Flokkur: Fréttir

Yfirskrift Nordic Sensory Workshop 2018 sem haldin verður í Reykjavík dagana 3. og 4. maí er að þessu sinni „Making Sense“, en þar verður fjallað um skynfærin okkar og samspil þeirra í tengslum við vöruþróun og matvælaframleiðslu.

Áherslan verður á vísindalegar niðurstöður og notagildi þeirra. Skoðuð verða dæmi um hvar, hvenær, hvernig og af hverju við ættum að nota skynmat við vöruþróun, framleiðslu og markaðssetningu. Fagfólk og vísindafólk sem vinna við skynmat, gæðamál og neytendamál á sviði matvæla fá þarna tækifæri til að hittast og bera saman bækur sínar.

Nánari upplýsingar er að finna á vefsíðu viðburðarins sem nálgast má með „Meira“ tenglinum hér að neðan.

Meira um „Making sense“

Mjög athyglisverð ráðstefna stendur nú yfir í Brussel. Enskt heiti hennar er Making Marine and Maritime Research Count og vísar til þess, meðal annars, að við þurfum að yfirfæra niðurstöður rannsókna okkar á hafinu til mismunandi greina og hagaðila til þess að rannsóknirnar hafi raunveruleg áhrif. Forstjóri Matís, Sveinn Margeirsson, var boðið að sitja í pallborðsumræðuhóp ráðstefnunnar og er Matís þannig sýndur mikill heiður.

Upplýsingar um þessa athyglisverðu ráðstefnu má finna á heimasíðu COLUMBUS verkefnisins.

Hằng Nguyễn Thị mun halda fyrirlestur á Matís, stofu 312, Vínlandsleið 12, föstudaginn 26. janúar kl.11. Verkefnið hennar heitir:  Áhrif pökkunaraðferða og geymsluhita á gæði cobia (Rachycentron canadum) flaka í frystigeymslum.

Enska heitið er: “Effects of packaging methods and storage temperature on the quality of Cobia (Rachycentron canadum) fillets during frozen storage”

Markmiðið með þessu verkefni var að rannsaka gæði og stöðugleika cobia (Rachycentron canadum) flaka sem var pakkað á mismunandi hátt og síðan geymd við mismunandi aðstæður. Annars vegar voru flökin geymd í opnum plastpokum hinsvegar í lofttæmdum plastpokum. Flökin voru síðan geymd í frystigeymslu í allt að 5 mánuði annars vegar við -18 °C og hins vegar við -25 °C. Á mánaðarfresti út geymslutímann voru gerðar mælingar á suðunýtingu, vatnsinnihaldi, styrk köfnunarefnis í heildarmagni rokgjarnra niturbasa (TVB-N), magni fosfólípíða (PL), myndun frírra fitusýra (FFA) og oxun (PV og TBARS ) til að meta áhrif umbúða og geymsluhita á gæði cobia flakanna.

Magn fosfólípíða minnkaði verulega og styrkur FFA jókst yfir geymslutímann og sýnir það að ensímvirkni var talsverð hjá öllum tilraunahópunum. Talsverðar breytingar voru á PV- og TBARS-gildum á meðan á geymslu stóð. Val á geymsluhitastigi og lengd geymslutímans höfðu mikil áhrif á niðurbrot lípíða. Lípíðin voru stöðugri við lægra geymsluhitastigið (-25°). Enn fremur sýndu niðurstöður að pökkun cobia flaka í lofttæmdar umbúðir dró verulega úr oxun eða þránun flaka samanborið við loftpökkuðu flökin. Athyglisvert var að cobia flök í lofttæmdum umbúðum geymd við -18 °C höfðu nokkuð betri gæði miðað við flök í hefðbundnum umbúðum sem voru geymd við lægri hita -25 °C.

Verkefni til meistaragráðu í matvælafræði unnið á Matís.

Leiðbeinendur: Sigurjón Arason (HÍ/Matís), María Guðjónsdóttir (HÍ), Magnea Karlsdóttir (Matís), Tumi Tómasson (UNU-FTP). Nha Trang University (NTU) í Víetnam.

