Flokkur: Fréttir

Dagana 15.-18. september n.k. verður haldin í Kaupmannahöfn ráðstefnan TAFT 2009 (Trans Atlantic Fisheries Technology Conference) þar sem margir af fremstu vísindamönnum Evrópu, Bandaríkjanna og Kanada á sviði rannsókna á sjávarfangi og nýtingu þess munu koma saman og bera saman bækur sínar.

Um er að ræða þriðju sameiginlegu ráðstefnu þessara aðila.

Að ráðstefnunni standa WEFTA (West European Fish Technologists Association), sem eru samtök vísindamanna á sviði fiskiðnaðarrannsókna í V-Evrópu og AFTC (Atlantic Fisheries Technologists Conference), sem eru sambærileg samtök vísindamanna á austurströnd N-Ameríku og Kanada.

Anna Kristín Daníelsdóttir, anna.k.danielsdottir@matis.is, sviðstjóri Öryggis og umhverfis hjá Matís situr í vísindanefnd ráðstefnunnar og veitir hún nánari upplýsingar um ráðstefnuna.

Dagana 17.-19. júni fer fram ráðstefna í Reykjavík um þurrkun. Ráðstefnan er norræn og er hún haldin í 4. sinn.

Þema ráðstefnunnar í ár er tækni, ferlar og afurðir sem eru mikilvægar fyrir samfélög og fyrirtæki, þ.m.t. þær áskoranir sem taka þarf tillit til þegar kemur að gæðum, þróun, lausn vandamála, orkunýtingu og áhrif á umhverfið, áhrif á loftslag og lífkerfið í heild sinni.

Nánari upplýsingar veitir Sigurjón Arason hjá Matís, sigurjon.arason@matis.is.

Sumarið 2008 var makrílsýnum safnað austur af landinu innan íslenskrar og færeyskrar lögsögu og mat lagt á flokkunareiginleika makrílsins.

Sýnunum var safnað af þremur skipum, þau voru tekin úr skiljara uppá dekki um leið og aflanum var dælt um borð. 30 fiskar af hverju skipi voru mældir á viku.  Eftirfarandi þættir voru mældir; heildarlengd, staðallengd, hauslengd, bollengd, stirtla, breidd, hæð, ummál og þyngd auk þess var kyn fiska greint.  Fiskurinn var hausaður og slógdreginn um borð í frystiskipunum áður en hann var frystur.

Minnstu makrílarnir voru 29 cm en þeir náðu þó ekki 1% af heildarfjöldanum. Langmest var af makríl sem var 35-39 cm. Makríll sem var 40 cm eða lengri var 20% af heildarfjölda sýna, stærstu sýnin voru 44 cm að lengd og voru 1% af heildarfjöldanum. Makríll verður mest 60 cm langur.

Minnstu makrílarnir voru um 250 grömm en makrílar sem voru undir 300 grömmum voru 4% af heildarsýnafjöldanum. Langflest sýni voru á bilinu 300 – 599 grömm eða 80% af heildinni, þó voru hlutfallslega flest sýni 400-499 grömm eða 31%. Þyngstu sýnin voru yfir 700 grömm og var það þyngsta 790 grömm, hlutfall sýna yfir 700 grömm var 3%.  Þegar kynskiptingin er skoðuð  sést að 65% af sýnunum var hængur og 35% hrygna. 

Fyrstu athuganir á flokkun makríls frá síld hafa verið framkvæmdar með Style-flokkurum. Á Style-flokkurunum flytja flokkunarrásir hráefnið niður á færibönd og er vídd bandanna stillanleg, þannig dettur minnsti fiskurinn fyrstur niður á færibönd en stærri fiskurinn heldur áfram og dettur seinna niður á færibönd sem flytja hann áfram í vinnsluna. Þegar flokkarinn var stilltur eingöngu m.t.t. til að flokka makríl datt síldin strax niður á færiband sem flutti síld og smámakríl í lest, sem síðan var  landað til bræðslu.  Þegar flokkarinn var stilltur til að flokka bæði síld og makríl var vídd bandanna minni á fremri helmingi flokkarans en mun meiri á aftari helmingi hans, þannig tókst að flokka síldina frá makrílnum en það útilokar þó þann kost að stærðarflokka fiskinn. Gallinn við þessa aðferð er þó að smámakríll slæðist með síldinni og þá þarf að týna hann úr síldaraflanum.

