Flokkur: Fréttir

Á Íslandi má finna gífurlegar auðlindir í óspilltri og ómengaðir náttúru sem nýta má til matvælaframleiðslu. Í verkefninu Artic Bioeconomy var til dæmis unnið með þara í majónesi, súkkulaði og pasta. Ber, villtar jurtir, grænkál, gulrófur, rabarbari, sveppir og birki eru uppistaðan í nýstárlegum matvælum auk þess að gefa þekktum vörum nýjan keim.

Nýsköpun í matvælaiðnaði, þar sem vannýttar auðlindir koma við sögu hefur verið megin þema Artic Bioeconomy verkefnis sem lýkur í nóvember. Verkefnið er hluti af formennsku verkefni Ísland í Norrænu ráðherranefndinni. Matís leiðir verkefnið sem hefur nú ýtt rúmlega 30 hugmyndum úr vör og verða nýjar vörur kynntar þann 25. júní á ráðstefnu um lífhagkerfið sem fram fer á Selfossi. Vörurnar eru þróaðar af smáframleiðendum og einstaklingum á Íslandi, Grænlandi og Færeyjum.

Matís hefur verið þeim sem vilja fara nýjar leiðir í matvæla framleiðslu innan handar og hafa matarsmiður Matís leikið þar sérstaklega stórt hlutverk. Auk þess sem rannsóknir fyrirtækisins á lífvirkum efnum og auðgun sjávarrétta hefur aukið þekkingu á því hvernig auka megi hollustu þeirrar fæðu sem við neytum. Á sama tíma og mikilvægt er að finna og nýta nýjar auðlindir þarf einnig að huga að því hvort hægt sé að nýta afurðir sem oftast nær er hent, til matvælaframleiðslu. Í því skyni var til dæmis unnið með ærkjöt, rif úr nautakjöti, mysu og grjótkrabba.

Strandaber, krabbi og mysuklaki

Sem dæmi um nýjar vörur sem verða til sýnis má nefna Strandaber, en það er ný vörulína sem nýtir aðalbláber tínd í strandasýslu. Berin eru pressuð og nýtt í safa og hratið er nýtt sem hráefni fyrir boost eða þurrkað sem millimál. Engin rotvarnar-, litar- né sætuefni eru notuð. Rannsóknir hafa sýnt fram á að íslensk aðalbláber innihalda meira af andoxunarefnum en innflutt ber.

Önnur spennandi matvara sem íslendingar hafa ekki vanist því að nýta er krabbinn. Nú verður vonandi breyting á því. Varan sem um ræðir er krabbakjöt sem hefur verið eldað og fryst, það er aðallega hugsað fyrir veitingastaði en kjötið má nota í krabbasalat, krabbakökur eða krabbaborgara.

Mysuklaki með berjum og jurtum er einnig ný afurð sem kynt verður á ráðstefnunni, en við gerð hans er horft til íslenskrar hefðar. Mysan sem er notuð er auka afurð skyrframleiðslu. Mysan var aðal svaladrykkur íslendinga fyrr á öldum hún hefur hinsvegar lotið í lægra haldi fyrir nýjum svaladrykkjum, en í þessu verkefni er hún nýtt í frískandi klaka fyrir börn og fullorðna.

Enn er hægt að skrá sig á ráðstefnuna.

Sýnatökudagur hafsins (e. Ocean Sampling Day / OSD) er heimsviðburður sem gengur út á það að vísindamenn safna á sama tíma sýnum úr hafinu á sumarsólstöðum 21. júní. Þessar sýnatökur munu aðstoða vísindamenn sem og almenning allan að skilja betur hvernig hafsvæði heimsins virka og þau flóknu lífríki sem þar er að finna.

Hvorki fleiri færri en 167 staðir eru nú staðfestir þar sem sýnatakan mun fara fram samtímis í næstu viku. Hér má sjá lista yfir staðina þar sem þátttaka er staðfest en á nokkrum stöðum í hafinu í kringum Ísland munu sýni verða tekin.

Nánari upplýsingar má finna á vefsvæði OSD og á bloggi OSD. Hjá Matís veitir Viggó Marteinsson einnig nánari upplýsingar um framkvæmd mælinga hér á landi.

30 nýjar matvörur verða kynntar á Nordtic ráðstefnunni á Selfossi. Þar verður fjallað um Norræna lífhagkerfið sem er hluti af þriggja ára formennskuverkefni íslenskra stjórnvalda í Norrænu ráðherranefndinni. Nýsköpun á sviði matvælaframleiðslu er ein af áskorunum verkefnisins.

Þann 25. júní verður haldinn ráðstefna á Selfossi um Norræna lífhagkerfið, en markmiðið er að finna leiðir til fullnýtingu afurða án þess að ganga á auðlindir og minnka þannig úrgang, auka verðmætasköpun og ýta undir nýsköpun.

