Flokkur: Fréttir

Þróaðir hafa verið nýir ferlar fyrir vinnslu á léttsöltuðum afurðum úr eldisþorski í verkefni sem styrkt var af AVS (R 11 006-010).

Eldisfiskur er venjulega unninn fyrir dauðastirðnun en það hefur valdið ákveðnum vandamálum við saltupptöku og þyngdarbreytingum á afurðum. Nú hefur verið sýnt fram á að ná má sambærilegri saltupptöku og í villtum fiski sem unninn er eftir dauðastirðnun með stýringu á samsetningu pækils og söltunaraðferðum.

Eðlismunur er á vinnslu eldisþorsks og villts þorsks sem liggur í því að eldisþorskur er unninn fyrir dauðastirðnun. Ástæðan er sú að meiri hætta er á losi ef eldisþorskur er unninn eftir dauðastirðnun. Auk þess er stýring á hráefnisöflun auðveldari en við hefðbundnar ísfiskveiðar á villtum fiski þar sem ýmsir ytri þættir, svo sem fjarlægð á mið gera það að verkum að ekki er hægt að vinna villtan fisk fyrir dauðastirðnun.  Þessi munur á tímasetningu vinnslu hefur gert það að verkum að ekki hefur verið hægt að yfirfæra þá ferla sem notaðir eru fyrir villtan fisk á eldisfisk þar sem vinnslueiginleikar hans frábrugðnir villtum fiski. 

Meginafurðir úr þorskeldi eru fersk hnakkastykki sem flutt eru til meginlands Evrópu en hluti afurða er einnig frystur.  Kosturinn við sölu afurða úr eldi er meira afhendingaröryggi, þar sem stýring á hráefnisöflun er auðveldara, hráefni er ferskara þar sem hægt er að vinna það strax eftir slátrun og geymsluþol afurða því er lengra.  Efnasamsetning eldisþorsks er svipuð og hjá villtum þorski en eðliseiginleikar eru frábrugðnir.  Það gerir það að verkum að breytingar á vöðvanum við vinnslu, geymslu og matreiðslu eru aðrar, s.s. er hætta á að eldisþorskur verði seigari og þurrari við suðu en villtur fiskur. 

Markaður fyrir léttsaltaðar afurðir er eftirsóknarverður og hentar hann vel fyrir eldisþorsk sem er gjarnan hvítari og þykkari en villtur þorskur. Á Spáni hefur byggst upp markaður fyrir léttsaltaðar frystar þorskafurðir til hliðar við hefðbundnar saltfiskafurðir.  Léttsaltaður fiskur er gjarnar hvítari og verkunareinkenni eru mun mildari en hjá saltfiski Verð er lægri þar sem framleiðslukostnaður er minni þar sem verkunarferill er mun styttri, auk þess, sem hann leiðir ekki til sömu rýrnunar á þyngd fisks og við saltfiskverkun.

Tímasetning vinnslu á eldsfiski hefur valdið vandamálum við söltun þar sem saltupptaka og þyngdaraukning er lakari en þegar fiskur hefur gengið í gegnum dauðastirðnun. Þetta hefur verið einn meginþröskuldur þess að framleiða megi léttsaltaðar afurðir á sama hátt og þegar um villtan fisk er að ræða. Því var ákveðið að rannsaka betur áhrif söltunaraðferða og samsetningar pækils á nýtingu, gæði og efnainnihald afurða, í verkefninu „Nýir ferlar við vinnslu á eldisþorski“ (R 11 006-010).  Gerðar voru tilraunar með mismunandi samsetningu pækils, saltstyrk, auk notkunar á fosfötum og blöndu af sítrati og askorbati. Efnin geta haft áhrif á vatnsheldnieiginleika vöðvans, að hluta til vegna áhrifa á jónastyrk en einnig vegna sértækrar virkni efnanna:

