Flokkur: Fréttir

Matvælaöryggisstofnun Evrópu (EFSA) og íslensk stjórnvöld hafa skrifað undir samning um að hefja samstarf í baráttunni gegn sýklalyfjaónæmi, sem er ein stærsta ógn við lýðheilsu í heiminum í dag.

Undirskriftin fór fram í hátíðarsal Háskóla Íslands í gær en Matís hefur unnið að undirbúningi samstarfsverkefnisins með Matvælastofnun, Keldum, Sýklafræðideild Landspítalans, EFSA og DTU Fødevareinstituttet í Danmörku.

Verkefnið felur í sér rannsóknir á sýklalyfjaónæmi í bakteríum (E. coli) á Íslandi með heilraðgreiningu á erfðaefni þeirra. Vonast er til að niðurstöðurnar varpi ljósi á uppruna baktería með getu til að mynda sýklalyfjaónæmi (ESBL/AmpC myndandi E. coli) og greina þátt matvæla, dýra, manna og umhverfis í útbreiðslu sýklalyfjaónæmis.

Niðurstöðurnar munu nýtast til að útbúa viðbragðsáætlanir til að viðhalda lágu hlutfalli sýklalyfjaónæmis eða að hægja á þróun/aukningu ónæmis eins og hægt er.Verkefnið er unnið undir formerkjum “One Health”, sem er alþjóðleg stefna ætluð auknu þverfaglegu samstarfi og samskiptum á öllum sviðum heilbrigðisþjónustu fyrir menn, dýr og fyrir umhverfið.

Sjá nánar frétt á vef Mast

Þann 4. júlí síðastliðinn var greint frá því, að fjögur börn hafi greinst með alvarlega sýkingu af völdum E. coli bakteríu. Nú hafa sex börn á aldrinum 20 mánaða–12 ára greinst til viðbótar og eru tilfellin því alls tíu. Þessi sex börn eru ekki alvarlega veik en verða undir eftirliti á Barnaspítala Hringsins næstu daga. Börnin sem greindust í síðustu viku eru á batavegi.

Nú virðist ljóst að níu af börnunum smituðust á ferðaþjónustubænum Efstadal 2 í Bláskógabyggð fyrir 10 dögum til þremur vikum síðan en eitt barn smitaðist að öllum líkindum af systkini sínu. Rannsóknir hafa sýnt að E. coli bakterían sem sýkti börnin finnst einnig í hægðasýni frá kálfum á staðnum. Ekki er vitað með vissu hvernig smitið barst í börnin en frekari rannsóknir á hugsanlegum smitleiðum á staðnum standa enn yfir. Heilbrigðiseftirlit Suðurlands og Matvælastofnun gripu til viðeigandi ráðstafana þann 4. júlí síðastliðinn í góðri samvinnu við staðarhaldara til að koma í veg fyrir frekari útbreiðslu bakteríunnar.

Rétt er að árétta að ekki er talið að smit hafi átt sér stað með vatni í Bláskógabyggð og ekkert bendir til að smitið eigi uppruna sinn annars staðar í sveitinni.

Einstaklingar sem heimsóttu ferðaþjónustuna á síðastliðnum tveimur vikum og fengu niðurgang innan 10 daga frá heimsókninni eru hvattir til að leita til síns læknis varðandi nánari greiningu. Einkennalausir einstaklingar sem heimsótt hafa Efstadal 2 þurfa ekki að leita læknis né heldur einstaklingar sem fengið hafa niðurgang sem nú er genginn yfir.

Allir aðilar sem að þessu máli hafa komið vilja ítreka að litið er á þessa sýkingahrinu af völdum E. coli mjög alvarlegum augum og hafa allir lagt sig fram um að upplýsa þetta mál og gripið til viðeigandi ráðstafana til að koma í veg fyrir frekara smit. Þessi atburður gefur einnig tilefni til að árétta mikilvægi almenns hreinlætis og handþvottar við meðhöndlun matvæla og eftir umgengni við dýr, sérstaklega þegar börn eiga í hlut.

Sóttvarnalæknir
Matvælastofnun
Heilbrigðiseftirlit Suðurlands
Matís
Sýkla- og veirufræðideild Landspítala

Kristján Þór Júlí­us­son sjáv­ar­út­vegs- og land­búnaðarráðherra hefur skipað Hrönn Ólínu Jörundsdóttur, sviðsstjóra hjá Matís, sem formann áhættumatsnefndar.

Hlut­verk nefnd­ar­inn­ar er að veita og hafa um­sjón með fram­kvæmd vís­inda­legs áhættumats vegna mat­væla, fóðurs, áburðar og sáðvöru.