Stærstu útflutningsríkin af frosnum makríl, ásamt hrognum og lifur, eru Noregur og Bretland, þau hafa samanlagt yfir 50% af útflutningsverðmæti í heiminum. Önnur lönd sem flytja út makríl í einhverjum mæli eru Holland, Írland, Máritanía, Kanada, Þýskaland, Bandaríkin og Kína. Kaupendur að þessum afurðum eru að stærstum hluta Japanir, Rússar og Kínverjar.

Stærsti markaðurinn fyrir frosinn makríl er í Japan en 26% af heildarverðmæti markaðarins eru þar. Hins vegar kaupa Japanir ekki makríl af Íslendingum, ástæðan er sú að makríllinn sem leitar inn í íslenska lögsögu er í æti og fitnar mjög hratt eftir hrygninguna en það veldur losi í fiskvöðvanum. Japanir kaupa því haust og vetrarveiddan makríl að mestu leyti af Norðmönnum og Bretum, sem er af meiri og jafnari gæðum.

Þegar markaðir fyrir makrílafurðir eru skoðaðir þykir ljóst að markaðir í Japan og Austur-Evrópu séu fengsælustu markaðirnir bæði hvað varðar magn og verð.  Á meðan makríll veiðist einungis á sumrin í íslenskri lögsögu er ekki hægt að selja makríl á Japans-markað en markaðir í Austur-Evrópu sýna sumarveiddum makríl áhuga og voru kaupendur tilbúnir að borga yfir 2500 usd/tonn sumarið 2008.

Verkefnið var styrkt af AVS.

Opni háskólinn í HR hefur gert samstarfssamning við Matís og Reykjavíkur Akademíuna um þróun námskeiða og námslína auk kennslu, til að efla menntun í íslensku atvinnulífi.

Framsækin þjálfun og menntun stjórnenda, sérfræðinga og starfsfólks fyrirtækja gerir þeim kleift að skara fram úr í samkeppni og vera skapandi á tímum breytinga.

Skrifað var undir samstarfssamninga Opna háskólans, Reykjavíkur Akademíunnar og Matís kl. 12:30 í dag í Háskólanum í Reykjavík.

„Opni háskólinn leggur metnað sinn í að bjóða íslensku atvinnulífi aðgang að öflugu fagfólki og fagnar því að geta bætt fagsviðum við núverandi framboð Opna háskólans með samstarfssamningum við Matís og Reykjavíkur Akademíuna,“ segir Guðrún Högnadóttur, framkvæmdastjóri Opna háskólans um samstarfið.

„Í starfi Reykjavíkur Akademíunnar er mikilvægt að finna leiðir til að miðla þekkingu þeirra fræðimanna sem þar starfa og hagnýta hana með fjölbreyttum hætti. Í þeirri kreppu sem nú herðir að samfélaginu fer víða fram endurskoðun á grundvallarhugmyndum atvinnulífs og samfélags. Með samstarfi við Opna háskólann tekur Reykjavíkur Akademían í fyrsta sinn þátt í fræðslu fyrir atvinnulífið og ekki þarf að efast um að þar munu gagnkvæm kynni auðga alla sem þátt taka,“ segir Viðar Hreinsson, framkvæmdastjóri Reykjavíkur Akademíunar.

Sjöfn Sigurgísladóttir, forstjóri Matís, leggur áherslu á að samstarfssamningur þessi falli mjög vel að starfsemi Matís enda er eitt markmiða Matís að koma að öflugri kennslu og endurmenntun, m.a. í gegnum samstarf við háskóla á Íslandi sem og aðrar menntastofnanir. „Á þann hátt er búin til öflug tenging á milli vísindastarfs og rannsókna annars vegar og atvinnulífs hins vegar.“

Með samstarfinu vill Opni háskólinn auðga íslenskt samfélag með miðlun og virkjun þekkingar utan hefðbundinna námslína á háskólastigi. Með markvissri þjálfun og menntun starfsmanna geta íslensk fyrirtæki mætt breyttu viðskiptaumhverfi með kraftmeiri hætti en áður.

Nánari upplýsingar veitir Halldóra Guðrún Hinriksdóttir, forstöðumaður við Opna háskólann, í síma 864 0073.

Matís hefur á undanförnum misserum staðið fyrir tilraunum með dagmerki um borð í fiskiskipum til að auka rekjanleika og upplýsingastreymi innan virðiskeðju sjávarafurða. 

Nokkrar tegundir merkja hafa verið reynd, ásamt því sem magn þeirra upplýsinga sem fram koma á merkjunum og nýting þeirra eftir að aflinn kemur í land hafa verið könnuð.  Vaxandi áhugi er á meðal útgerða á að nýta sér gögn sem þessi, enda eru allir aðilar í virðiskeðjunni að verða mun meðvitaðri en áður um þau verðmæti sem felast í upplýsingum og rekjanleika.

