Matís
Hér fyrir neðan má sjá myndband þar sem Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís, útskýrir m.a. muninn á matvælaöryggi og fæðuöryggi.
Vélakosturinn hefur þegar verið notaður hér innanlands og er á leið í verkefni erlendis.
Hafbor ehf var stofnað í maí 2012. Vélin setur festingar í sjávarbotn fyrir m.a. fiskeldisbúnað, flotbryggjur og hvað eina sem þarf að festa í sjávarbotn á allt að 100 metra dýpi, án aðstoðar kafara.
Að sögn Ingvars Erlingssonar, framkvæmdastjóra Hafbors, var vélin alfarið þróuð hér á landi og hefur þegar sinnt nokkrum verkefnum hér heima. Samningagerð stendur yfir við dreifingaraðila í Svíþjóð og vélin fer til Bandaríkjanna í lok mánaðarins.
Nánari upplýsingar og myndband með fréttinni má finna hér.
Ofangreind frétt birtist fyrst á vefsvæði Morgunblaðsins, www.mbl.is.
Markmið fundarins er að greina frá helstu nýungum á sviði rannsókna og þróunar er snúa að veiðarfærum og aflameðferð um borð í fiskiskipum. Fundurinn er styrktur af Norrænu ráðherranefndinni í gegnum AG-fisk (Working group for fisheries co-operation), en AG hefur það að aðalmarkmiði að stuðla að samstarfi í sjávarútvegi á meðal Norrænna þjóða.
Á fundinum munu nítján sérfræðingar frá níu löndum kynna rannsóknir og helstu nýjungar í veiðarfæraþróun og tækni er snýr að aflameðferð. Fundinum er skipt upp í fjóra hluta og í lok hvers hluta fer fram verkefnavinna og pallborðsumræður. Von þeirra sem að fundinum standa er að hann muni stuðla að auknu samstarfi meðal fagaðila í Norrænum sjávarútvegi.
Allar upplýsingar um fundinn er að finna á www.fishinggearnetwork.net og mun sú síða verða nýtt til að deila upplýsingum um helstu nýjungar er varða veiðarfæri og aflameðferð í kjölfar fundarins.
Allar frekari upplýsingar gefur Jónas R. Viðarsson hjá Matís í síma 422 5107
Fjölmargir koma að þessu jákvæða átaki. Nokkrir 5 mínútna innskotsþættir verða á RÚV, þar sem tekið verður á mýtum um sjávarafurðir og einnig útbúum við námsefni fyrir grunn- og framhaldsskóla um meðhöndlun sjávarfangs, næringu og matreiðslu. Stærsti þátturinn er þó í formi auglýsingaherferðar þar sem hamrað er á einstökum eiginleikum hvers kyns sjávarfangs og neytendur hvattir til að hafa fisk í matinn minnst tvisvar í viku og auðvitað að taka lýsi.
Fisk í dag átakið hefst með formlegum hætti núna um helgina og verður opnunarhátíð haldin í Smáralindinni laugardaginn 28. september milli kl. 12:00-16:00.
Boðið verður upp á að smakka mysudrykkurinn Íslandus en mysuklakinn Íslandus, sem drykkurinn byggir á, var valinn vistvænasta og vænlegasta nýsköpunarhugmynd Íslands á matvælasviði í nemendakeppni sem haldin var fyrir skömmu. Mysuklakinn er með beina vísun til lífshlaups Sölva Helgasonar og er Íslandus 100% náttúrulegur og lífrænn.
Þær Elín Agla Briem og Sigríður Anna Ásgeirsdóttir, nemendur í umhverfis- og auðlindafræði við Háskóla Íslands eru höfundar Íslandus. Höfundarnir lögðu áherslu á bætta nýtingu afurða, hugmyndaríka notkun á staðbundnu hráefni og vistvæna framleiðsluhætti við sköpun klakans. Kjartan Þór Trauner, nemandi við Listaháskóla Íslands sá um vöruhönnunina.
Íslandus var framlag Íslands í Evrópukeppninni EcoTrophelia 2012 þar sem vistvænar hugmyndir frá ýmsum löndum í Evrópu kepptu sín á milli.
