Flokkur: Fréttir

Mengun þungmálma og annarra eiturefna í hafinu umhverfis landið er almennt vel undir alþjóðlegum viðmiðunarmörkum, eins og fram kemur í nýrri skýrslu Matís um breytingar á lífríki sjávar við landið (hér)

Styrkur kadmíns í íslenskum kræklingi er hinsvegar hærri en almennt gerist í kræklingi frá hafsvæðum Evrópu og Ameríku.

Frá árinu 1989 hefur verið í gangi árlegt vöktunarverkefni á mengunarefnum í lífríki hafsins við Ísland. Verkefnið er fjármagnað af umhverfisráðuneytinu, Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytinu og Matís ohf. Umhverfisstofnun er umsýsluaðili verkefnisins.

Ýmis mengandi efni í hafinu geta borist í sjávarlífverur eða lífverur sem nærast á sjávarfangi. Í mörgum tilfellum stafar þessi mengun af mannavöldum og eru vaxandi áhyggjur af þeirri þróun. Mengandi efni berast með loft- og sjávarstraumum frá meginlandi Evrópu og Ameríku auk mengunar frá Íslandi. Það er því mikilvægt að fylgjast með magni mengandi efna hér við land, bæði í umhverfi og lífverum sem lifa við landið. Þá er ennfremur mikilvægt að geta borið saman stöðu lífríkis hafsins í kringum Ísland við ástandið í öðrum löndum, ekki síst vegna mikilvægis sjávarafurða fyrir þjóðina.

Í skýrslu Matís (skýrsla 24-11 á vef Matís) eru birtar niðurstöður vöktunarverkefnisins fyrir árin 2009 og 2010. Í rannsókninni eru mæld snefilefnin blý, kadmín, kvikasilfur, kopar og sink, arsen og selen, þrávirku lífrænu efnin HCH, HCB, PCB, klórdan, trans-nonachlor, toxaphen, DDT og PBDE. Markmiðið með vöktunarverkefninu er að bera kennsl á breytingar sem kunna að verða á styrk snefilefna í lífríki sjávar umhverfis landið á ákveðnu tímabili og á milli ólíkra haf- og strandsvæða. Rannsóknin skiptir meðal annars miklu máli fyrir sölu á íslensku sjávarfangi bæði á innlendum og erlendum mörkuðum þar sem hægt er að sýna fram á með vísindalegum gögnum að íslenskur fiskur sé veiddur í ómenguðu umhverfi.

Fram kemur í skýrslunni að styrkur þungmálma eins og kvikasilfurs er afar lágur. Hins vegar hefur styrkur kadmín stundum mælst hærri í lífríki sjávar hér við landi en á suðlægari slóðum. Magn kadmíns er þó lágt í þeim lífverum sem rannsökuð eru t.d. á bilinu 0,1-1 mg/kg í kræklingi. Hár styrkur kadmíns hér við land er svæðisbundinn og talinn eiga sér náttúrulegar orsakir þar sem ekkert hefur komið fram sem bendir til kadmínmengunar af manna völdum. Niðurstöður sýna breytingar í mynstri styrks klórlífrænna efna í  kræklingi sem safnað var nálægt Hvalstöðinni í Hvalfirði í september 2009, ekki voru sýnilegar breytingar í styrk þessara efna á söfnunarstað kræklings við Hvammsvík í Hvalfirði né á neinum öðrum söfnunarstað í kringum landið sem rannsakaður var 2009. Mikilvægt er að fylgjast með þessum breytingum í mynstri styrks klórlífrænna efna í kræklingi í vöktunarverkefninu  á næstu árum til að sjá hvort þær eru enn til staðar. Ítarleg tölfræðigreiningu á gögnunum er í gangi þ.a. hægt sé að meta með vísindalegum aðferðum aukningu eða minnkun mengandi efna í lífríki sjávar hér við land.

Nánari upplýsingar veitir Helga Gunnlaugsdóttir hjá Matís.