Skip­an nefnd­ar­inn­ar er hluti af aðgerðaáætl­un stjórn­valda sem miðar að því að efla mat­væla­ör­yggi, tryggja vernd búfjár­stofna og bæta sam­keppn­is­stöðu inn­lendr­ar mat­væla­fram­leiðslu. Skip­an­in er í sam­ræmi við mat­væla­lög og lög um eft­ir­lit með fóðri, áburði og sáðvöru.

Áhættumats­nefnd­ina skipa:

• Hrönn Ólína Jör­unds­dótt­ir formaður, til­nefnd af Matís
• Jó­hann­es Svein­björns­son, til­nefnd­ur af Land­búnaðar­há­skóla Íslands
• Char­lotta Odds­dótt­ir, til­nefnd af Til­rauna­stöð Há­skóla Íslands að Keld­um
• Þór­hall­ur Ingi Hall­dórs­son, til­nefnd­ur af Há­skóla Íslands, nær­ing­ar­fræðideild
• Kamilla S. Jós­efs­dótt­ir, til­nefnd af Land­læknisembætt­inu, sótt­varna­lækni
• Rafn Bene­dikts­son, til­nefnd­ur af Há­skóla Íslands, heil­brigðis­vís­inda­sviði.

Sjá frétt á mbl.is 

Í síðustu viku birtist viðtal við Hörð G. Kristinsson, rannsóknar- og nýsköpunarstjóra hjá Matís, í 200 mílum á mbl.is. Þar talar hann um rannsóknir í sjávarútvegi og mikilvægi þeirra. Hann segir að Íslendingar séu enn að mörgu leyti í fararbroddi þegar kemur að slíkum rannsóknum en hætta sé á að Ísland dragist aftur úr ef ekki verði aukið við fjármagn í rannsóknir og þróun.

„Við höfum áhyggjur af því að ef við fáum ekki meiri innspýtingu í rannsóknir og þróun eigum við eftir að missa það forskot sem við höfum á aðrar þjóðir, sem margar hafa sett aukið fjármagn í slíkar rannsóknir á meðan það er ákveðin stöðnun í gangi hér núna,“ segir Hörður.

Greinina má lesa í heild sinni hér.

Ný aðferðafræði í verndunarlíffræði notast við umhverfis DNA (environmental eDNA) til þess að meta líffræðilegan fjölbreytileika í vistkerfum. Þessi tækni hjálpar við að komast fyrir ýmsa af þeim annmökum sem fylgir öðrum aðferðum og býður upp á fljótlega og ódýra leið til þess að meta líffræðilegan fjölbreytileika í hafinu. 

Uppruni eDNA í hafinu er ýmiskonar en venjulega kemur DNA-ið frá lífverunum úr húðfrumum, slími, hrognum, hlandi eða saur. Sjó er safnað á misunandi dýpi á þeim svæðum sem eru til rannsókna og er sjórinn svo síaður. Í síunni verður eftir DNA úr lífverum sem hægt er að greina með raðgreiningartækni. Vöktun á líffræðilegum fjölbreytileika með umhverfis DNA hefur marga kosti umfram aðrar aðferðir og hefur aðferðin reynst vel við mat á líffræðilegum fjölbreytileika í mörgum vistkerfum.

Á ráðstefnunni munu íslenskir og erlendir sérfræðingar kynna rannsóknir sýnar og ræða um aðferðir til notkunar á umhverfis DNA til mælinga og vöktunar á líffræðilegum fjölbreytileika.

Opnuð hefur verið vefsíða um ráðstefnuna með upplýsingum um fyrirhugaða fyrirlestra og fyrirlesara.

Ráðstefnan verður haldin í fundarsal Hafrannsóknastofnunar 2. til 3. október 2019 og er opin. Skráning er forsenda þátttöku.

Ráðstefnan er styrkt af Ag-Fisk og skipulögð af Davíð Gíslasyni á Matís og Christopher Pampoulie á Hafrannsóknastofnun.

Nemendur í Háskóla unga fólksins heimsóttu Matís þann 13. júní á þemadögum. Yfirskrift dagsins var „Matur í geimnum“ og um kennslu sáu Sævar Helgi Bragason, þáttagerðarmaður og margverðlaunaður vísindamiðlari, Anna Sigríður Ólafsdóttir, prófessor í næringarfræði við Menntavísindasvið Háskóla Íslands, og Kolbrún Sveinsdóttir, sérfræðingur á sviði rannsókna og nýsköpunar hjá Matís. Alls tóku þátt 24 nemendur á aldrinum 12-15 ára. 

