Flokkur: Fréttir

Samstarf um rannsóknir og þróun í sjávarútvegi er liður í þróunarsamvinnu Íslendinga. Með þeim hætti er lagt upp með að nýta sérþekkingu Íslendinga á sviði hvar Íslendingar standa framarlega svo stuðla megi m.a. að bættu fæðuöryggi á grunni sjálfbærrar auðlinda nýtingar. Slíkt samstarf leiddi nýverið í ljós niðurstöður sem styrkja rökin fyrir mikilvægi vandaðra og agaðra vinnubragða við framleiðslu á fiskflökum.

Í nýliðnum maí mánuði kom út grein í Journal of Food Engineering um áhrif umhverfishita og bið hráefnis við flakavinnslu. Greinin byggir á rannsókn sem unnin var í samstarfi í tengslum við áherslur Íslendinga í þróunarsamvinnu, hvar lagt er upp með að nýta sérþekkingu Íslendinga á sviði fiskvinnslu. Að rannsókninni unnu einkafyrirtæki og opinberir aðilar í sameiningu, slíkt samstarf er liður í því að Íslendingar leggi sitt af mörkum til að mæta heimsmarkmiðunum.

Kínverskur nemandi við Sjávarútvegsskóla háskóla sameinuðu þjóðanna (UNU-FTP), Mu Gang, vann að rannsókninni undir handleiðslu íslenskra leiðbeinenda meðan á námsdvöl hans stóð hér á landi. Leiðbeinendur Mu Gang voru dr. Kristín Anna Þórarinsdóttir hjá Marel, Ásbjörn Jónsson og Arnljótur Bjarki Bergsson hjá Matís og var rannsóknin unnin hjá Matís.

Í greininni má sjá niðurstöður sem styrkja rökin fyrir mikilvægi vandaðra og agaðra vinnubragða við framleiðslu á fiskflökum. Markviss kæling gegnir lykilhlutverki við varðveislu gæða. Eins mikilvægt og það er að lágmarka hnjask sem fiskurinn verður fyrir frá veiðum að neyslu er jafnframt mikilvægt að draga úr töfum sem kunna að verða í vinnsluferlinu. Eins og komið hefur fram á öðrum vettvangi skiptir blóðgun, blæðing (blóðtæming), þvottur og kæling miklu máli um borð í fiskiskipum, sama máli gildir um skilvirkni og viðhald lágs hitastigs við flakavinnslu. 

Þó allt kapp sé lagt á að vanda vel til verka við vinnslu fisks í flök, kann það að koma fyrir að fiskur rati ekki eins hratt í gegnum vinnsluna og ráð er fyrir gert eða að fiskur fari um rými sem er hlýrra en best væri á kosið. Niðurstöður rannsókninnar sýna vel afleiðingar þess ef vikið er frá upplögðu verklagi þ.e. að viðhalda lágu hitastigi í gegnum vinnsluferlið, jafnvel þó frávikið sé skammvinnt. Hár umhverfishiti og tafir við vinnslu leiða til rýrnunar á þyngd og verðmætum afurða. Því er mikilvægt að forðast flöskuhálsa sem leiða til uppsöfnunar fisks í vinnslurásum, sér í lagi við lítt kældar aðstæður. Auk þess er bent á að mikilvægi sé að hitastig afurða við pökkun sé sem næst geymsluhitastigi. 

Þekkingin sem skapaðist með rannsókninni er dæmi um ávexti langs og farsæls samstarfs Matís og Sjávarútvegsskóla háskóla Sameinuðu þjóðanna við íslensk sjávarútvegsfyrirtæki sem og fyrirtæki sem þjónusta íslenskan sjávarútveg, s.s. Marel. Mikil þekking skapast í háskólasamfélaginu og hafa vísindamenn unnið í víðtæku samstarfi að þróun og innleiðingu hennar hjá öflugum ábyrgum sjávarútvegsfyrirtækjum. Samstarf um hagnýtingu þekkingar hefur gert íslenskum fiskiðnaði kleift að taka stórstígum framförum svo eftir hefur verið tekið víða um veröld. Það hefur gert íslenskan sjávarútveg að þeim þekkingariðnaði sem hann er í dag og býr í haginn fyrir þróun hans til framtíðar.