Matís tekur þátt í Sjávarútvegssýningunni í Kópavogi 22.-24. sept. nk. Á bás Matís, nr. C50, verður margt um að vera og má þar nefna kynningu á skyri með lífvirkum þara sem einu innihaldsefna og þar með öllum þeim andoxunareiginleikum sem þari hefur að geyma, bragðmikinn heitreyktan makríl og ljúffenga humarsúpu.

Dagskrá kynninga hjá Matís er eftirfarandi:

• Fimmtudagur 22. sept. kl. 16:30-17:30: Heitreyktur makríll
• Föstudagur 23. sept. kl. 16:00-17:30: Humarsúpa frá Höfn
• Laugardagur 24. sept. kl. 13:00-15:00: Þaraskyr úr lífrænni mjólk og þara úr Breiðafirði

Ekki missa af þessu!

Þess má geta að þaraskyrið er á leiðinni í úrslitakeppni  Ecotrophelia Europe, sem vænlegasta og vistvænasta nýsköpunarhugmyndin á matvælasviði árið 2011?

Nánari upplýsingar veitir markaðsstjóri Matís, Steinar B. Aðalbjörnsson, 858-5111.

Vinnur ný alíslensk skyrafurð til verðlauna á Ecotrophelia Europe, sem vænlegasta og vistvænasta nýsköpunarhugmyndin á matvælasviði árið 2011?

Í samstarfi við Matís, Nýsköpunarmiðstöð Íslands og fleiri aðila hafa Jón Trausti Kárason, Kjartan Trauner, Jökull Vilhjálmsson og Andri Freyr Þórðarson þróað vöru sem sigraði í íslensku Ecotrophelia keppninni og eru þeir félagar því á leið í stóru keppnina sem fram fer í Köln 9. og 10. október nk.

Varan sem um ræðir er skyr sem inniheldur þara af tegundinni Marínkjarni úr Breiðafirði, en við hugmyndavinnu vöruþróunarinnar var þari útgangspunkturinn.

Auk Marínkjarnans inniheldur varan lífræna mjólk frá BioBú, íslensk aðalbláber, lífrænt blómahunang og ennfremur inniheldur hún engan viðbættan sykur né aukefni!

Öll vitum við um kosti skyrneyslu. Með þeim hráefnum sem nú eru sett í skyrið fær varan á sig alveg nýja hollustumynd. Andoxunareiginleikar bláberja eru þekktir og eins inniheldur þari fullt af vítamínum og steinefnum auk fjöldann allan af andoxunarefnum. Lífræna blómahunangið gefur vörunni svo mátulega sætan keim.

Skyrið verður kynnt og fólk getur smakkað á Sjávarútvegssýningunni í Kópavogi laugardaginn 24. september, kl. 13-15.

Ekki missa af þessu tækifæri!

Nánari upplýsingar veitir Jón Trausti Kárason í síma 663-7904 eða jon.trausti@matis.is, Guðjón Þorkelsson eða Steinar B. Aðalbjörnsson.

Matís fer með stjórn í Evrópuverkefninu EcoFishMan, sem ætlað er að þróa nýa aðferðafræði sem nýtast mun við umbætur á fiskveiðistjórnunarkerfi Evrópusambandsins.

Verkefnið er þverfaglegt og nýtir upplýsingum um vistfræðilega-, félagslega-, hagfræðilega- og stjórnunarlega þætti fiskveiðistjórnunar, en markmiðið með verkefninu er að gera mönnum kleift að meta og bregðast við áðurnefndum þáttum við útfærslu á fiskveiðistjórnun. Mikil áhersla er lögð á samstarf við hagsmunaaðila á öllum stigum verkefnisins og sem partur af því ferli funduðu þátttakendur í verkefninu með hagsmunaaðilum frá veiðum, vinnslu, rannsóknastofnunum, neytendasamtökum og umhverfisverndarsamtökum víðsvegar að í Evrópu þann 8 september. Fundurinn fór fram í Kaupmannahöfn og var verkefnið þar kynnt fyrir hagsmunaaðilunum og leitað eftir framlagi frá þeim inn í áframhaldandi vinnu. Þátttakendur EcoFishMan héldu erindi til að skýra margvíslega þætti verkefnisins og síðan voru umræður um erindin. Í EcoFisMan verða fjögur mismunandi fiskveiðikerfi notuð sem sýnidæmi (case studies) við þróun kerfisins þ.e. íslenskar botnfiskveiðar, portúgalskar botnvörpuveiðarnar á krabbadýrum, botnvörpuveiðar í Norðursjónum og botnvörpuveiðar við Miðjarðarhafið. 