Prófdómari: Kristín Anna Þórarinsdóttir (Marel).

Meginniðurstaða tilraunar, sem gerð var í sumar í samstarfi Matís, Háskóla Íslands, Eurofins og Tempru er að ekki er nauðsynlegt að pakka ferskum fiskflökum í plastpoka fyrir pökkun í frauðplastkassa, sem geyma og flytja á við kældar og ofurkældar aðstæður. Um þetta má fræðast nánar í skýrslu Matís nr. 07-17, sem vistuð er á vefsíðu Matís.

Markmið tilraunarinnar var að rannsaka mögulegt flæði stýrens úr frauðplastkössum í fersk þorsk- og karfaflök, sem geymd eru við dæmigert hitastig í sjóflutningi á ferskum flökum frá Íslandi til Evrópu eða Ameríku. Amerískir kaupendur óska eftir því að fiskflökum sé pakkað í plastpoka fyrir pökkun í frauðplastkassa vegna mögulegrar stýrenmengunar úr frauði í fisk. Því var í þessu verkefni mælt stýren í fiski, sem geymdur hafði verið án plastpoka í frauðkössum, og magn stýrens borið saman við viðmið bandaríska matvæla- og lyfjaeftirlitsins (FDA). Í heildina voru 12 frauðkassar, sem innihéldu þorsk- eða karfaflök, geymdir í 4, 7 eða 13 daga við annaðhvort -1 °C eða 2 °C, sem samsvarar annars vegar ákjósanlegasta og hins vegar hæsta líklega hitastigi í sjóflutningi með fersk flök. Eitt 10-50 g sýni var tekið úr neðsta hluta neðsta fiskflaks í hverjum kassa og hafði þar með verið í beinni snertingu við frauðplast og því komið fyrir í glerflösku. Því næst voru sýnin 12 send til greiningar hjá Eurofins, alþjóðlegri rannsóknastofu í Þýskalandi. Niðurstöðurnar sýna að magn stýrens, sem og annarra óæskilegra efna líkt og bensens og tólúens, var undir 0,01 mg/kg fisks í öllum tólf fisksýnunum. Viðmið (hámark) FDA er 90 mg af stýreni í hverju kg af fiski á einstakling á dag, sem jafngildir skv. niðurstöðum þessarar tilraunar er að neytandi þarf að neyta daglega 9000 kg af fiski til að nálgast viðmið FDA sem er mjög óraunhæft magn.

Meginniðurstaða þessarar tilraunar er því að ekki er nauðsynlegt að pakka ferskum fiskflökum í plastpoka fyrir pökkun í frauðplastkassa, sem geyma og flytja á við kældar og ofurkældar aðstæður. Frekari upplýsingar veita dr. Björn Margeirsson rannsóknastjóri Sæplasts og Tempru og lektor við Háskóla Íslands (bjornm@hi.is)  og Sigurjón Arason yfirverkfræðingur Matís og prófessor við Háskóla Íslands (sigurjar@hi.is).

Út er komin skýrsla Matís þar sem teknar eru saman niðurstöður vöktunar á óæskilegum efnum í ætum hluta sjávarfangs 2017. Vöktunin hófst árið 2003 fyrir tilstuðlan þáverandi Sjávarútvegsráðuneytis, núverandi Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins, og sá Matís um að safna gögnum og útgáfu á skýrslum vegna þessarar kerfisbundnu vöktunar á tímabilinu 2003-2012.

Fyrstu mælingarnar frá 2013 – en ná bara utan um ætan hluta, ekki fóðurhlutann

Undanfarin ár hefur skort fjármagn til að halda áfram vinnu við þetta vöktunarverkefni og því var gert hlé á þessari mikilvægu gagnasöfnun sem og útgáfu niðurstaðna á tímabilinu 2013-2016. Verkefnið hófst aftur í mars 2017 en vegna fjárskorts nær það nú eingöngu yfir vöktun á óæskilegum efnum í ætum hluta sjávarfangs úr auðlindinni sem ætlað er til manneldis, en ekki fiskimjöl og lýsi fyrir fóður. Af sömu ástæðu voru ekki gerðar efnagreiningar á PAH, PBDE og PFC efnum í þetta sinn.

