Flokkur: Fréttir

Enginn efast um framlag Sigurjóns Arasonar, yfirverkfræðings hjá Matís og prófessors við HÍ, til aukinnar verðmætasköpunar í íslenskum sjávarútvegi. Sigurjón hefur verið viðriðin sjávarútveginn undanfarna áratugi í starfi sínu hjá Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins (Rf) og Matís.

Helsti styrkleiki Sigurjóns þegar kemur að sjávarútveginum er að hugsa í lausnum og hvernig hægt er að gera hlutina betur en í gær, bæði til þess að auka verðmæti en ekki síður til þess að fara betur með þá gullkistu hollustu og auðæfa sem íslenskt sjávarfang er. Sigurjón er ekki bara mikils metinn hér á landi heldur erlendis einnig og er starf hans rómað ekki hvað síst í Noregi, þaðan sem oft er leitað til hans þegar leysa þarf tæknilegar áskoranir í t.d. í fiskvinnslu.

Síðastliðinn föstudag fékk Sigurjón viðurkenningu frá fyrirtækjum inna Íslenska sjávarklasans. Viðurkenning þessi er rós í hnappagat Sigurjóns og staðfestir enn frekar hversu ótrúlega stórt framlag Sigurjóns hefur verið til íslensks sjávarútvegs. Á myndinni má sjá hvar Þorsteinn Már Baldvinsson, forstjóri Samherja hf. veitir Sigurjóni viðurkenninguna (©mynd: Íslenski sjávarklasinn/Eva Rún Michelsen).

Við hjá Matís erum ótrúlega stolt af Sigurjóni og vonumst til að halda áfram að fá að njóta visku, reynslu og þekkingar Sigurjón næstu ár.

Til hamingju Sigurjón!

Meira efni tengt Sigurjóni Arasyni og viðurkenningu Íslenska sjávarklasans (www.sjavarklasinn.is):

• Heiðraður fyrir framlag til sjávarútvegsins
• Í forystu um árabil
• http://www.sjavarklasinn.is/sigurjon-arason-heidradur/
• http://www.mbl.is/vidskipti/frettir/2013/04/21/breytum_aldrei_skit_i_gull/
• http://www.mbl.is/vidskipti/frettir/2013/04/19/sigurjon_arason_heidradur/

Á laugardaginn var haldið málþing um íslenskan matvælaiðnað, umhverfismál og vistvæna nýsköpun.  Á sama tíma var efnt til sýningar á verkefnum nemenda í vistvænni nýsköpun matvæla en nemendur höfðu keppt um titilinn vænlegasta og vistvænasta nýsköpunarhugmyndin á matvælasviði árið 2013 (Ecotrophelia).

Berglind Ósk Alfreðsdóttir, Helga Franklínsdóttir og Sigríður Hulda Sigurðardóttir nemendur við Háskóla Íslands og Listaháskóla Íslands sigruðu í Ecotrophelia Iceland að þessu sinni en þær framleiddu og hönnuðu vöruna Hai Shen sem er sæbjúgasúpa og er ætlunin að markaðssetja súpuna á Kínamarkað.  Súpan fékk afburða dóma er varðar bragð, útlit, þróun og ekki síst hve umhverfisvæn framleiðslan er.

Ecotrophelila Iceland er haldin af Nýsköpunarmiðstöð Íslands, Matís og Samtökum iðnaðarins.

Þess má að lokum geta að sigurvegarar keppninnar munu fara með vöruna í Evrópukeppni Ecotrophelia í Köln í október.

Nánari umfjöllun fréttamiðla má finna á:

• http://www.visir.is/section/MEDIA99&fileid=VTV130F46FF-DFCE-4E41-B9F0-0A826DD9BE73
• http://www.ruv.is/frett/saebjugusupa-valin-best
• http://www.mbl.is/vidskipti/frettir/2013/04/21/saebjugusupa_kom_sa_og_sigradi/

Vöktun á mengunarefnum í lífríki við strendur Íslands hefur farið fram síðan 1990. Verkefnið er unnið af Matís í samstarfi við Rannsóknastofu í Lyfja- og eiturefnafræði við HÍ og Hafrannsóknastofnun.