Nánari upplýsingar um verkefnið má finna á heimasíðu Matís (EcoFishMan) og á vefsíðu verkefnisins, EU_EcoFishMan.

Sumarið 2011 var þriðja sumarið sem frjálsar handfæraveiðar með takmörkunum á heildarmagni, svokallaðar strandveiðar, voru heimilaðar. Í pottinum voru 8.500 tonn og í heildina tóku 685 bátar þátt í veiðunum.

Gæði strandveiðiafla hafa nokkuð verið til umræðu á síðustu misserum og því óskaði sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið eftir því við Matís, Matvælastofnun og Fiskistofu að gerð yrði úttekt á gæðum strandveiðiaflans. Margvíslegum gögnum var safnað við framkvæmd úttektarinnar og má þar meðal annars nefna:

• Mælingar á hitastigi í afla við löndun víðsvegar um land, alls um 2.500 mælingar.
• Mælingar fiskmarkaðanna á hitastigi afla í sumar, alls um 10.000 mælingar.
• Vettvangskannanir þ.s. farið var um borð í 405 strandveiðibáta til að kanna ýmis atriði er snúa að meðferð afla.
• Viðtöl við þá aðila sem höndla mest með afla strandveiðibáta þ.e. kaupendur, seljendur, fiskmarkaðir, slægingarþjónustur, flutningsaðilar, fiskverkendur o.fl. alls um 30 manns.
• Heimsóknir í fiskmarkaði víðsvegar um land til að kanna verklag, auk þess sem rætt var við fulltrúa fiskmarkaða.

Niðurstöður úttektarinnar sýna að strandveiðifiskur er mjög misjafn að gæðum. Strandveiðibátar stunda sínar veiðar yfir heitasta árstímann þegar fiskur er í slæmu ástandi af náttúrulegum orsökum, þeir halda sig gjarnan nærri landi þar sem fiskur er smár, meira er um orm og liturinn á roðinu er dekkri (svokallaðir þaraþyrsklingar); þeir landa jafnan óslægðum afla og stærðardreifing er mikil. Aðgengi að ís er takmarkað í sumum höfnum, slægingarþjónusta er almennt ekki lengur fyrir hendi og flutningur á óslægðum afla milli landshluta á þessum árstíma getur farið illa með hráefnið ef aflameðferð hefur ekki verið fullnægjandi. Það er því ýmsum vandkvæðum bundið fyrir strandveiðiflotann að tryggja gæði aflans og sérstaklega mikilvægt að aflameðferð sé til fyrirmyndar.

Í úttektinni er farið yfir þau atriði sem helst hafa áhrif á gæði afla, kannað er hvernig strandveiðiaflinn kom út í sumar varðandi þau atriði í samanburði við aðra dagróðrabáta og loks eru settar fram tillögur um hvernig stuðla megi að úrbótum.

Sá áhrifaþáttur sem hefur hvað mest að segja um gæði strandveiðiafla er kæling. Almennt má segja að strandveiðiflotinn komi vel út í samanburði við hina hefðbundnu dagróðrabáta hvað kælingu varðar og er ekki hægt að greina marktækan mun á milli þessara útgerðaflokka. Einnig benda niðurstöður úttektarinnar til að kæling strandveiðiafla hafi batnað mikið frá fyrra ári. Þess ber þó að gæta að þörf er á að bæta kælingu enn frekar, bæði hjá strandveiðibátum og öðrum dagróðrabátum, til að fullnægja kröfum sem settar eru fram í reglugerðum þ.e. að hitastig í afla sé komið undir 4°C innan 6 klst. eftir veiði.