Námskeiðið var samsett af fræðslu um sögu geimferða, matar og hringrás matar í geimnum, skynfærin okkar og hvernig skynjun breytist í geimnum, næringu mannsins í geimnum og matarmenningu. Inn í fræðsluna voru tvinnaðar verklegar æfingar með skynjun og mat: lykt, bragð, útlit, hljóð og áferð, sem og samspil skynfæranna og hvernig skynjun í geimnum er ólík því sem við upplifum á jörðu niðri. Jafnframt fengu nemendur að kynnast rannsóknum á örplasti, örveru- og erfðarannsóknum sem gerðar eru á Matís, allt samtvinnað lífi í geimnum.

Aðkoma Matís að verkefninu var í gegnum verkefnið WeValueFood sem Matís tekur þátt í ásamt 13 öðrum háskólum og stofnunum í Evrópu næstu misserin. WeValueFood hefur það að markmiði að styðja við fæðuhagkerfi Evrópu með því að fræða og efla næstu kynslóð neytenda í þekkingu, áhuga og þátttöku í matartengdum málefnum. Hluti af því er að kynna og fræða ungt fólk um mat og vekja athygli þeirra á málinu með nýjum nálgunum og frá öðrum sjónarhornum. Matur í geimnum er mjög áhugaverð nálgun á matartengd málefni og nemendur voru mjög áhugasamir um tengingu matar, næringar og geims.

Nemendur fengu að smakka frostþurrkaðan fisk, epli og banana.

WeValueFood er hluti og styrkt af EIT Food, stóru Evrópsku þekkingar- og nýsköpunarsamfélagi um matvæli sem ætlar að umbreyta umhverfi matvælaframleiðslu, vinnslu og neyslu með því að tengja neytendur við fyrirtæki, frumkvöðla, vísindafólk og nemendur alls staðar í Evrópu. EIT Food styður nýjar, sjálfbærar og hagkvæmar lausnir til að bæta heilsu neytenda og til að tryggja aðgang að öruggum hágæða mat sem hefur sem minnst áhrif á umhverfið. 

Hvað vilja Eyjamenn?

Á morgun, föstudaginn 21. júní, mun Matís halda hádegisfund með fulltrúum fyrirtækja í veiðum og vinnslu sjávarafurða í Vestmannaeyjum. Markmið fundarins er að kanna hug heimamanna á framtíðarstarfsemi Matís í Eyjum.

Mikilvægt er að fulltrúar sjávarútvegsfyrirtækja og aðrir matvælaframleiðendur mæti á fundinn, fræðist um starfsemi Matís og taki þátt í að móta starfsemi starfsstöðvar í Eyjum og hvaða áherslur ættu að vera í starfseminni.

Starfsstöð Matís hefur verið ómönnuð frá síðustu mánaðarmótum, þegar sérfræðingur Matís skipti um starfsvettvang. Úr þessu vil Matís bæta hið snarasta.

Matís hefur hug á að efla tengsl við atvinnulífið og öðlast betri skilning á þörfum sjávarútvegsins og annarrar matvælaframleiðslu í Vestmannaeyjum. Til þess er fundurinn haldinn.

Fundurinn verður haldinn í Þekkingarsetri Vestmannaeyja og byrjar hann stundvíslega kl. 12:00 Húsið opnar kl. 11:45 og verður boðið upp á veitingar. Fundi verður lokið fyrir kl. 13:00.

Það þarf ekki að skrá sig á fundinn, nóg að mæta.

Nauðsynlegt er að tryggja að matvæli, óháð uppruna, ógni ekki heilsu neytenda eins og skýrt er sett fram í lögum um matvæli, hvort sem um er að ræða efna- eða örveruáhættur. Skipulögð sýnataka og faggildar mælingar hafa óyggjandi niðurstöður. 

Matvælastofnun birti á heimasíðu sinni skýrslu sem fjallar um skimun á sjúkdómsvaldandi bakteríum í kjöti á markaði 2018. Matís tók þátt í rannsókninni og framkvæmdi mælingar á Shiga-toxín myndandi E.coli (STEC) eins og kemur fram í skýrslunni, ásamt aðstoð við túlkun gagna og framsetningu.

Frá árinu 2015 hefur rannsóknastofa Matís verið tilvísunarrannsókastofa fyrir STEC og hefur unnið að uppbyggingu á sérfræðiþekkingu og mæligetu hérlendis. Í gegnum netverk tilvísunarrannsóknarstofa Evrópu tekur Matís þátt í alþjóðlegu samstarfi við að þróa aðferðir, meta útbreiðslu og efla þekkingu á STEC í matvælum.