Marel er í hópi stærstu útflutningsfyrirtækja Íslands og í fararbroddi á heimsvísu í þróun og framleiðslu á háþróuðum búnaði og kerfum til fiskvinnslu.

Matís veitir ráðgjöf og þjónustu um allan heim til viðskiptavina s.s. fyrirtækja í sjávarútvegi og landbúnaði.  Matís aðstoðar viðskiptavini við þróun og innleiðingu þekkingar þ.m.t. nýjrra ferla fyrir fyrirtæki með hagnýtingu vísinda.

Íslensk sjávarútvegsfyrirtæki vinna að verðmætasköpun með sjálfbærni að leiðarljósi, líffræðilegri, efnahagslegri og samfélagslegri. 

Sjávarútvegsskóli háskóla sameinuðu þjóðanna er einn af fjórum skólum háskóla Sameinuðu þjóðanna sem hýstur er á Íslandi og hefur að markmiði að efla sérfræðiþekkingu í sjávarútvegi; fiskveiðum og fiskvinnslu í þróunarríkjum.

Málfríður Bjarnadóttir hjá Matís ver meistararitgerð sína föstudaginn 2. júní kl. 13 en í verkefni sínu rannsakaði Málfríður hvort hægt væri að ná í prótein úr sölvum sem gæti til dæmis hentað grænmetisætum. 

Nákvæmari staðsetning: 

• Matís
• Vínlandsleið 12
• 109 Reykjavík
• Fundarherbergi 311 
• Verkefni til meistaragráðu í matvælafræði unnið á Matís

Ágrip

Þörfin fyrir öruggt framboð matvæla fer stöðug vaxandi samhliða fólksfjölgun. Í nútímasamfélagi er jafnframt lögð sífelld meiri áhersla á heilnæmt mataræði, verndun umhverfis, nýtingu náttúrulegra hráefna og sjálfbærni. Þannig nýtur til dæmis nýtur mataræði sem útilokar dýraafurðir stöðugt meiri vinsælla. Vegna þessa er mikilvægt að finna nýjar uppsprettur matvæla einkum próteingjafa sem inniheldur þær lífsnauðsynlegu amínósýrur sem mannslíkaminn þarf. Söl (Palmaria palmata) tilheyra flokki rauðþörunga sem innihalda hátt hlutfall próteina af góðum gæðum. Útdráttur próteina úr sölvum takmarkast hins vegar af sterkum frumuvegg sem samanstendur aðallega af β-(1→4)/β-(1→3)-D-xylönum. Til þess að yfirstíga þessa hindrun er nauðsynlegt að brjóta þennan frumuvegg niður. Mismunandi leiðir til þess hafa verið skoðaðar ásamt mismunandi aðferðum til að meta próteininnihald. Markmið þessa verkefnis var að skoða áhrif mismunandi ensíma á próteinheimtur úr P. palmata. Ensím hvataður útdráttur bæði með próteasa og xylanasa var skoðaður. Vatnsrof með xylanasa skilaði bestum próteinheimtum og sýndi að próteinútdráttur úr P. palmata inniheldur allar þær lífsnauðsynlegu amínósýrur sem mannslíkaminn hefur þörf fyrir og væri þess vegna hagkvæmur sem próteingjafi í fæðu. Nýr köfnunarefnisstuðull var reiknaður fyrir þau sýni sem greind voru með tilliti til amínósýrusamsetningar og var stuðullinn mjög breytilegur milli sýna. Stuðullinn var marktækt lægri en 6.25 sem er sá stuðull sem venjulega er notaður. Þessar niðurstöður benda til þess að sé köfnunarefnisstuðull 6.25 notaður fyrir þang eins og P. palmata getur það valdið ofmati á magni próteina. Þetta gerir það að verkum að erfitt er að bera sama niðurstöður á milli rannsókna.  Vatnsrof með próteasa með eða án xylanasa skilaði hærra hlutfalli peptíða, aminósýra og lítilla próteina í vökva eftir síun og var því dreifing próteina jafnari á milli sýna. Vatnsrof með próteasa er þess vegna ekki góð til þess að einangra prótein með þeirri aðferð sem notuð var í þessari rannsókn. Hins vegar sýndi vökvaútdráttur þeirra sýna góða in vitro andoxunarvirkni og ACE hamLandi virkni. Það bendir til þess að að notkun próteasa á P. palmata er góð leið til þess að framleiða og draga út lífvirk efni. 