Verkefnið er fjármagnað af Umhverfis- og auðlindaráðuneytinu og er Umhverfisstofnun umsjónaraðili verkefnisins. Markmið verkefnisins er m.a. að fylgjast með styrk mengunarefna í kræklingi á 11 stöðum við strendur landsins og greina hvort breytingar verði á styrk efnanna. Vegna þess hve fjárhagsrammi vöktunarverkefnis er þröngur hefur ekki verið hægt að meta með tölfræðilegum aðferðum hvort greina megi aukningu eða minnkun mengandi efna í lífríki sjávar hér við land fyrr en nú. Árið 2011 fékkst styrkur úr Rannsóknarsjóði Rannís til að gera tölfræðilega greiningu á breytingu mengunar í Íslandshöfum.  Nú er búið að birta fyrstu vísindagreinina úr þessu rannsóknarverkefni „Spatial and temporal trends of contaminants in mussel sampled around the Icelandic coastline” sem birtist í Science og The Total Environment. http://dx.doi.org/10.1016/j.scitotenv.2013.03.042

Helstu niðurstöður vísindagreinarinnar

Greina mátti uppsprettur mengunar á nokkrum stöðum. Árið 2009 og 2010 mátti greina skyndilega aukningu  í þrávirku lífrænu efnunum DDE, transnonachlor og PCB við Hvalstöðina í Hvalfirði en árið 2009 hófst aftur hvalskurður við stöðina eftir langt hlé. Þekkt er að styrkur þrávirkra lífrænna efna er hár í hvölum og því líklegt að hvalskurðurinn hafi valdið þessarar hækkun við stöðina. Einnig mátti greina aukningu á þrávirkum efnum í Mjóafirði á Austfjörðum og er hugsanlegt að það sé vegna fiskeldis sem rekið var þar um tíma. Við Úlfsá í Skutulsfirði mældist bæði mun hærri styrkur af HCB og arsen en á hinum tíu stöðunum. Líklegt þykir að háan styrk HCB megi rekja til sorpbrennslunar Funa en ekki er vitað hver uppspretta arsens gæti verið. Sorpbrennslunni hefur nú verið lokað og sé hún orsök mengunar við Skutulsfjörð þá ætti áframhaldandi vöktun að sýna minnkandi styrk næstu árin.

Almennt hafði styrkur þrávirku lífrænu efnanna farið minnkandi á flestum vöktunarstöðunum á tímabilinu 1990-2010. Styrkur þrávirku lífrænu efnanna reyndist vera mun lægri hér við land samanborið við það sem mælst hefur í kræklingi við strendur Noregs, Bandaríkjanna og Kína.

Styrkur arsens, kvikasilfurs og sinks var nokkuð stöðugur yfir tímabilið en meiri sveiflur mátti greina í styrk kadmíums. Samaborðið við það sem greinst hefur í kræklingi við strendur Noregs, Bandaríkjanna og Kína, þá er styrkur kvikasilfurs og blýs mun lægri hér við land en styrkur kadmíum og sinks hefur hins vegar greinst í hærri styrk hérlendis. Ekki er vitað um neinar uppsprettur kadmíums hér við land og talið er að hærri styrkur þess hérlendis megi rekja til íslenska bergsins.

Nánari upplýsingar veitir Helga Gunnlaugsdóttir fagstjóri hjá Matís.

Sumarhúsum hefur fjölgað mikið síðustu ár, en samkvæmt Þjóðskrá Íslands voru 12.225 sumarbústaðir á landinu 2011.  Með fjölgun sumarbústaða hefur vatnsveitum í einkaeign fjölgað.  Heilbrigðiseftirlit sveitafélaga sér um eftirlit á neysluvatni frá stærri vatnsveitum en það er á ábyrgð eigenda einkavatnsbóla að fylgjast með gæðum neysluvatns úr minni veitunum.

Örverufræðilegt ástand neysluvatns er einn mikilvægasti þátturinn varðandi gæði og öryggi þess. Örverur leynast víða í umhverfinu og geta borist auðveldlega í neysluvatnið og margir alvarlegir sjúkdómar geta borist með neysluvatni eins og sýkingar af völdum Salmonella, Campylobacter og nóróveira.

Mesta hætta á sýkingu er þegar neysluvatn hefur mengast af saur manna eða dýra, en saur inniheldur bakteríur, veirur og frumdýr sem geta valdið sýkingum í fólki.  Hér á Íslandi hafa komið upp nokkrar hópsýkingar af völdum Campylobakter í neysluvatni en þær voru á Stöðvarfirði 1984, Djúpavogi 1993 og í veiðihúsi í Borgarfirði 1998.  Einnig hafa komið upp nokkrar hópsýkingar af völdum nóróveiru, en þær voru í Húsafelli og á Mývatni 2004 en þá sýktust rúmlega 300 manns í þessum hópsýkingum.  Einnig hafa komið upp mörg tilfelli þar sem talið var að fólk hefði smitast af nóróveirum eftir neyslu drykkjarvatns en í þeim tilfellum var það ekki staðfest.

