Flokkur: Fréttir

Sveinn Margeirsson, ásamt fleiri starfsmönnum Matís, var fyrir stuttu í viðtali í blaði Samtaka Iðnaðarins, Fleiri störf – betri störf. í blaðinu tekur Sveinn m.a. fram að tækifærin á Íslandi felast í að hagnýta hreina náttúru til að búa til heilnæm matvæli með jákvæða eiginleika.

Í viðtalinu kom Sveinn sér beint að kjarna málsins þegar SA spyrja hvað þurfi til að skapa fleiri og betri
störf? „Verðmætasköpun er lykillinn að því. Markmið Matís er að auka verðmæti þess sem landið og miðin gefa af sér og beita til þess þekkingu.”

Sókn í sjávarútvegi

Matís á mikið samstarf við íslensk sjávarútvegsfyrirtæki. „Við erum inni á gólfi hjá þeim og um borð í skipunum. Fyrirtækin skynja að við búum yfir þekkingu sem þau geta nýtt og vilja nýta”, segir Sigurjón
Arason, yfirverkfræðingur. „Það er t.d. hægt að nýta slóg sem til skamms tíma hefur verið hent í sjóinn. Ef það kemur nógu ferskt í land má draga úr því lífefni sem nýta má í lyfjagerð, fitusýrur og áburð.“

Viðtölin má finna hér.

Það er vel þekkt að miklar framfarir hafa orðið í kornrækt á Íslandi vegna framtaks bænda og framfara í ræktuninni. Ræktunartilraunir og kornkynbætur Landbúnaðarháskóla Íslands og forvera hans skipta hér miklu máli. Íslenskt korn er orðið mikilvægt í fóðrun og það hefur einnig í vaxandi mæli verið nýtt til manneldis.

Bændur fá hærra verð fyrir matkorn en fóðurkorn og það er því ein leið til að auka tekjur bænda að hafa aðgang að sem fjölbreytilegustum mörkuðum fyrir kornið. Aukin vinnsla á korni í dreifðum byggðum getur aukið atvinnu og ber sérstaklega að nefna ferðamannaiðnaðinn. Markaður með matvörur fyrir ferðamenn fer vaxandi og það geta bændur nýtt sér.

Ísland er á norðurmörkum kornræktarbeltisins og því er eðlilegt að spurt sé hvort íslenskt bygg sé nægjanlega þroskað fyrir hagnýtingu í matvælaiðnaði. Margvíslegar prófanir hafa verið gerðar á framleiðslu matvæla úr íslensku byggi og hafa þær gefið jákvæðar niðurstöður. Efna-mælingar á íslenska bygginu hafa einnig sýnt að samsetning þess er eðlileg og sterkjuhlutfall allhátt.

Áhugi á innlendum vörum óx greinilega í kjölfar banka-kreppunnar. Verulegur áhugi kom fram á matvörum úr íslensku byggi. Landssamband bakarameistara beitti sér fyrir notkun á byggi til brauðgerðar og talsverður fjöldi bakaría bauð upp á brauð úr byggi. Kornax beitti sér fyrir samkeppni um byggbrauð og átti það þátt í áhuganum. Stærsta bakarí landsins, Myllan, markaðssetti nýtt brauð úr byggi frá Eyrarbúinu og gengur það undir heitinu Eyrarbrauð. Notkun á innlendu korni í bökunariðnaði hefur nú nokkuð dregist saman og því er ástæða til að hvetja til þróunar á matvörum úr innlenda korninu.

Ný verkefni

Nú er að hefjast vinna við tvö norræn verkefni um korn og er þeim ætlað að auka verðmæti kornframleiðslunnar og efla atvinnulíf í dreifbýli á norðurslóðum. Einkum er hugað að aukinni svæðisbundinni framleiðslu korns til matvælaframleiðslu. Matís mun stýra þessum verkefnum en mikið samstarf verður við Landbúnaðarháskóla Íslands. Kornkynbætur Landbúnaðarháskólans skiptu miklu máli fyrir öflun samstarfsaðila í öðrum löndum. Auk Landbúnaðar-háskólans munu taka þátt í verkefninu aðilar frá Norður-Noregi og Færeyjum. Samstarfið hefur verið víkkað út fyrir Norðurlöndin og munu aðilar í Orkneyjum og á Nýfundnalandi taka þátt.