Nánari upplýsingar veitir Jónas R. Viðarsson hjá Matís, jonas.r.vidarsson@matis.is.

Þann 7. desember 2007 skipaði sjávarútvegsráðherra nefnd til að kanna stöðu og möguleika kræklingaræktar á Íslandi. Í skipunarbréfi til nefndarinnar kom eftirfarandi fram:

Þann 7. desember 2007 skipaði sjávarútvegsráðherra nefnd til að kanna stöðu og möguleika kræklingaræktar á Íslandi. Í skipunarbréfi til nefndarinnar kom eftirfarandi fram:

„Sjávarútvegsráðherra hefur ákveðið að skipa nefnd til að kanna stöðu og möguleika til kræklingaræktar á Íslandi með tilliti til bæði líffræðilegra og rekstrarlegra forsendna greinarinnar og umhverfisþátta. Nefndinni er ætlað að skila greinargerð til ráðherra og koma jafnframt með tillögur að þeim aðgerðum sem hægt væri að grípa til hjá hinu opinbera til að treysta almennar vaxtarforsendur greinarinnar“.

Nefndina skipuðu: Haukur Oddsson verkfræðingur, framkvæmdastjóri Borgunar hf. (formaður), Ásta Ásmundsdóttir verkefnisstjóri hjá Matís ohf., Guðrún Þórarinsdóttir sérfræðingur hjá Hafrannsóknastofnuninni, Jón Páll Baldvinsson frá Skelrækt – samtökum kræklingaræktenda og Kristinn Hugason deildarstjóri, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytinu.

Skýrsla þessi er nú fáanlegu á ensku og hægt er að sækja eintak hér.

Matís og Landsmennt, fræðslusjóður Samtaka atvinnulífsins og verkafólks á landsbyggðinni, skrifuðu nýlega undir viljayfirlýsingu um aukið samstarf sín á milli.

Matís hefur mikilli reynslu og þekkingu er vex með degi hverjum og er það markmið fyrirtækisins að miðla þeirri þekkingu til iðnaðarins með námskeiðahaldi og endurmenntun starfsmanna matvælafyrirtækja.  Þannig hyggst Matís stuðla að aukinni þekkingaruppbyggingu innan atvinnulífsins sem aukið getur arðsemi fyrirtækjanna og ánægju starfsmanna í starfi.

Landsmennt er fræðslusjóður Samtaka atvinnulífsins og verkafólks á landsbyggðinni. Aðildarfélögin eru 21 og er þar um að ræða stéttarfélög innan Starfsgreinasambands Íslands.  Helstu verkefni Landsmenntar eru að sinna stuðningsverkefnum og þróunar- og hvatningaraðgerðum í starfsmenntun. Sjóðnum er ætlað að styrkja rekstur námskeiða og stuðla að nýjungum í námsefnisgerð ásamt því að veita einstaklingum, verkalýðsfélögum og fyrirtækjum beina styrki vegna sí- og endurmenntunar.

Með það að markmiði að tryggja framboð á faglegum námskeiðum og almennri endurmenntun starfsmanna mun Landsmennt styrkja námskeið á vegum Matís kostnaði gagnvart almennum starfsmönnum matvælafyrirtækja. 

Undirritaðir lýsa því yfir að þeir hyggjast auka samstarfs sitt og kappkosta að bjóða fyrirtækjum og starfsmönnum þeirra uppá þekkingaröflun er hentar þörfum hvers og eins.

Meðfylgjandi eru mynd frá undirskriftinni.

Aðalbjörg Birna Guttormsdóttir, meistaranemi í umhverfisfræði við Háskóla Íslands mun í dag, klukkan kl. 15:15 í stofu V-157 í VR2, verja meistararitgerð sína í umhverfis-og auðlindafræði.  Meistararitgerðin ber nafnið Life Cycle Assessment on Icelandic cod product based on two different fishing methods.

