Flokkur: Fréttir

Tengiliður

Sæmundur Elíasson

Verkefnastjóri

saemundur.eliasson@matis.is

Fimm fyrirtæki, með stuðningi frá Tækniþróunarsjóði og AVS-sjóðnum, vinna nú að þróun nýs kerfis í hraðfiskibáta sem tryggir góða meðhöndlun, kælingu og frágang afla og skráir upplýsingar í gagnaský.

Fyrirtækin eru Frostmark ehf. sem framleiðir kælibúnað, Trefjar ehf. sem framleiðir Cleopatra hraðfiskibáta, útgerðarfélagið Blakknes ehf. sem gerir út slíka báta, Sæplast sem framleiðir ker og Matís, sem stýrir rannsóknarþáttum verkefnisins.

Bátar Trefja eru mjög afkastamiklir en nokkrum vandkvæðum er bundið að setja upp stýrð kælikerfi í þessa báta. Frostmark hefur hannað nýja gerð sjókælikerfis sem hringrásar köldum sjó við stöðugt lágt hitastig. 

Í þessu verkefni á að hanna fullbúið kerfi fyrir hraðfiskibáta sem skilar kældum afla beint í ker í lest þar sem endurnýttur kælisjór er nýttur í blóðgunarker á dekki. Ávinningur útgerðar er vel kældur afli sem gefur möguleika á vinnslu í dýrari afurðir og eflir samkeppnishæfni hraðfiskibáta. 

Frétt um verkefnið birtis fyrir stuttu í Morgunblaðinu.

Frumkvöðlafyrirtækið Margildi veitti nú nýverið viðtöku hinum alþjóðlegu iTQi (International Taste & Quality Institute) Superior Taste Award matvælagæðaverðlaunum fyrir síldarlýsi sitt. Verðlaunin voru afhent við hátíðlega athöfn í hinu sögufræga Cercle Royal Gaulois, í Brussel að viðstöddu miklu fjölmenni. Að sögn starfsmanna Margildis, þá þykir það nokkuð mikil list að gera lýsi (ómega-3) svo gott að 135 meistarakokkum og matgæðingum líki vel.

Verðlaunin voru veitt fyrir síldarlýsi Margildis bæði með og án appelsínubragðs. Verðlaunin eru sambærileg Michelin stjörnum veitinga- og hótelbransans og er Margildi sönn ánægja að vera landi og þjóð til sóma á þennan hátt.

Verðlaunin eru mikil viðurkenning og mun efla markaðssetningu síldarlýsis Margildis þar sem söluaðilar á neytendamarkaði fá leyfi til að merkja síldarlýsið með viðurkenningarborða iTQi sem staðfestir bragðgæði lýsisins.

Einstök einkaleyfisvarin framleiðsluaðferð Margildis á síldarlýsi stuðlar að nærri því tvöfalt betri nýtingu á hrálýsi úr síld, loðnu og makríl með því að vinna það til manneldis í stað dýraeldis. Þetta er m.a. umhverfismál því með því gera það mögulegt að fólk neyti lýsisins beint má sleppa millilið sem er meltingarvegur dýra s.s. laxfiska. Margildi vinnur því að því að beina notkun á lýsi sem mest yfir í fljótandi form sem fæðubótarefni og einnig sem íblöndunarefni í matvæli, svokallað markfæði. Þannig er fleirum gert kleift að neyta ómega-3 á sama tíma og dregið er úr notkun umbúða. 

Margildi vinnur í samstarfi við nokkur íslensk fyrirtæki að þróun hollra matvæla sem innihalda ómega-3 úr lýsinu og má þar m.a. nefna ferskt pasta, viðbit úr smjöri, skyr, íslenska repjuolíublöndu, brauð ofl.

Frumkvöðlafyrirtæki eins og Margildi þurfa á öflugu stuðningsneti opinberra og einkaaðila að halda til að komast á legg. Án fjárstuðnings núverandi hluthafa Margildis, AVS, rannsóknasjóðs í sjávarútvegi, Tækniþróunarsjóðs Rannís, Uppbyggingarsjóðs Austurlands, Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins, Íslandsbanka og TM, hefði þetta ekki verið hægt. Það á einnig við um ómetanlegt samstarf við aðra aðila s.s. Matís, Háskólann á Akureyri, Síldarvinnsluna, HB Granda, Loðnuvinnsluna, Eskju, Skinney Þinganes, Ísfélagið, Vinnslustöðina, Eflu, Alta, Kanon, KPMG, Samhenta, Sjávarútvegsráðstefnuna, Sjávarklasann ofl. aðila.