• Leiðbeinandi: Rósa Jónsdóttir, Matís
• Umsjónarkennari: Björn Viðar Aðalbjörnsson, Háskóli Íslands, Matís
• Meðleiðbeinandi: Hörður Kristinsson, Matís
• Prófdómari: Hákon Hrafn Sigurðsson, Háskóli Íslands

Aðalfundur Matís vegna starfsársins 2016 fór fram í gær kl. 13 að Vínlandsleið 12. Dagskrá fundarins var venju samkvæmt eins og kveðið er á um í samþykktum fyrir félagið.

Stjórn Matís eftir aðalfund er sem hér segir:

• Sjöfn Sigurgísladóttir – formaður 
• Auðbjörg Ólafsdóttir
• Guðmundur Gunnarsson
• Heiða Kristín Helgadóttir
• Karl Ægir Karlsson
• Sigrún Traustadóttir
• Sindri Sigurgeirsson

Úr skýrslu stjórnar

Matís er vísinda og þekkingarsamfélag sem byggir á sterkum rannsóknarinnviðum og traustu iðnaðarsamstarfi. Hlutverk Matís er að efla samkeppnishæfni íslenskra afurða og atvinnulífs, tryggja matvælaöryggi og sjálfbæra nýtingu umhverfisins með rannsóknum, nýsköpun og þjónustu og að bæta lýðheilsu.  Matís hóf störf 1. janúar 2007. Síðan þá hefur fyrirtækið jafnt og þétt eflst á innlendum vettvangi og sem alþjóðlegt rannsóknafyrirtæki. Matís er í dag stærra, öflugra og framsæknara fyrirtæki en fyrir 10 árum, sem undirstrikar að stofnun þess á sínum tíma var rétt.  Matís er ekki hluti af opinberu eftirliti. Slíkt eftirlit er á forræði Matvælastofnunar sem kaupir m.a. mæliþjónustu af Matís.

Stærstur hluti starfsemi Matís er rannsóknaþátturinn, fjölbreytt verkefni, stór og smá, verkefni unnin með innlendum fyrirtækjum og á alþjóðavettvangi. Rannsókna- og nýsköpunarverkefni skila niðurstöðum sem miklu skiptir að áfram sé unnið með, að þær séu nýttar til breytinga og framþróunar – að þær séu innleiddar hjá fyrirtækjum og fjárfestum.  

Árið 2016 var tíunda starfsár Matís. Við héldum upp á afmælið með því að bjóða starfsmönnum og fjölskyldum þeirra upp á sannkallaða vísindafjölskylduskemmtun í febrúar á þessu ári. Matís býr að gríðarlegum mannauði og það var svo sannarlega gaman að fá fjölskyldur starfsmanna til okkar. Áhuginn leyndi sér ekki meðal gesta sem fjölmenntu að höfuðstöðvum fyrirtækisins að Vínlandsleið 12. 

Lífhagkerfið og framtíðartækifæri innan þess eru áhersluefni í rannsóknum og þjónustu Matís á komandi árum. Líkt og allt annað í okkar heimi taka rannsóknir breytingum og þróast yfir lengra tímabil. Í dag eru rannsóknaverkefni þverfaglegri og heildstæðari en áður var, meira er horft á heildarmynd rannsóknarefna. Í þessu liggur einmitt einn ef helstu styrkleikum Matís, fjölbreytni í þekkingu og jafnframt þekking og geta til mjög afmarkaðra rannsókna.

Fjárfestar, OECD, Alþjóðabankinn og fleiri alþjóðastofnanir horfa í auknum mæli til sjálfbærrar nýtingar auðlinda hafanna til að tryggja efnahagslegan vöxt og velferð fyrir 9 milljarða jarðarbúa á næstu áratugum. Matís hefur á liðnum árum lagt áherslu á þessi tækifæri í okkar alþjóðastarfi, enda felast í þeim framtíðartækifæri í starfi Matís og fyrir verðmætasköpun á Íslandi. Alþjóðavæðing er komin til að vera og hún snertir fjárfestingar, rannsóknir, framleiðslu, markaðsstarf og virðiskeðju lífhagkerfisins alls. Hún hefur drifið tæknilegar umbyltingar sl. ára og mun gera í enn ríkara mæli á komandi árum.