Nánari upplýsingar um Vísindavökuna og Vísindakaffi, sem munu fara fram alla vikuna, má finna á vef Rannís, http://www.rannis.is/visindavaka/visindavaka/
Nánari upplýsingar veitir Steinar B. Aðalbjörnsson, markaðsstjóri Matís.
Starfsemi Matís er til húsa í Rannsóknahúsinu að Borgum og hefur þar verið byggð upp aðstaða rannsókna á sviði sameindafræði en einnig fara þar fram rannsóknir m.a. á sviði örverufræði, efnarannsókna, ensímrannsókna, ónæmisvefjafræði og myndgreiningar matvæla.
Við uppbyggingu Matís á Akureyri hefur áhersla verið lögð á aðkomu nemenda í rannsóknatengdu meistaranámi í víðtæku samstarfi við innlenda jafnt og erlenda háskóla, rannsóknastofnanir og fyrirtæki. Að flestum verkefnum sem unnin eru hjá Matís á Akureyri koma ennfremur nemendur í rannsóknatengdu framhaldsnámi til BSc prófs í líftækni eða sjávarútvegsfræðum.
Á starfsstöð Matís á Akureyri starfa 2 sérfræðingar auk rannsóknamanns og nemenda í rannsóknatengdu framhaldsnámi við verkefni sem unnin eru á vegum Matís.
Stöðvarstjóri Matís á Akureyri er Rannveig Björnsdóttir, fagstjóri hjá Matís og dósent við Háskólann á Akureyri.
Nánari upplýsingar má finna hér.
.JPG)
Þrjátíu verðandi þjálfara sóttu námskeiðið sem fjármagnað var af Sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóðanna og Alþjóðabankanum. Þátttakendur voru almennt ánægðir með námskeiðið og sér í lagi með verklega æfingu þar sem „Sigurjóns kofinn“ var notaður til að reykja fisk. Þvílíka gæðaafurð höfðu þátttakendur aldrei smakkað fyrr og má segja að tekið hafi verið hraustlega til matarins.
Matís hefur á undanförnum árum verið með námskeið í löndum sem liggja að Viktoríu vatni og því verið lögð áhersla ferskvatnsfiska. Námskeiðið í Kwale sýslu í Kenía er því fyrsta námskeið í austanverðri Afríku það fjallað er sérstaklega um sjávarfiska. Gert er ráð fyrir að áframhald verði á því í náinni framtíð.
Nánari upplýsingar veitir Margeir Gissurarson hjá Matís.
Fyrir stuttu tók Kjartan Stefánsson hjá Fiskifréttum áhugavert viðtal við Önnu Kristínu Daníelsdóttur, sviðsstjóra Öryggis, umhverfis og erfða hjá Matís. Viðtalið er hér í heild sinni en það hafði áður birst í Fiskifréttum.
Vísindamenn Hafrannsóknastofnunar, Matís og Háskóla Íslands ásamt norskum, færeyskum, grænlenskum og kanadískum vísindamönnum hófu rannsóknir á makríl í Norður Atlantshafi fyrir tveimur árum í samvinnu við nokkur fyrirtæki. Meðal þeirra eru Huginn ehf, Síldarvinnslan hf, Vinnslustöðin hf. og Framherji aps. Styrkur frá Verkefnasjóði sjávarútvegsins ýtti verkefninu úr vör árið 2011 og í kjölfarið fylgdu færeyski rannsóknasjóðurinn (Faroese Research Council) og norræni NORA sjóðurinn með fjármögnun. Einnig hefur Rannís veitt verkefninu styrk. Verkefnið heitir: „Stofnerfðafræði makríls í Norður-Atlantshafi – er stofninn eingöngu evrópskur?“
Dr. Anna Kristín Daníelsdóttir, sviðsstjóri hjá Matís ohf., er verkefnisstjóri í þeim hluta rannsóknanna sem styrktar eru af Verkefnasjóði sjávarútvegsins en Christophe Pampoulie, sérfræðingur í erfðafræði hjá Hafrannsóknastofnun, er verkefnisstjóri í NORA verkefninu.