Rannsókn Matvælastofnunar sem Matís tók þátt í er fyrst sinnar tegundar hérlendis og er hluti í að skoða algengi STEC í matvælum og dýrum og meta stöðu STEC á íslenskum markaði. Einnig er verkefnið mikilvægur þáttur í að undirbúa rannsóknastofuna í að takast á við faraldra af völdum STEC. Niðurstaða rannsóknarinnar sýnir að þessi eiturmyndandi  E. coli tegund er til staðar í kjöti af íslensku sauðfé og nautgripum.

Í dag hefur Matís rannsakað 369 STEC sýni. Aðallega er um að ræða sýni úr rannsóknaverkefnum en hluti af sýnunum koma vegna gruns um matarsýkingu og hluti frá einkaaðilum vegna reglubundins gæðaeftirlits. Eins og kemur fram í fréttatilkynningu Matvælastofnunar þá getur STEC valdið alvarlegum veikindum í fólki en algeng sjúkdómseinkenni eru niðurgangur. Nýrnaskaði eða svokallað HUS (Hemolytic Urea Syndrome) er alvarlegasta sjúkdómseinkenni STEC smits. Smitleiðir eru með menguðum matvælum eða vatni, með beinni snertingu við smituð dýr, eða umhverfi við mengaðan saur smitaðra dýra.

Fjallað var um samstarfsverkefni Micro ryðfrí smíði ehf., Skinney-Þinganes og Matís um þróun á lóðréttum Dreka fyrir fiskiskip í Sjómannadagsútgáfu Sóknarfæri.

Blæðingar- og kælingarbúnaðinn Drekann er að finna í mörgum skipum hér á landi en endurbætt lóðrétt útfærsla hans verður algjör nýjung í fiskiskipum.

Í lok síðasta árs styrkti Tækniþróunarsjóður tveggja ára verkefni til endurhönnunar Drekans, sem er blæðingar- og kælingarbúnaður í skipum en að verkefninu standa fyrirtækið Micro ryðfrí smíði, sem framleiðir búnaðinn, sjávarútvegsfyrirtækið Skinney-Þinganes og Matís. Drekinn er vel þekktur búnaður og hefur verið notaður um borð í fjölda skipa í flotanum til blæðingar á fiski, sem er fyrsti áfangi vinnsluferils afla um borð. Micro hefur framleitt búnaðinn frá árinu 2012 en nú er komið að endurhönnun hans og um leið algjörlega nýrri hugsun í útfærslu því næsta kynslóð Drekans verður lóðrétt. Slík útfærsla hefur aldrei áður sést í skipum en ætlunin er að lóðréttur Dreki verði í fjórum nýjum togskipum sem nú eru í smíðum í Noregi en Skinney-Þinganes og Gjögur fá tvö skip hvort fyrirtæki.

Einsleitni í hráefnismeðhöndluninni
Matís kemur að rannsóknarþætti verkefnisins og þann verkhluta annast Sæmundur Elíasson hjá Matís á Akureyri. „Að okkur snýr til dæmis að bera saman mismunandi leiðir og útfærslur, bera saman gæði á fiski og leggja þannig mat á ávinninginn af búnaðinum. Drekabúnaðurinn er bæði blæðingar- og kælibúnaður fyrir fisk strax eftir blóðgun og markmiðið er að endurhanna búnaðinn frá grunni. Nýja útfærslan verður lóðrétt í skipunum í stað þess að vera lárétt á vinnsluþilfari, líkt og fram að þessu hefur tíðkast,“ segir Sæmundur en jafnframt breytingu á útfærslunni sjálfri er markmiðið að sjálfvirkni verði meiri en áður og skili auknum gæðum hráefnisins. Sæmundur segir að Drekabúnaðurinn sem nú er í skipum hafi reynst afar vel og hafi þann kost að rúmmálsnýting á vinnsludekkinu verði góð en þar skiptir miklu máli að fullnýta plássið. Í stuttu máli er um að ræða hólfaskipt færiband í lokuðu keri, fylltu af sjó eða kælimiðli. Nafnið Drekinn er einfaldlega sótt til samlíkingarinnar við hjólabelti skriðdreka.
„Hugsunin að baki búnaðinum er að allur fiskur fái nákvæmlega jafn langa meðhöndlun sem tryggir einsleitni í hráefnismeðhöndluninni. Fiskur sem kemur í Drekann fer í hólf sem myndast milli tveggja spyrna á bandinu og fer síðan heilan hring í skriðdrekabeltinu og er allan tímann á kafi í sjó eða kælimiðli. Með hraðanum á beltinu er hægt að stjórna hve lengi fiskurinn er í blæðingunni en eitt af markmiðum þessa nýja verkefnis er að auka sjálfvirknina í tímastýringunni og innmötun á fiski í Drekann,“ segir Sæmundur en lengd Drekans er mismunandi eftir stærð skipa og rými á vinnsluþilfari.