Stefna Matís er að vera framsækið þekkingarfyrirtæki sem eflir samkeppnishæfni Íslands og skilar þannig tekjum til íslenska ríkisins og jafnframt að vera eftirsóttur, krefjandi og spennandi vinnustaður með fyrsta flokks aðstöðu þar sem hæft og ánægt starfsfólk fær tækifæri til að vaxa og njóta sín í starfi.

Markmið Matís er að vera leiðandi í krefjandi heimi nýsköpunar og með þetta krefjandi umhverfi og tækifæri í bakgrunni var unnin umfangsmikil stefnumótunarvinna á árinu 2016.  Í stefnu Matís er lögð áhersla á öfluga miðlun og innleiðingu niðurstaðna, ásamt því að byggja upp sterka innviði sem þjónað geta rannsóknum í fremstu röð á sviði öruggrar virðiskeðju matvæla, þróunar vara og innihaldsefna og könnunar og hagnýtingar erfðaauðlinda.

Gildi Matís eru heilindi, metnaður, sköpunarkraftur og frumkvæði. Með þessi gildi að leiðarljósi hefur starfsfólk Matís á síðastliðnum 10 árum byggt upp myndarlegan höfuðstól á formi innviða, ferla og færni. Á næstu 10 árum viljum við enn frekar hafa áhrif á þessum sviðum fyrir Ísland, íslenska ríkið og aðra viðskiptavini okkar innanlands sem utan – fjárfesta, fyrirtæki, stofnanir, samtök og einstaklinga.

Árangur Matís í gegnum tíðina er svo sannarlega eftirtektarverður og mig langar til að nefna nokkur dæmi frá árinu 2016:

Matís náði þeim frábæra árangri á árinu 2016 að vera í  hópi 50 fyrirtækja og stofnana í Evrópu sem urðu hlutskörpust í samkeppni um 400 milljón evra fjárfestingu Horizon 2020 áætlunarinnar í EIT FOOD. Í þessum hópi eru t.d. fyrirtæki á borð við Pepsico og háskólar á borð við Cambridge háskóla. Heildarfjárfesting í EIT FOOD er áætluð yfir 200 milljarðar íslenskra króna á 7 árum.

Á árinu varð Matís, ásamt samstarfsaðilum, hlutskarpast í samkeppni um verkefni sem ætlað er að bæta fiskveiðistjórnun og nýtingu fiskistofna sem Evrópuþjóðir hafa aðgang að utan lögsögu Evrópu. Verkefnið hefur fengið heitið FARFISH, en tekjur Matís vegna þess eru um 1,2 milljónir evra á árabilinu 2017-2020. Heildartekjur Matís vegna alþjóðlegra rannsóknaverkefna voru á árinu 2016 um 480 milljónir evra og voru ríflega 2500 milljónir  evra frá 2007-2016.

Fleiri dæmi um árangur 2016:

• Samstarf Matís, Skaginn/3X, FISK Seafood og fleiri um þróun ofurkælingar fékk Svifölduna á Sjávarútvegsráðstefnunni í haust, en Svifaldan er verðlaun sem veitt eru fyrir mestu framúrstefnuhugmynd í sjávarútvegi á hverju ári.
• Á árinu fór áhorf á myndbönd Matís á Youtube yfir 120 þúsund, fyrirtækið hefur fleiri en 5000 fylgjendur á Facebook sem tengjast oftar en 10 þúsund sinnum á mánuði og taka þátt í umræðum síðunnar oftar en 6 þúsund sinnum á mánuði. Við erum í dag með fleiri en 6 þúsund fylgjendur á Twitter. Þetta sýnir svo ekki verður um villst að Matís er að ná að miðla vísindaupplýsingum til almennings.
• Matís hefur tekið þátt í og leitt menntun á sviði verkfræði, hönnunar og fleiri fræðigreina, en sérstaklega á sviði matvælafræði. Við höfum tengt saman háskólanám og atvinnulífið með góðum árangri, sem hefur leitt til þess að fjölmargir einstaklingar í atvinnulífinu í dag hafa fengið menntun og reynslu tengda Matís og búa að því í núverandi starfi sínu. Fyrir vikið hlotnaðist samstarfi Matís og Háskóla Íslands um nám í matvælafræði verðlaunin Fjöreggið frá Matvæla- og næringarfræðafélags Íslands á árinu 2016.