• Sítrat bindur tvígildar jónir eins og kalsíum (Ca²⁺) og magnesíum (Mg²⁺) og hefur þannig jákvæð áhrif á vatnsheldni. Efnið er talið hindra niðurbrot glýkógens (orkuforða) að einhverju marki en á sama tíma hafa einnig fundist vísbendingar um að það flýti fyrir meyrnun vöðva. Efnið eitt og sér getur lækkað sýrustig í vöðva sem er neikvætt m.t.t. vatnsheldni en á móti koma hamlandi áhrif efnisins á lækkun sýrustigs af völdum dauðastirðnunar. 
• Fosfat getur haft jákvæð áhrif á sýrustig, bundið tvígildar jónir og dregið úr krosstengingu milli aktíns og mýósíns.  Því verður samdráttur vöðvans mögulega minni. 
• Salt (NaCl) getur aukið samdrátt vöðvans við dauðastirðnun, en los minnkar og minni kraft þarf til þess að fjarlægja bein (pin-bones). Salt hefur jákvæð áhrif á vatnsheldni þar sem saltjónir bindast við vöðvaprótein og auka fráhrindikrafta þeirra á milli. Þannig minnkar hætta á vatnstapi úr vöðvanum og hann getur jafnvel aukið þyngd sína.

Í verkefninu var sýnt fram á að miklum árangri má ná með tilliti til saltupptöku og nýtingar með stýringu á söltunartækni og saltstyrk í pækli. Niðurstöður bentu til að notkun fosfats og blöndu af sítrati og askorbati gætu dregið úr þránun, samkvæmt mælingum á myndefnum þránunar. Hins vegar komu þessi áhrif ekki fram við litmælingar eða skynmat. Sprautun leiðir til þess að örverur dreifast meira um vöðvann og því er geymsluþol þíddra flaka styttra en þegar um ómeðhöndluð flök er að ræða. Þegar sprautun var fylgt eftir með pæklun fyrir frystingu, urðu verkunareinkenni léttsaltaðra flaka sterkari eftir 3-6 mánuði í frosti. Við lengri geymslu eða allt að 9 mánuðum minnkaði munurinn samanborið við flök sem eingöngu voru sprautuð fyrir frystingu. Almennt urðu einkenni eins og þrái, frystigeymslulykt og frystigeymslubragð meira áberandi með lengri tíma, óháð söltunaraðferðum eða samsetningu pækils.

Verkefnið var samstarfsverkefni Hraðfrystihússins – Gunnvarar hf í Súðavík og Matís ohf í Reykjavík. AVS rannsóknasjóður styrkti verkefnið fjárhagslega. Tilvísunarnúmer AVS: R 006-10

Nánari upplýsingar veitir Kristín Anna Þórarinsdóttir hjá Matís.

Matís, í samstarfi við Lýsi hf., leggur sitt af mörkum til aðstoðar starfsmönnum fyrirtækisins við að viðhalda góðri beinheilsu.

Á hverjum morgni gefst starfsmönnum Matís tækifæri til að fá sér Omega-3 +D-vítamín frá Lýsi hf. og tryggja sér þannig 10 míkrógrömm af D-vítamíni í einni töflu. Ekki er vitað til þess að fyrirtæki á Íslandi hafi aðstoðað starfsmenn sína með þessum hætti.

Eins og hefur væntanlega ekki farið fram hjá neinum þá glíma margir Íslendingar við D-vítamínskort á einhverju stigi, hið minnsta yfir vetrarmánuðina þegar sólarljóss nýtur takmarkað við. Eins og flestir vita er D-vítamín nauðsynlegt fyrir líkamann til að nýta kalk úr fæðunni. Án hæfilegs magns af D-vítamíni og kalki verður beinheilsa okkar ekki eins og hún best getur orðið. Öll hreyfing, þar sem við berum okkar eigin líkamsþyngd, hjálpar til við að halda beinheilsu góðri en við þurfum líka ofangreind efni til þess að hámarka beinheilsu og koma í veg fyrir beinþynningu og beinkröm.

