Flokkur: Fréttir

Starfsmenn Matís eiga aðild að viðamiklu rannsóknaverkefni í samstarfi Norðurlandanna við Kanadamenn þar sem markmiðið er að auka gæði seiða sem framleidd eru í þorskeldi.

Verkefnið er styrkt af kanadískum aðilum og norræni hluti þess af NORA, Nordisk Atlantsamarbejde sjóðnum. Frá Íslandi vinna að verkefninu þau Rannveig Björnsdóttir hjá Matís og Háskólanum á Akureyri, auk Ragnars Jóhannssonar, Önnu Kristínar Daníelsdóttur og fleiri aðila hjá Matís, og Agnar Steinarsson hjá Hafrannsóknastofnuninni.

Miklar vonir eru bundnar við þorskeldi, bæði hér á landi sem og á öðrum Norðurlöndum og í Kanada. Hérlendis hefur Matís komið að rannsóknaverkefnum í þorskeldi með þeim aðilum sem eru að spreyta sig á þessari ungu grein og með því hefur byggst upp þekking á ýmsum þáttum eldisins innan Matís. Stór hluti þessara rannsókna hefur farið fram hjá Rannveigu Björnsdóttur í starfsstöð Matís á Akureyri. Rannveig og hennar hópur hafa lagt sérstaka áherslu á rannsóknir á fyrstu stigum eldisins, þ.e. lirfustiginu, þar sem hvað mest afföll verða.

Í COD-Atlantic verkefninu er lirfustigið einmitt sérstaklega til skoðunar. Markmiðið er að öðlast meiri skilning á því hvernig samsetning í fæðu hefur áhrif á vaxtarferli þorsklirfanna og heilbrigði þeirra. Leita með öðrum orðum svara við því hvaða fæðusamsetning skilar mestum lífslíkum lirfanna. Annar þáttur COD-Atlantic verkefnisins í heild er að auka vaxtarhraða þorsks í eldi með hagræðingu í fóðrun. Miklu skiptir fyrir þróun þorskeldis að ná tökum sem fyrst á stórum þáttum sem hafa áhrif á hagkvæmni eldisins. Rétt fóðrun og minni seiðadauði skipta þar umtalsverðu máli.

Nánari upplýsingar veitir Rannveig Björnsdóttir.

„Fjármál eru mikilvægur liður í rannsóknarverkefnum Matís og ekki hvað síst finnum við fyrir mikilvægi þeirra þegar kemur að erlendum verkefnum Matís sem stöðugt fara vaxandi” segir Guðlaug Þóra Marinósdóttir, skrifstofustjóri Matís.

„Þetta er þáttur sem snýr að þeim sem fjármagna og styrkja verkefnin, samstarfsaðilum okkar í verkefnum og starfsfólki Matís sem stýrir þessum verkefnum. Vísindamenn okkar fylgjast að sjálfsögðu með fjármálaþættinum í verkefnunum en segja má að okkar hlutverk sé að tryggja að þeir geti fyrst og fremst helgað sig sinni sérþekkingu og vísindastarfi,“ segir Guðlaug Þóra. Hún segir gott utanumhald í fjármálum verkefna einn lykilinn að því að skapa traust gagnvart samstarfsaðilum og styrktaraðilum „og reynslan er sú að okkur er í auknu mæli falin fjármálaleg umsjón með verkefnum. Það er mismunandi eftir eðli og umfangi verkefna hvernig fjármálaleg umsýsla þeirra er af okkar hálfu en í mörgum stórum verkefnum er fjármálalega umsjónin alfarið í okkar höndum. Það þýðir að við fylgjum verkefnunum eftir allt frá samningsgerð til loka, gætum þess að greiðslur berist til okkar svo hægt sé að greiða samstarfsaðilum eins og samningar kveða á um og tryggjum þannig skilvirkan framgang verkefnanna,“ segir Guðlaug Þóra og nefnir Amylomics, EcoFishMan, NordChar og SAFE Consortium sem dæmi um stór viðamikil erlend verkefni á borðum starfsmanna.