Matvælaöryggi spilar lykilhlutverk í verðmætasköpun matvælaiðnaðar í dag. Líklega mun áhersla á matvælaöryggi og heilindi í matvælaframleiðslu enn aukast á næstu árum, þegar teknar verða upp tilvísunarrannsóknastofur á sviði matvælaheilinda (food integrity). Íslenska ríkinu er skylt að útnefna tilvísunarrannsóknastofur til að framfylgja ákvæðum evrópsku matvælalöggjafarinnar, en tilvísunarrannsóknastofur eru mikilsverður liður í því að gera flutning matvæla milli Evrópulanda auðveldari og opnar evrópska markaðinn fyrir íslenska framleiðendur en eykur um leið allt öryggi í slíkum flutningum þar sem allir vinna samkvæmt sömu kröfum og reglum. Á sviði efna og örverumælinga er skilgreint 21 svið og í árslok 2016 hafði Matís fengið útnefningu sem tilvísunarrannsóknastofa fyrir 14 þessara sviða. Þetta er dæmi um hið vaxandi hlutverk sem Matís hefur í matvælaöryggi hér á landi.

Tekjur Matís á árinu 2016 voru samtals 1615 milljónir. Rekstarhagnaður fyrir fjármagnsliði var um 28,5 milljónir, en að teknu tilliti til fjármagnsliða og skatta var hagnaður félagsins rúmar 9 milljónir. Munar þar mestu um sterka stöðu krónunnar, en ríflega þriðjungur af heildartekjum Matís var í erlendri mynt á árinu 2016.

Heildarfjöldi starfsmanna í árslok var 114. Alls eru 12 starfsmenn iðnmenntaðir og 93 háskólamenntaðir, þ.a. 28 með doktorsgráðu og 10 í doktorsnámi. Niðurstöður starfsánægjukönnunar árið 2016 voru jákvæðar og sýna fram á bætt vinnuumhverfi hjá Matís, en það var ein af lykiláherslum stefnumótunar félagsins.  Slíkt er sannarlega hvatning til að gera enn betur.

27. apríl sl. úthlutaði Watanabe sjóðurinn styrkjum til þrettán aðila og að því tilefni var haldin athöfn í Hátíðasal Háskóla Íslands. 

Níu nemendur og fjórir fræðimenn á afar fjölbreyttum fræðasviðum við bæði íslenska og japanska háskóla hljóta styrki að upphæð samtals um ellefu milljónir króna úr Watanabe-styrktarsjóðnum við Háskóla Íslands. Styrkirnir voru afhentir við athöfn í Hátíðasal Háskóla Íslands fimmtudaginn 27. apríl. Viðstödd úthlutunina voru Toshizo Watanabe, stofnandi sjóðsins, og eiginkona hans, Hidemi Watanabe.

Matís tengist úthlutun eins styrkjar en Kazufumi Osako, dósent við Tokyo University of Marine Science and Technology, fær styrk til viku dvalar á Íslandi, til að efla þríhliða samstarf við bæði Matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands og Matís. Guðjón Þorkelsson er tengiliður Háskóla Íslands vegna þessa og tók við styrknum fyrir hönd styrkþega. Kazufumi Osako mun funda með Matís og Matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands, í september í haust í tengslum við World Seafood Congress.

Meira

Faglegur leiðtogi í erfðafræði: Matís leitar að metnaðarfullum vísindamanni/konu til að leiða öflugt teymi og faglega uppbyggingu sviðsins.

Sjá nánar á vef Matís

Mennta- og menningarmálaráðuneytið hefur gefið út skýrslurnar Vöktun á Íslandi; kortlagning og framtíðarsýn og Uppbygging rannsóknarinnviða á Íslandi til framtíðar.

Skýrslurnar voru unnar fyrir Vísinda- og tækniráð af verkefnahópi um rannsóknarinnviði og vöktun sem stýrt var af mennta- og menningarmálaráðuneytinu í samstarfi við umhverfis- og auðlindaráðuneytið.