Fyrra verkefnið er styrkt af Norræna Atlantshafssamstarfinu (NORA). Í verkefninu verður farið ofan í saumana á framleiðslu-aðstæðum fyrir korn í hverju landi, yrki verða prófuð, leiðbeiningar teknar saman og gæðamál krufin. Síðara verkefnið er forverkefni sem miðar að því að undirbúa stórt verkefni um framleiðslu matvara úr korni.

Í verkefnunum mun bygg njóta forgangs en einnig verður unnið með hveiti, hafra og rúg eftir því sem á við í hverju landi. Ætlast er til þess að verkefnin opni nýja möguleika sem tengjast korni og úrvinnsla þess aukist hjá kornbændum og fyrirtækjum. Innlent korn á að koma í stað innflutts korns á sem flestum sviðum og þannig eru staðbundnir framleiðslukostir nýttir í þágu dreifbýlisins. Innlent korn á að ná fótfestu á vannýttum mörkuðum og nýjum mörkuðum. Bökunariðnaðurinn er vannýttur markaður enda er flutt inn mikið af korni fyrir þann iðnað.

Talið er að kornrækt megi auka umtalsvert á Íslandi. Í Orkneyjum er er kornrækt einnig stunduð með allgóðum árangri þótt í smáum stíl sé. Í Færeyjum hefur kornrækt legið niðri í 50 ár þótt Færeyjar liggi um 300 km sunnar en kornræktarsvæði syðst á Íslandi. Í Norður-Noregi stendur til að rækta korn á svæðum sem eru miklu norðar en Ísland. Það er því ljóst að skilyrði til kornræktar eru mjög ólík hjá samstarfsaðilum í verkefninu. Einn megintilgangur verkefnanna er að auka samstarf milli landanna og miðla þekkingu og reynslu milli aðila.  

Hvers konar nýting?

Bygg er fjölhæf korntegund og hentar sem hráefni í margs konar matvæli. Einkum má nefna margs konar bökunarvörur eins og brauð, flatkökur, kex, hrökkbrauð og kökur. Bygg eins og annað korn getur hentað í morgunkorn. Loks er maltað bygg eitt mikilvægasta hráefnið í áfenga drykki. Bygg hefur þó á seinni árum verið notað ómaltað í bjór en þá er byggt á ensímtækni. Litlar bjórgerðir á Íslandi hafa ekki enn nýtt innlenda byggið sem skyldi.

Mikil tækifæri eru innan bökunariðnaðarins til að nýta bygg. Bygg myndar þó veikari glútennetju en hveiti í hefuðum bökunarvörum og því þarf að blanda saman byggi og hveiti í slíkum vörum. Hins vegar hefur bygg vissa hollustueiginleika umfram hveiti og er það mikilvægt til að vinna bygginu stærri sess. Þessir hollustueiginleikar byggsins eru einkum mikið magn trefjaefna og beta-glúkanar sem lækka blóðkólesteról og draga úr blóðsykursveiflum. Þetta hefur nú fengið opinbera viðurkenningu með því að heilsufullyrðingar um bygg eru leyfðar á umbúðum matvæla samkvæmt nýrri reglugerð. Þetta skiptir matvælaiðnaðinn miklu máli og getur orðið drifkrafturinn á bak við stóraukna notkun byggs í matvælaframleiðslu.

Tækifæri í dreifbýli

Ferðamannastraumur til Íslands hefur farið mjög vaxandi á síðustu árum. Talið er að ferðamönnum haldi áfram að fjölga og nauðsynlegt verði að beina þeim til sem flestra landshluta. Ferðamenn sem telja hundruð þúsunda þurfa mikinn mat og margir þeirra hafa áhuga á að prófa mat úr héraði. Hér er því upplagt tækifæri fyrir aðila í dreifðum byggðum að auka matvælaframleiðslu. Nefna má smáframleiðslu í sveitum og lítil matvælafyrirtæki geta útvíkkað starfsemi sína.

Hafið samband

Verkefnin sem voru nefnd að framan byggja á nánu samstarfi við kornbændur og fyrirtæki og aðila sem vilja framleiða matvörur úr innlendu korni. Á fyrstu stigum er einkum um að ræða upplýsingasöfnun og í kjölfarið miðlun hagnýtra upplýsinga um nýtingu korns. Í kjölfarið er vonast til að margvísleg framleiðsla verði að veruleika. Ætla má að helstu þróunarsvæðin verði Suðurland (undir Eyjafjöllum og uppsveitir), Fljótsdalshérað, Vesturland, Skagafjörður og Eyjafjörður. Óskað er eftir að kornbændur og fyrirtæki sem hafa áhuga á framleiðslu matvæla úr innlendu korni og samstarfi í verkefnum hafi samband við Ólaf Reykdal hjá Matís. Aðilar þurfa ekki að vera innan svæðanna sem nefnd voru að framan.   