Guðlaug Þóra nefnir að Matís sé í góðu samstarfi við Ríkisendurskoðun, sem sér um endurskoðun á ársreikningi Matís. „Við viljum hafa hlutina í lagi og höfum markvisst unnið að umbótum sl. ár á okkar bókhaldsferlum og verklagsreglum um innra eftirlit, í samvinnu við Ríkisendurskoðun. Almennt finnum við fyrir miklu trausti erlendis í garð Matís hvað varðar  fjármálalega umsýslu og margumrætt bankahrun hér á landi hefur ekki haft áhrif hvað það varðar. Við fundum fyrir áhrifum fyrsta árið eftir fall bankanna en einu áhrifin sem við finnum í dag eru hversu mikil skriffinnska því fylgir að stofna nýja bankareikninga í tengslum við ný verkefni.

Stór hluti af okkar erlendu tekjum kemur frá sjóðum sem tilheyra 7. rammaáætlun Evrópusambandsins og Norrænum sjóðum en samstarfsaðilar okkar í þessum verkefnum eru fyrirtæki og stofnanir sem eru staðsett á Norðurlöndunum og í öðrum Evrópulöndum og við þurfum þar af leiðandi að eiga bankaviðskipti í mörgum löndum og í mismunandi gjaldmiðlum. Okkar markmið hjá Matís er að skila góðu starfi á öllum sviðum, bæði hvað varðar vísindalega þáttinn og umsjón með verkefnum, þar á meðal hvað fjármálin varðar, enda skipta þau miklu máli í verkefnavinnunni þegar allt
kemur til alls,“ segir Guðlaug Þóra.

Nánari upplýsingar veitir Guðlaug Þóra.

Ráðstefna um framtíð sjávarbyggðar á Vestfjörðum er ráðstefna sem haldin verður í Edinborgarhúsinu á Ísafirði 22. sept nk. Forstjóri Matís, Sveinn Margeirsson, er einn fyrirlesara en erindi hans heitir “Samvinna er burðarás árangurs.”

Ráðstefnan stendur frá kl. 10:30-16:30 og er öllum opin.

Dagskrá ráðstefnunnar er eftirfarandi:

• 10.30 Setning ráðstefnu – Fundarstjóri Berglind Hallgrímsdóttir framkvæmdastjóri á Nýsköpunarmiðstöð Íslands
• 10.45 Shiran Þórisson, framkvæmdastjóri Atvinnuþróunarfélags Vestfjarða – Atvinnulífsgreining Vestfjarða
• 11.15 Dr. Þóroddur Bjarnason, prófessor hug- og félagsvísindasvið HA og formaður stjórnar Byggðastofnunar – Framtíð sjávarbyggða á Vestfjörðum
• 11.45 Hádegismatur
• 13.00 Dr. Þorsteinn Ingi Sigfússon, forstjóri Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands og prófessor við HI – Mikilvægi nýsköpunar fyrir atvinnulíf og nýsköpunarhugmyndir tengdar hafinu og sjávarútveg.
• 13.30 Dr. Daði Már Kristófersson, dósent í náttúruauðlindahagfræði – Samkeppnishæfni Sjávarútvegs, Ísland vs. Vestfirðir
• 14.00 Dr. Ögmundur Knútsson, forseti viðskipta- og raunvísindasvið HA – Virðiskeðjan í sjávarútvegi og möguleikar á verðmætaaukningu innan hennar
• 14.30 Kaffihlé
• 14.45 Sigríður Kristjánsdóttir, verkefnisstjóri Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands á Ísafirði – Sjávartengd ferðaþjónusta og upplifunar ferðaþjónusta.
• 15.15 Dr. Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís – Samvinna er burðarás árangurs.
• 15.45 Pallborðsumræður stýrt af fundarstjóra – Hver er framtíð Vestfirskra sjávarbyggða?
• 16.30 Ráðstefnuslit

Skráning á reception@westfjords.is

Nánari upplýsingar má finna á vef Atvinnuþróunarfélags Vestfjarða, www.atvest.is/

Eitt viðamesta rannsóknaverkefni Matís á síðustu árum hefur snúist um síldarstofna í Norður-Atlantshafi.