Verkefni Aðalbjargar er unnið í samvinnu Matís, Verkfræðideildar Háskóla Íslands og sjávarútvegsfyrirtækjanna Vísis hf og Fisk Seafood hf.  Í útdrættinum úr ritgerðinni kemur m.a. fram:

Vistferilgreining (LCA) gerir okkur kleift að fá heilstæða mynd af lífsferli vöru eða þjónustu. Í þessu MS verkefni er tekið fyrir og borið saman 1 kg af léttsöltuðu lausfrystu þorskflaki með roði og beini veiddu með botnvörpu annars vegar og á línu hins vegar. Upplýsingum var safnað frá tveimur íslenskum sjávarútvegsfyrirtækjum FISK Seafood sem átti og rak ístogarann Hegranes SK og Vísi hf sem á og rekur línubátinn Kristínu ÞH. Gögnum var safnað frá vinnslustöðum beggja fyrirtækja, FISK Seafood á Sauðárkrók og Vísis hf á Þingeyri. Vörunni var svo fylgt frá vinnslu í gegnum flutninga til Sevilla á Spáni þar sem varan er seld. Helstu niðurstöður eru þær að þorskur veiddur í botnvörpu hefur umtalsvert meiri umhverfisáhrif innan allra þeirra umhverfisþátta sem tekið var tillit til. Mestu umhverfisáhrifin eru að finna innan fiskveiðanna sjálfra sem kemur til vegna olíunotkunar skipanna. Til að veiða 1 kg af því er samsvarar fullunninni afurð þá brennir fiskveiðiskipið með botnvörpuna 1,1 líter af olíu á meðan línuskip notar 0,36 lítra. Umtalsverð umhverfisáhrif er einnig að finna innan frystihúsanna þar sem að vinnslan fer fram sér í lagi vegna kælimiðla sem þar eru notaðir. Flutningur á afurðinni er einnig stór þáttur í umhverfisáhrifunum þar sem að afurðinni er keyrt kældri langar leiðir og flutt sjóleiðis í kældum gámum til Evrópu með tilheyrandi umhverfisáhrifum. Reiknuð voru út svokölluð sótspor sem segja til um útblástur gróðurhúsategunda umreiknuð yfir í koltvísýringsígildi. Sótspor 1 kg þorsks sem veiddur er með botnvörpu eru 5,14 kg koltvísýringsígildi á meðan sótspor sama magns af línuþorski er 1,58 kg koltvísýringsígildi.

Matís og rannsóknafyrirtækið Laxfiskar héldu fund til að kynna niðurstöður sameiginlegrar rannsóknar á magni kvikasilfurs í urriða úr Þingvallavatni. 

Rannsóknin hafði manneldissjónarmið að leiðarljósi og var framkvæmd til að draga upp mynd  af magni kvikasilfurs í Þingvallaurriðum með hliðsjón af stærð þeirra og forsögu. Fundurinn var haldinn miðvikudaginn, 27. maí 2009, kl 14:00 í Sjávarútvegshúsinu, Skúlagötu 4, á 1. hæð.

Niðurstöður rannsóknarinnar sýna að kvikasilfur er mælanlegt í Þingvallaurriða. Kvikasilfur getur verið mjög eitrað, sérstaklega fyrir þroska heilans. Hámarksgildi kvikasilfurs í laxfiskum samkvæmt íslenskum og evrópskum reglugerðum er 0,5 mg/kg.  Ekki má dreifa eða selja matvæli sem fara yfir hámarksgildi sem sett eru í íslenskum reglugerðum vegna þess að slík matvæli geta verið skaðleg heilsu neytenda. Magn kvikasilfurs í Þingvallaurriða er á bilinu 0,02 – 1,02 mg/kg. Niðurstöður rannsóknarinnar sýndu að sterk fylgni er milli lengdar Þingvallaurriða og magns kvikasilfurs. Urriði sem er lengri en 60 cm er mjög líklegur til að innihalda kvikasilfur í magni sem yfirstígur leyfileg mörk. Smærri urriðinn er gegnumsneitt undir þeim mörkum sem leyfileg eru og því er óhætt að neyta hans. Mælt er með að urriðar sem eru lengri en 60 cm séu ekki nýttir til matar en að þeim sé sleppt aftur í vatnið þar sem þeir eru mikilvægir vexti og viðgangi urriðastofnsins í Þingvallavatni. Niðurstöðurnar sýndu að kvikasilfursmengunina var að finna í sambærilegu magni í urriða vítt og breitt úr Þingvallavatni. Hinsvegar fundust vísbendingar sem bentu til þess að kvikasilfursmengun geti verið nokkru meiri á einu svæðanna. Því er talið æskilegt að gera frekari rannsóknir til að kanna mögulegan svæðabundin mun í styrk kvikasilfurs í umhverfi Þingvallavatns.

Varðandi hættu neytenda á neyslu matvæla með hærri styrk kvikasilfurs er vert að benda á að sérstaklega er mikilvægt að einstæklingar í ákveðnum áhættihópum, eins og barnshafandi konur og konur með börn á brjósti, forðist slík matvæli.