D-vítamín er ekki í mörgum matvælum sem Íslendingar neyta að staðaldri. Helst er D-vítamín að finna í feitum fiski, fjölvítamíntöflum og öðrum fæðubótarefnum og svo í lýsi. Þegar fisks er neytt sem inniheldur D-vítamín þá dugar það magn af D-vítamíni oft eingöngu fyrir þann dag sem fisksins er neytt. Því er nauðsynlegt að skoða hvernig hægt er að ná í hæfilegt magn af D-vítamín alla daga og þá hugsanlega með öðrum leiðum en eingöngu með fiskneyslu.

Eins og staðan er í dag eru 10 míkrógrömm það magn sem ráðlagt er að neyta á hverjum degi en ráðleggingar munu sennilega breytast á næstu mánuðum og mun ráðlagður dagskammtur væntanlega hækka.

Ef og þegar stjórnvöld boða til almennrar D-vítamínbætingar í matvæli mun Matís endurskoða hvort þörf er á að bjóða upp á þessa vöru til starfsmanna sinna. Þangað til leggur fyrirtækið sitt af mörkum og tryggir að starfsmenn Matís fái a.m.k. hluta af því magni D-vítamíns á degi hverjum sem nauðsynlegt er fyrir góða beinheilsu.

Nánari upplýsingar veitir Steinar B. Aðalbjörnsson, markaðsstjóri hjá Matís í síma 858-5111.

Í Borgum á Akureyri leigir Matís húsnæði og langar til að bjóða spennandi samstarfsaðila að leigja hluta þess rýmis undir starfsemi sína.

Húsnæðið sem í boði er er samtals 24,4 fm að stærð og er sérhönnuð rannsóknastofa með glugga fyrir skammhliðinni allri, tveimur opnanlegum gluggafögum, stinkskáp, stórum vaski, bekkjum við alla veggi, skáp undir vaskaborðinu og gaslögnum (ýmsar tegundir af gasi notað í húsinu og hægt að tengja við þær).

Í Borgum er fjöldi framsækinna fyrirtækja og stofnanna og má þar nefna Nýsköpunarmiðstöð Íslands (IMPRA), Orkustofnun og Háskólann á Akureyri. Mikil tækifæri liggja því í samstarfi og  samlegðaráhrifum fyrir framsýn þekkingarfyrirtæki í þessu umhverfi þverfaglegrar þekkingar.

Hér má sjá nokkra myndir af húsnæðinu en einnig er möguleiki á leigu á skrifstofurými.

Nánari upplýsingar veita Rannveig Björnsdóttir, stöðvarstjóri Matís á Akureyri og Oddur Már Gunnarsson, sviðsstjóri Reksturs og viðskiptaþróunar hjá Matís.

Út er komin skýrsla sem Matís vann fyrir Neytendasamtökin. Í skýrslunni eru niðurstöður úttektar á frystum fiski í verslunum. Úttektin var unnin á tímabilinu júlí til nóvember 2011.

Könnuð voru gæði á frystum og pökkuðum fiski í stórmörkuðum á höfuðborgarsvæðinu. Upplýsingar á umbúðum fiskvaranna voru skráðar og síðan voru gerðar mælingar á þyngd fisks og umbúða, íshúð, vatnstapi við uppþýðingu, vatnsinnihaldi, próteinum, salti, fosfötum og suðunýtingu.

Skýrsluna má finna hér.

Nánari upplýsingar á vef Neytendasamtakanna, www.ns.is.

Út er komið hefti nr. 24/2011 í Icelandic Agricultural Sciences (IAS) og eru þar margar áhugaverðar vísindagreinar um íslenskan landbúnað og landnotkun. Helga Gunnlaugsdóttir hjá Matís situr í ritnefnd IAS en auk þess eru í þessari útgáfu greinar eftir nokkra starfsmenn Matís.

Vísindaritið Icelandic Agricultural Science, eða IAS, er alþjóðlegt fagrit um lífvísindi tengdum landbúnaði og landnotkun.