Frágangur vatnsbóla þarf að vera réttur til að tryggja öryggi neysluvatnsins.  Við borholur og brunna er mikilvægt að grunnvatnið mengist ekki af yfirborðsvatni á svæðinu þar sem það getur oft á tíðum verið mengað af völdum óæskilegra örvera.  Það hafa einnig komið upp tilfelli þar sem neysluvatn hefur mengast frá rotþróm sem eru í námunda við vatnstökustaðinn og því þarf einnig að huga vel að staðsetningu þeirra og frágangi.

Til að tryggja öryggi neysluvatns er nauðsynlegt að láta rannsaka það reglulega m.t.t ákveðinna örveruþátta.  Niðurstöður slíkra rannsókna gefa til kynna hvort neysluvatnið uppfylli ákveðnar kröfur neysluvatnsreglugerðar um nothæfi og öryggi til neyslu. 

Langflestar mælingar á efnainnihaldi grunnvatns hafi sýnt fram á að íslenskt vatn sé mjög öruggt m.t.t. efnafræðilegrar mengunar og því sé ekki talið nauðsynlegt framkvæma dýrar efnamælingar á neysluvatni úr minni vatnsbólum.

Undanfarin ár hefur orðið mikil vitundarvakning meðal sumarbústaðareiganda sem vilja tryggja að neysluvatnið þeirra uppfylli þær kröfur sem eru gerðar til neysluvatns.  Rannsóknastofa Matís hefur áratuga reynslu af rannsóknum á neysluvatni og hægt er að fá allar upplýsingar um framkvæmd sýnatöku og nauðsynleg sýnatökuílát hjá rannsóknastofunni í síma 422-5116 og tölvupóstfanginu radgjof@matis.is.

Verkefninu „Fiskiperlur” sem unnið var í samvinnu fyrirtækisins Vignis G. Jónssonar á Akranesi og Matís og styrkt var af AVS rannsóknasjóði í sjávarútvegi er nú að ljúka. Markmiðið var að þróa neytendavöru (kavíarlíki) í háum verðflokki,einkum á Frakklands- og Spánarmarkað.

Í verkefninu var gerð fýsileikakönnun á notkun margvíslegar hráefna og unnið að þróun að kavíar úr þangi, afskurði úr reyktum laxi, styrjukjöti og síld. Vöruþróunin hefur verið gerð í samvinnu fyrirtækisins og Matís.

Nú er tilbúin markaðshæf vara frá Vigni G. Jónssyni sem hefur nú verið reynd á Frakklandsmarkaði þar sem fyrirtækið Vignir G. Jónsson hefur sterk markaðstengsl. Varan verður seld undir merkinu PEARLS eða perlur sem er bein tenging við kavíar. Uppskriftir og framleiðsluferillinn fyrir framleiðslu síldarperla er tilbúinn og hefur verið reyndur. Fyrirtækið mun halda áfram vöruþróun á perlum úr styrjukjöti og öðrum hráefnum í framtíðinni.

Framleiðsla á slíkri vöru tífaldar verðmæti hráefnis, hefur skapað þekkingu og mun skapa fleiri störf í framtíðinni og styrkir þannig sjávarbyggðina á Akranesi.

Nánari upplýsingar veitir Emilía Martinsdóttir hjá Matís.

Viltu vita hvort myglusveppur hefur búið um sig í þínu húsnæði? Matís býr yfir góðum tækjabúnaði til nákvæmra mælinga á myglugróum og öðrum örverum í andrúmslofti.

Hægt er að fá sérfræðinga Matís til að koma á staði til að taka sýni en einnig er hægt að fá tækjabúnaðinn leigðan gegn föstu daggjaldi. Matís útvegar allan ræktunarbúnað og sér um ræktun sýna. Einnig er veitt aðstoð við túlkun niðurstaðna ef þess er óskað.

Viðskipavinir geta haft samband við svið Mælinga og miðlunar til að fá nánari upplýsingar um þjónustuna og  tilboð í einstök verkefni. Nánari upplýsingar veitir Franklín Georgsson hjá Matís.

Myglumengun í andrúmslofti – nánari upplýsingar

Einstaklingar sem búa eða starfa í myglumenguðum húsakynnum eða umhverfi geta þjást af ýmsum sjúkdómseinkennum sem lýsa sér meðal annars með þreytu, höfuðverk, einbeitingarleysi, öndunarörðuleikum, ertingu í augum og kláða í húð.  Þá getur snerting við myglusveppi haft örvandi áhrif á sjúkdóma eins og ofnæmi, astma, kvef og ýmsar aðrar sýkingar.