Aðstaða til blóðgunar er takmörkuð um borð í strandveiðibátum þ.e. aflanum er yfirleitt látið blæða út í ís eða krapa í þeim kerum sem hann berst í land í. En þar sem handfærafiskur er jafnan mjög sprækur þegar hann er dregin um borð gengur blóðtæming betur en ella og því eru kaupendur yfirleitt sáttir við blóðgun aflans. Forsvarsmenn fiskmarkaðanna segjast aldrei hafa fengið kvörtun vegna slælegrar blóðgunar og því má draga þá ályktun að blóðgun sé ekki teljandi vandamál hjá strandveiðiflotanum.

Flokkun og slæging eru einnig atriði sem áhrif hafa á gæði strandveiðiafla. Mikilvægt er að fiskmarkaðir og viðskiptavinir þeirra finni ásættanlegar leiðir til að tryggja að kaupendur fái afhenta þá stærð af fiski sem þeir telja sig vera að kaupa, en talsvert hefur borið á því í sumar að kaupendur hafi verið ósáttir við stærðarflokkun. Þetta er hins vegar vandi sem tengist sérstaklega fjarsölunum, enda getur verið erfitt að upplýsa um flokkun afla sem ekki hefur enn verið landað. Slæging á afla dagróðrabáta hefur einnig verið nokkuð til vandræða í sumar og er mælst til að yfirvöld hugi að breytingum á reglugerðum um slægingu fyrir upphaf næsta strandveiðitímabils.

Hvað varðar aðra þætti sem áhrif hafa á gæði strandveiðiafla þá er eðlilegast að markaðslögmál fái að ráða þ.e. að verð og gæði fari saman, en til að svo megi fara þarf að auka sýnileika gæðaþátta hjá fiskmörkuðunum og auka kynningu. Fyrirkomulag strandveiðanna, þ.e. ólympískar veiðar, getur stuðlað að því að sótt sé í afla af lakari gæðum og því er mikilvægt að haldið sé á lofti fræðslu til sjómanna, jafnt sem annarra í virðiskeðjunni. Átak var gert í fræðslu, mælingum og eftirliti hjá dagróðrabátum sumarið 2011 og er ljóst að það hefur borið nokkurn árangur. Því er mikilvægt að stjórnvöld tryggi að haldið verði áfram á þeirri braut næsta ár.

Við erum á réttri leið, en betur má ef duga skal!

Skýrslu um gæði strandveiðiafla 2011 má nálgast hér.

Fræðsluvefur fyrir smábátasjómenn: www.alltummat.is/fiskur/smabatar/

Nánari upplýsingar veitir Jónas R. Viðarsson hjá Matís.

Matarsmiðja er það kallað þegar útbúin hefur verið aðstaða til fjölbreyttrar matvælavinnslu, sem hefur fengið leyfi þar tilbærra yfirvalda til rekstursins.

Aðstaðan getur verið mismunandi frá einni smiðju til annarar, en sammerkt með þeim öllum er að til staðar er fjölbreytt úrval matvinnslutækja og áhalda og önnur aðstaða sem vinnslan krefst. Notendur fá kennslu á tækin og frjálsan aðgang til framleiðslu á þeim vörum sem gerlegt er m.t.t. aðstöðu og tækjabúnaðar og útgefnu leyfi  heilbrigðisyfirvalda.

Í matarsmiðjunum eru reglulega haldin námskeið um framleiðslu og verkun ýmissa framleiðsluvara auk námskeiða um innra eftirlit. Matarsmiðjur Matís eru á Flúðum og á Höfn í Hornafirði.

Nánari upplýsingar um Matarsmiðjuna á Flúðum má finna í nýjum bæklingi hér.

Nánari upplýsingar um starfsstöðvar og Matarsmiðjur Matís má finna hér.

Í síðustu viku var haldinn fundur í Kaupmannahöfn um möguleika á nýtingu þangs og þara í mat, innan verkefnisins Nýr norrænn matur.  Matþörungar er vannýtt auðlind hér á norðurslóðum og miklir möguleikar í þróun nýrra matvæla úr þangi og þara.

Á meðal þátttakenda voru matreiðslumeistarar, vísindamenn,  þangræktendur og framleiðendur frá Íslandi, Færeyjum, Grænlandi, Danmörku, Noregi og Svíþjóð.  Nánari upplýsingar um fundinn má finna á heimasíðu Ny Nordisk Mad (sjá hér).