Um er að ræða norrænt verkefni styrkt af Verkefnasjóði sjávarútvegsins og AG-Fisk hópi Norrænu ráherranefndarinnar. Ásamt Matís vinna að því Hafrannsóknastofnunin á Íslandi, stofnun hafrannsókna í Færeyjum, Háskólinn í Færeyjum, Síldarvinnslan í Neskaupstað, stofnun hafrannsókna í Bergen í Noregi og DTU Food í Lyngby í Danmörku.

Yfirskrift verkefnisins er Þverfagleg rannsókn á síldarstofnum í Norðaustur-Atlantshafi og er titillinn lýsandi um aðkomu Matís að verkefninu. Í því koma saman sérfræðingar á mismunandi fræðasviðum, t.d. erfðafræði, efnafræði, matvælafræði og verkfræði, svo fátt eitt sé nefnt.

Síldarstofnar á umræddu hafsvæði eru bæði svæðisbundnir en einnig flökkustofnar. Það þýðir að afli getur verið blandaður úr stofnum eftir svæðum og árstíma. Anna Kristín Daníelsdóttir, sviðsstjóri Öryggis, umhverfis og erfða, segir vinnslufyrirtæki áhugasöm um að aflað verði frekari vitneskju um eðli stofnanna og hegðun þar sem vinnslueiginleikar síldarinnar geta verið mismunandi milli stofna. „Þetta er fjölþætt verkefni þar sem við erum að skoða fjölda stofneininga síldar í Norðaustur-Atlantshafi, beita erfðafræði til að ákvarða stofngerð, einnig hlut ólíkra stofneininga í veiði og tengja síðan erfðaupplýsingarnar við vinnslueiginleika og efnainnihald. Með því leitum við m.a. svara við spurningum um hvert sé hlutfall stofneininga í veiði, hvort mismunandi vinnslueiginleikar síldarinnar eru bundnir í stofngerð hennar eða hvort þar er um að ræða aðra þætti á borð við umhverfisaðstæður. Byggt á þessum upplýsingum geta vinnsluaðilar metið hverjir  eiginleikar síldar eru eftir hafsvæði eða veiðitíma,“ segir Anna Kristín en vinna við verkefnið hófst árið 2009.

Fleiri uppsjávartegundir á þessu hafsvæði eru verðugt rannsóknaefni í sama tilgangi og nefnir Anna Kristín sem dæmi kolmunna, loðnu og makríl, sem á skömmum tíma er orðin mikilvæg tegund í sjávarafla Íslendinga. Ætlunin er því sú að þessi rannsókn leggi grunn að öðru og stærra Evrópuverkefni þar sem umræddir fiskistofnar, og jafnvel fleiri, verði rannsakaðir.

Fyrir stuttu hófst rannsóknaverkefni í samstarfi íslenskra, norska og sænskra aðila með nýja samsetningu á fóðri í bleikjueldi en segja má að undanfari þess sé þróun og rannsóknir Matís, Hólaskóla og innlendra bleikjuframleiðenda með nýja próteingjafa og hráefni í fóðri.

Jón Árnason, fóðurfræðingur og verkefnastjóri hjá Matís, mun stýra verkefninu. Hann segir að í ljósi þess að Ísland er stærsti bleikjuframleiðandi heims hafi Íslendingar leiðandi hlutverk í rannsóknum og þróun.