Nánari upplýsingar veitir Ólafur Reykdal.

Í matarsmiðjunni á Flúðum er frábær aðstaða fyrir alla þá sem hafa áhuga á að framleiða hverskonar matvörur. Hún er vel tækjum búin og býður upp á allar helstu vinnsluaðferðir. Í tengslum við Matís er gott aðgengi að sérfræðingum sem geta leiðbeint einstaklingum í framleiðslu sinni. Ingunn Jónsdóttir, stöðvastjóri á Flúðum, svaraði nokkrum spurningum um matarsmiðjuna.

Fyrir hverja er Matarsmiðjan?

„Matarsmiðjan er ætluð öllum þeim sem vilja koma og taka góða hugmynd á næsta stig. Hún er kjörið tækifæri fyrir frumkvöðla sem eru alltaf að fá hugmyndir en vantar aðstoð og aðstæður til að koma þeim af stað, en það getur gert útaf við góða hugmynd ef frumkvöðullinn þarf að byrja á því að koma sér upp rándýru framleiðslueldhúsi.“

Hverjir hafa helst verið að nýta sér matarsmiðjuna?

„Einstaklingar, lítil fyrirtæki og smáframleiðendur. Að koma með vöruna í matarsmiðjuna er byrjunin. Hingað hafa líka komið einstaklingar sem eru með ferðaþjónustu og vilja selja t.d. heimagerðar sultur. Þá koma þau og leigja aðstöðuna í kannski fjóra daga en bæta við þrettánda mánuðinum í tekjum.“

„Við styðjum smáframleiðendur og frumkvöðla og hjálpum þeim að gera söluvæna vöru. Við getum boðið upp á ýmiskonar aðstoð en hjá Matís er fullt hús sérfræðinga og fullkominn tækjabúnaður til rannsókna. Við getum einnig boðið upp á skynmat, þar sem varan er smökkuð og eiginleikar hennar metnir af sérstökum skynmatshóp. Slíkt getur gefið frumkvöðlinum hugmynd um það hvort hann sé með söluvæna vöru í höndunum eða hvort það þurfi að gera einhverjar úrbætur.“

Hafa vörur framleiddar á Flúðum skilað sér í verslanir?

„Já, síðan um áramótin hafa t.d. tvær vörur skilað sér á markað. Annarsvegar drykkurinn B.OKAY og kjötsoð sem selt er veitingahúsum og framleiðslueldhúsum. Aðrar vörur sem hafa verið þróaðar og markaðssettar eru t.d. sultur, samlokur, pestó, lúpínuseyði, brjóstsykur, forunnið grænmeti og þurrkað grænmeti svo eitthvað sé nefnt.“

En hvers vegna rekur Matís Matarsmiðju?

„Matarsmiðjan á Flúðum er rekin í samstarfi við sveitarfélögin í uppsveitum Árnessýslu og stuðlar að atvinnusköpun heima í héraði á sama tíma og hún stuðlar að fæðuöryggi á Íslandi. Eitt af markmiðum Matís er að efla lýðheilsu og það gerum við meðal annars í gegnum Matarsmiðjurnar þar sem áhersla er lögð á að framleiða vandaðar vörur. Annað markmið Matís er að bæta matvælaöryggi og það gerum við með því að bjóða fólki að vinna vörurnar hér hjá okkur. Þetta leiðir svo allt til aukinnar verðmætasköpunar sem er jafnframt eitt af markmiðum Matís. Matarsmiðjan sjálf er rekin án gróða og sú litla leiga sem greiða þarf fyrir aðgang að henni fer í raun bara í að halda rekstrarkostnaðinum niðri.“

„Við viljum hvetja alla sem eru með hugmynd að koma og prófa þær áfram. Sá hinn sami þarf ekki að vera hrávöruframleiðandi. Það er nóg að vera með hugmynd sem vilji er fyrir að vinna áfram.“

Nánari upplýsingar veitir:

Ingunn Jónsdóttir og einnig má finna upplýsingar á vefsíðum Matarsmiðjunnar á Flúðum:

• www.matis.is/um-matis-ohf/starfsstodvar-matis/fludir/
• www.facebook.com/MatarsmidjanLocalFoodInovatorsCenters

Matarsmiðju má skilgreina sem húsnæði, sem ætlað er fyrir matvælavinnslu af einhverju tagi og hefur tilskilin leyfi frá eftirlitsaðilum sveitarfélaga um að í húsnæðinu megi framleiða matvæli. Til þess að það leyfi fáist þarf að tryggja að mengun angri ekki nágranna, fráveitur séu í lagi, neysluvatn  sé öruggt og frágangur úrgangs sé samkvæmt skilyrðum, svo fátt eitt sé nefnt. 

