Flokkur: Fréttir

Efnarannsóknadeild Matís hefur tekið í notkun nýtt tæki til að undirbúa sýni til mælinga á ólífrænum snefilefnum eins og blýi, kvikasilfri, járni og kopar. Í tækinu er örbylgjum og þrýstingi beitt til að leysa sýnin fullkomlega upp í sýru. Með þessu móti er hægt að undirbúa sýnin á fáeinum mínútum í stað 12 klukkustunda í eldri búnaði Matís. Búnaðurinn er notaður bæði fyrir sýni frá viðskiptavinum og fyrir rannsóknaverkefni Matís.

Nýja tækið auðveldar undirbúningsvinnu þegar greina þarf form ólífrænna efna eins og arsens. Slíkar greiningar eru nýtt rannsóknasvið hjá Matís og kallast á ensku „elemental speciation.“ Mjög mikilvægt er að form efnanna breytist ekki fyrir mælingu og þá kemur sér vel að hægt er að stýra hitastiginu í nýja tækinu mjög nákvæmlega.

Matís hefur yfir að ráða fullkomnum massagreini (ICP-MS) til mælinga á ólífrænum snefilefnum og með tilkomu nýja tækisins er tækjabúnaðurinn orðinn eins og best verður á kosið. Matís getur boðið viðskiptavinum upp á mælingar á öllum helstu snefilefnum í matvælum og fóðri s.s. blýi, kvikasilfri, arseni, seleni, kadmíni, járni og kopar. Auk þess er búnaðurinn mikilvægur fyrir rannsóknaverkefni, vöktun á aðskotaefnum í afurðum og önnur verkefni um efnainnihald matvæla.

Mynd: Dr Sasan Rabieh, sérfræðingur Matís í greiningum á ólífrænum snefilefnum, við nýja búnaðinn.

Á Líftæknisviði Matís eru vísindamenn m.a. að rannsaka hvort nýta megi þráahindrandi efni úr þörungum sem íböndunarefni í ýmsar heilsuvörur og markfæði sem er ört stækkandi markaður.

Einn þessara vísindamanna er Wang Tao, sem stundar doktorsnám við Matvæla- og næringarfræðiskor við HÍ með aðstöðu til rannsókna hjá Matís ohf. Hún hefur síðastliðið ár verið að skima fyrir þráahindrandi efnum í þörungum við Íslandsstrendur, en verkefnið er hluti af Gull í greipar Ægis (Novel antioxidants from Icelandic marine sources) sem AVS sjóðurinn styrkir.

Vorið 2007 var mörgum þörungategundum safnað, heildarmagn fjölfenóla ákvarðað og þráahindrandi virkni eða andoxunarvirkni metin með nokkrum andoxunarprófum (antioxidant assays). Þörungar innihalda m.a. fjölfenól sem hafa mikla lífvirkni, m.a. þráahindravirkni. Brúnþörungunum bóluþangi, hrossaþara, marinkjarna, sagþangi og stórþara var safnað, einnig sölvum og fjörugrösum sem eru rauðþörungar og maríusvuntu sem er grænþörungur.

Í ljós kom að mesta magn fjölfenóla fannst í brúnþörungunum, sérstaklega í bóluþangi og mikil fylgni var á milli magns fjölfenóla og andoxunarvirkni þörunganna. Fyrstu vísbendingar sýna einnig að bóluþang hafi blóðþrýstingslækkandi áhrif (ACE-hindravirkni) en þetta þarf að skoða nánar.

 Út frá þessum niðurstöðum var ákveðið að safna meiru af bóluþangi og sölvum síðastliðið haust og rannsaka enn frekar. Ýmsar leiðir hafa verið prófaðar til að einangra þráahindrandi efnin úr þörungunum, m.a. notaðar nokkrar tegundir ensíma. Næstu skref eru að hreinsa enn betur fjölfenólin úr þörungunum og skoða hvaða fjölfenól það eru sem hafa þráahindrandi eiginleika. Síðar verður kannað hvernig hægt er að bæta þeim í matvæli til að auka stöðugleika, bragðgæði og næringargildi.

 Wang Tao, sem er Associate Professor við Dalaian háskólann í Kína, var í Sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóðanna haustið 2005 og er núna á styrk frá þeim.  Hún hefur mikla reynslu af rannsóknum á fiskprótein hydrolysötum og þörungum, sem nýtist vel í þessu verkefni.  Leiðbeinendur hennar eru Dr. Guðrún Ólafsdóttir Rannsóknaþjónustunni Sýni og Guðjón Þorkelsson dósent við HÍ og sviðsstjóri á Matís, Guðmundur Óli Hreggviðsson HÍ/Matís og Charlotte Jacobsen DIFRES-DTU Danmörku .