 Á ráðstefnunni verður afrakstur fæðunýsköpunar kynntur, en fyrr á þessu ári var auglýst eftir áhugasömum aðilum til að taka þátt í vöruþróunarverkefnum bæði hér á Íslandi sem og á Grænlandi og í Færeyjum. Markmiðið var að þróa nýjar matvörur eða matvælatengdar vörur. Nýsköpunar verkefni af þessari gerð styrkja svæðisbundinn hagvöxt og auka sjálfbærni í matvælaframleiðslu.

Sem dæmi um matvæli sem þróuð voru í verkefninu og hægt verður að smakka á ráðstefnunni má nefna: Ísklaka úr úr skyrmysu, handtíndum íslenskum berjum og villtum jurtum, Gulrófuflögur,Heilsumæjónes með omega – 3 og Bleikja alin á fóðri sem framleitt er með próteinum úr myglusveppum. Alls verða um 30 vörur kynntar frá Íslandi, Færeyjum og Grænlandi. 

Lífhagkerfið er Matís hugleikið enda snúa mörg af verkefnum fyrirtækisins um verndun og velferð þess. Í nóvember næstkomandi mun verkefninu Arctic Bioeconom ljúka, en það hefur að mestu snúist um nýsköpun matvælaframleiðslu og þar með fæðuöryggi norðurslóða en ásamt Íslandi var einkum horft til fæðuframleiðslu í Færeyjum og á Grænlandi auk norðurhluta Noregs, Svíþjóðar og Finnlands. Sigrún Elsa Smáradóttir, fagstjóri á Viðskiptaþróunarsviði, er verkefnastjóri verkefnisins. 

Enn er hægt að skrá sig á Nordtic ráðstefnuna.

Dagskráin verður sem hér segir:

• 09:15 Coffee and registration
• 10:00 Opening the conference | Sigurður Ingi Jóhannsson, Minister of Fisheries and Agriculture
• 10:15 No standard = no market | Dr. dr. Andreas Hensel, President at BfR
• 11:00 Product development in the Arctic Bioeconomy | Sigrún Elsa Smáradóttir, Research group leader, Matís
• 11:30 Industry success stories:

1. Janus Vang, Director, iNOVA and Leif Sörensen, Chef. Faroe Islands
2. Kim Lyberth, Inuili school, Greenland
3. Ingunn Jónsdóttir, Regional Manager Matís and Valdís Magnúsdóttir, farmer and local food producer, Iceland   

• 12:00 Lunch | Special taste of innovation
• 13:30 Branding of Nordic food | Emil Bruun Blauert, CEO, Executive Advisor and Developer, WNEAT
• 13:50 Microfeed: Turning wood into food | Clas Engström, Managing Director, SP
• 14:10 Nutrition for the future – Possibilities of the Nordic areas? | Bryndís Eva Birgisdóttir, Associate professor, University of Iceland
• 14:30 Coffee break
• 14:50 Food waste: Problem or growth opportunity? | Nils Kristian Afseth, Research Scientist, PhD, Nofima       
• 15:10 Investing in algae – Ingredients for future food production | Olavur Gregersen, Managing Director, Syntesa Partners & Associates               
• 15:30 Assessing and mitigating risk in the Nordic Bioeconomy | Guðmundur Halldórsson, Research Coordinator, Soil Conservation Service of Iceland
• 15:45 Reflection panel | Nordic and Arctic bioeconomy in local & global perspective:

1. Julian Roberts – COMSEC
2. Prof. Dr. Eberhard Haunhorst , President  of Lower Saxony State Office for Consumer Protection and Food Safety
3. Alda Agnes Gylfadóttir, Managing director, Einhamar Seafood
4. Sigurð Björnsson, Head of Research and Innovation, RANNÍS
5. Ásmundur Guðjónsson, Senior Adviser, Ministry of Fisheries Faroe Islands

• 16:30 End of conference

Conference facilitator: Guðrún Hafsteinsdóttir, Chairman of the Federation of Iceland Industries.

Ráðstefnan fer fram á ensku.

Upphafsfundur íslensku tilviksrannsóknarinnar í MareFrame verkefninu er nú ný afstaðinn, en hann fór fram þriðjudaginn 10. júní. Matís tekur þátt verkefninu í samstarfi við Háskóla Íslands og Hafrannsóknarstofnun. Evrópuverkefnið MareFrame miðar að því að þróa fjölstofna fiskveiðistjórnunarkerfi að íslenskri fyrirmynd.

Dr. Anna Kristín Daníelsdóttir sviðsstjóri hjá Matís er verkefnastjóri íslenska hluta MareFrame. Hún segir fundinn hafa tekist vel og verið vel sóttur.