Nánari upplýsingar veitir Rósa Jónsdóttir hjá Matís.

Matís er þátttakandi í nýrri sjónvarpsþáttaröð sem mun fjalla matarmenningu á Norður-Atlantshafssvæðinu og matreiðslu á afbragðs hráefni frá þessum heimshluta.

Þessi þáttaröð hefur nú þegar vakið talsverða athygli og má sjá umfjöllun hér, hér og hér.

Nánari upplýsingar hjá Matís veitir Gunnþórunn Einarsdóttir.

FULL BORG MATAR / Reykjavík Real Food Festival

er matar- og uppskeruhátíð tileinkuð íslenskum mat og matarmenningu. Matís tekur þátt og býður m.a. gestum og gangandi að koma í höfuðstöðvar Matís að Vínlandsleið 12 (Grafarholt) fimmtudaginn 15. sept. kl. 14-17 (auglýsing).

Á opnu húsi hjá Matís verða örfyrirlestrar um smáframleiðslu matvæla og um þau verkefni sem Matís hefur komið að með einstaklingum, t.d bændum og fyrirtækjum um allt land. Einnig verða nokkur fyrirtæki og frumkvöðlar með kynningu á starfssemi sinni og munu bjóða upp á „smakk“ á þeim vörum sem hafa verið framleiddar. Matís mun svo einnig opna nýtt vefsvæði, www.kjotbokin.is, en það er allsherjar upplýsingaveita um allt sem snýr að kjöti.

Matís er með öfluga starfssemi um allt land og á nokkrum stöðum má finna s.k. Matarsmiðjur Matís.Matarsmiðja er það kallað þegar útbúin hefur verið aðstaða til fjölbreyttrar matvælavinnslu, sem hefur fengið leyfi þar tilbærra yfirvalda til rekstursins. Aðstaðan getur verið mismunandi frá einni smiðju til annarrar, en sammerkt með þeim öllum er að til staðar er fjölbreytt úrval matvinnslutækja og áhalda og önnur aðstaða sem vinnslan krefst. Notendur fá kennslu á tækin og frjálsan aðgang til framleiðslu á þeim vörum sem gerlegt er m.t.t. aðstöðu og tækjabúnaðar og útgefnu leyfi  heilbrigðisyfirvalda.

Í matarsmiðjunum eru reglulega haldin námskeið um framleiðslu og verkun ýmissa framleiðsluvara auk námskeiða um innra eftirlit. Matarsmiðjur Matís eru á Flúðum og á Höfn í Hornafirði.

Nánari upplýsingar um starfsstöðvar og Matarsmiðjur Matís má finna hér.

Hátíðin FULL BORG MATAR verður haldin í fyrsta sinn dagana 14. – 18. september með von um að hún öðlist fastan sess í árlegu matardagatali þjóðarinnar.  Fjölmörg tækifæri eru fyrir fyrirtæki, stofnanir og félagasamtök að tengjast hátíðinni auk þess sem neytendur ættu flestir að finna þar eitthvað sem freistar bragðlaukanna.

Markaður, veisluréttir veitingastaðanna og opið viðburðadagatal
Boðið verður upp á sölu og markaðstorg fyrir matvörur og veitingar í miðborg Reykjavíkur en þar verður hægt að selja og kynna vörur og þjónustu beint til neytenda. Veitingastaðir munu bjóða upp á hátíðarmatseðla úr íslenskum hráefnum á meðan hátíðinni stendur en þeir veitingastaðir sem standa að best útfærðu matseðlunum fá sérstaka viðurkenningu í lok hátíðar.  Fyrirtæki, stofnanir og félagasamtök geta tengst hátíðinni með því að setja upp viðburði sem kynntir verða í sameiginlegu dagatali hátíðarinnar. Lögð er áhersla á að fyrirtæki, félagasamtök og stofnanir finni farveg fyrir vörur sínar og þjónustu og að hátíðin verði bæði aðgengileg og spennandi fyrir neytendur. 