Framleiðslunni í matarsmiðjum má skipta í tvo hluta, blautvinnslu og þurrvinnslu. Fisk-, kjöt- og grænmetisvinnsla falla undir blautvinnslu en t.d. mölun korns, bakstur og pökkun undir þurrvinnslu. Í kjöt- og fiskvinnslu er krafa um að hitastig hráefnis, meðan á vinnslu stendur, fari ekki yfir ákveðin mörk. Til þess að það sé framkvæmanlegt á viðráðanlegan hátt, þarf að halda vinnslurýminu kældu. Móttaka hráefnis til vinnslunnar þarf að vera með viðunandi hætti, kælivörur fara í kæli, frosnar í frysti og þurrar á þurrefnislager. Ef hitun, suða eða bakstur er hluti ferilsins við framleiðslu vörunnar þarf líka að vera hægt að kæla vöruna á viðeigandi hátt. Geymsla á fullunninni vöru getur verið með ýmsum hætti, allt eftir eðli hverrar vörur fyrir sig. Viðkvæmastar eru þær vörur, sem að framleiðslu lokinni, eru tilbúnar til neyslu, án undangenginnar hitunar. Varast þarf smit einnar vöru yfir í aðra og að geymsluhitastig sé í samræmi við kröfur.

Hreinlæti í matarsmiðjunum er mjög mikilvægt og því þarf að gera þrifaáætlun fyrir húsnæðið og öll tæki auk þess þarf að skrá hvaða hreinsiefni eru notuð og hvernig. Hvort sem umræðir blaut- eða þurrvinnslu þarf að vera hægt að þrífa gólf, veggi, tæki og þann húsbúnað sem í vinnslurýminu er.

Notkun og tilgangur hvers rýmis þarf að vera skýr og því þurfa teikningar af húsnæðinu að vera til staðar, þar sem fram kemur notkun rýmisins s.s. „vinnslusalur“, „umbúðageymsla“, „móttaka“ o.s.frv. Einnig þarf að vera ljóst hvar og hvernig hreinlætisaðstöðu er háttað og hvort vaskur sé ætlaður til handþvotts eða t.d. hreinsunar á matvælum.

Meindýravarnir þurfa einnig að vera til staðar til að tryggja öryggi matvæla. Til dæmis skulu vera flugnabanar við opnanleg gluggafög og útidyr sem og gildrur fyrir nagdýr bæði innandyra og utan. Eftirlit með meindýravörnum er framkvæmt af viðurkenndum aðilum og það skráð. Eftirlit með tækjum, búnaði og húsnæði skal vera til staðar þar sem almennt viðhald er skráð og svo viðgerðir eða endurbætur.

Það sem talið hefur verið upp hér að framan eru dæmi um þau almennu skilyrði sem sett eru fyrir hverskyns matvælaframleiðslu, ef ætlunin er síðan að dreifa vörunni til neytenda. Auk þess þarf framleiðandinn að afla sér framleiðsluleyfis. Fyrir matarsmiðjur er það Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaganna, HES, sem veitir slíkt leyfi, óháð því hvert hráefnið er.

Skilyrði sem sett eru til framleiðslu fer eftir eðli hverar vöru fyrir sig, hvert hráefnið er, framleiðsluaðferð og á hvaða framleiðslustigi vörunni er dreift til neytenda. Kröfur eru í samræmi við þá áhættu sem hugsanlega getur orðið við neyslu vörunnar, sé ekki farið eftir viðurkenndum framleiðslulýsingum í einu og öllu.