Markmiðið með verkefninu er að sýna fram á stöðu íslenskra sjávarafurða m.t.t. öryggi og heilnæmis og nýta gögnin við gerð áhættumats á matvælum til að tryggja hagsmuni neytenda og lýðheilsu. Verkefnið byggir upp þekkingargrunn um magn óæskilegra efna í efnahagslega mikilvægum tegundum og sjávarafurðum, það er skilgreint sem langtímaverkefni þar sem eftirlit og endurskoðun er stöðugt nauðsynlegt.

Almennt voru niðurstöðurnar sem fengust 2017 í samræmi við fyrri niðurstöður frá árunum 2003 til 2012. Niðurstöðurnar sýndu að íslenskar sjávarafurðir innihalda óverulegt magn þrávirkra lífrænna efna s.s. díoxín, PCB og varnarefni.

Íslenskt sjávarfang er langt undir hámarksgildum ESB

Hámarksgildi ESB fyrir díoxín og díoxínlík PCB (DL-PCB) í matvælum og fóðri voru lækkuð 1. janúar 2012 (ESB reglugerð nr. 1259/2011) ásamt því að hámarksgildi voru í fyrsta sinn sett fyrir „ekki díoxínlík“ PCB (NDL-PCB). Nýju hámarksgildin eru notuð í þessari skýrslu til að meta hvernig íslenskar sjávarafurðir standast kröfur ESB. Niðurstöður ársins 2017 sýna að þrátt fyrir breytingu á hámarksgildum fyrir díoxín, DL-PCB og NDL-PCB eru öll sýni af sjávarafurðum til manneldis undir hámarksgildum ESB fyrir þrávirk lífræn efni og þungmálma. Þá reyndist styrkur svokallaðra ICES6-PCB efna vera lágur í ætum hluta fisks, miðað við ný hámarksgildi ESB. Sömuleiðis sýndu niðurstöðurnar að styrkur þungmálma, t.d. kadmíum (Cd), blý (Pb) og kvikasilfur (Hg) í íslenskum sjávarafurðum var alltaf undir hámarksgildum ESB.

Um mikilvægi vöktunar

Vönduð og vel skilgreind vísindaleg gögn um óæskileg efni í íslensku sjavarfangi eru lykilatriði til að sýna fram á stöðu íslenskra sjávarafurða m.t .t. öryggis og heilnæmis. Útflutningur íslenskra matvæla er háður því að unnt sé að sýna fram á að öryggi þeirra, með hliðsjón að lögum, reglugerðum og kröfum markaða. Vísindaleg gögn frá óháðum rannsóknaraðila eru sömuleiðis mikilvæg í markaðskynningum á sjávarafurðum fyrir væntanlega kaupendur og styrkir allt markaðsstarf fyrir íslenskar sjávarafurðir. Gögnin nýtast ennfremur við áhættumat á matvælum og til að hafa áhrif á setningu hámarksgilda fyrir aðskotaefni í matvælum.

Viðbótarefni: Guðmundur Fertram Sigurjónsson um hvernig markaðsleyfi Kerecis í Bandaríkjunum er háð reglulegum Mælingum Hafró og Matís umhverfis landið. Morgunblaðið 18. janúar, bls. 98 (áskrift að Morgunblaðinu þarf til að lesa þessa grein).

Í upphafi sérhvers árs frá því árið 2011 hefur Matís glatt viðskiptavini sína, samstarfsaðila sem og aðra hagaðila með því að senda út, kl 09:30, 2. janúar, ársskýrslu um starfsemi félagsins á hinu ný liðna ári á rafrænu formi.