Nýstárleg hugsun
Lóðrétt útfærsla nýja Drekans í skipum Skinneyjar-Þinganess og Gjögurs er athyglisverð þar sem mikið gólfrými sparast á vinnsluþilfarinu. Drekinn kemur til með að ná frá vinnsluþilfari og niður í lest skipsins og verður rýmið lokað.
„Þetta þýðir að fiskurinn kemur úr blóðguninni, fer inn í Drekann og ferðast svo í honum niður í lestina og kemur síðan upp aftur þaðan sem hann heldur svo áfram í kælingu og í kör. Hugmyndafræðilega er þetta mjög einfalt en í verkefninu er verið að leysa ýmsa tæknilega þætti á borð við þrif, viðhald búnaðarins og fleira. Grunnhugmyndin um að fiskurinn fái jafna meðferð í sjóbaði meðan honum blæðir er sú sama og áður en hugmyndin um lóðréttan búnað sem gengur niður í lestina er hins vegar ný af nálinni og mjög áhugaverð,“ segir Sæmundur en smíði togskipanna fjögurra er langt komin í Noregi og verður þessi búnaður settur um borð í þau síðar á árinu.

Blóðgun sérstaklega mikilvæg í saltfiskvinnslu
Mikið kastljós er og hefur verið á undanförnum árum á aflameðferð allt frá fyrsta stigi úti á sjó og sér í lagi hafa breytingar orðið hvað kælingu hráefnisins varðar. Lögð er áhersla á að kæla fiskinn sem allra fyrst eftir að hann kemur um borð. Sæmundur segir að innan Matís sé orðin til mikil þekking á þessum ferlum enda hefur fyrirtækið verið virkur þátttakandi í þessari þróun með sjávarútvegsfyrirtækjum og framleiðendum tæknibúnaðar fyrir fiskiskip og fiskvinnslur. Hann segir blæðingarþáttinn ekki síður mikilvægan en kælinguna, sér í lagi þegar um er að ræða fisk sem fer í söltun.
„Í upphafi þessa verkefnis förum við yfir árangurinn af notkun Drekabúnaðar í skipum Skinneyjar-Þinganess og þær niðurstöður voru mjög góðar, þ.e. að 10 til 15% hærra hlutfall fisks með þessari aðferð skilaði sér í verðhærri gæðaflokka afurða í saltfiskvinnslu. Blæðingin er sérstaklega mikilvæg hvað saltfiskvinnsluna varðar. Illa blóðgaður fiskur sem fer í salt verður lakari vara eftir verkunarferli og lendir því í verðminni afurðaflokka. Þess vegna skiptir blóðgunin ekki síður máli en kælingin sjálf,“ segir Sæmundur.

Á fimmtudaginn næstkomandi mun Auður Filippusdóttir flytja MS fyrirlestur sinn í matvælafræði. Verkefni hennar snýst um að hefja smáframleiðslu á rjómaís úr hrámjólk frá sveitabænum Skútustöðum í Mývatnssveit.

Markmið verkefnisins var að auka þekkingu um ísframleiðslu með því að lesa aðgengilegar upplýsingar, heimsækja ísbúðir víða um Ísland ásamt því að taka þátt í fræðilegu og verklegu námskeiði í ísgerð við Háskólann í Reading, Englandi.

• Að útbúa gæðahandbók og viðskiptaáætlun fyrir „beint frá býli“ ísgerð.
• Að skipuleggja og sækja um leyfi fyrir ísgerð á Skútustöðum
• Að hefja þróun á einstökum ís með skyri.

Skimunartilraun var gerð á skyrís en niðurstöður sýndu að áhugaverðast væri að besta magn skyrsins í ísnum, ásamt því að nota mögulega skyrduft í staðinn fyrir hrært skyr. Höfundur komst einnig að því að annað bindi- og ýruefnin væri líklega hentugra. Tækjabúnaður spilar þó stórt hlutverk þegar kemur að ísgerð og mun höfundur því þróa uppskriftina áfram þegar hún verður komin með almennilega ísvél og aðstöðu.Leiðbeinendur verkefnisins eru Guðjón Þorkelsson og Þórarinn Egill Sveinsson. Prófdómari er Dr. Kolbrún Sveinsdóttir. Fyrirlesturinn fer fram í sal 311 í Esju í Matís, Vínlandsleið 14, Reykjavík og hefst klukkan 15:00.