„Við höfum verið að skoða með eldisfyrirtækjunum próteinþarfir bleikju og hvort hægt sé að nota aðra próteingjafa en fiskimjöl í fóðrið og auka með því hagkvæmni í bleikjuframleiðslunni. Með norræna verkefninu munum við gera prófanir hjá fiskeldisbændum í öllum löndunum þremur og þá sjáum við árangurinn við mismunandi aðstæður. Í framhaldi af því ætlum við að skoða áhrif umhverfisþátta á bleikjueldið, meta vöxt og fóðurnýtingu út frá breyttu fóðri, fylgja áhrifunum eftir alla leið út á markaðina og skoða viðbrögðin hjá neytendum. Í ljósi þess að við erum að sækja þessa nýju próteingjafa til regnskóga Brasilíu og á sléttur Ameríku þá ætlum við líka að meta með öllum sem að bleikjueldi og sölumálum koma hvort þessi breyting á fóðri geti haft áhrif á þá ímynd sem bleikja hefur á mörkuðum sem hánorræn fisktegund. Lok verkefnisins verða þannig nokkurs konar matsfundur með öllum í virðiskeðju bleikjunnar,“ segir Jón.

Auk Matís og Hólaskóla koma að verkefninu tvær eldisstöðvar á Íslandi, norska fyrirtækið Polarfeed og ein norsk eldisstöð en í Svíþjóð taka þátt Sænski landbúnaðarháskólinn og ein eldisstöð. Verkefnið mun taka tvö ár.

Nánari upplýsingar veitir Jón Árnason.

Helga Gunnlaugsdóttir, fagstjóri efnarannsókna og áhættumats hjá Matís, hefur að undanförnu tekið þátt í Evrópuverkefni þar sem myndaður var þekkingarklasi um greiningu áhættu og ávinnings við neyslu matvæla.

Fulltrúar frá sjö Evrópulöndum tóku þátt í verkefninu sem er svokallað SAFEFOODERA verkefni sem var í flestum tilfellum fjármagnað úr rannsóknasjóðum viðkomandi landa. Þrátt fyrir að slíkur styrkur hafi ekki fengist hér á landi ákvað Matís að taka engu að síður að taka þátt í verkefninu með eigin fjármögnun.

Til þess að hægt sé að meta þá kosti og/eða galla sem fylgja neyslu ákveðinna tegunda af matvælum þarf að vera hægt að meta bein áhrif þeirra á heilsu fólks. Slíkt mat er einungis hægt að gera með áhættu- og ávinningsgreiningu. Greining áhættu og ávinnings er tiltölulega nýtt rannsóknarsvið og aðferðaþróunin er skammt á veg komin á sviði matvæla.

Helga segir að markmið þessa verkefnis hafi verið að nýta þekkingu og reynslu á áhættu- og ávinningsgreiningu sem byggð hafi verið upp á öðrum fræðasviðum, s.s. læknis- og lyfjafræði, örverufræði, umhverfisfræðum, félags- og hagfræði og aðlaga þær aðferðir að matvæla- og næringarfræði.

„Greining sem þessi nýtist meðal annars fyrir stjórnsýsluna við ráðgjöf um neyslu matvæla og hún beinir kastljósinu þannig að báðum þáttunum, þ.e. áhættu og ávinningi. Þetta er mjög mikilvægt því í mörgum tilfellum þá vega  ávinningsþættirnir við neyslu matvæla þyngra en áhættuþættirnir. Í þessu Evrópuverkefni höfum við í raun verið að meta hvert við erum komin á sviði matvæla- og næringarfræði og hvort hægt sé að nýta þekkingu af öðrum fræðasviðum til að þróa og bæta áhættu- og ávinningsgreiningu á sviði matvæla- og næringarfræði,“ segir Helga en starfi hópsins er lokið og birtast niðurstöður í janúarútgáfu ársins 2012 í vísindatímaritinu „Food and Chemical Toxicology“. Auk heldur er hægt að nálgast niðurstöðurnar á vefsvæðinu www.sciencedirect.com.

