæði heimavið og í skólum.
Loftslagsbreytingar eru ein helsta áskorun sem heimsbyggðin stendur frammi fyrir og yngstu kynslóðirnar munu ekki fara varhluta af þeirri baráttu sem framundan er. Eitt áhrifaríkasta tólið í baráttunni við loftslagsbreytingar er að fræða og valdefla unga fólkið okkar og því er nauðsynlegt að virkja það og vekja áhuga þess á málefninu á fyrstu skólastigum. Einnig er gífurlega mikilvægt að ungt fólk fái tækifæri til að ræða tilfinningar sínar og kvíða þessu tengdu. Nemendur ættu ekki að þurfa að burðast einir með tilfinningar sínar heldur þarf að gefa þeim rými til að ræða þær við jafnaldra sína og um leið, beita aðferðum til að valdefla þau. Verkefnið Grænir Frumkvöðlar Framtíðar miðar að því að færa íslenskum grunnskólanemendum þá þekkingu, hæfni og hvatningu sem þarf til að finna lausnir við loftslagstengdum áskorunum framtíðar og hrinda þeim í framkvæmd, með sérstakri áherslu á hafið, lífríki hafsins og haftengda nýsköpun. Verkefnið mun einnig færa íslenskum grunnskólakennurum aðgengilegt kennsluefni, þekkingu og færni til að færa þetta mikilvæga málefni inn skólastofuna, þar sem áhersla verður lögð að fræðslu og valdeflingu.
Þrír grunnskólar eru þátttakendur í verkefninu, Árskóli á Sauðárkróki, Grunnskóli Bolungarvíkur og Nesskóli í Neskaupsstað og er verkefnið miðað að elstu bekkjum. Að fræðslu og verkefnavinnu í fjórum þematengdum vinnustofum lokinni, munu nemendur heimsækja sjávarútvegsfyrirtæki í sinni heimabyggð og kynnast þar starfseminni, þeim umhverfisáskorunum sem fyrirtækin standa frammi fyrir og þeirri nýsköpun sem hefur átt sér stað.
Loks munu nemendur hefja svokallað MAKEathon í samstarfi við Fab Lab smiðjur í sinni heimabyggð. Þar verður lögð áhersla á frumkvöðla- og nýsköpunarhugsun og nemendum kennt að beita rökhugsun og nýtilkominni þekkingu til að koma auga á mögulegar lausnir á umhverfisáskorunum innan sjávarútvegsins og færa hugmynd í framkvæmd. N4 sjónvarpsstöð mun loks gera sitt til að bera út boðskapinn og gera þátt um verkefnið sem sýndur verður um mitt næsta ár.
Mikilvægi sjálfbærrar nýsköpunar í heimabyggð
Sjálfbær nýsköpun í heimbyggð er gífurlega mikilvæg fyrir stöðu og viðnámsþrótt (e. resilience) smærri byggðalaga sem reiða sig að miklu leyti á sjávarútveg. Sterkt nýsköpunarumhverfi, staðbundin þekking og góðir innviðir geta haft gífurlega jákvæð áhrif á atvinnulífið, samfélögin sjálf og byggðarþróun. Að virkja ungt fólk á landsbyggðinni til nýsköpunar og frumkvöðlahugsunar með sjálfbærni og umhverfismál að leiðarljós, mun því ekki aðeins kalla fram það hugvit sem þarf til að búa til nýja þekkingu og lausnir í baráttunni við loftslagsvandann, heldur getur það einnig haft mikið að segja varðandi styrkingu atvinnulífs, efnahags og samfélaga smærri sveitarfélaga á landsbyggðinni.
Markmið verkefnisins eru því eftirfarandi:
- Að veita nemendum efstu bekkja grunnskóla öðruvísi og spennandi fræðslu um eðli og áhrif loftslagsbreytinga, með sérstakri áherslu á hafið, lífríki þess og sjávarútveg
- Að auka skilning nemenda á þeim áhrifum sem loftslagsbreytingar geta haft á þeirra nærumhverfi, hvort heldur sem er á umhverfið, efnahag eða samfélagið
- Að fræða nemendur um mikilvægi mótvægis- og aðlögunaraðgerða sem og áhrif og mikilvægi nýsköpunar- og tæknilausna í því sambandi
- Að gefa nemendum reynslu og innsýn inn í heim íslenskra frumkvöðla og nýsköpunar
- Að leggja grunn að frjóu og öflugu nýsköpunarstarfi á landsbyggðinni þar sem umhverfis- og loftslagsmál eru höfð í forgangi
- Að veita grunnskólakennurunum nýja þekkingu, tól og tækni til að fræða nemendur um loftslags- og umhverfismál, með beinni tengingu í nærumhverfi þeirra
Nánari upplýsingar um verkefnið má nálgast hjá Ragnhildi Friðriksdóttur, verkefnastjóra Matís, en heimasíða verkefnisins verður sett á laggirnar innan nokkurra vikna þar sem hægt verður að nálgast fréttir, námsefni og myndbandsupptökur.