Flokkur: Fréttir

Hafkóngur (Neptunea despecta) er kuðungur sem líkist beitukóng, en er þó nokkuð stærri og heldur sig yfirleitt á meira dýpi. Talið er að hafkóngur sé í veiðanlegu magni víða hér við land og að stofninn þoli töluverða veiði. Hafrannsóknarstofnun hefur skráð upplýsingar um hafkóng úr humarleiðöngrum til fjölda ára sem benda til talsverðs þéttleika víða í kringum landið. 

Fyrirtækið Sægarpur á Grundarfirði hóf að kanna möguleikana á veiðum, vinnslu og markaðssetningu á hafkóngi árið 2012 og þegar Sægarpur fór í þrot 2013 tók fyrirtækið Royal Iceland við keflinu og hélt áfram tilraunum allt til ársins 2016. Matís aðstoðaði fyrirtækin við þessa vinnu, auk þess sem AVS sjóðurinn kom að fjármögnun. Nú hefur Matís gefið út skýrslu þar sem stiklað er á stóru á þeim tilraunum sem framkvæmdar voru og helstu niðurstöðum. 

Helstu niðurstöður kortlagningar útbreiðslu og tilraunaveiða voru heldur takmarkaðar, þar sem upplýsingar um hafkóng sem meðafla við aðrar veiðar eru af skornum skammti og tegundinni hefur verið gefinn lítill gaumur við rannsóknir Hafrannsóknarstofnunar. Tilraunaleiðangur sem verkefnið stóð fyrir skilaði einnig niðurstöðum sem ollu vonbrigðum, þrátt fyrir að sægbjúgnaplógur hafi verið dreginn á 29 stöðum þar sem talið var líklegt að von væri á hafkóngi.

Þar sem hafkóngur getur framleitt eitur (tetramine) snýst vinnsla á honum aðallega að því að tryggja að afurðirnar séu öruggar til neyslu. Niðurstöður vinnslutilrauna sýndu að unnt er að fjarlægja eiturkirtla hafkóngsins og að mögulegt er að mæla hvort tetramine finnist í afurðum, en það útheimtir hins vegar ærinn tilkostnað. Til að vel eigi að vera þarf að fjarlægja handvirkt kirtil og poka sem geymir eitrið.

Niðurstöður grunn-markaðskönnunar sem framkvæmd var bendir til að hægt sé að selja hafkóngsafurðir, þá sér í lagi á vel borgandi mörkuðum í Asíu. En þar sem hafkóngurinn er ekki vel þekktur á mörkuðum í Asíu og það er alltaf til staðar hætta á tetramine eitrunum, þá er markaðssetning á afurðunum miklum vandkvæðum bundin. Ljóst er því að þörf er á umtalsvert meiri rannsóknum í allri virðiskeðjunni áður en unnt er að fullyrða nokkuð um hvort og hve mikil tækifæri liggja í veiðum og vinnslu hafkóngs hér á landi.

Skýrsluna má nálgast á vef Matís.

9.-10. nóvember sl. var hugmyndakeppni, svokallað hakkaþon, um verðmætasköpun í virðiskeðju sauðfjár haldin í fyrsta sinn. Keppnin var kölluð Lambaþon en í Lambaþoni hafa keppendur 24 klukkustundir til þess að setja saman hugmyndir sem þeir fá svo þrjár mínútur til þess að kynna fyrir dómnefnd að loknum þessum 24 klukkustundum.

Alls skráðu sig 27 einstaklingar til leiks, einhverjir helltust úr lestinni en svo varð úr að fimm öflug lið kynntu hugmyndir sínar fyrir dómnefnd. Þess má einnig geta að fjöldinn allur af hugmyndum barst í tölvupósti á lambathon@matis.is og vonum við að þeir hugmyndasmiðir sjái sér fært að mæta á næsta ári. 

Að þessu sinni starfaði dómnefndin samkvæmt eftirfarandi gildum: 

• Hversu mikið eykst verðmætasköpun bónda sem hrindir hugmyndinni í framkvæmd? Hversu mikið ávinnst fyrir neytendur? 
• Felur hugmyndin í sér uppbyggjandi tillögur um starfsumhverfi bænda? 
• Felur hugmyndin í sé jákvæð umhverfisáhrif? 
• Felur hugmyndin í sér þróun nýrra vara eða þjónustu? Hugmyndir um markaðssetningu! 
• Slær hjarta liðsins með hugmyndinni? Efnafræðin, orkan og framsetningin! 

Dómnefnd skipuðu Guðjón Þorkelsson, sem var formaður hennar, Arnar Bjarnason, Bryndís Geirsdóttir, Gunnfríður Hreiðarsdóttir og Ragnheiður Héðinsdóttir.

Að Lambaþoni stóðu Matís, Landbúnaðarháskóli Íslands, Háskólinn á Bifröst, Landgræðslan, Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins, Matvælastofnun, Landssamtök sauðfjárbænda, Samtök ungra bænda, Háskóli Íslands og Icelandic Lamb. 

Kynnum kindina

Hugmyndin sem sigraði fyrsta Lambaþonið var „kynnum kindina“ Meðlimir hópsins voru Arnþór Ævarsson, Magnea Jónasdóttir og Kári Gunnarsson. 