Nánari upplýsingar veitir Helga Gunnlaugsdóttir.

Fyrir stuttu lauk athyglisverðri Evrópurannsókn á laxi sem staðið hefur frá árinu 2009. Verkefnið bar yfirskriftina SALSEA-Merge og var Matís meðal rannsóknaraðila í því.

Áhugi er fyrir að byggja nýtt verkefni í Norður-Ameríku og á Grænlandi á sömu hugmyndafræði og reynslu en í þessum rannsóknum er aflað aukinnar vitneskju um laxastofna sem ganga í ár og um hafsvæði.

„Verkefnið gekk út á að erfðagreina laxa á öllu útbreiðslusvæðinu í Evrópu, allt frá Norður-Spáni í suðri til Íslands og Rússlands í norðri. Í heild voru greind sýni úr 26.813 laxfiskum úr 284 ám á þessu heimssvæði. Þannig kortlögðum við stofnana í ánum, greindum mismunandi erfðafræðilegar einingar sem gaf okkur betri mynd af erfðafræðilegum mun laxastofnanna á svæðinu,“ segir Kristinn Ólafsson, sérfræðingur í erfða- og líftækni hjá Matís, sem hafði með höndum erfðagreiningar sýna úr íslenskum ám.

„Einn helsti hvatinn að þessu verkefni er staða laxastofna syðst á þessu svæði, þ.e. á Spáni og þar í kring. Vegna loftslagsbreytinga er laxastofninn þarna í hættu en auk þess er mjög mörgum spurningum um laxinn ósvarað, m.a. hvað gerist þegar laxinn gengur úr ánum til sjávar og hvað veldur aukinni dánartíðni þar.“

Þátttakendur í verkefninu voru rannsóknastofnanir líkt og Matís, háskólar og stofnanir sem annast veiðistjórnun á laxi. Auk Matís frá Íslandi tók Veiðimálastofnun einnig þátt í Salsea-Merge verkefninu.„

Með úrvinnslu þessara sýna varð til mjög stór gagnabanki sem gefur mynd af laxastofnunum og samanburð á þeim. Til að fá sem skýrasta mynd af samanburði komum við okkur saman um 14 erfðamörk sem allir greindu á sama hátt. Með þennan mikla fjölda sýna og gagnagrunninn sem orðinn er til við úrvinnslu þeirra hafa nú opnast möguleikar til að taka laxfisk í sjó og greina hvaðan hann er upprunninn. Þetta hefur verið sannreynt nú þegar og gefur okkur hugmynd um hvernig laxinn hagar sér þegar hann gengur í sjó. Vissulega erum við ekki komin með tæki sem gefur svar við öllum okkar spurningum en samt sem áður gefur þetta okkur skýrari mynd en við höfðum áður,“ segir Kristinn.

Þar sem veiðar á laxi í sjó eru ekki leyfðar hér við land hefur Fiskistofa tekið sýni úr laxi sem veiðist sem meðafli í makrílveiðum. Á þennan hátt segir Kristinn að stóra rannsóknin nýtist til að fá skýrari mynd af háttalagi laxanna í íslensku ánum.

„Við vonumst eftir þátttöku í sams konar verkefni sem verður vonandi að veruleika í Norður-Ameríku og Grænlandi. Ef af því verður fæst mynd af öllu því svæði sem Norður-Atlantshafslaxinner á. Verkefnið yrði þá unnið með sama hætti og í Evrópu, þ.e. að grunnvinna verðurhafin með sýnum og erfðagreiningu á fiskum úr ám og í kjölfarið færi fram greining á sýnum úr fiskum í sjó,“ segir Kristinn.

Nánari upplýsingar veitir Kristinn Ólafsson.