 Fyrstu niðurstöður verkefnisins voru kynntar á The 5th Euro Fed Lipid Congress and 24th Symposium of the Nordic Lipidforum, í Gautaborg í Svíþjóð í september 2007. Veggspjald

FisHmark er íslenskur hugbúnaður fyrir sjávarútvegsfyrirtæki sem leggur til hagkvæmasta fyrirkomulagið að veiðum og vinnslu á fiski, getur aukið virði sjávarfangs og um leið stuðlað að auknum hagnaði fyrirtækja. Frumgerð að búnaðinum er tilbúin og stefnt er að því að sjávarútvegsfyrirtæki geti tekið hann í notkun á næsta ári. Búnaðurinn var kynntur á blaðamannafundi í dag, 14. febrúar.

Hugbúnaðurinn er sá fyrsti sinnar tegunda en hann er samstarfsverkefni matvælarannsóknafyrirtækisins Matís og hugbúnaðarfyrirtækjanna AGR, Maritech og TrackWell.

Með FisHmark er hægt að:

• Greina hvaða þættir hafa áhrif á virði sjávarfangs og afkomu fiskveiða og fiskvinnslu.

• Búa til tillögur að hagkvæmasta fyrirkomulagi að veiðum og ráðstöfum afla.

• Auka virði sjávarfangs og tryggja aðgang inn á kröfuharða sérmarkaði.

• Auðvelda fiskseljendum að miðla upplýsingum um vöru, svo sem um uppruna hennar.

• Tengja saman gögn úr rafrænum afladagbókum, mælingum í móttöku og úr upplýsingakerfum um vinnslu og markað.

• Leita hagkvæmustu lausna í virðiskeðju þorskafurða og auka hagnað fyrirtækja.

Til að sýna fram á möguleika FisHmark hefur m.a. verið sett upp dæmi um fyrirtæki með einn togbát til veiða og fiskvinnslu staðsetta á Grundarfirði. Til einföldunar er gert ráð fyrir að togbáturinn geti landað á tveimur löndunarhöfnum, Grundarfirði og Höfn á Hornafirði.

Til þess að ákvarða hagkvæmasta fyrirkomulagið að veiðum með FisHmark eru m.a. skoðaðir eftirtaldir þættir: Samanburður á höfnum, leiguverð á kvóta, afköst fiskvinnslu, aflasamsetning, útflutningsálag, lokun svæða, takmörk á kvótaleigu, útgerð án fiskvinnslu og aflahlutir.

Miðað við bestu lausn var 9,5% aukinn hagnaður af rekstrinum ef veitt var úti fyrir Vesturlandi í stað veiða suðaustanlands.

Verkefnið er styrkt af AVS rannsóknasjóði í sjávarútvegi og Tækniþróunarsjóði Rannís.

Dagana 17.–24. febrúar verður haldin matarhátíð í Norræna húsinu í Reykjavík. Hátíðin ber yfirskriftina Ný norræn matarhátíð og þar kemur Matís nokkuð við sögu.

Hér á Matísvefnum var í ágúst á síðasta ári greint frá sérstakri samstarfsáætlun Norrænu ráðherranefndarinnar, sem nefnist “Nýr norrænn matur og matargerðarlist” og er ætlað að skýra möguleika til verðmætasköpunar í matvælaframleiðslu og matarmenningu Norðurlanda. Einnig var sagt frá því að skipaður hefði verið sérstakur stýrihópur til að vinna að áætluninni. Í honum sitja fyrir hönd Íslands Emilía Martinsdóttir frá Matís og Laufey Haraldsdóttir frá Ferðamáladeild Hólaskóla, Háskólans á Hólum.

Í hverju landi voru einnig tilnefndir “sendiherrar” sem fengu það verkefni að miðla þekkingu og vekja athygli á norrænni matargerð. Sendiherrarnir vinna að kynningum á norrænni matargerð og menningu. Íslensku sendiherrarnir eru Sigurður Hall og Baldvin Jónsson. Núna er sumsé komið að því að kynna þetta merkilega framtak fyrir Íslendingum.

Hátíðin hefst sunnudaginn 17. febrúar og stendur yfir í viku og óhætt er að segja að dagskráin er hin glæsilegasta eins og sjá má í dagskrá hátíðarinnar!