IAS hefur nú fengið nýja heimasíðu www.ias.is. Á þeirri síðu má m.a. nálgast allar vísindagreinar sem birst hafa í ritinu frá upphafi árið 1988 á rafrænu formi.

IAS er eina alþjóðlega vísindaritið sem gefið er út hérlendis um rannsóknir sem tengjast skógrækt, fiskirækt, landgræðslu, landbúnaði og annarri landnýtingu.

Á sínum tíma breytti ritstjórn IAS nafni ritsins yfir á ensku og jók enn kröfur um gæði vísindagreina. Allar greinar sem birtast í ritinu eru á ensku og eru ritrýndar af a.m.k. einum erlendum sérfræðingi (og einum innlendum), auk ritstjórnar. Í sambandi við þessa breytingu hafa nokkrir forstjórar stofnana sem standa að útgáfu ritsins, svo sem skógræktarstóri, samþykkt að meta ritið í stofnanasamningum sínum sem „ ritrýnt alþjóðlegt fræðirit”.

Margt forvitnilegt verður á kynningarfundi um Íslenska sjávarklasann sem fram fer fimmtudaginn 17. nóvember kl. 15-16:30 (nánar hér). Þar verður m.a. fjallað um verðmætasköpun í líftækni en Hörður G. Kristinsson, rannsóknastjóri Matís og sviðsstjóri líftækni- og lífefnasviðs Matís, situr í panel fundarins.

Á fundinum verða kynnt tækifæri sem felast í hundruðum smárra og stórra fyrirtækja í sjávarklasanum og hvernig hægt er að auka samstarf og nýta tækifærin sem best.

Dagskrá

• Birna Einarsdóttir forstjóri Íslandsbanka og Sigsteinn Grétarsson aðstoðarforstjóri Marels opna fundinn.
• Þór Sigfússon hjá Íslenska sjávarklasanum kynnir umfang klasans og markmið.
• Sveinn Kjartansson, matreiðslumaður, sýnir hvernig Íslenski sjávarklasinn birtist í íslenska þorskinum.
• Guðmundur Kristjánsson, forstjóri Brims, fjallar um íslenska sjávarklasann frá sjónarhóli útgerðarmanns og hvernig megi efla allan klasann.
• Árni Oddur Þórðarson, stjórnarformaður Marels, flytur ávarp og hvatningu.

Einnig verða kynntir níu einstaklingar sem eru hluti af sjávarklasanum á Íslandi og vinna að jafn ólíkum verkefnum og köfun eftir lyfjasprotum á hafsbotni, útflutningi á ýsu í raspi, alþjóðlegri fjármálaþjónustu í sjávarútvegi, roði sem lækningavöru, líftækni sem getur skapað mikil verðmæti, tækni sem bætir vébúnað í skipum og margt fleira.

Að fundi loknum býður TM til fyrirtækjastefnumóts í anddyri höfuðstöðva Marels.

Sjávarklasinn

Nánari upplýsingar á www.sjavarklasinn.is/

Í inngangi og í þáttabroti um Hreindýrafélagið í Kastljósi 14. nóv. sl. kom fram að Yfirdýralæknir og Matís hafi lagst gegn því að hreindýr verði flutt á Vestfirði. Hér má víst telja að verið sé að rugla saman Matvælastofnun (MAST) og Matís ohf.

Matís er þekkingar- og rannsóknafyrirtæki sem vinnur að þróun og nýsköpun i matvælaiðnaði, líftækni og matvælaöryggi. Matís veitir ráðgjöf og þjónustu til fyrirtækja og einstaklinga í sjávarútvegi og landbúnaði, sem og íslenska ríkinu. Sem dæmi kemur Matís að þróun á nýjum vörum og ferlum fyrir stór sem smá fyrirtæki og hefur mikilvægu hlutverki að gegna varðandi gæði og öryggi matvæla. Matís kemur ekki að almennu eftirliti hvort sem það er matvælum eða dýrum. Matís hefur því ekki skoðun á því hvort heppilegt eða æskilegt sé að flytja hreindýr á Vestfirði.