Helstu orsakir fyrir mygluvandamálum í heimahúsum geta verið leki frá leiðslum, þaki og vegna rakamyndunar á ýmsum stöðum. Mikilvægt er að húsnæði sé vel loftræst og ef vart verður við rök og blaut svæði þarf að grípa strax til aðgerða til að þurrka upp svæðin og koma þannig í veg fyrir mygluvöxt til frambúðar. Stundum getur verið erfitt að rekja uppruna mygluvaxtar þegar hann leynist á ýmsum óaðgengilegum stöðum eins og inn í veggjum og gluggapóstum, undir ofnum eða gólfefnum og undir eða á bakvið þung húsgögn.   
                          
Þar sem mygla nær að vaxa að einhverju ráði má búast við aukinni mengun í innilofti viðkomandi húsnæðis sem fyrst og fremst stafar af miklum fjölda myglugróa sem sveppirnir mynda og losa út í andrúmsloftið.

Myglugró í andrúmslofti eru hluti af náttúrulegri örveruflóru loftsins. Í venjulegu velloftræstu íbúðarhúsnæði er algengt að finna álíka mikið af loftbornum sveppagróum og í útilofti. Þegar sveppagró innanhúss eru meira en tífalt fleiri en úti má búast við því að sumir einstaklingar byrji að finna fyrir einhvers konar sjúkdómseinkennum eða óþægindum.

Erfitt er að setja föst heilnæmismörk fyrir magn myglugróa í andrúmslofti og ekki eru til svo vitað sé opinberar reglur fyrir íbúðahúsnæði eða skrifstofuhúsnæði er varða mygluvöxt eða hættumörk tengd sýkingahættu einstaklinga. Þar kemur til að oft er samsetning myglutegunda mjög mismunandi með mismunandi sýkingamátt og einnig eru einstaklingar mjög misnæmir fyrir sýkingum. Viðmiðunargildi sem hafa verið notuð fyrir myglumengun innanhúss taka mið af fjölda myglugróa í einum rúmmetra af andrúmslofti. Þannig hefur magn myglugróa sem er yfir  1000 í rúmmetra talið geta bent til líklegrar myglumengunar innandyra en sé magnið 100-200 í rúmmetra eða lægra bendi það til ásættanlegs ástands.

Leiðbeiningar með notkun mælitækis.

Hér á sjá nokkrar myndir frá rannsóknaferðum

Matís, Nýsköpunarmiðstöð Íslands, Háskóli Íslands og Samtök iðnaðarins halda opið málþing um íslenskan matvælaiðnað, umhverfismál og vistvæna nýsköpun, laugardaginn 20. apríl kl. 13-17 í Háskólatorgi Háskóla Íslands.

Á málþinginu verður fjallað um græna hagkerfið og stefnu stjórnvalda í þeim málum. Sagt verður frá Evrópuverkefnunum Ecotrofoods (www.ecotrophelia.eu) og Converge (www.convergeproject.org) og hvernig staðið er að því að minnka umhverfisáhrif í matvælaiðnaði á Íslandi. Þá verður efnt til sýningar og kynningar á verkefnum nemenda í vistvænni nýsköpun matvæla og afhent verðlaun fyrir besta verkefnið.

Dagskrá viðburðarins í heild er eftirfarandi:

13.00-15.00        Málþing
13.00-17.00        Sýning
15.00-16.00        Verðlaunaafhending í keppni nemenda um vistvæna nýsköpun matvæla

Dagskrá málþings:

13.00-13.20        Græna hagkerfið og íslensk matvælaframleiðsla. Skúli Helgason, formaður nefndar um eflingu græns hagkerfis á Íslandi.

13.20-13.40        Umhverfismál og íslenskur matvælaiðnaður. Bryndís Skúladóttir, forstöðumaður umhverfismála hjá Samtökum iðnaðarins

13.40-14.00        Verðmætasköpun og áskoranir í umhverfismálum, Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís

14.00-14.20        Vistvæn nýsköpun matvæla. Fanney Frisbæk, verkefnisstjóri, Efnis-, líf-, og orkutækni, Nýsköpunarmiðstöð Íslands

14.20-14.40        Hvernig er hægt að tryggja fæðuöryggi á Íslandi?   Kristín Vala Ragnarsdóttir, prófessor við Jarðvísindadeild  Háskóla Íslands

14.40-15.00       Umræður

Fundarstjóri:    Guðjón Þorkelsson, sviðsstjóri, Matís og dósent í matvælafræði við Háskóla Íslands, sem veitir nánari upplýsingar (858-5044).