Endanlegar niðurstöður úr verkefninu liggja ekki fyrir en niðurstöður úr forrannsóknum hafa verið kynntar fyrir þátttakendum. Þrátt fyrir að makríllinn sem gengur inn í íslensku lögsöguna sé að langstærstum hluta evrópskur eru vísbendingar um að hann sé að einhverju leyti af kanadískum uppruna, að því er Anna Kristín Daníelsdóttir sagði í samtali við Fiskifréttir. Hún tók þó fram að hæfni aðferðarinnar sem þessar niðurstöður byggja á til að greina milli stofna í vestur og austur Atlantshafi væri of veik til að gefa afdráttarlausar fullyrðingar um að kanadískan makríl sé að finna á íslensku hafsvæði og þá í hvaða hlutfalli.
Alls voru 1414 sýni erfðagreind innan þessa verkefnis. Viðmiðunargagnagrunnur samanstóð af sýnum af hrygningarslóð frá Frakklandi, Írlandi og Kanada og var stofngerð þessara sýna könnuð. Í heild var 471 sýni safnað á Íslandsmiðum árin 2010 og 2011 og þau erfðagreind með 15 völdum erfðamörkum sem hönnuð voru í verkefninu. Íslensku sýnin endurspegla dreifingu makríls hringinn í kringum landið. Með því að nýta raðgreiningartækni frá Roche (454 flx) voru 30 ný svokölluð „microsatellite“ erfðamörk hönnuð. Búið er að birta ritrýnda vísindagrein þar sem aðferðafræði og einkennum þessara 30 erfðamarka er lýst.
Þessi rannsókn leiddi af sér þrjár megin niðurstöður: 1) Ekki fannst marktækur erfðafræðilegur munur á milli sýnanna tveggja frá Evrópu þegar þau voru rannsökuð með hlutlausum „microsatellite“ erfðamörkum. 2) Marktækur erfðafræðilegur munur fannst á milli sýna frá Evrópu og Kanada. Þrátt fyrir að genaflæði sé takmarkað yfir Atlantshafið þá er erfðafræðilegur munurinn minni (1,6%) en búist var við ef niðurstöðurnar eru bornar saman við aðrar uppsjávartegundir eins og síld. 3) Stærsti hluti makríls sem veiðist í íslenskri fiskveiðilandhelgi er af evrópskum uppruna eins og áður segir en þó er mögulega lítill hluti af kanadískum uppruna. Makríll sem flokkast til kanadísks uppruna virðist finnast á öllu hafsvæðinu kringum Ísland sem vekur upp ýmsar spurningar sem einnig verður leitað svara við.
Það skal áréttað að tölfræðilegur grunnur þessarar rannsóknar er veikur og frekari rannsóknir eru í gangi. Næstu skref í rannsóknunum snúa að því að finna næmari erfðamörk sem greina betur á milli stofneininga og beita þannig nýjustu erfðagreiningartækni í að þróa aðgreinandi erfðamörk undir vali (t.d. SNP erfðamörk).
Fram kom hjá Önnu að marktækur erfðafræðilegur munur væri á evrópska makrílnum vestur af Írlandi og í Biscayflóa annarsvegar og makríl við Kanada hins vegar. Þó væri þessi erfðafræðilegur munur minni en á síldarstofnum sem halda sig á samsvarandi hafsvæðum. Það skýrist væntanlega af fari og hegðun makrílsins en útbreiðslusvæði makrílsins er mjög víðfeðmt.
Anna var í lokin spurð hver staðan væri á verkefninu. „Nú er unnið að frekari sýnaöflun, tölfræðigreiningu og verið að kanna sýni betur með nýjum erfðamörkum (SNPs). Með því verður hægt að fá gleggri og áreiðanlegri upplýsingar um erfðafræði makríls í íslensku lögsögunni. Fyrstu vísbendingar þar um eru væntanlegar í haust.
NORA samstarfsverkefnið er nú á öðru ári af þremur. Eftir ár teljum við að unnt verði að svara með meiri vissu hvort og þá hve hátt hlutfall makríls hér við land kemur að vestan. Það tekur tvö til þrjú ár að þróa aðferðarfræði, safna sýnum og koma á samstarfi. Við erum líka að horfa á þetta verkefni sem grunn að frekari rannsóknum og að niðurstöðurnar megi nýta í stofnmati, fiskveiðistjórnun og við veiðar í framtíðinni,“ sagði Anna Kristín Daníelsdóttir.