Í ár sendi Matís út nokkrar frásagnir af starfsemi félagsins á árinu 2017 og þar á meðal samantekt um það hvernig Markmið Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun, þ.e. Heimsmarkmiðin, tengjast starfsemi Matís. 

Heimsmarkmiðin 17 (e. Sustainable Development Goals; SDG 17) eru metnaðarfull, en metnaður er einmitt eitt fjögurra gilda Matís. Sérhverju Heimsmarkmiði fylgir jafnframt nokkur undirmarkmið sem skýra betur út að hvaða áfanga er stefnt fram til ársins 2030. Í heild eru áfangarnir 169. Heimsmarkmiðin greina ekki á milli þróunarlanda og þróaðri landa ólíkt þúsaldarmarkmiðunum frá 2000 til 2015, enda eru örlög allrar heimsbyggðarinnar undir. 

Matís er ekki bara Ma… eitthvað. Matvælarannsóknir eru lykilatriði fyrir þróun og verðmætasköpun matvælaiðnaðar; starfsemi Matís er því margslungin og víðtæk. Skemmst er frá því að segja að heimsmarkmiðin eru allt umlykjandi stefnu Matís og starfsemi þess.

Nýr umsóknarfrestur í Mjólk í mörgum myndum er u.þ.b. að renna sitt skeið. Ef þú vilt fá aðstoð við að koma hugmynd þinni ennþá lengra endilega hafðu samband.

Komdu við á heimasíðunni fyrir nánari upplýsingar: www.mimm.is/

Könnun sem snéri að þjónustu mælingarþjónustu Matís var send út fyrir stuttu. Þátttakan var með ágætum og niðurstöður ánægjulegar.

Yfirgnæfandi hluti þeirra aðila sem áttu í viðskiptum við mæliþjónustu Matís voru Ánægðir með þjónustuna hjá Matís og flestir Mjög ánægðir. Við þessar niðurstöður er auðvelt að una en eftir sem áður þá getum við gert betur og við munum nota niðurstöður könnunarinnar til að bæta þjónustuna enn frekar.

Tvær nýjar greinar voru að koma út í alþjóðlega vísindaritinu Icelandic Agricultural Sciences. Þá hafa alls 8 greinar komið út í hefti 30/2017.

Fyrri greinin, Áhrif sauðfjárbeitar á íslensk vistkerfi , er eftir Bryndísi Marteinsdóttur og tvo aðra höfunda. Höfundar gefa yfirlit yfir rannsóknir og skrif um áhrif sauðfjárbeitar á úthaga hérlendis og fóru í gegnum 347 greinar fyrir þá vinnu. Einungs 44 þeirra voru með haldbær töluleg gögn til að gera safngreiningu (e: meta analysis) á áhrifum beitar á ýmsa vistfræðilega þætti úthaga, en þessar greinar byggðu á 16 ólíkum rannsóknum. Hin gögnin greindu frá of einföldum athugunum, voru endursagnir úr nothæfum gögnum eða voru meira og minna skoðanir viðkomandi höfunda. Niðurstaðan var sú að fyrir flestar vistfræðibreytur voru birtar rannsóknir of fáar til að draga mætti almennar ályktanir útfrá þeim með safngreiningu. Marktæk áhrif sem fundust voru að á beittu landi bar meira á rofi í gróðurþekjunni og að beit hafði marktæk áhrif á gróðursamfélögin.

Það vekur vissulega athygli hversu mörg göt eru í fræðilegri þekkingu á áhrifum úthagabeitar á Íslandi með tilliti til þess hversu löng hefð er á sauðfjárbeit. Hér er greinilega þörf á miklu átaki til að umræða um beit geti farið fram á traustari fræðilegum grunni þar sem byggt er á staðreyndum og mögulegt er að taka upplýstar ákvarðanir.