 „Markmiðið var að fá sjónarmið hagaðila um þróun og mótun íslensku tilviksrannsóknarinnar um íslenskt fjölstofna fiskveiðistjórnunarkerfi. Í MareFrame verkefninu er mikið lagt upp úr góðu samstarfi við sjómenn, útgerðir og vinnslu ásamt öðrum hagsmunaaðilum sem koma að stjórnun fiskveiða, en það er lykilatriði við innleiðingu fjölstofna fiskveiðistjórnarkerfis.“

 „Fulltrúar frá helstu hagaðilum sóttu fundinn s.s. Landsamband Íslenskra Útvegsmanna, Landsband smábátaeigenda, Samtök fiskvinnslustöðva, MSC, Fiskistofa og Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið.“

Fleiri samstarfsfundir ráðgerðir í verkefninu enda er þar lögð áhersla á vistvæna, sjálfbæra, félagslega og hagræna stjórnun. Auk þess sem byggt er á því sem vel hefur verið gert í íslenskri fiskveiðistjórnun, m.a. notkun á fjölstofnalíkaninu „Gadget“ sem var þróað af íslenskum þátttakendum verkefnisins og er notað víða erlendis.

Að MareFrame verkefninu koma alls 28 stofnanir, fyrirtæki og háskólar í 10 Evrópulöndum (Danmörk, Svíþjóð, Finnland, Pólland, Bretland, Spánn, Ítalía, Rúmenía, Noregur og Ísland) ásamt Suður Afríku, Ástralíu og Nýja Sjálandi. 

Samkvæmt grein á www.visir.is hefur orðið fólksfjölgun á sunnanverðum Vestfjörðum á síðastliðnum tveimur árum í tengslum við aukið fiskeldi á svæðinu. Þar hefur Matís komið við sögu en nýsköpun og rannsóknir á sviði fiskeldis auk stuðnings við atvinnuuppbygging á landsbyggðinni hefur verið rauður þráður í starfsemi fyrirtækisins frá stofnun.

Í greininni kemur fram að mannfjöldi á sunnanverðum vestfjörðum hafi aukist um 5% á frá 2012 – 2014 en fólksfjölgun hefur verið neikvæð á svæðinu síðastliðin ár. Árið 2012 bjuggu 1.186 manns á svæðinu en þeim hefur nú fjölgað um 60 og eru í dag 1.246 einstaklingar búsettir í Vesturbyggð og á Tálknafirði. Til samanburðar má þess geta að árið 2000 bjuggu 1.596 einstaklingar á svæðinu. Ástæða fólksfjölgunar  er rakin til atvinnuuppbyggingar í tengslum við fiskeldi, sem hefur verið í mikilli sókn á síðustu árum og áætlað er að haldi áfram.

Árið 2012 opnuði Matís starfsstöð á Patreksfirði sem þjónar sunnanverðum Vestfjörðum og Breiðafjarðarsvæðinu, en þar hefur vegur fiskeldis aukist jafnt og þétt á síðustu árum. Markmiðið með starfstöðvum Matís er að þjónusta nærsamfélagið og styrkja rannsóknir og þróun á sviði matvæla í heimabyggð. Á Patreksfirði er lögð áherla á rannsóknir tengdu sjókvíaeldi og er ætlunin að stuðla þannig að framgangi og uppbyggingu fiskeldis um land allt.

Á undanförnum árum hafa rannsóknirnar aðallega miðað að því að bæta afkomu, vöxt og gæði eldisfiska ásamt því að auka hagkvæmni við framleiðslu og minnka fóðurkostnað sem er einn stærsti útgjaldaliðurinn. Rannsóknirnar stuðla þannig að verðmætaaukningu og gerir fyrirtækjum og einstaklingum auðveldara með að kom af stað framleiðslu af einhverju tagi.

Á sunnanverðum Vestfjörðum er löng hefð fyrir útgerð og fiskvinnslu en á síðustu árum hefur orðið ákveðin hnignun í þeirri starfsstétt. Svæðið hentar hinsvegar vel fyrir fiskeldi að margra mati og hefur það án efa ýtt undir þá miklu uppbyggingu sem þegar er orðin, sérstaklega í eldi á laxi, bleikju og regnbogasilungi auk kræklings.  Stefnt er að því að afurðir á svæðinu fái sjálfbæra vottun enda séu þær unnar á sjálfbæran máta og lífhagkerfið í heild haft með í myndinni á öllum framleiðslustigum.  

Matís leggur mikila áherslu á að virðisaukning haldis í hendur við velferð lífhagkerfisins. Því skilar betri nýting fóðurs og afurða ekki einungis meiri fjármunum heldur einnig verðmætari og vistvænni vöru sem spunnin er úr sjálfbæru umhverfi. Slíkt stuðlar þannig að auknu fæðuöryggi til framtíðar.

https://www.youtube.com/watch?v=bbVMoQ9rnq0&list=PLZGs8XSSa2cJ624eO8Fzj29ns-B8bs7sl

Nánar um allar starfsstöðvar Matís.