Nánari upplýsingar veitir Anna Kristín Daníelsdóttir.
Í viðtalinu kom Sveinn sér beint að kjarna málsins þegar SA spyrja hvað þurfi til að skapa fleiri og betri
störf? „Verðmætasköpun er lykillinn að því. Markmið Matís er að auka verðmæti þess sem landið og miðin gefa af sér og beita til þess þekkingu.”
Matís á mikið samstarf við íslensk sjávarútvegsfyrirtæki. „Við erum inni á gólfi hjá þeim og um borð í skipunum. Fyrirtækin skynja að við búum yfir þekkingu sem þau geta nýtt og vilja nýta”, segir Sigurjón
Arason, yfirverkfræðingur. „Það er t.d. hægt að nýta slóg sem til skamms tíma hefur verið hent í sjóinn. Ef það kemur nógu ferskt í land má draga úr því lífefni sem nýta má í lyfjagerð, fitusýrur og áburð.“
Viðtölin má finna hér.
Bændur fá hærra verð fyrir matkorn en fóðurkorn og það er því ein leið til að auka tekjur bænda að hafa aðgang að sem fjölbreytilegustum mörkuðum fyrir kornið. Aukin vinnsla á korni í dreifðum byggðum getur aukið atvinnu og ber sérstaklega að nefna ferðamannaiðnaðinn. Markaður með matvörur fyrir ferðamenn fer vaxandi og það geta bændur nýtt sér.
Ísland er á norðurmörkum kornræktarbeltisins og því er eðlilegt að spurt sé hvort íslenskt bygg sé nægjanlega þroskað fyrir hagnýtingu í matvælaiðnaði. Margvíslegar prófanir hafa verið gerðar á framleiðslu matvæla úr íslensku byggi og hafa þær gefið jákvæðar niðurstöður. Efna-mælingar á íslenska bygginu hafa einnig sýnt að samsetning þess er eðlileg og sterkjuhlutfall allhátt.
Áhugi á innlendum vörum óx greinilega í kjölfar banka-kreppunnar. Verulegur áhugi kom fram á matvörum úr íslensku byggi. Landssamband bakarameistara beitti sér fyrir notkun á byggi til brauðgerðar og talsverður fjöldi bakaría bauð upp á brauð úr byggi. Kornax beitti sér fyrir samkeppni um byggbrauð og átti það þátt í áhuganum. Stærsta bakarí landsins, Myllan, markaðssetti nýtt brauð úr byggi frá Eyrarbúinu og gengur það undir heitinu Eyrarbrauð. Notkun á innlendu korni í bökunariðnaði hefur nú nokkuð dregist saman og því er ástæða til að hvetja til þróunar á matvörum úr innlenda korninu.
Nú er að hefjast vinna við tvö norræn verkefni um korn og er þeim ætlað að auka verðmæti kornframleiðslunnar og efla atvinnulíf í dreifbýli á norðurslóðum. Einkum er hugað að aukinni svæðisbundinni framleiðslu korns til matvælaframleiðslu. Matís mun stýra þessum verkefnum en mikið samstarf verður við Landbúnaðarháskóla Íslands. Kornkynbætur Landbúnaðarháskólans skiptu miklu máli fyrir öflun samstarfsaðila í öðrum löndum. Auk Landbúnaðar-háskólans munu taka þátt í verkefninu aðilar frá Norður-Noregi og Færeyjum. Samstarfið hefur verið víkkað út fyrir Norðurlöndin og munu aðilar í Orkneyjum og á Nýfundnalandi taka þátt.
Fyrra verkefnið er styrkt af Norræna Atlantshafssamstarfinu (NORA). Í verkefninu verður farið ofan í saumana á framleiðslu-aðstæðum fyrir korn í hverju landi, yrki verða prófuð, leiðbeiningar teknar saman og gæðamál krufin. Síðara verkefnið er forverkefni sem miðar að því að undirbúa stórt verkefni um framleiðslu matvara úr korni.