„Í rannsóknum okkar á rýrnun á fiski í gámum hafa komið fram fremur lágar tölur. Langt undir 10%. Þegar þessi útflutningur var hvað mestur 1986, mældum við þetta í nokkrum tilfellum. Þá kom í ljós að rýrnun í þorski var 1 til 2%. Síðan var gerð mun ítarlegri tilraun fyrir um einu og hálfu ári. Þá fluttum við fiskinn ekki út, en líktum eftir slíkum innflutningi á rannsóknastofu okkar. Þá kom í ljós að þetta var um 2 til 4% í þorski og eitthvað aðeins minna í ufsa,“ segir Sigurjón Arason, verkefnastjóri hjá Matís í samtali við Morgunblaðið, 13. febrúar.

„Loks var þetta skoðað mjög vandlega fyrir um ári síðan. Þá kom í ljós að rýrnun í þorski var um 2,4%, en ef fiskurinn var umísaður hér fyrir útflutning fór rýrnunin upp í 3,6%. Rýrnunin í ýsunni var um 4,8% en við umísun fóru hún upp í 7%. Allt hnjask eftir að gengið hefur verið frá fiskinum ísuðum í kör í fyrsta sinn eykur vökvatapið. Við eigum einnig gamlar mælingar á vökvatapi í fiski, sem hefur verið fluttur milli landshluta við erfið skilyrði. Við athuguðum rýrnunina eftir aldri, fjögurra til sjö daga frá veiðum. Þá kom í ljós að eftir því sem hráefnið var eldra, tapaðist meira við flutningana. Síðan þessar mælingar voru gerðar, hafa orðið miklar vegabætur og því er vökvatapið vafalítið minna nú,“ segir Sigurjón

Emilía Martinsdóttir, deildarstjóri á Vinnslu- og vöruþróunarsviði Matís, tók í byrjun árs við formennsku í European Sensory Network (ESN) sem eru alþjóðleg samtók rannsóknastofnana og fyrirtækja á sviði skynmats og neytendarannsókna. Emilía mun gegna formennsku næstu tvö árin.

Í ESN eru 23 þátttakendur frá 16 Evrópulöndum, en einnig eru fjórir aðilar utan Evrópu í samtökunum: frá Kanada, Suður-Afríku, Ástralíu og Ísrael.
Þessi alþjóðlegu samtök voru upphaflega stofnuð sem vettvangur fyrir umræður og samvinnu meðal bestu rannsóknafyrirtækja í hverju landi og er ætlað að tryggja matvælaiðnaði í hverju landi aðgengilegar og örugggar aðferðir við skynmat. Þáttakendur eru allir með mikla reynslu á þessu sviði.

Starfsemin ESN felst í:
• Fundum til bera saman aðferðir, niðurstöður rannsókna og til að skipuleggja rannsóknarverkefni
• Halda námstefnur fyrir iðnðaðinn í mismunandi löndum
• Þróa aðferðir á sviði skynmats og neytendakannana
• Sameiginleg rannsóknaverkefni.

Á þessu ári er fyrirtækjum í matvælaiðnaði þessara landa boðið að taka beinan þátt í ESN samstarfi (ESN-Industry Network Partnerships). Fyrirtækin munu leggja fram fjármagn í ákveðin rannsóknaverkefni sem þau geta sameinast um og verða rannsóknaverkefnin unnin af tveimur eða fleiri ESN-þáttakendum hverju sinni. Ný rannsóknaverkefni verða síðan valin árlega. Meðal annars verður stuðlað að notkun skynmats og bestu sameigilegum aferðum á því sviði til að bæta vöruþróun matvæla.  Þessi ESN iðnaðarvettvangur mun auka samskipti einstakra aðila ESN við matvælaiðnaðinn. 

 
Emilía er deildarstjóri Neytenda- og skynmatsdeildar á  Matís.  Hún segir að Matís sé leiðandi á sviði skynmats hér á landi og að þessi alþjóðlega starfsemi sé liður í því að á Íslandi verði til þekking og reynsla sem nýtast mun íslenskum matvælaiðnaði. 

Nánar um ESN samtökin

Trefjaefni lækka kólestról og draga úr blóðsykri

Hægt er að auka hollustu brauðvara með því að nota að hluta til bygg í staðinn fyrir hveiti, að því er fram kemur í rannsókn Matís (Matvælarannsóknir Íslands) og Landbúnaðarháskóla Íslands. Í byggi eru trefjaefni sem geta lækkað kólestról í blóði og haft dempandi áhrif á blóðsykur.

“Miklar framfarir hafa orðið í kynbótum og ræktun byggs hér á landi. Byggið hefur fyrst og fremst verið nýtt sem skepnufóður en áhugi á nýtingu þess til manneldis hefur farið vaxandi. Það er ekki síst vegna þess að meira er af trefjaefnum í byggi en hveiti,” segir Ólafur Reykdal verkefnastjóri hjá Matís.