Velkomin á Norrænu umhverfisefnafræði ráðstefnuna – NECC (Nordic Environmental Chemistry Conference) 2014 sem er haldin í Reykjavík dagana 11-13. júní 2014.

Umfjöllunarefni ráðstefnunnar er umhverfisefnafræði á Norðurlöndunum sem og á alþjóðavettvangi en umhverfisefnafræði er þverfaglegt rannsóknarsvið sem er hafið yfir landafræðileg mörk og því er alþjóðleg umræða nauðsynlegt. Fyrir ráðstefnuna er því leitað að efnistökum sem spannar meðal annars umhverfiseiturefnafræði og áhrif efna á lífverur, uppsöfnun efna í lífverum, flutningur efna í umhverfinu og umbreytingarferli þeirra, líkanagerð, græna efnafræði sem og eftirlit og reglugerðir.

Nánari upplýsingar má finna á heimasíðu Umhverfisstofnunar, í auglýsingaeinblöðungi ráðstefnunnar og hjá Hrönn Ólínu Jörundsdóttur hjá Matís.

Háskólinn á Bifröst, m.a. í samvinnu við Matís, ætlar að verða við kalli atvinnulífsins um land allt sem í vaxandi mæli hefur áhuga á að auka nýsköpun og framþróun á sviði matvælaframleiðslu. Háskólinn á Bifröst mun bjóða upp á nám í matvælarekstrarfræði frá og með haustinu 2014.

Lögð er áhersla á alla virðiskeðjuna frá frumframleiðslu að sölu til hins endanlega neytanda. Námið er 180 ECTS og lýkur með BS gráðu í viðskiptafræði með áherslu á matvælarekstur og hægt verður að stunda það í fjarnámi og staðnámi eða blöndu af þessu tvennu.

Að auki verður verður boðið uppá sérhæfingu í formi misserisverkefna (12 ECTS) og lokaritgerðar (14 ECTS). Námið verður í samvinnu Landbúnaðarháskóla Íslands og kennslan m.a. í samvinnu við Matís.

Grunnnám í viðskiptafræði við Háskólann á Bifröst er alhliða viðskiptanám sem ætlað er að búa nemendur undir ábyrgðar-, forystu- og stjórnunarstörf í atvinnulífi og samfélagi. Námið samanstendur af almennum viðskiptafræðigreinum eins og fjármálum, reikningshaldi, stjórnun og markaðsfræði. Nemendur geta dvalið eina önn í skiptinámi við erlendan samstarfsháskóla.

Sérhæfing kemur fram í eftirfarandi námskeiðum:

• Næringafræði – 6 ECTS
• Örverufræði matvæla – 6 ECTS
• Matvælavinnsla – 6 ECTS
• Matvælalöggjöf og gæðamál – 6 ECTS
• Upplýsingatækni í matvælaiðnaði – 6 ECTS
• Framleiðslutækni – 6 ECTS
• Flutningatækni og vörustjórnun – 6 ECTS

Nánari upplýsingar veita Sigurður Ragnarsson, sviðsstjóri viðskiptafræðisviðs á Háskólanum á Birfröst og Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís. Auk þess eru enn fleiri áhugaverðar upplýsingar á vef Háskólans á Bifröst, www.bifrost.is. 

^{Frétt m.a. byggð á frétt um námið sem birtist á vef Háskólans á Bifröst 6. júní sl.}

Þann 25. júní verður haldin ráðstefna á Hótel Selfoss þar sem fjallað verður um Norræna lífhagkerfið (Nordic Bioeconomy) og lífhagkerfi norðurslóða (Arctic Bioeconomy).

Lífhagkerfið

Hugtakið lífhagkerfi (e. Bioeconomy) hefur verið notað til að ná yfir allar lífauðlindir, samspil þeirra og samhengi og áhrif þeirra á efnahagslega, umhverfislega og félagslega þætti. Rannsóknir á sviði lífhagkerfis ganga þannig þvert á atvinnugreinar og leitast við að hámarka ávinning auðlinda án þess að ganga á þær. Mikilvægur þáttur í starfsemi Matís er að efla og auka verðmætasköpun í lífhagkerfinu, meðal annars með verkefnum sem snúa að aukinni framleiðslu lífmassa og með því að hlúa að nýsköpun, vinna að bættri nýtingu og sjálfbærni í framleiðsluferlum og þar með hagfelldari afrakstri auðlinda. Starfsfólk Matís fagnar því norrænni áherslu á lífhagkerfið og vinnur náið með íslenskum stjórnvöldum að útfærslu þriggja ára formennskuverkefna á þessu sviði, en þau hófust á þessu ári þegar Ísland tók við formennsku í Norræna ráðherraráðinu.

Að þessu tilefni verður haldinn ráðstefna á Íslandi 25. júní þar sem fjallað verður um þessi mál frá margvíslegum sjónarhornum.