Verðlaunalýsi Margildis hefur verið selt til Evrópu og Bandaríkjanna og fer í smásöludreifingu hérlendis í lok sumars undir nýju vörumerki og líklegt að fleiri aðilar bætist í hópinn fljótlega.
Margildi vinnur áfram jafnt og þétt að frekari rannsóknum, vöruþróun og markaðssetningu framleiðsluvara ásamt undirbúningi að byggingu eigin lýsisverksmiðju.

Myndir frá verðlaunaafhendingunni má finna á vefsvæði Debatty.

Margildi var stofnað 2013 af Erlingi Viðari Leifssyni og Snorra Hreggviðssyni.

Nánar á heimasíðu Margildis

Tengiliður

Jónas Rúnar Viðarsson

Áherslusviðsstjóri

jonas@matis.is

Hér áður fyrr þótti það merki um mikla aflakló og góð aflabrögð að koma að landi með svo mikinn afla að menn komust ekki sjálfir um dekkið nema að vaða fisk upp að mitti. Sem betur fer hefur þetta breyst töluvert undanfarin ár enda sjómenn meðvitaðri um mikilvægi góðrar meðhöndlunar á okkar dýrmæta sjávarfangi. 

Landssamband smábátaeigenda (LS) og Matís hafa undanfarin ár staðið fyrir átaki þar sem smábátasjómenn eru hvattir til dáða til að fara vel með allan afla. Sérstak verkefni, Fallegur fiskur, var sniðið utan um þetta átak en á Facebook síðu verkefnisins deila menn myndum sín á milli sem sýna mismunandi meðferð á afla. Óhætt að segja að Fallegi fiskurinn hafi vakið athygli. 

Nú síðast fengu allir smábátasjómenn hitamæli að gjöf ásamt bæklingi frá LS og Matís. Góður pakki rataði því til um 1000 smábátasjómanna, allt í kringum landið. 

Tilgangur verkefnisins – mikilvægi góðrar meðhöndlunar á afla

Smábátaeigendur hafa af fjölmörgum ástæðum einstök tækifæri til að afla sér sérstöðu á mörkuðum með afurðir sínar. Með því að vekja athygli á bættri meðferð afla, er sérstaklega verið að vinna með þann möguleika að auka gæði með kælingu, ekki síst vegna hins stutta tíma frá veiðum til vinnslu, sem er eitt af einkennum smábátaútgerðarinnar. 

Með gjöfinni er því beint til smábátaeigenda, að þeir óski eftir því að fiskmarkaðir sem landað er hjá, skrái hitastig aflans við uppboð. 

Í sívaxandi samkeppni á mörkuðum og aukinni neytendavitund eru tækifæri smábátaútgerðarinnar augljós. Ferskleiki hráefnisins, umhverfisáhrif veiðanna og sú ímynd sem smábátaveiðar hafa hjá neytendum bera þar hæst, en til að nýta þessi samkeppnisforskot sem skyldi þarf að tryggja hámarks vörugæði.

Repju ræktun, til framleiðslu á repju olíu, hefur aukist verulega á Norðurlöndum undangengin ár og er á góðri leið að verða nytjaplanta í íslenskum landbúnaði. 

Við kald-pressun á olíunni úr repju fræjum fellur til auka afurðin repju mjöl (um 70% af fræinu) sem inniheldur u.þ.b. 32% prótein, 11% olíu auk trefja. Veð á þessu hráefni er hagstætt og því áhugavert að skoða hvort hægt er að nota það í fóðurgerð. Aðeins er hægt að nýta takmarkað af þessari afurð í fóður fyrir hefðbundin húsdýr vegna neikvæðra áhrifa af hinu tiltölulega há innihaldi af ómettaðri fitu í mjölinu. 

Fyrri rannsóknir Matís, Háskólans á Hólum og Fóðurverksmiðjunnar Laxár, hafa sýnt að hægt er að nota allt að 33% repju mjöl í fóður fyrir bleikju án þess að það komi niður á vexti eða fóðurnýtingu.Þar sem markaður fyrir laxafóður er mun stærri en fyrir bleikjufóður er því áhugi fyrir því að skoða hvernig repju mjöl hentar í fóður fyrir lax.

Matís er því að skoða þetta í eldistilraun í Verinu á Sauðárkróki í samstarfi við  Háskólann á Hólum, Fóðurverksmiðjuna Laxá og Emmelev Trading í Danmörku, sem er einn stærsti framleiðandi repjumjöls á Norðurlöndum.