Þegar sótt er um leyfi til HES þarf að útbúa gæðahandbók fyrir framleiðsluna, þar sem með skýrum hætti kemur fram hver sé ábyrgur fyrir framleiðslunni, hvers eðlis hún sé, hráefni sem notuð eru, framleiðsluferlar, flæðirit, áhættugreining og viðbrögð við frávikum. Eftirlitsskýrslur um hráefni, umbúðir, framleiðslu og sölu þar sem nafn, sími og heimilisfang móttakanda kemur fram, ef um sölu til annarra seljanda er að ræða, til að hægt sé með skjótum hætti innkalla vöruna sé þess þörf. Til staðar þarf að vera þrifaskýrsla, með með undirritun viðkomandi starfsmanns til staðfestingu á þrifum húsnæðis og tækja. Það þurfa að vera til sönnun á heilnæmi vatns, hreinlætisprófanir á snertiflötum matvæla og örverumælingar á vörum unnið af viðurkenndum aðila sem staðfestir ákvörðun um geymsluþol matvælanna. Næringarinnihald matvæla þarf að vera til staðar, annaðhvort útreiknaðar eða mældar niðurstöður. Umbúðamerkingar með öllum nauðsynlegum upplýsingum s.s. nafn vöru, innihaldi, þyngd, óþolsefni, næringarinnihald, salt innihald, framleiðandi, geymsluhitastig, framleiðsludag og upplýsingar um geymsluþol.

HES gefur út starfsleyfi fyrir hvern framleiðanda fyrir sig í matarsmiðjum, að uppfylltum þeim skilyrðum sem til framleiðslunnar eru gerðar. Kostnaður vegna starfsleyfis getur verið mismunandi á milli HES en sem dæmi þá er kostnaður við starfsleyfi frá Heilbrigðiseftirliti Reykjavíkur kr. 23.750 (leyfisgjald) og kr. 47.500 (eftirlitsgjald), samtals kr. 71.250 án vsk. fyrsta árið. Síðan er eftirlitsgjald eftir hverja heimsókn fyrir sig. Löggjöf í dag heimilar ekki að starfsleyfi sé skipt upp á milli þeirra sem matarsmiðjuna reka og svo framleiðendanna sem nær alltaf eru frumkvöðlar og smáframleiðendur ef ekki, örframleiðendur.

Þar sem hagnaður frumkvöðla og smáframleiðenda af framleiðslunni stendur varla eða ekki undir leyfisgjöldum er brýnt að breyta reglum á þann hátt að viðunandi sé. Vel má hugsa sér að eigendur matarsmiðjunnar fái vottun á þá þætti sem eru sameiginlegir öllum framleiðendum án tillits til framleiðsluvaranna. Þar má nefna leyfi byggingarfulltrúa um húsnæðið og heilbrigðiseftirlits með neysluvatni, frárennsli mengun, úrgangi og umhverfi. Einnig má hugsa sér að matarsmiðjan fá staðfestingu heilbrigðiseftirlits á að tilteknir vinnsluferlar séu mögulegir í húsnæðinu s.s. vinnsla í kældu rými, möguleiki til reykingar matvæla osfrv. Framleiðendur fái þá leyfi til sinnar framleiðslu í slíku vottuðu húsnæði þegar þeir, að mati matvælamenntaðs starfsmanns matarsmiðjunnar, eru hæfir í matvælaframleiðslu og kunni til verka og með framvísun gæðahandbókar og niðurstöðum gæðamælinga á hollustu sinna matvæla geti staðfest að þeirra matvæli séu örugg. Með þessu móti væri hægt að lækka verulega þann kostnað sem framleiðendur þurfa að bera.

Í matarsmiðjum Matís eru nú þegar starfandi frumkvöðlar og smáframleiðendur sem fengið hafa starfsleyfi útgefnu af heilbrigðiseftirliti fyrir sína framleiðslu. Þar starfa þeir undir handleiðslu starfsmanna Matís sem hafa farið í gegnum alla þætti framleiðslunnar með viðkomandi og veitt leyfi til vinnslu í matarsmiðjunni. Matís veitir ráðgjöf um alla þætti matvælavinnslu, veitir upplýsingar um næringarútreikninga, aðstoðar við ákvörðun geymsluþols, hönnun umbúða, markaðssetningu og jafnvel öflun styrkja.

Nánari upplýsingar veitir Óli Þór Hilmarsson.

Samstarf Háskóla Íslands og Matís á liðnum árum hefur verið farsælt og stuðlað að verðmætasköpun í matvælaiðnaðinum hér á landi auk þess að undirbúa afbragðs vísindamenn fyrir störf í tengslum við matvælafræði. Matvælafræðin er sú grein sem er ört stækkandi og kröfur um framúrskarandi menntun og þekkingu verður háværari með degi hverjum enda snertir greinin neytandann með margvíslegum hætti.