Á vef Gestamóttökunnar/Yourhost er hægt að skrá sig á ráðstefnuna.

Nýsköpun í lífhagkerfi Norðurlanda og norðurslóða

Innovation in the Nordic and Arctic Bioeconomy

• 09:15 Coffee and registration
• 10:00 Opening the conference | Sigurður Ingi Jóhannsson, Minister of Fisheries and Agriculture
• 10:15 No standard = no market | Dr. dr. Andreas Hensel, President at BfR                 
• 11:00 Product development in the Arctic Bioeconomy | Sigrún Elsa Smáradóttir, Research group  
             leader, Matís                        
• 11:30 Industry success stories:
             Janus Vang, Director, iNOVA and Leif Sörensen, Chef. Faroe Islands
             Kim Lyberth, Inuili school, Greenland
             Ingunn Jónsdóttir, Regional Manager Matís and Valdís Magnúsdóttir, farmer and local food   
             producer Iceland   
• 12:00 Lunch | Special taste of innovation
• 13:30 Branding of Nordic food | Emil Bruun Blauert, CEO, Executive Advisor and Developer, WNEAT
• 13:50 Microfeed: Turning wood into food | Clas Engström, Managing Director, SP Processum          
• 14:10 Nutrition for the future – Possibilities of the Nordic areas? | Bryndís Eva Birgisdóttir, Associate
             professor, University of Iceland
• 14:30 Coffee break             
• 14:50 Food waste: Problem or growth opportunity? | Nils Kristian Afseth, Research Scientist, PhD,
             Nofima      
• 15:10 Investing in algae – Ingredients for future food production | Olavur Gregersen, Managing
             Director, Syntesa Partners & Associates               
• 15:30 Assessing and mitigating risk in the Nordic Bioeconomy | Guðmundur Halldórsson, Research
             Coordinator, Soil Conservation Service of Iceland
• 15:45 Reflection panel | Nordic and Arctic bioeconomy in local & global perspective:
             Julian Roberts – COMSEC
             Prof. Dr. Eberhard Haunhorst , President  of Lower Saxony State Office for Consumer   
             Protection and Food Safety
             Alda Agnes Gylfadóttir, Managing director, Einhamar Seafood
             Steinar Bergseth, Coordinator MBTera
             Ásmundur Guðjónsson, Senior Adviser, Ministry of Fisheries Faroe Islands
• 16:30 End of conference

Conference facilitator:

Guðrún Hafsteinsdóttir, Chairman of the Federation of Iceland Industries

Meira um lífhagkerfi norðurslóða

Eitt af þeim verkefnum sem Matís hefur haft forgöngu um er norræna verkefnið Arctic Bioeconomy en Sigrún Elsa Smáradóttir, fagstjóri á Viðskiptaþróunarsviði, er verkefnastjóri verkefnisins. Verkefnið er til tveggja ára og felur í sér kortlagningu á lífauðlindum á norðurslóðum, mati á afrakstri þeirra, og samanburði og greiningu milli svæða. Einkum er horft til Grænlands, Íslands og Færeyja en tæpt á lífauðlindum í norðurhluta Noregs, Svíþjóðar og Finnlands. „Í verkefninu er sérstaklega horft til matvælaframleiðslu með tilliti til fæðuöryggis auk þess sem nýsköpunarhæfni svæðanna og einstakra greina verður metin. Þetta er gert til þess að hægt sé að meta tækifæri og ógnanir og ráðast í kjölfarið í verkefni sem styrkja svæðin á þessu sviði,“ segir Sigrún Elsa, en áætlað er að verkefninu ljúki í nóvember 2014.

„Miklar lífauðlindir er að finna á norðurslóðum og eru þær mikilvægar fyrir efnahagslíf landanna, bæði beint og óbeint. Hér á Íslandi er sjávarútvegur ein helsta undirstöðuatvinnugreinin og gögn um stöðu sjávarútvegs í mjög góðu horfi, en gögn sem snúa að öðrum auðlindum, eins og til dæmis landnýtingu, eru síðri. Það er mikilvægt að ná saman yfirliti yfir auðlindir og afrakstur þeirra svo unnt sé að meta árangur og greina hvernig efla megi svæðin. Með því að auka verðmæti afurða, örva og styrkja lífhagkerfið og afkastagetu þess aukum við efnahagslegan árangur,“ segir Sigrún Elsa og bætir við að lífauðlindir þessa svæðis séu að breytast vegna hlýnunar jarðar. „Það er nauðsynlegt að fylgjast vel með þessum breytingum. Mikilvægt er að nýta þá möguleika sem hugsanlega opnast til matvælaframleiðslu á þessu svæði vegna breyttra lífsskilyrða og umhverfisáhrifa. Enda er staðreyndin því miður sú að meðan möguleikar á þessu sviði á norðurslóðum kunna að aukast, þá dragast þeir saman annars staðar á sama tíma og fólksfjölgun í heiminum heldur áfram“.