Ásbjörn Jónsson, ráðgjafi hjá Matís tekur túr um mánaðarmótin júlí/ágúst með Frøyanes AS, norskum línbáti, til að veita ráðgjöf hvernig nýta má hráefni, sem annars væri hent, til framleiðslu á gæludýrafóðri. Óhætt er að segja að hundar og kettir séu raunverulegir hagaðilar enda gæludýrafóður úr sjávarfangi fyrsta flokks.

Tilgangur ferðarinnar er að aðstoða við fullnýtingu á sjávarfangi. Megin áherslan verður lögð á tækifærin sem fyrir hendi eru með niðursuðu á hliðar hráefni úr afla til notkunar í verðmætara gæludýrafóður. 

Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Ásbjörn fer í slíka ferð en hann hefur verið tíður gestur hjá norskum útgerðum og hefur góður rómur verið gerður að þekkingu og vinnubrögðum hans.

Tengiliður

Jónas Rúnar Viðarsson

Áherslusviðsstjóri

jonas@matis.is

Í FarFish verkefninu taka þátt 21 fyrirtæki og stofnanir víðsvegar að úr Evrópu, Afríku og S-Ameríku. Að auki hafa fjöldi alþjóðlegra stofnanna og fulltrúar einstakra ríkja sem málið varðar skuldbundið sig til aðkoma að verkefninu eftir því sem þurfa þykir. Verkefninu er stjórnað af Matís, sem sýndur er mikill heiður með að vera treyst fyrir þessu mikilvæga verkefni.

Verkefnastjóri er Jónas R. Viðarsson, faglegur leiðtogi virðiskeðju rannsókna hjá Matís, en auk hans mun fjöldi annarra starfsmanna fyrirtækisins koma að verkefninu. Þess má til gamans geta að um 1,5 milljón af þeim 5 milljónum evra sem verkefnið er styrkt um, greiðist til íslenskra þátttakenda.

Matís og Sjávarútvegsskóli háskóla Sameinuðu þjóðanna (e. United Nations University Fisheries Training Program/UNU-FTP), sem staðsettur er hér á Íslandi, eru meðal þátttakenda í rannsóknar- og þróunarverkefninu FarFish, sem styrkt er af Horizon 2020 rannsóknaáætlun Evrópu. Verkefninu er ætlað að stuðla að bættri umgengni evrópska fiskveiðiflotans um hafsvæði utan Evrópu, auka þekkingu á þeim fiskistofnum sem flotinn sækir í á þeim svæðum,greina þær virðiskeðjur sem snúa að afla þessara skipa, sem og að auka þekkingu á fiskveiðistjórnun meðal hagaðila sem að þessum veiðum koma; það er bæði meðalviðeigandi strandríkja og evrópskra hagaðila.

,,Um 20% af afla evrópska fiskveiðiflotans er fenginn utanevrópskra hafsvæða. Þessi afli er meðal annars fenginn á alþjóðlegum hafsvæðum og innan lögsögu strandríkja þar sem samningar hafa verið gerðir um aðgengi evrópska flotans. Samningar við strandríki eru með nokkrum hætti, og það sem snýr að þessu verkefni beint er annars vegarsérsamningar milli einstakra útgerða og yfirvalda á hverju svæði fyrir sig og hins vegar samningar sem Evrópusambandið gerir við einstök ríki gegn vilyrði um fjárhagslega styrki til innviðauppbyggingar í sjávarútvegi á þeim slóðum. Þessir samningarhafa verið nokkuð umdeildir, þar sem Evrópusambandið og evrópski flotinn hefur meðal annars verið sakaður um að fara ránshendi um auðlindir fátækra ríkja, sér í lagi við vesturströnd Afríku. Til að bregðast við þessari gagnrýni hefur Horizon 2020 rannsóknaáætlunin ákveðið að styrkja rannsókna- og þróunarstarf sem stuðla á að úrbótum á þessu sviði; þar kemur FarFish verkefnið til sögunar,“segir Jónas Rúnar Viðarsson hjá Matís, sem er þekkingar- og vísindasamfélag sem byggir á sterkum rannsóknainnviðum og samstarfi.

Í FarFish verkefninu verður athyglinni beint að sex hafsvæðum, það er innan lögsagna Grænhöfðaeyja, Máritaníu, Senegal og Seychelleseyja, sem og alþjóðlegra hafsvæða í suðaustur- og suðvestur- Atlantshafi.Safnað verður saman upplýsingum um líffræðilega, vistfræðilega, efnahagslega og félagslega mikilvæga þætti veiðanna og þær upplýsingar gerðar aðgengilegar;fiskveiðistjórnun innan svæðanna verða greind í þaula og komið fram meðtillögur að úrbótum; leitast verður við að auka ábyrgð evrópska flotans þegar kemur að nýtingu og upplýsingagjöf; og byggð verður upp þekking á grundvallaratriðum fiskveiðistjórnunar meðal hagaðila í strandríkjunum og innanevrópska fiskveiðiflotans.