Þekking starfsmanna beggja aðila er mikil í matvælafræði, líftækni og erfðafræði og því er mikilvægt að samnýta þekkinguna í tengslum við í nýsköpun og aukna verðmætasköpun. Þessi samningur mun leggja grunn af enn frekari eflingu fræðilegrar og verklegrar menntunar á sviði matvælarannsókna auk þess að efla samstarfi á öðrum sviðum kennslu og rannsókna. Samkomulagið er mikilvægt skref í átt að formlegu samstarfi Matís og Háskóla Íslands um samnýtingu aðfanga, innviða rannsókna og mannauðs.

Stefna HÍ og Matís er að vera í fararbroddi á þeim fræðasviðum sem samningurinn tekur til.

Markmið og hlutverk samningsaðila

• Efla fræðilega og verklega menntun háskólanema á þeim fræðasviðum sem samningurinn tekur til
• Auka rannsóknir á sviði matvælafræði, matvælaverkfræði, líftækni og matvælaöryggis og vera jafnframt í fararbroddi í nýsköpun á þessum fræðasviðum
• Vera leiðandi á völdum sérfræðisviðum og hafa faglega sérstöðu í því skyni að laða að nemendur og fræðimenn á alþjóðlegum vettvangi
• Tryggja að gæði rannsókna samningsaðila séu sambærileg á við það sem best gerist á alþjóðlegum vettvangi
• Nýta möguleika til samreksturs tækja í þágu sameiginlegra verkefna
• Fjölga nemendum í grunn- og framhaldsnámi á fræðasviðum samningsins.

Matís er stærsta rannsóknafyrirtæki landsins á sviði matvælarannsókna og matvælaöryggis. Stefna fyrirtækisins er að efla samkeppnishæfni íslenskra afurða og atvinnulífs, bæta lýðheilsu, tryggja matvæla-öryggi og sjálfbæra nýtingu umhverfisins með rannsóknum, nýsköpun og þjónustu á sviði matvæla, líftækni og erfðatækni.

Háskóli Íslands hefur mótað sér stefnu til ársins 2016, þar sem m.a. er lögð áhersla á doktorsnám, framúrskarandi rannsóknir og kennslu, auk áherslu á samstarf við stofnanir og fyrirtæki eins og Matís.
Á vegum HÍ eru stundaðar víðtækar rannsóknir og kennsla á þeim fræðasviðum sem Matís fæst við, einkum á vettvangi heilbrigðisvísinda- og verkfræði- og náttúruvísindasviða skólans.

Gildistími samningsins er fimm ár.

Nánari upplýsingar veita Kristín Ingólfsdóttir, rektor Háskóla Íslands og Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís.

Nánari upplýsingar um Matís Brúna má finna á www.matis.is/bruin/

Rannsóknir Matís hafa sýnt fram á að vel einangraðar pakkningar geta skipt sköpum fyrir hitastýringu í flutningi ferskfiskafurða og þar með hámörkun afurðagæða. Með tilliti til þessa hafa íslenskir útflytjendur ferskra hvítfiskafurða flestir notast við frauðkassa fyrir bæði flugflutning og sjóflutning í gámum.

Í gámaflutningi er ís gjarna komið fyrir ofan á flökum í frauðkössum með drengötum, sem þjóna þeim tilgangi að varna því að fiskurinn liggi í vökva í kassanum. Í flugflutningi eru frekar notaðar frosnar kælimottur en ís til kælingar í heilum (ógötuðum) kössum enda leyfa mörg flugfélög ekki notkun íss í ferskfiskpakkningum.

Megintilgangur tilraunar, sem fór fram í júní 2013, var að bera saman ofangreindar tvær pakkningalausnir, þ.e. gámakassa með götum annars vegar og ógataða flugkassa með rakamottu, m.t.t. gæðarýrnunar þorskhnakkastykkja við útflutning og dreifingu.

Borin var saman kæligeymsla á vörum pökkuðum (1) í 5-kg einingum í (H1) skipa- eða (H2) flugkössum; (2) í 3-kg einingum í (H3) flugkössum samanborið við H2; (3) með CO2-mottur (H4) til að draga úr örveruvexti í 5-kg einingum geymdum undir 93% vakúm í EPS kössum. Í öllum hópum var komið fyrir um 400 g af ís ofan á fiskinum og rakamottu með 600 mL rakadrægni undir fiskinum. Athyglisvert var að líftími afurða í gámakössunum (H1) var metinn hálfum til heilum degi styttri en líftími hinna hópanna. Ferskleikinn var mestur og líftíminn lengstur hjá H4, sem ber saman við hægari TVB-N/TMA myndun og örveruvöxt vegna CO2-myndunar og lægri vöruhita. Enginn marktækur munur var milli hópanna m.t.t. TVB-N og TMA gilda, sem voru hæst í H1 og H3.