^{Sigrún Elsa Smáradóttir}

Verkefninu er ætlað að styrkja löndin til virkrar þátttöku í alþjóðlegum samstarfsverkefnum, meðal annars á norrænum vettvangi. „Þegar kemur að rannsóknaáætlunum og stuðningi við nýsköpun, liggur fyrir að mikil áhersla verður lögð á lífhagkerfið, bæði í norrænu og evrópsku samhengi,“ segir Sigrún Elsa.

Þannig hefur norræna nefndin um landbúnaðar – og matvælarannsóknir (NKJ) unnið stefnumörkun um „Norræna lífhagkerfið“ (e. The Nordic Bioeconomy Initiative). Í þeirri stefnumörkun er sérstaklega horft til sjálfbærni náttúruauðlinda og nýtingar lífmassa með svipuðum hætti og aðrar þjóðir á evrópskum vettvangi hafa gert. Í nefndinni sitja þrír Íslendingar, þeir Torfi Jóhannesson, sérfræðingur hjá atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu, Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís og Sigurður Björnsson, sviðsstjóri hjá Rannís. Stefnumörkunin á fyrst og fremst að bæta og greiða fyrir norrænum samstarfsverkefnum sem snúa að rannsóknum á sviði lífhagkerfisins og stuðla að frekari stefnumótun á því sviði. Þannig er ætlunin að stuðla að sjálfbærri auðlindanýtingu í grunnframleiðslu og afleiddum greinum.

„Ætlunin er að efla samstarf úrvinnslugreina, eins og til dæmis matvælaframleiðslu eða fóður- og áburðarframleiðslu, við grunnatvinnugreinar, eins og sjávarútveg og landbúnað, og vinna að heildstæðum lausnum sem ganga þvert á atvinnugreinar og hámarka ávinning af nýtingu auðlindanna án þess að ganga á þær. Sjálfbær framleiðsla og nýting lífmassa stuðlar að efnahagslegri og félagslegri styrkingu svæða sem liggja að auðlindunum, aukinni matvælaframleiðslu og þar með auknu fæðuöryggi. Jafnframt er horft til vistvænnar framleiðslu á orkugjöfum úr lífmassa til að leysa jarðefnaeldsneyti af hólmi en þá er mikilvægt að leiðir verði fundnar til að slík framleiðsla verði ekki á kostnað matvælaframleiðslu. Mikil samkeppni um hráefni, annars vegar til matvælaframleiðslu og hins vegar til orkuframleiðslu, getur haft alvarlegar afleiðingar á matvælaverð og möguleika fólks í heiminum til að brauðfæða sig,“ segir Sigrún Elsa.

Íslenskt formennskuverkefni

Norrænu ríkin skiptast á um að fara með formennsku í Norræna ráðherraráðinu og leiða starfsemina eitt ár í senn. Í ár kemur það í hlut Íslendinga að gegna formennsku í ráðinu en samhliða því verður sett af stað þriggja ára formennskuáætlun á sviði lífhagkerfisins sem skila á beinum efnahagslegum ávinningi á Norðurlöndunum. Nú er að ljúka útfærslu formennskuverkefna á sviði lífhagkerfisins en Matís hefur verið virkur þáttakandi í þeirri útfærslu undir forystu Sveins Margeirssonar forstjóra Matís.

„Formennskuverkefnin munu kalla á aukið samstarf iðnaðarins og rannsókna- og menntastofnana í hagnýtum virðisaukandi verkefnum. Horft verður til þess hvernig efla megi þekkingarsköpun og framþróun í sjálfbærri auðlindanýtingu og framleiðslu á lífmassa á Norðurlöndunum og yfirfæra þá þekkingu og tæknilausnir sem fyrir er milli svæða,“ segir Sigrún Elsa.

Í tengslum við formennskuverkefnið verður mynduð pallborðsnefnd, Nordic Bioeconomy panel, sem verður ráðgefandi fyrir rannsóknasjóði Norðurlandanna þegar kemur að rannsóknaköllum á sviði lífhagkerfisins. Að auki verður hlutverk nefndarinnar að kynna stöðu Norðurlandanna út á við þegar kemur að lífhagkerfinu og þannig greiða aðgang landanna að alþjóðlegum rannsóknastyrkjum.

„Það að Ísland gegni burðarhlutverki í slíku samstarfi, hafi forgöngu um metnaðarfulla formennskuáætlun á sviði lífhagkerfisins og gegni leiðandi hlutverki í rannsóknum því tengdu á norðurslóðum, beinir sjónum annarra að landinu sem áhugaverðs samstarfsaðila í verkefnum sem snúa að lífhagkerfinu. Breitt fjölþjóðlegt samstarf á þessu sviði, bæði í rannsóknum og þróun, er mikilvægur grunnur að eflingu lífhagkerfisins og þar með efnahagslegra framfara á Íslandi,“ segir Sigrún Elsa að lokum.