Mikilvægt að auka magn trefjaefna

Ólafur segir að hægt sé að auka hollustu brauðvara með því að nota að hluta til bygg í staðinn fyrir hveiti. “Frá manneldissjónarmiði er mikilvægt að auka magn trefjaefna í fæði Íslendinga. Það er sérstaklega áhugavert að í bygginu eru vatnsleysanleg trefjaefni sem kallast beta-glúkanar. Þessi trefjaefni geta lækkað kólesteról í blóði og haft dempandi áhrif á blóðsykur.”

Ólafur nefnir að í tilraunabakstri úr byggi, sem hafi farið fram í þremur bakaríum, hafi náðist fullnægjandi árangur fyrir brauð með allt að 40% byggi á móti 60% af hveiti. “Það er því hægt að mæla með því að bökunariðnaðurinn fari að nota bygg í framleiðslu sína.”

Þá var næringargildi metið fyrir íslenskt bygg og reyndist það sambærilegt við það sem gerist erlendis. Öryggi byggs var metið með mælingum á örverum. Kólígerlar, Bacillus cereus og Clostridium perfringens greindust ekki og fjöldi myglusveppa var lágur.

“Allar mælingar benda því til að íslenska byggið henti vel til manneldis,” segir Ólafur Reykdal hjá Matís.

Framleiðnisjóður styrkti verkefni Matís og Landbúnaðarháskólans.

Landsmenn hafa væntanlega ekki varhluta af því að í dag er Öskudagurinn og yngri kynslóðin á ferli í alls kyns múnderingum. Nokkrir hópar hafa litið inn hjá Matís í Borgartúni 21 og sungið, sumir m.a.s. á dönsku! Við fengum að smella myndum af þessum kátu gestum.

Anna Sigrún, móttökuritari á Matís, var vel undirbúin, skartaði sjálf fjólublárri hárkollu og hafði birgt sig upp af sælgæti. Söngglaðir gestir komu því ekki að tómum kofanum, heldur fengu bæði hefðbundið sælgæti en voru ekki síður ánægðir með að fá harðfisk að launum fyrir sönginn.

Flestir söngvaranna voru nemendur úr Laugarnes- og Laugarlækjaskólum.

Þann 14. febrúar n.k. verður kynnt til sögunnar frumgerð hugbúnaðar, FisHmark, sem gerir stjórnendum sjávarútvegsfyrirtækja mögulegt að framkvæma nákvæmari áætlanagerð í fiskveiðum. AVS hefur styrkt verkefnið. Fundurinn, sem fer fram á 2. hæð á Radisson Saga Hótel, hefst klukkan 13:30.

Með þessum nýja hugbúnaði er hægt að:

• Auka virði sjávarfangs og tryggja aðgang inn á kröfuharða sérmarkaði
• Greina hvaða þættir hafa áhrif á virði sjávarfangs og afkomu fiskveiða og fiskvinnslu
• Búa til tillögur að hagkvæmasta fyrirkomulagi að veiðum og ráðstöfun afla
• Auðvelda fiskseljendum að miðla upplýsingum um vöru, svo sem um uppruna hennar
• Tengja saman gögn úr rafrænum afladagbókum, mælingum í móttöku og úr upplýsingakerfum um vinnslu og markað
• Leita hagkvæmustu lausna í virðiskeðju þorskafurða og auka hagnað fyrirtækja

Sjá dagskrána hér.

Dregið hefur úr transfitusýrum í matvælum hér á landi á síðustu árum, að því er fram kom í viðtali Fréttastofu Stöðvar 2 við Ólaf Reykdal verkefnastjóra hjá Matís. “Það hafa verið gerðar einstaka mælingar en fáar á allara seinustu árum, þær sýna að í vissum vörum hafa, hefur dregið úr magni transfitusýra,” sagði Ólafur í samtali við Stöð 2.

Transfitusýrur eru svokölluð hert fita og óæskilegar í miklum mæli en neysla á þeim hækkar blóðkólesteról og eykur þannig líkurnar á hjarta- og æðasjúkdómum.

Ólafur segir þó enn nokkuð um að transfitusýrur séu í matvælum. En þær geta verið í unnum matvörum eins og smjörlíki og kexi og vörum sem að hafa verið djúpsteiktar eins og frönskum kartöflum. Ólafur hvetur fólk til að skoða innihaldslýsingar á vörum.

Ólafur Reykdal: “Ef að það kemur fram í innihaldslýsingunni að það hafi verið notuð hert fita þá er þar transfitusýra, það er semsagt hydrogenated.”

Til stendur að gera nýja úttekt á transfitusýrum í matvælum hér á landi, að því er fram kom í frétt Stöðvar 2.