Rannsóknin var styrkt af Umhverfis og orkurannsóknarsjóði Orkuveitu Reykjavíkur (UOOR).

Franklín Georgsson, Helga Gunnlaugsdóttir og Hrönn Ólína Jörundsdóttir, Matís og Jóhannes Sturlaugsson, Laxfiskum.

Helstu vandamál við notkun marnings í flök hafa tengst stöðugleika hans og öðrum gæðaþáttum.  Með bættum eiginleikum marnings og stöðugleika til innsprautunar er hann vænlegri kostur sem hráefni í ýmsar vörur sem leiðir til verðmætaaukningar hans.  

Bæði er hér um að ræða bætta nýtingu á aukahráefni og bætta nýtingu á afurðum.  Við innsprautun í flök er marningurinn orðinn hluti af dýrari afurð og útflutningsverðmæti því meira samanborið við útflutningsverðmæti marnings.

Markmið verkefnisins „Himnusprenging marnings“ var að þróa nýja framleiðsluaðferð fyrir marningsblöndu til innsprautunar í fiskafurðir sem byggði á jöfnun (himnusprengingu)  en verkefninu er nú lokið.  Ferillinn sem þróaður var skilar góðum árangri hvað varðar stöðugleika, vatnsheldni, útlit og sprautanleika blöndunnar. Áhrif á örverur voru mismunandi eftir hráefni og ferlum sem notaðir voru en þau voru ekki merkjanleg í öllum tilfellum. Ef þrýstingur er nægur þó hægt að fækka örverum.   Ávinningur af sprautun fiskafurða felst í aukinni nýtingu og gæðum sprautaðra afurða sem geta skilað umtalsverðum ávinningi med lágmarks tilkostnaði.  Sprautaðar afurðir voru viðkvæmari fyrir frystingu en kælingu með tilliti til þyngdartaps eftir sprautun.  Hættan við kældar afurðir er þó ætíð sú að geymsluþol skerðist þar sem örverur dreifast auðveldlega um vöðvann með sprautun.  

Ávinningur þessarar framleiðsluaðferðar er ekki aðeins fólgin í aukinni nýtingu fiskafurðar vegna sprautunar.  Einnig  eykst verðmæti marningsins umtalsvert við það eitt að verða hluti af verðmætari afurð eins og flökum eða flakabitum.

Verkefnið var styrkt af AVS og Tækniþróunarsjóði.  Samstarfsaðilar voru Matís ohf, Síldarvinnslan hf og Iceprotein hf. 

Listi yfir afrakstur verkefnisins, sem og skýrslur, greinar og handrit.
Ferill til meðhöndlunar á marningi til innsprautunar í flök.
Hluti af meistaranámsverkefni Magneu G. Arnþórsdóttur í Matvælafræði við Háskóla Íslands.
Lokaverkefni Zhao Qiancheng við Sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóðanna.

Skýrslur
Zhao Qiancheng.  2009.  Effects of salt and protein injection on yield and quality changes during storage of chilled and frozen saithe fillets.  A report of final project submitted to the UNU-Fisheries Training Programme  in partialfulfillment of the requirements for the specialist line: Quality Management of Fish Handling and processing.  Í undirbúningi

Kristín Anna Þórarinsdóttir, Magnea G. Arnþórsdóttir, Irek Klonowski,  Arnljótur Bjarki Bergsson, Sindri Sigurðsson, Sigurjón Arason.  2009 Jöfnun – aukin gæði og bættir eiginleikar marnings. Matísskýrsla xx-09. Í undirbúningi. 

Tæknilegar skýrslur
1.       Tilraunaskýrsla úr fortilraunum: Fortilraunir við jöfnun á marningi og sprautun í flök.
2.       Tilraunaskýrsla í verkþætti 1: Þróun á ferlum við jöfnun á marningi til sprautunar.
3.       Tilraunaskýrsla í verkþætti 2: Áhrif fisktegunda og hráefnisgæða á jöfnun marnings.
4.       Tilraunaskýrsla í verkþætti 2 (og 3): Tilraunir með sprautun á marningsblöndum (I).
5.       Tilraunaskýrsla í verkþætti 3: Tilraunir með sprautun á marningsblöndum (II).
6.       Tilraunaskýrsla í verkþætti 3: Tilraunir með sprautun á marningsblöndum (III).
7.       Samantekt í verkþætti 4: Einkaleyfishæfni ferils við jöfnun á marningi.