Nánari upplýsingar veitir Sigrún Elsa. Einnig má sjá myndband Matís um stóru áskoranirnar á myndbandasíðu Matís.

Mikið hefur verið rætt um þá staðreynd að fólksfjöldi á jörðinni muni vera allt að 9 milljarðar árið 2050. Til þess að fæða þennan aukna fjölda fólks er talið að núverandi matvælaframleiðsla þurfi að tvöfaldast sem er erfitt að sjá fyrir því þrýstingur á náttúruauðlindir er mikill fyrir.

Landsvæði eru af skornum skammti, ofveiði í höfum er algeng og loftslagsbreytingar ásamt tilheyrandi fylgikvillum eins og vatnsskorti geta haft alvarlegar afleiðingar fyrir matvælaframleiðslu í heiminum. Við þurfum að finna nýjar leiðir til næringaröflunar.

Skordýr hafa verið hluti af næringaruppsprettu mannkyns í gegnum aldirnar. Í dag er talið að skordýr séu hluti af fæðu tveggja milljarðar manna á meðan rík andúð er á neyslu þeirra, og jafnvel tilvist, í sumum þjóðfélögum. Þó að meirihlutinn af ætum skordýrum sé veiddur í þeirra kjörlendi hefur nýsköpun í ræktun á stórum skala verið að ryðja sér til rúms. Óvíst er þó hvernig margir vesturlandabúar munu bregðast við þessari þróun, en ljóst er að einhvers staðar verður að byrja, því skordýr er einnig hægt að nota sem uppspretta næringar fyrir ræktun á hefðbundnara próteini eins og fiski, en Matís hóf á árinu 2012 rannsóknir á Svörtu hermannaflugunni, Hermetia illucens (Sjá hér: http://www.matis.is/matis/frettir/nr/3738) í þeim tilgangi að þróa hágæða mjöl sem notað yrði í fóður fyrir fisk.

Matís var þáttakandi í alþjóðlegu ráðstefnunni Insects to feed the World, sem fram fór í Hollandi dagana 14.-17. maí 2014, og kynnti þar rannsóknir sínar á Svörtu hermannaflugunni. Eitt af markmiðum rannsóknarinnar, sem tengist verkefninu Úr grænum haga í fiskimaga, var að skoða hvaða áhrif mismunandi lífrænn úrgangur hefur á næringarinnihald lirfanna. Meðal annars voru prófaðir tómatar, epli og matarafgangar úr eldhúsi Matís. Niðurstöður leiddu í ljós að hægt að hafa mikil áhrif á næringarinnihald lirfanna með mismunandi æti ásamt því að lirfan er gríðarlega öflug í niðurbroti úrgangs og umbreytir hún ætinu í hágæða prótein og fitu.

Margt áhugavert var hægt að kynna sér á ráðstefnunni og kom mjög á óvart hversu mikill uppgangur er orðinn í þessum geira, helst í Evrópu og Bandaríkjunum. Evrópubúar eru þó þeim takmörkunum háðir að reglugerðir Evrópusambandsins banna framleiðslu á skordýrum sem fæðu eða fóður. Þessar reglur eru þó í endurskoðun. Í Bandaríkjunum er leyfilegt að framleiða skordýr með þessum hætti sé æti lirfanna talið hæft til manneldis. Þar hefur því skapast stór markaður fyrir t.d. grænmeti sem þarf að henda sökum pakkningagalla. Tvö stór fyrirtæki vestanhafs kynntu starfsemi sína á ráðstefnunni sem framleiða mikið magn af mjöli í fiskafóður. Framleiðslan er mjög umhverfisvæn miðað við t.d. svína- eða nautakjötsframleiðslu og krefst mun minna vatns og landsvæðis. Hluti af fituinnihaldi lirfanna er dreginn úr og seldur í snyrtiiðnaðinn og loks er hratið frá lirfunum selt sem hágæða áburður. Það verða því töluverðir möguleikar í ræktun skordýra í framtíðinni.

Nánari upplýsingar veitir Birgir Örn Smárason, doktorsnemandi hjá Matís.

Þriðjudaginn 10. júní fer fram upphafsfundur íslenska hluta Evrópuverkefnisins MareFrame en verkefnið miðar að því að þróa fjölstofna fiskveiðistjórnunarkerfi innan Evrópu þar sem áhersla er lögð á vistvæna, sjálfbæra, félagslega og hagræna stjórnun. Auk á samstarfs við sjómenn, útgerðir og vinnslu ásamt öðrum hagsmunaaðilum sem koma að stjórnun fiskveiða.