Vorið 2014 fól Vísinda- og tækniráð mennta- og menningarmálaráðuneytinu að stofna verkefnahóp um rannsóknarinnviði og vöktun (sjá aðgerð 3.3. í Stefnu og aðgerðaáætlun Vísinda- og tækniráðs 2014-2016). Var hópnum ætlað að fjalla um rannsóknarinnviði og kortleggja opinber vöktunarverkefni og að leggja fram tillögur um a) hvernig forgangsraða megi vöktunarverkefnum, b) hvernig stuðla megi að því að Ísland standi við alþjóðlegar skuldbindingar um vöktun, c) hvort unnt sé að auka hagkvæmni í fyrirkomulagi vöktunar og d) hvernig tryggja megi fjármagn til langtímaverkefna á sviði vöktunar.

Nánar

Matvælastofnun og Matvælaöryggisstofnun Evrópu (EFSA) boða til ráðstefnu um baráttuna gegn sýklalyfjaónæmi mánudaginn 15. maí 2017 kl. 13:30 – 16:30 í fyrirlestrarsal Íslenskrar erfðagreiningar að Sturlugötu 8 í Reykjavík. 

Sýklalyfjaónæmi er ein helsta ógn sem steðjar að lýðheilsu, matvælaöryggi og framþróun í heiminum í dag skv Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO). Dauðsföll af völdum fjölónæmra baktería hafa aukist og er áætlað að sýkingar af völdum sýklalyfjaónæmra baktería valdi nú þegar um 700 þúsund dauðsföllum í heiminum á hverju ári, þar af 25 þúsund í Evrópu. Hver er staða sýklalyfjaónæmis á Íslandi og í Evrópu og hvernig má verjast frekari aukningu á lyfjaónæmum bakteríum? 

Nánar

Íslenskt sjávarfang hefur lengi verið markaðssett þannig að áhersla hefur verið lögð á hreinleika og heilnæmi þess. Ekki nægir þó að fullyrða að vara sé heilnæm. Vönduð og vel skilgreind vísindaleg gögn um óæskileg efni í íslensku sjávarfangi eru lykilatriði til að sýna fram á stöðu íslenskra sjávarafurða m.t.t. öryggi og heilnæmis. Útflutningur íslenskra matvæla er einnig háður því að unnt sé að sýna fram á að öryggi þeirra, með hliðsjón af lögum, reglugerðum og kröfum markaða. 

Á tímabilinu 2003-2012 sá Matís um að safna gögnum vegna kerfisbundinnar vöktunar á óæskilegum efnum í sjávarfangi úr auðlindinni og voru niðurstöður þessarar vöktunar fyrir hvert ár teknar saman og gefnar út í skýrslu á ensku. Þessar skýrslur eru öllum opnar og aðgengilegar á heimasíðu Matís. Litið var á þessa sívirku vöktun á aðskotaefnum í sjávarfangi sem mikilvægan lið í því að tryggja hagsmuni Íslands vegna útflutnings sjávarafurða og tekjur sem leiðir af honum. Undanfarin ár hefur Matís ekki fengið fjármagn til að halda áfram að vinnu við þetta vöktunarverkefni og því hefur verið hlé á þessari mikilvægu gagnasöfnun sem og útgáfu niðurstaðna á tímabilinu 2013-2016. Það er því sérstakt fagnaðarefni að nú hefur verið gengið frá þjónustusamningi milli Atvinnu og nýsköpunarráðuneytisins og Matís um að hefja á nýjan leik kerfisbundna vöktun á óæskilegum efnum í sjávarfangi úr auðlindinni.

Verkefnið hófst í mars 2017 og stefnt er að því að taka sýni af helstu lykil útflutningstegundum íslensks sjávarfangs og mæla styrk óæskilegra efna s.s. ýmissa díoxín efna, PCB efna, varnarefna og þungmálma í þeim.  Vísindaleg gögn af þessu tagi frá óháðum rannsóknaraðila um styrk óæskilegra efna í sjávarfangi eru mjög mikilvæg í markaðskynningum á sjávarafurðum fyrir væntanlega kaupendur og styrkir allt markaðstarf fyrir íslenskar sjávarafurðir. Gögnin nýtast ennfremur til að sýna fram á stöðu íslenskra sjávarafurða m.t.t. öryggi og heilnæmis sem og við áhættumat á matvælum.

Nánari upplýsingar veitir dr. Helga Gunnlaugsdóttir. 

Þrjár fyrstu greinarnar í hefti 30/2017 af alþjóðlega vísindaritinu Icelandic Agricultural Sciences voru að koma út. Þessar þrjár mjög áhugaverðu greinar fjalla um ólík efni og hægt er að nálgast þær HÉR.