Hátíðin er opinn vettvangur um allt sem tengist mat og matarmenningu þjóðarinnar og allar hugmyndir eru vel þegnar. Ef þú ert með hugmynd að viðburði eða efni sem fróðlegt væri að tengja hátíðinni þá endilega hafðu samband. 

Samstarfaðilar
Hátíðina væri ekki hægt að halda nema fyrir stuðning samstarfsaðila sem lagt hafa mikla aðstoð og vinnu í undirbúning.

Bakhjarlar hátíðarinnar eru Reykjavíkurborg, Samtök Iðnaðarins, Markaðsráð Kindakjöts, Iceland Responsible Fisheries, Sölufélag Garðyrkjumanna og Svínaræktarfélag Íslands. 

Haft hefur verið samstarf og samráð við fjölda einstaklinga, samtaka og stofnana við undirbúning hátíðarinnar en helst má þar nefna Íslandsstofu, Samtök Ferðaþjónustunnar, Beint frá býli, Matís og Matvís félag iðnaðarmanna í matvæla og veitingagreinum. 

Skrifstofa verkefnastjórnar
Skrifstofa verkefnastjórnar er staðsett í húsnæði Nýsköpunar og frumkvöðlasetursins Innovit í Tæknigarði, Dunhaga 5, 107 Reykjavík

Sími: 820 1980; netfang: info@fullborgmatar.is.

Nánari upplýsingar hjá Matís veitir Steinar B. Aðalbjörnsson, markaðsstjóri.

Hraðfrystihúsið Gunnvör er stærsta sjávarútvegsfyrirtæki Vestfjarða og rekur bæði öfluga útgerð og fiskvinnslu í landi, auk þess að hafa náð talsverðum árangri í uppbyggingu þorskeldis. Fyrirtækið nýtur góðs af samstarfi við Matís og nálægðina við starfsstöð Matís á Ísafirði.

Framfarir sýnilegar í þorskeldinu
„Við höfum notið góðs af starfsstöð Matís á Ísafirði á undanförnum árum í ýmsum verkefnum, fyrst og fremst hvað varðar vinnslu- og eldistengd verkefni,” segir Kristján Jóakimsson, vinnslu- og markaðsstjóri hjá Hraðfrystihúsinu
Gunnvöru.

„Ef við horfum á vinnsluþáttinn þá snúa verkefnin sem við höfum unnið með Matís til að mynda að þróun á nýjum vinnsluaðferðum, vinnslutækni og þróun nýrra afurða. Í þorskeldinu höfum við líka nýtt okkur þekkingu og aðstöðu Matís til að hjálpa okkur en vissulega hafa margir fleiri komið að því verkefni með okkur. Þorskeldið er langhlaupsverkefni sem þumlungast áfram og ekkert sem bendir til annars en það haldi áfram á sömu braut. Við erum að sjá ýmis jákvæð skref í þorskeldinu og því er hægt að tala um framfarir. Hins vegar spila mjög margir þættir inn í árangur í þessari grein, s.s. fóðrun, kynbætur, sjúkdómar, markaðsmál, vöruþróun og fleira mætti telja. Hvað varðar marga af þessum þáttum getum við leitað til Matís að vinna með okkur,” segir Kristján.

„Staðsetning starfsstöðvar Matís hér á Ísafirði skiptir okkur máli og í raun fyrir báða aðila í svona samstarfi. Boðleiðirnar eru styttri og árangur skilar sér betur. Og með nálægðinni í samstarfsverkefnum er líka líklegra að nýir fletir og nýjar hugmyndir komi fram. Við komum því til með að nýta okkur áfram þjónustu starfsstöðvar Matís líkt og verið hefur. Með þeim fyrirvara
þó að sú óvissa sem er í sjávarútveginum og hefur verið að undanförnu dregur úr möguleikum okkar til að efna til nýrra verkefna á sviði rannsókna og þróunar. Það er staðreynd,” segir Kristján Jóakimsson.

Nánari upplýsingar veitir Arnljótur Bjarki Bergsson sviðsstjóri Vinnslu, virðisaukningar og eldi.