Helstu niðurstöður tilraunarinnar má sjá í meðfylgjandi töflu og ágrip hennar er að finna hér: www.matis.is/media/matis/utgafa/21-13-Skyrsluagrip.pdf.


Meginniðurstaða tilraunarinnar er því að gæði þorskhnakkastykkja er ekki betur viðhaldið í götuðum gámakössum en ógötuðum flugkössum með rakamottu til að draga í sig bráðnaðan ís og drip úr fiskholdinu. Annar kostur við flugkassana er að þeir einangra betur viðkvæma kælivöruna frá umhverfishitaálagi, þó svo ekki hafi reynt á það í þessari tilraun.

Nánari upplýsingar veita Eyjólfur Reynisson (eyjolfur@matis.is) og Björn Margeirsson (bjorn.margeirsson@promens.com).

Á dögunum fékk Matís Leonard styrk til að senda fulltrúa í fimm daga starfsnám til Svíþjóðar í tengslum við Særimner, sem er Norræn ráðstefna smáframleiðenda matvæla. Smáframleiðsla matvæla er „framleiðsla matvæla í smáum stíl sem byggir á handverkinu fremur vélverkinu“. Í hópnum verða auk starfsmanna Matís fimm samstarfsaðilar, sem hafa þróað vörur í samstarfi með Matís. Farastjóri hópsins er Gunnþórunn Einarsdóttir.

Særimner er sannkölluð hátíð þeirra sem tengjast smáframleiðslu matvæla á einn eða annan hátt, sem haldin verður dagana 8.-10. október í Svíþjóð. Í ár er þemað „Norræn matvælasköpun“ sem tengist verkefninu „Ný norræn matargerð“ (e. New Nordic Food). Þar munu smáframleiðendur hittast til að kynna sínar vörur, miðla reynslu sinni og kynnast öðrum vörum. Þar verður einnig hægt að smakka á framleiðslu annarra og bjóða upp á slíkt, vilji fólk koma sínum vörum á framfæri.

Á ráðstefnunni verða einnig fjölmargir fyrirlestrar og málstofur sem tengjast matvælaframleiðslu á einn eða annan hátt. Til dæmis verður framtíð norrænnar matvælasköpunar til umræðu, þar sem stjórnmálamönnum er boðið að tjá sig. Þá verður málstofa um fiskverkun áður fyrr, norræn ber og geymsluaðferðir, mat og viðskipti, auk þess sem Brynhildur Pálsdóttir mun segja frá verkefninu „Stefnumót bænda og hönnuða“, sem Matís tók þátt í. Þá verður í boði ráðgjöf til smáframleiðanda sem vilja þróa vörur sínar áfram. Það er því ljóst að allir áhugasamir um smáframleiðslu matvæla geta fundið eitthvað við sitt hæfi á ráðstefnunni.

Á Særimner verður sænska meistarakeppnin (SM) í matvæla-framleiðslu haldin í 17 skipti og að þessu sinni verður hún opin fyrir keppendum frá Norðurlöndunum. Keppt verður í fimm aðalflokkum sem eru: kjötvörur, fiskvörur, mjólkurafurðir, bökunarvörur og vörur úr berjum, ávöxtum og grænmeti. Undir hverjum aðal-flokki eru svo ýmsir vöruflokkar. Í ár verða nokkrir nýir og spennandi vöruflokkar eins og mjólkursýrt grænmeti,  sinnep, sætabrauð og nýsköpun í matvörum.   
 
Fjöldi dómara, sérfróðir á sínu matvælasviði, dæma keppnina, sem fer fram fyrir opnum tjöldum. Til mikils er að vinna því þær vörur sem hljóta verðlaun í keppninni fá góða athygli sem mun auðvelda markaðssetningu þeirra. Allir keppendur fá dóma um sínar vörur frá dómurum, sem hjálpar til við áframhaldandi þróun vörunnar.  Fulltrúi Íslands í dómarahópnum verður Óli Þór Hilmarsson, kjötiðnaðarmeistari og sérfræðingur hjá Matís.

Hátíðin er ætluð öllum sem hafa áhuga á matvælasköpun. Hún er mikilvægur vettvangur tengslanets milli smáframleiðanda, hugmyndaauðgandi og spennandi auk þess sem hún styrkir án efa smáframleiðendur í framleiðslu sinni.