Í verkefnunum mun bygg njóta forgangs en einnig verður unnið með hveiti, hafra og rúg eftir því sem á við í hverju landi. Ætlast er til þess að verkefnin opni nýja möguleika sem tengjast korni og úrvinnsla þess aukist hjá kornbændum og fyrirtækjum. Innlent korn á að koma í stað innflutts korns á sem flestum sviðum og þannig eru staðbundnir framleiðslukostir nýttir í þágu dreifbýlisins. Innlent korn á að ná fótfestu á vannýttum mörkuðum og nýjum mörkuðum. Bökunariðnaðurinn er vannýttur markaður enda er flutt inn mikið af korni fyrir þann iðnað.
Talið er að kornrækt megi auka umtalsvert á Íslandi. Í Orkneyjum er er kornrækt einnig stunduð með allgóðum árangri þótt í smáum stíl sé. Í Færeyjum hefur kornrækt legið niðri í 50 ár þótt Færeyjar liggi um 300 km sunnar en kornræktarsvæði syðst á Íslandi. Í Norður-Noregi stendur til að rækta korn á svæðum sem eru miklu norðar en Ísland. Það er því ljóst að skilyrði til kornræktar eru mjög ólík hjá samstarfsaðilum í verkefninu. Einn megintilgangur verkefnanna er að auka samstarf milli landanna og miðla þekkingu og reynslu milli aðila.
Bygg er fjölhæf korntegund og hentar sem hráefni í margs konar matvæli. Einkum má nefna margs konar bökunarvörur eins og brauð, flatkökur, kex, hrökkbrauð og kökur. Bygg eins og annað korn getur hentað í morgunkorn. Loks er maltað bygg eitt mikilvægasta hráefnið í áfenga drykki. Bygg hefur þó á seinni árum verið notað ómaltað í bjór en þá er byggt á ensímtækni. Litlar bjórgerðir á Íslandi hafa ekki enn nýtt innlenda byggið sem skyldi.
Mikil tækifæri eru innan bökunariðnaðarins til að nýta bygg. Bygg myndar þó veikari glútennetju en hveiti í hefuðum bökunarvörum og því þarf að blanda saman byggi og hveiti í slíkum vörum. Hins vegar hefur bygg vissa hollustueiginleika umfram hveiti og er það mikilvægt til að vinna bygginu stærri sess. Þessir hollustueiginleikar byggsins eru einkum mikið magn trefjaefna og beta-glúkanar sem lækka blóðkólesteról og draga úr blóðsykursveiflum. Þetta hefur nú fengið opinbera viðurkenningu með því að heilsufullyrðingar um bygg eru leyfðar á umbúðum matvæla samkvæmt nýrri reglugerð. Þetta skiptir matvælaiðnaðinn miklu máli og getur orðið drifkrafturinn á bak við stóraukna notkun byggs í matvælaframleiðslu.
Ferðamannastraumur til Íslands hefur farið mjög vaxandi á síðustu árum. Talið er að ferðamönnum haldi áfram að fjölga og nauðsynlegt verði að beina þeim til sem flestra landshluta. Ferðamenn sem telja hundruð þúsunda þurfa mikinn mat og margir þeirra hafa áhuga á að prófa mat úr héraði. Hér er því upplagt tækifæri fyrir aðila í dreifðum byggðum að auka matvælaframleiðslu. Nefna má smáframleiðslu í sveitum og lítil matvælafyrirtæki geta útvíkkað starfsemi sína.
Verkefnin sem voru nefnd að framan byggja á nánu samstarfi við kornbændur og fyrirtæki og aðila sem vilja framleiða matvörur úr innlendu korni. Á fyrstu stigum er einkum um að ræða upplýsingasöfnun og í kjölfarið miðlun hagnýtra upplýsinga um nýtingu korns. Í kjölfarið er vonast til að margvísleg framleiðsla verði að veruleika. Ætla má að helstu þróunarsvæðin verði Suðurland (undir Eyjafjöllum og uppsveitir), Fljótsdalshérað, Vesturland, Skagafjörður og Eyjafjörður. Óskað er eftir að kornbændur og fyrirtæki sem hafa áhuga á framleiðslu matvæla úr innlendu korni og samstarfi í verkefnum hafi samband við Ólaf Reykdal hjá Matís. Aðilar þurfa ekki að vera innan svæðanna sem nefnd voru að framan.
Nánari upplýsingar veitir Ólafur Reykdal.