Fyrsta greinin nefnist á íslensku „Ástæður bjögunar, erfðaframför og breytingar á erfðafylgni fyrir kjötmat og ómmælingar í íslenska sauðfjárstofninum“ og er eftir Jón Hjalta Jónsson og Ágúst Sigurðsson.

Höfundar könnuðu hvort kynbótamat fyrir kjötmatseiginleika hjá íslensku sauðfé væri bjagað vegna vals á grundvelli dóma á lifandi lömbum. Einnig að athuguðu þeir áhrif úrvals á erfðafylgni fitu og gerðar sláturlamba og erfðaframfarir í stofninum. Erfðastuðlar voru metnir með gögnum fyrir árin 2000-2013 frá Bændasamtökum Íslands aðskilið fyrir mismunandi tímabil. Niðurstöður kynbótamats með tvíbreytugreiningu á kjötmatseiginleikum voru bornar saman við kynbótamat einnig keyrt með ómmælinganiðurstöður. Erfðafylgni var metin 0,41 árin 2001-2003 en 0,29 og 0,26 fyrir 2006-2008 og 2011-2013. Kynbótamat fyrir gerð reyndist bjagað hjá hrútum sem mikið er sett á undan í tvíbreytugreiningunni en engin merki svipfarsvals sáust gagnvart fitunni. Erfðaframfarir voru metnar -0,05 staðalfrávik erfða á ári fyrir fitu og 0,08 staðalfrávik erfða á ári fyrir gerð.

Höfundar komast að þeirri niðurstöðu að fjölbreytu kynbótamat og minnkandi erfðafylgni geti stuðlað að enn meiri ræktunarframförum til framtíðar. Þetta eru því afar áhugaverðar niðurstöður fyrir alla þá sem stunda rannsóknir á kynbótamati sauðfjár og koma niðurstöðum til ræktenda. 

Grein númer tvö í ritinu nefnist „Yfirlit um byggkynbætur og yrkjatilraunir á Íslandi 1987-2014“ eftir Hrannar Smára Hilmarsson, Magnus Göransson, Morten Lillemo, Þórdísi Önnu Kristjánsdóttur, Jónatan Hermannsson og Jón Hallsteinn Hallsson.

Höfundar ráðast í það mikla verk að gefa yfirlit yfir kynbætur á byggi og yrkjatilraunir sem gerðar voru hérlendis á 28 ára tímabili, frá 1987 til 2014. Samanburðartilraunir fóru fram á 40 stöðum á landinu á tímabilinu, en tilraunastöðunum fækkaði og arfgerðum í hverri tilraun fjölgaði að jafnaði eftir því sem leið á tímabilið. Þetta er fyrsta samantekt á því mikla tilraunastafi sem unnið hefur verið á þessum 28 árum. Ein athyglisverðasta niðurstaða greinarinnar er að uppskera í íslensku tilraunum jókst á sama tíma og ræktunartímabilið styttist eftir sem leið á rannsóknatímann. Þetta getur bæði stafað af góðum árangri íslenska kynbótastarfsins og breyttum veðurfarsaðstæðum. Þá skiluðu íslensku kynbótalínurnar ekki aðeins meiri uppskeru í tilraunum eftir sem á leið heldur þroskuðust þær einnig fyrr.

Ræktun byggs á jaðri heimskautasvæða eins og Íslandi er á mörkum þess mögulega, sem endurspeglast meðal annars í stuttri ræktunarsögu byggs hérlendis. Mikilvægi byggræktunar hefur aukist undanfarin ár fyrir íslenskan landbúnað, sem meðal annars hefur verið skýrt sem afleiðing prófana á erlendum byggyrkjum og ekki síður kynbóta á íslenskum yrkjum fyrir íslenskar aðstæður, en einnig vegna batnandi umhverfisskilyrða. Niðurstöðurnar sem kynntar eru hér gefa gott yfirlit yfir sögu kynbótaverkefnisins og eru því mikilvægar áframhaldandi  byggyrkjatilraunum  fyrir  íslenskan  landbúnað  og  geta  einnig  nýst  öðrum  sambærilegum verkefnum á jaðarsvæðum í heiminum.