Matís, Háskóli Íslands og Hafrannsóknarstofnun standa saman að Íslenska hluta verkefnisins en auk þess taka fjöldi erlendra fyrirtækja, háskóla og stofnana þátt. Verkefnið hefur hlotið styrk upp á 6 milljónir evra og er það meðal hæstu verkefna styrkja sem veittir hafa verið í Evrópu. 

Fiskveiðistefna Evrópusambandsins þarfnast endurskoðunar en þrír af hverjum fjórum fiskistofnum sambandsins eru ofveiddir í dag, þar af 47% stofna í Atlantshafi og 80% í Miðjarðarhafinu.

MareFrame verkefnið byggir á því sem vel hefur verið gert í íslenskri fiskveiðistjórnun, m.a. notkun á fjölstofnalíkaninu „Gadget“ sem var þróað af íslenskum þátttakendum verkefnisins og er notað víða erlendis. Jafnframt því er horft til meira samstarfs við þá sem starfa að veiðum og vinnslu í sjávarútveginum sem og annarra hagsmunaaðila við þróun fiskveiðistjórnunarkerfa en það er lykilatriði við innleiðingu fiskveiðistjórnarkerfisins.

Í því sambandi mun MareFrame þróa m.a. sjónrænt viðmót, tölvuleiki og tölvustudda námstækni til að koma niðurstöðum og stjórnunarleiðum á framfæri, en sú námstækni er afrakstur íslenskra rannsókna.

Að MareFrame verkefninu koma alls 28 stofnanir, fyrirtæki og háskólar í 10 Evrópulöndum (Danmörk, Svíþjóð, Finnland, Pólland, Bretland, Spánn, Ítalía, Rúmenía, Noregur og Ísland) ásamt Suður Afríku, Ástralíu og Nýja Sjálandi. 

Dr. Anna Kristín Daníelsdóttir, sviðsstjóri hjá Matís, er verkefnisstjóri og dr. Gunnar Stefánsson, prófessor hjá Raunvísindadeild Háskóla Íslands er vísindalegur verkefnisstjóri.

Fundurinn hefst með hádegismat klukkan 12 að Vínlandsleið 12 og verður dagkrá fundarinns sem hér segir:

12:30 Lunch 
Welcome and Goals for the meeting Gunnar Stefánsson, HI

12:45 Overview of the MareFrame project Anna Kristín Daníelsdóttir, Matis Objectives, methodology, expected outputs, website etc.

13:00 Main steps in the case study Guðmundur Þórðarson, Hafró
 Research, deliverables, milestones and estimated calendar/time frame

13:15 Co-creation Sveinn Agnarsson, HI

• What is co-creation, why and of what? differences with traditional 
participatory approach, how and when (approx.)
• CSs leaders are going to engage with participants, formal and informal communication channels, flow of information, etc.

13:30 
Coffee break

14:00 
Intro Jónas R. Viðarsson, Matís

14:15 Group work

• Ecosystem Approach to Fisheries Management: The application EAF for their day to day work, projects implemented in the region and research priorities in a policy and social perspective.
• Management priorities: Priorities identified in the DoW and debate. Are there additional priorities or different ranking needed to be con sidered for the Icelandic case study, and should they be included in the case study? For the priorities agreed as relevant for the case study, dentification of the decision capacity (who will be the actors involved, at which level, etc.).
• Identification of management issues requiring decision support:(relates to ecological, socioeconomic and governance aspects).

        – conflicting interests among stakeholders implying multi-criteria
        – decision making problem.
        – multi-annual management plans
        – lack of clear management objectives, recovery plan etc.
        – uncertainty and lack of (scientific) knowledge
        – threatened or vulnerable species impacted by the fisheries.
        – policy, science and stakeholders interactions. 


• Policies and objectives in place (as relevant for the addressed issue):

       – CFP relevant for issue? MSY and Bpa Blim, Flim, Fpa defined for 
relevant species?
       – MSFD relevant for issue? How to transform the high level descriptors 
1, 3, 4 and 6 into    indicators and reference levels?
       – Ecological, environmental social, economic policies relevant for 
issue addressed (nationally, regionally, and locally?) 


• Management regulations and measures in place (as relevant for the addressed issue): Management rules enforced (HCR, TACs, effort limits, closed areas/seasons (MPAs), technical regulations, landing obligations; other regulations which can affect fisheries and ecosystem). Marine Strategy Framework Directive, particular descriptors 1, 3, 4 and 6. Assessment: methods, institutions; key assessment uncertainties, key uncertainties impacting yield prognosis.
• Decision environment: Identification of the governance setting
(as relevant for the management priorities): Covered CFP? MSFD? Decision-making by Council/Parliament or other European institutions; nations involved, regional bodies for cooperation on resource management or environmental issues, relevant international conventions in place, division of responsibility and decision-making process regarding fisheries management and environmental issues.

15:00 Presentations of group work & discussions, Group leaders

15:45 Summary and AOB