Verði hreindýr hins vegar flutt á Vestfirði og þau veidd þar, getur Matís aðstoðað veiðimenn og aðra í nærsamfélaginu við að búa til verðmætar afurðir úr dýrunum. Til dæmis getur Matís aðstoða við að koma á fót heppilegum matvælavinnslum fyrir  úrvinnslu á hreindýrakjöti. Margar þekktar afurðir eru úr slíku hráefni, ferskt hreindýrakjöt er hátíðarmatur sem allir þekkja, hráverkaðar pylsur úr hreindýrakjöti eru framleiddar í Noregi og alþekktar eru kæfur og paté úr kjöti eða lifur dýranna.

Nánari upplýsingar veitir Steinar B. Aðalbjörnsson, markaðsstjóri Matís.

Grunnskólabörn leysa loftlagsvanda í LEGO-hönnunarkeppni. Hátt í 100 krakkar á aldrinum 10-15 ára hafa skráð sig til leiks í LEGO-hönnunarkeppni grunnskólabarna, First Lego League, sem haldin verður á morgun, laugardaginn 12. nóvember, á Háskólatorgi.

Markmiðið með keppninni er að vekja áhuga grunnskólanema á vísindum og tækni ásamt því að byggja upp sjálfstraust þeirra, leiðtogahæfni og lífsleikni. Á hverju ári er keppninni valið  ákveðið  þema sem  er ofarlega á baugi í heiminum. Í ár verður þemað fæðuöryggi. Ólafur Ögmundarson er fulltrúi Matís í dómnefnd og fer vel á því þar sem hann þekkir virðis- og flutningskeðju matvæla mjög vel.

Segja má að keppnin felist í fimm mismunandi verkefnum. Í fyrsta verkefni smíða keppendur vélmenni úr tölvustýrðu LEGO-i sem er forritað til að leysa tiltekna þraut. Í öðru lagi eiga keppendur að gera vísindalega rannsókn á ákveðnu efni. Í þetta sinn snýst verkefnið um fæðuöryggi (e. food factor) og eiga þátttakendur að flytja tiltekna vöru frá einum stað til annars á sem hagkvæmastan hátt. Í þriðja lagi halda keppendur ítarlega dagbók um undirbúning fyrir keppnina og í fjórða lagi eiga þeir að flytja frumsamið skemmtiatriði. Í fimmta lagi þurfa liðin að gera grein fyrir því hvernig þau forrituðu vélmennið sitt., en þar reynir á þekkingu þátttakenda á eigin búnaði.

Níu lið frá jafnmörgum skólum víðs vegar af landinu hafa skráð sig til leiks og eru á bilinu 6-10 manns í hverju liði ásamt einum fullorðnum liðsstjóra. Öll lið fengu senda þrautabraut og keppnisboli átta vikum fyrir keppni til þess að undirbúa sig.

Dagskrá keppninnar hefst kl. 9 á laugardagsmorgun og reiknað er með að sigurvegarar verði krýndir um kl. 15. Það lið sem ber sigur úr býtum á kost á að keppa á Evrópumóti First Lego League. Auk verðlauna fyrir sigur í keppninni eru m.a. veitt verðlaun fyrir besta lausn í hönnun á vélmenni og forritun, besta rannsóknarverkefnið, bestu dagbókina, besta skemmtiatriðið og bestu liðsheildina. Allir þátttakendur fá FLL medalíu í viðurkenningarskyni.

Keppnin hefur farið fram hér á landi undanfarin 6 ár og hefur jafnan vakið mikla athygli. Hlutfall verk- og tæknimenntaðs fólks er stundum notað sem mælikvarði  þegar kannað er hve vel þjóðir eru búnar undir að takast á við framtíðina. Ef fjölga á fólki með slíka menntun í  íslensku þjóðfélagi er mikilvægt að efla áhuga á tækni og vísindum meðal æsku  landsins. LEGO-hönnunarkeppnin er nýstárleg leið til þess.

Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóla Íslands heldur utan um keppnina en bakhjarlar hennar eru Nýherji, Verkfræðingafélag Íslands, Samtök iðnaðarins og Matís.

Öllum er velkomið að fylgjast með keppninni á Háskólatorgi.

Nánari upplýsingar um keppnina veitir Ingi Rafn Ólafsson, Markaðs- og kynningarstjóri Verkfræði- og náttúruvísindasviðs, ingirafn@hi.is og GSM: 772-1400.

_{Frétt tekin af vef Verkfræði- og náttúruvísindasviðs HÍ.}

Nú fyrir stuttu undirrituðu stjórnvöld í Tansaníu og Matís samstarfssamning um verkefni upp á um 40 milljónir króna tengt rannsóknum á fiski, fiskvinnslu og úttekt á félagslegri stöðu fiskveiðisamfélaga við Tanganyika vatn í Tansaníu.

Um er að ræða samstarfsverkefni milli Matís, VJI ráðgjöf, Ráðgarðs skiparáðgjöf og GOCH verkfræðifyrirtækis í Tansaníu.  Áætlað er að verkinu ljúki að mestu um mitt næsta ár.

Nánari upplýsingar veitir Oddur Már Gunnarsson hjá Matís.

Matís er reglulegur þátttakandi í þróunarsamvinnuverkefnum úti um heim. Í þessu samstarfi er t.d. stuðlað að uppbyggingu þekkingar í matvælaiðnaði í þróunarlöndum með samstarfi Matís við Þróunarsamvinnustofnun Íslands, Háskóla Sameinuðu þjóðanna og annarra er vinna að þróunarsamvinnu. Til dæmis hefur Matís verið í Kenía og haldið þar námskeið fyrir fiskeftirlitsfólk á vegum Sjávarútvegsskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna og í Mósambík þar sem starfsmenn Matís hafa framkvæmt úttektir á rannsóknastofu í Maputo og aðstoðað og leiðbeint gæðahóp rannsóknastofunnar við undirbúning faggildingar, en Þróunarsamvinnustofnun Íslands hefur stutt stjórnvöld í Mósambík við uppbyggingu opinbers gæðaeftirlits í sjávarútvegi. Vinna við gæðamál rannsóknastofanna í Maputo, Beira og Quelimane hluti af því samstarfi.

Þekking og reynsla af gæðakerfi Matís er nýtt til að leggja lokahönd á verklagsreglur og skjöl sem tilheyra gæðakerfum og svo er ákveðið hvaða skref eru nauðsynleg til að ná endanlegum markmiðum, sem er að sækja um faggildingu.

Í árslok 2011 rennur út undanþáguatkvæði sem Íslendingar hafa frá reglugerð í matvælalöggjöf á Evrópska efnahagssvæðinu (EES). Í umræðu undanfarna mánuði hafa ákveðin hugtök um matvæli verið til umfjöllunar og er mikilvægt að þessi hugtök séu notuð rétt til að fyrirbyggja misskilning

Þessi hugtök eru annars vegar matvælaöryggi og hins vegar fæðuöryggi.

• Matvælaöryggi (Food safety) fjallar um hversu örugg matvæli eru til neyslu og hvort þau valdi heilsutjóni hjá neytendum
• Fæðuöryggi (Food security) fjallar um aðgengi að fæðu og framboð af heilnæmum og öruggum matvælum

Nánari upplýsingar um ofangreind hugtök og um hlutverk Matís í innleiðingu nýrrar matvælalöggjafar EES á Íslandi veitir Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís, sveinnm@matis.is.

Í Bændablaðinu 27. október sl. (bls. 14) er fréttaskýring um innleiðingu matvælalöggjafar EES á Íslandi.