Í þessari stuttgrein, Áhrif jarðvegsgerðar á bygguppskeru í íslenskum yrkjatilraunum, nota Hrannar Smári Hilmarsson og meðhöfundar niðurstöður úr fjölda byggtilrauna á Tilraunastöðinni á Korpu við Úlfarsá og sýna að talsverður munur er á uppskeru byggyrkja eftir jarðvegsgerð. Hjá sumum arfgerðum virtist ekki skipta máli hvort um mýra- eða móajarðveg var að ræða en hjá öðrum hafði jarðvegsgerð allnokkur áhrif. Svo virðist sem seinþroska afbrigði gefi mjög litla uppskeru í mýrarjarðvegi á meðan snemmþroska 6-raða bygg hefur tilhneigingu til að fella korn í roki sé það ræktað á móajarðvegi, en nái minni þroska en gefi einnig meiri uppskeru á mýrajarðvegi. Í það heila er kornþungi meiri í þurrlendis- en á mýrajarðvegi.

Þessi grein er þannig samantekt sem mun nýtast ræktendum við val á sáðvöru og sýnir að gerð ræktunarlandsins skiptir miklu máli.

Í lok nóvember 2017 var haldinn tveggja daga vinnufundur í bænum Gander á Nýfundnalandi þar sem til umfjöllunar var hvernig Nýfundlendingar geti undirbúið sig fyrir auknar þorskveiðar, en væntingar standa til að þorskstofninn muni ná sér á strik aftur á allra næstu árum. 

Eins og flestir vita varð algjört hrun í Kanadíska þorskstofninum fyrir aldafjórðungi síðan, sem endaði með því að allar þorskveiðar voru bannaðar árið 1992. Fóru þá veiðar úr um 300 þúsund tonnum á ári niður í ekkert, því sem næst yfir nótt. Veiðar úr stofninum höfðu verið enn meiri áratug fyrr, þegar árlegar veiðar fóru upp í 800 þúsund tonn, þegar mest var. Í kjölfarið fylgdu uppsagnir og atvinnuleysistölur sem ekki hafa sést fyrr né síðar á Nýfundnalandi.

Nú er stofninn farinn að sýna merki um að hann sé eitthvað að koma til og eru leyfðar veiðar upp á um 10 þúsund tonn í ár. Það hafa hins vegar orðið litlar breytingar á flotanum og vinnslunni frá því veiðibannið tók gildi og því er greinin alls ekki reiðubúinn fyrir auknar veiðar. Á vinnufundinum, sem sóttur var af um 200 manns, var fjallað um hvernig best verði staðið að uppbyggingu greinarinnar – eins og fram kemur í titli vinnufundarins sem var „þorskur – uppbygging greinarinnar til framtíðar“ (e. Cod – Building the Fishery of the Future). Meðal annars voru fengnir til sérfræðingar frá Noregi og Íslandi til að kynna stöðu mála í þeirra veiðum, vinnslu og markaðssetningu. Auk þess voru kallaðir til ýmsir sérfræðingar í markaðssetningu og greiningu á mörkuðum, til að gefa góð ráð. Frá Íslandi voru kallaðir til þeir Ögmundur Knútsson frá Háskólanum á Akureyri, Axel Helgason frá Landssambandi smábátaeigenda og Jónas R. Viðarsson frá Matís. Samhljómur var í þeirra nálgun að Nýfundlendingar þurfi að fjárfesta gífurlega í veiðum og vinnslu til að tryggja rétt gæði og að þeir þurfi ekki að finna upp hjólið þegar komi að því. Íslensk fyrirtæki búi yfir þekkingu og lausnum sem þeir geti nýtt sér. Einnig hvöttu þeir Nýfundlendinga til að líta ekki á aðrar þorskveiðiþjóðir sem samkeppnisaðila, það sé hagur okkar allra að Nýfundlendingar nái að framleiða þorskafurðir í hæstu gæðum og að það muni í raun styrkja og stækka markaðinn fyrir afurðir allra framleiðenda. Muni Nýfundlendingar hins vegar ekki standa undir sinni ábyrgð að framleiða þorskafurðir af réttum gæðum muni það mögulega hafa slæm áhrif á markaðinn fyrir aðrar þorskveiðiþjóðir.