Matís tók þátt í rannsókn á skólpi frá þrem stöðum á Íslandi sem sýnir að lyfjaleifar og leifar af hreinlætisvörum, s.s. sápur, hársnyrtivörur og krem, eru til staðar í skólpi og dælt út í umhverfið.

Rannsóknin var hluti af stærra rannsóknarverkefni þar sem Norðurlöndin voru borin saman. Sýnin voru tekin við dælustöðina við Klettagarða, úr brunni við Landsspítala í Fossvogi, við dælustöðina á Akureyri og við dælustöðina í Hveragerði.

Í flestum tilfellum var magn lyfja og hreinlætisvöru lægri í íslenskum sýnum miðað við sýni frá Svíþjóð, Noregi, Danmörku og Finnlandi. Í einstaka tilfellum greindist þó meira magn í íslenskum sýnum, sem dæmi má nefna ibuprofen (verkja og bólgueyðandi lyf), estradiol (getnaðarvarnarlyf) og Atenolol (hjartalyf). Hreinsun á þessum efnum úr skólpi á sér ekki stað á Íslandi. Í skýrslunni voru ekki dregnar neinar ályktanir um umhverfisáhrif þessara efna, heldur var markmiðið eingöngu að afla upplýsinga um hvort efnin séu til staðar til að hægt sé að forgangsraða rannsóknum og efnasamböndum sem nauðsynlegt er að fylgjast með.

Lyf og hreinlætisvörur eru notuð í töluverðu mæli í daglegu lífi fólks til að bæta heilsu og hreinlæti. Hreinlætisvörur spanna flokka eins og sápur og hreinsiefni, krem, svitalyktaeyðar, snyrtivörur, ilmvötn o.s.frv. og eru notuð í sífellt auknu mæli um allan heim. Efnainnihald þessara vöruflokka geta verið margskonar og eru bæði til staðar sem virk innihaldsefni eða bætiefni til að auka gæði og/eða endingartíma hreinlætisvöru.

Nánari upplýsingar veitir Hrönn Ólína Jörundsdóttir verkefnastjóri hjá Matís.

Ert þú með framúrstefnuhugmynd til að efla íslenskan sjávarútveg og tengdar atvinnugreinar?

Sjávarútvegsráðstefnan kallar eftir framúrstefnulegum nýsköpunarhugmyndum, sem veita á viðurkenningu fyrir á næstu ráðstefnu vettvangsins þann 8.-9. nóvember á Grand hótel. Markmiðið er að hugmyndirnar séu framsæknar og frumlegar og skapi umræðugrundvöll eða nýja hugsun.

Það sem þarf að hafa í huga
Framúrstefnuhugmynd skal setja fram á hnitmiðaðan hátt þar sem fram kemur lýsing á hugmynd, tillaga að framkvæmd, væntanlegur afrakstur og áhrif til góðs fyrir ímynd íslenskra afurða (hámark 2 bls). Einstaklingar geta sent inn eigin hugmyndir og /eða tilnefnt hugmyndir annarra í umboði þeirra. Allar hugmyndir þurfa að uppfylla eftirfarandi skilyrði:

• Hugmyndin er framúrstefnuleg
• Hugmyndin er raunhæf

Tímafrestur
Frestur til að skila inn umsóknum er 1. október 2012.

Nánari upplýsingar er að finna hér

Íslendingar eru í fremstu röð þegar nýting þess fisks sem kemur úr sjó er annars vegar og Nýsjálendingar horfa til Íslands þegar kemur að þekkingaröflun á meðferð sjávarafurða.

Þetta kemur fram í grein í nýsjálenska fréttamiðlinum Business day sem vann að skýrslu frá Viðskiptaháskólanum í Auckland um nýsjálenskan fiskiðnað. Viðar Guðjónsson fréttamaður á Morgunblaðinu gerir grein fyrir efni skýrslunnar og aðkomu Matís í grein sinni þann 18. ágúst sl.

Greinina má finna hér.