Grein númer þrjú í ritinu nefnist „Stofn gæsamatar (Arabidopsis thaliana) frá Íslandi greindur með aðferðum frumuerfðafræði og raðgreiningu erfðamengis“ eftir Terezie Mandáková, Hjört Þorbjörnsson, Rahul Pisupati, Ilka Reichardt, Martin A. Lysak og Kesara Anamthawat-Jónsson.

Það er ekki á hverjum degi sem ný plöntutegund finnst á Íslandi, en hér greina höfundar einmitt frá því. Latneska heitið á plöntunni er Arabidopsis thaliana og fékk hún íslenska heitið gæsamatur. Þessi nýja tegund fannst í maí 2015 á jarðhitasvæði við Deildartunguhver á Vesturlandi. Þurrkuðum plöntum var komið fyrir í plöntusafni AMNH og sýnum var safnað fyrir litningagreiningu og raðgreiningu erfðamengis. Nú vill svo til að fjöldi greininga er til víðsvegar frá í heiminum á erfðaefni gæsamatar, þannig að hægt var að rekja skyldleika íslensku plantnanna. Raðgreining sýndi mestan skyldleika við sýni frá Svíþjóð, en þó með lágum skyldleikastuðli. Því er niðurstaðan sú að þótt íslenski gæsamaturinn sé skyldari stofnum frá Skandinavíu en stofnum annars staðar frá, hefur hann upphaflega ekki borist frá neinum af þeim stofnum sem fyrirfinnast í safni 1001 erfðamengja gæsamatar víðsvegar að úr heiminum. Nú hafa sýni frá Íslandi bæst í safnið og þó okkur flestum þyki skemmtilegast að vita um  nýja plöntutegund á Íslandi þá eru sérfræðingar erlendis sennilega enn spenntari fyrir raðgreiningunni rannsókn höfunda á skyldleika íslensku plantnanna við gæsamat annars staðar í heiminum.

Marvin Ingi Einarsson flytur fyrirlestur um verkefni sitt til meistaraprófs í iðnaðarverkfræði. Heiti verkefnisins er: Fishmeal and fish oil processing on board freezer trawler (Fiskmjöls- og lýsisframleiðsla um borð í frystitogara).

Fishmeal and fish oil processing on board freezer trawler
Hvenær hefst þessi viðburður: 3. maí 2017 – 15:00
Staðsetning viðburðar: Matís
Nánari staðsetning:  Stofa 312

Á síðustu árum hefur áhersla á sjálfbæra nýtingu sjávarafurða aukist mikið, og má það rekja til aukinnar vitundarvakningar varðandi verðmæti aukaafurða. Markmið þessa verkefnis er að leggja fram mismunandi tillögur að fiskmjöls- og lýsisvinnslu fyrir nýja frystitogara, finna stofnkostnað og meta raunhæfni innleiðingar. Skoðaðar hafa verið mismunandi tæknilausnir og mat lagt á arðbærni. Gerð var greining á efnainnihaldi hráefnisins, lagt mat á tekjur, orkukostnað, annan breytilegan rekstrarkostnað og fastan kostnað. Niðurstöður þessa verkefnis munu nýtast útgerðarfyrirtækjum við mat á uppgreiðslutíma á fiskimjöls- og lýsisvinnslu fyrir frystitogara. Þannig verður hægt að bera raunveruleg tilboð frá framleiðendum við niðurstöður verkefnisins og fá þannig mat á uppgreiðslutíma fjárfestingarinnar.

In recent years, sustainable operations of the fishing industry has got a lot of attention. This trend is based on the fact that awareness of the value various bi-products, besides the fish filets, brings to the operators. The purpose of this project is to evaluate different types of solutions for fishmeal and fish oil processing on board freezer trawlers in regard to investment- as well as operations costs. The available raw material has been analysed, revenues estimated and compared to variable and fixed costs. The results can be used to evaluate actual offers from system suppliers and by doing so

Leiðbeinendur

• Björn Margeirsson lektor við Iðnaðarverkfræði-, vélaverkfræði- og tölvunarfræðideild Háskóla Íslands og rannsóknastjóri hjá Sæplast&Tempra.
• Gunnar Stefánsson prófessor við Iðnaðarverkfræði-, vélaverkfræði- og tölvunarfræðideild Háskóla Íslands.
• Sigurjón Arason, prófessor við matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands og yfirverkfræðingur hjá Matís.

Prófdómari

Sveinn Víkingur Árnason.