Skráning á Eldrimner hófst 6. maí en opið er fyrir skráningar til 13. september. Eftir það er hægt að skrá sig gegn hærra skráningargjaldi. Öllum er frjálst að vera með og hvetjum við alla sem starfa á þessum vettvangi eða eru áhugasamir að láta sjá sig.

Nánari upplýsingar um hátíðina veita: Gunnþórunn Einarsdóttir og Óli Þór Hilmarsson. 

Heimasíða Særimner: www.eldrimner.com/

Flestir muna eftir sjónvarpsþáttunum Fagur Fiskur sem sýndi voru í Ríkissjónvarpinu fyrir um tveimur árum síðan. Þættirnir hlutu fádæma áhorf en vel á annað hundrað þúsund manns horfðu á þættina í viku hverri. Þættirnir unnu til Edduverðlauna árið 2011.

Nú er framhald þessara þátta að hefja göngu sína og má búast við skemmtilegu sjóvarpsefni fimmtudagskvöld í haust.

Sjónvarpsþættir verða sýndir á RÚV á fimmtudagskvöldum, en þættirnir hafa það að markmiði að kynna fyrir áhorfendum alla þá ótrúlegu möguleika í því frábæra hráefni sem finnst í hafinu í kringum landið. Hugmyndin af þáttunum kviknaði hjá Gunnþórunni Einarsdóttur matvælafræðingi hjá Matís og Brynhildi Pálsdóttur vöruhönnuði. Mastersverkefni Gunnþórunnar í matvælafræði við Háskóla Íslands fjallaði um stöðu fiskneyslu hjá ungu fólki á Íslandi. Niðurstöður verkefnisins sýndu að mikil þörf væri fyrir að efla bæði þekkingu fólks og neyslu þess á sjávarfangi. Út frá þessu verkefni kviknaði sú hugmynd að gera sjónvarpsþætti þar sem sjávarfang landsins væri í aðalhlutverki. Þær Gunnþórunn og Brynhildur fengu Svein Kjartansson matreiðslumann, Áslaugu Snorradóttur ljósmyndara og Sagafilm í lið með sér til þess að láta hugmyndina verða að veruleika. Hugmyndin var þróuð áfram og útfærð af Áslaugu, Sveini og Hrafnhildi Gunnarsdóttur leikstjóra hjá Sagafilm.

Nánari upplýsingar veitir Gunnþórunn Einarsdóttir hjá Matís.

Í fyrsta þættinum verður þari tekinn fyrir en það er eitt þessar dulafullu hráefna sem innihalda stórkostlega næringu.

Þari

Í Herdísarvík á sunnanverðu Reykjanesi má finna söl og annan þara sem gómsætt er að elda úr. Þóra Valsdóttir leiðir okkur í allan sannleik um leyndardóma þaratínslu og neyslu í fjöruborðinu. Dúkkah, fjörusoðningur og bleikjunúðlusalat með sölum kætir og gleður uppfinningamennina Jón Trausta Kárason og Sæmund Elíasson frá Matís  sem sýna listir sínar og útbúa þarapasta sem Sveinn Kjartansson setur mark sitt á.

Rannsóknastofa í næringarfræði við Landspítala, Matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands og Matís óska eftir þátttakendum í rannsókn sem hefur það að markmiði að kanna hversu vel líkaminn nýtir omega-3 fitusýrur frá mismunandi uppsprettum.

Fyrir utan að taka þátt í skemmtilegri rannsókn og fá ókeypis mat þá eiga allir sem ljúka við rannsóknina möguleika á veglegu gjafakorti.

Nánari upplýsingar má finna hér.

Þann 6. september 2013 verður haldin á Ísafirði Sjávarútvegsráðstefnan ‘Markaðsmál sjávarútvegs í ljósi rannsókna og þróunar‘.

Sjávarútvegsráðstefna – 6.september 2013

Á ráðstefnunni verður fjallað um rannsóknir og þróun í sjávarútvegi ásamt gæða- og markaðsmálum sjávarútvegs. Sérstök áhersla verður lögð á vestfirskan sjávarútveg og samkeppnishæfni.

Ráðstefnan er öllum opin á meðan húsrúm leyfir og ekkert ráðstefnugjald. Skráning á ráðstefnuna er hjá Þróunarsetri Vestfjarða, sími 450 3000 og í reception@uwestfjords.is