Að undanförnu hefur verið mikil umræða um matvælaöryggi og fölsun matvælaupplýsinga, þar sem neytendur hafa í vissum tilfellum verið hreinlega sviknir við kaup á neysluvörum. Ráðstefna um þessi mál verður haldin þriðjudaginn 16. apríl kl. 08:30-12:30.

Oft hefur verið unnt að rannsaka svikin með aðstoð rekjanleikaupplýsinga. Oft á tíðum hafa þetta verið mál þar sem aukið gegnsæi og virkur rekjanleiki í virðiskeðju matvæla hefðu getað komið í veg fyrir svindlið eða í það minnsta lágmarkað skaðann. Neytendur vilja skiljanlega vita hvaðan vara kemur sem þeir kaupa og neyta, hvort sem um er að ræða kjöt, fisk, páskaegg eða pylsur.

Næstkomandi þriðjudag stendur Vörustjórnunarfélag Íslands fyrir fróðlegri ráðstefnu um rekjanleika og matvælaöryggi í samvinnu við GS1 Ísland, Matís og Háskóla Íslands. Á ráðstefnunni verður leitað svara við því hvernig hægt er að bæta matvælaöryggi og koma í veg fyrir uppákomur líkar þeim sem verið hafa í umfjöllun undanfarin misseri. Fjallað verður um leiðir og lausnir til að tryggja rekjanleika matvæla og hvernig hægt er að koma upplýsingum til neytenda með nútíma tækni. Þrír erlendir sérfræðingar auk fjölda innlendra aðila sem starfa að þessum málum munu halda erindi.

Ráðstefnan verður haldin á Grand Hótel Reykjavík þriðjudaginn 16. apríl og mun standa yfir frá kl 8:30-12:30.

Hægt er að nálgast dagskrá og skrá sig á heimasíðunni www.logistics.is.

Viðtal við Svein Margeirsson, forstjóra Matís, um matvælaöryggi og rekjanleika í matvælaframleiðslu má finna á þessari slóð: www.ruv.is/neytendamal/eftirliti-med-matvaelum-abotavant

Nú um mánaðarmótin urðu þær breytingar á starfsemi Matís, á sviði efnagreininga að varnarefnamælingar á ávöxtum og grænmeti sem verið hafa á starfstöð Matís á Akureyri fluttust til Reykjavíkur.

Mikilvægt er fyrir Matís að gæta ýtrustu hagkvæmni í rekstri, án þess að það bitni á faglegum þætti þessara sérhæfðu mælinga. En með innleiðingu matvælalöggjafarinnar 2011 hafa kröfur um mælingar á þessu sviði aukist verulega.

Nú stendur fyrir dyrum uppbygging tækjabúnaðar til varnarefnamælinga sem Matís hefur fjármagnað með styrkumsóknum, en til að mögulegt sé að reka slíkan tækjabúnað er nauðsynlegt að öll sérfræðiþekking nýtist sem best. Því hefur verið ákveðið að safna sérfræðiþekkingu og tækjum á sviði efnagreininga saman á einn stað í Reykjavík. Þessi breyting er því fyrst og fremst gerð með það í huga bæta gæði og þjónustu Matís til fyrirtækja og eftirlitsaðila vegna varnarefnamælinganna.

Hvað eru varnarefni?

Varnarefni eru efni eins og skordýraeitur, illgresiseyðar, sveppaeitur og ýmis stýriefni sem notuð eru við framleiðslu og/eða geymslu á ávöxtum og grænmeti. Sum þessara efna geta haft víðtæk heilsuspillandi áhrif á lífverur þ.m.t. mannfólkið. Því eru mælingar á þessum efnum mjög mikilvægar til að tryggja öryggi neytenda.

Frekari upplýsingar fást hjá Vordísi Baldursdóttur hjá Matís.

Matís hefur ásamt fyrirtækinu MPF Ísland í Grindavík þróað nýja afurð – fiskitofu. Við vinnsluna er notaður marningur sem í dag er nýttur í verðminni afurðir. Afurðin var kynnt á fundi Sjávarklasans vegna verkefnisins Green Marine Technology. Var góður rómur gerður af hinni nýju afurð og má á myndunum meðal annars sjá forseta Íslands gæða sér á fiskitofu framleiddu af Matís.

Þróun á fisktofu hefur verið styrkt af Impru í verkefni sem nú er að ljúka. Næstu skref fela í sér áframhaldandi þróun, uppskölun og markaðssetningu á hinni nýju afurð og hefur fengist styrkur frá AVS til að koma að því verkefni.

Nánari upplýsingar veitir Hörður G. Kristinsson hjá Matís.