,Ljóst er að hér er um gífurlega mikilvægt málefni að ræða og að ekki er ráðist á garðinn þar sem hann er lægstur. Þó er einnig mikilvægt að hafa í huga að takist verkefninu að stuðla að einhverskonar framförum í þessum flóknu og oft á tíðum nær stjórnlausu veiðum, þá mun það geta haft úrslitaáhrif á viðgang mikilvægra fiskistofna og lífsviðurværi fjölda manna, jafnt í strandríkjunum landa utan Evrópu sem og í Evrópu.

Ný grein, sú fjórða í röðinni í hefti 30/2017, alþjóðleg vísindaritsins Icelandic Agricultural Sciences (IAS) er komin út. 

Þetta er stuttgrein og á íslensku mundi hún nefnast „Athugun á plöntuvali móhumlu (Bombus jonellus) á Suðvesturlandi“. Athugunin var gerð á tveimur stöðum, í Heiðmörk og við Vífilsstaðavatn, sumarið 2016. Fyrri hluta sumars nærðist móhumlan (hunangsflugan, villibýflugan) aðallega á blóðbergi og fjalldalafífil, lítillega á blágresi og sáralítið á nokkrum öðrum plöntutegundum. Seinni part sumars var meira úrval af blómstrandi plöntum og fæðuvalið var þá ekki eins einsleitt. Þá nærðist móhumlan aðallega á engjarós, umfeðmingi, beitilyngi, blóðbergi, skarfífli og gullkolli. Rannsóknin sýndi greinilegan mun á plöntuvali móhumlu milli fyrirparts sumars og síðsumars og að hún nýtir sér fjölbreytni blómplantna mólendisins síðsumars.  

Þessa áhugaverðu grein má nálgast á vef IAS

Tengiliður

Óli Þór Hilmarsson

Verkefnastjóri

oli.th.hilmarsson@matis.is

Fullyrða má að ónýtt sóknarfæri liggi í nýtingu sauða- og geitamjólkur hér á landi.  Áhugi fyrir mjöltum og vinnslu úr mjólkinni er til staðar, enda möguleikarnir kannski meiri en nokkru sinni áður að bjóða heimaunnar landbúnaðarvörur nú þegar landið okkar er svo vinsæll áningarstaður ferðamanna.  Þá er ekki vanþörf á því að skoða alla möguleika sem kunna að vera fyrir hendi í því að auka verðmætasköpun í íslenskum landbúnaði.

Fyrirhugað er að halda fræðslufund fyrir þá sem hafa hug á því að hefja mjaltir og vinnslu á afurðum úr sauða- og geitamjólk.  Markmið fundarins er að kynna fólki hvaða aðstaða þarf að vera fyrir hendi, hvaða kröfur eru gerðar til aðstöðunnar og að hverju þarf að huga áður en farið er af stað í slíkt verkefni. Þess má til gamans geta að áhugi á þessum fundi er mun meiri en við áttum von á og nú hafa vel á 30 tug áhugasamra skráð sig á fundinn.

Á fundinum mun Sveinn Rúnar Ragnarsson, bóndi í Akurnesi, greina frá reynslu þeirra bænda í Akurnesi af framkvæmd sauðamjalta.  Óli Þór Hilmarsson hjá MATÍS mun fjalla um þær kröfur sem gerðar eru til vinnslunnar samkvæmt núgildandi reglugerðum.  Þá mun Sigtryggur Veigar Herbertsson, bútækni ráðunautur RML, fjalla um aðstöðu við mjaltir.

24. maí sl. var haldin ráðstefnan „Úrgangur í dag – auðlind á morgun“ á Grand hótel en ráðstefnan var samstarf Umhverfisstofnunar, Bændasamtaka Íslands, FENÚR, Landgræðslu ríkisins, Matís, Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands, Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi, Samtaka iðnaðarins og Sjávarklasans.

Ráðstefnan fjallaði um bætta nýtingu lífrænna aukaafurða á Íslandi og var ráðstefnan lokaliður í formennskuáætlun Íslands í Norrænu ráðherranefndinni um Norræna lífhagkerfið (NordBio). Markmið NordBio er að gera Norðurlöndin leiðandi í sjálfbærri framleiðslu og nýtingu lífauðlinda í því skyni að draga úr sóun og efla nýsköpun, grænt atvinnulíf og byggðaþróun.

Bæklingur um norræna lífhagkerfið (NordBio)