Aðdragandinn að sigurhugmyndinni var að Arnþór setti upp ljósmyndasýningu með portrett myndum af kindum hjá Magneu í Dalakaffi við Reykjadal í Ölfusi. Magnea og Arnþór eiga reyndar sitt hvora kindina í litlum búfjárstofni, sem var viðfangsefni sýningarinnar, á sveitabæ í Ölfusi þar sem Magnea býr ásamt eiginmanni sínum. Ferðamönnunum þótti sýningin stórkostleg og sumir trúðu því varla að kindurnar væru raunverulegar, sumir höfðu aldrei séð kindur á sínum ferðalögum um Ísland eða hreinlega ekki séð kind á ævinni. 

Ljósmyndasýningin og viðtökurnar gerðu þeim ljóst að þarna gæti verið um miklu stærri hugmynd að ræða á landsvísu þar sem sauðkindin er nýtt sem auðlind sauðfjárbændum til hagsbóta. “Kynnum kindina” gengur út á að kynna kindur sem aðdráttarafl fyrir ferðamenn og gefa ferðamönnum kost á að fræðast um og upplifa kindina með auðveldum hætti, svo sem með því að fylgjast með eða taka þátt í ýmsum störfum til sveita eða á viðburðum sem tengjast sauðfé. 

Þau útfærðu hugmyndina frekar á meðan á Lambaþoni stóð og gerðu að tillögu að vefkerfi undir vinnuheitinu “Sheepadvisor” sem að einhverju leyti væri hliðstætt vefkerfinu Tripadvisor sem flestir kannast við. Einnig kom fram sú hugmynd að mögulegt væri að tengja þetta við vefkerfið www.matarlandslagid.is. Matarlandslagið er gagnagrunnur sem Matís hefur þróað og getur boðið upp á ótal möguleika en er ekki full mótaður enn þá. Bændur gætu tengt sig við dreifnikort matarlandslagsins og sjálfir sett inn upplýsingar um vörur og/eða þjónustu. Í hugmyndinni að vefkerfinu Sheepadvisor gætu ferðamenn fengið yfirlit á landsvísu og bókað sauðfjártengda ferðaþjónustu, gistingu og fleira ásamt viðburðum sem eru á döfinni. Dæmi um það gætu verið útsýnisferðir eða gönguferðir á afréttum og að upplifa sauðburð, rúning, smölun, og að sjálfsögðu réttir. Bændur gætu tengt þetta frekar við annað sem þeir gætu haft á boðstólum, s.s. veitingar, gistingu eða sölu á ullarvörum, kjötvörum, handverki eða öðru. Bent var einnig á hliðstæður hjá sauðfjárbændum á Nýja Sjálandi. Á þennan hátt gætu þeir sauðfjárbændur sem hafa áhuga á ferðaþjónustu ráðið sínum vinnutíma í ferðaþjónustunni og sjálfir ákveðið hvað er boðið upp á og hvenær eftir því sem hentar á hverjum bæ fyrir sig. Vefkerfið gæti líka boðið upp á umbununakerfi með möguleikum fyrir umsagnir og einkunnargjöf í stíl við Tripadvisor. 

Kindin er svo miklu meira en bara kjöt og lopapeysur, hún er stór þáttur í menningu okkar og gangvart erlendum ferðamönnum eru dæmi um að kynni af kindinni hafi verið hápunktur Íslandsferðarinnar. Kindin jafnast því á við náttúruperlur landsins og er auðlind sem á að nýta og gera að vörumerki Íslands á alþjóðavísu. Sigurlið Lambaþons er þess fullvisst að fræðsla og aukin upplifun ferðamanna á íslensku sauðkindinni muni auka eftirspurn eftir öllum vörum og þjónustu tengdri íslensku sauðkindinni, bæta hag sauðfjárbænda og auka verðmæti í allri virðiskeðju sauðfjár.

Fjárborg í fjárhúsum

Árið 2007 stofnaði Hlédís Sveinsdóttir verkefnið kindur.is þar sem neytendum stóð til boða að kaupa sér eignar- eða fósturkind. Lagaumhverfið hefur breyst síðan þá og þess vegna eru núna að opnast dyr fyrir bændur til þess að auka enn frekar verðmætasköpun. Hugmyndin gengur út á að hver sem er geti keypt sér kind, haft hana í fóstri hjá bónda og orðið þar með „fjarbóndi“. Viðkomandi á kindina samkvæmt lögum en greiðir bóndanum gjald fyrir uppihaldi á kindinni mánaðarlega.

Bændur í Fjárborg geta boðið upp á hina ýmsu þjónustu fyrir eigendur kindanna líkt og kjötsúpudag, ættfræðiupplýsingar, myndir af kindinni reglulega, opinn dag í sauðburði, sútun á gæru, sláturgerð og margt fleira.

Fjárborg í fjárhúsum var hugmynd sem Hlédís Sveinsdóttir, Sólveig Bjarnar Reynisdóttir og Elín Guðnadóttir unnu með.

Verðlaunaféð – stýrð beit í skógi er allra hagur

Skógarlambið skjólsins nýtur 

af skógi sem að vex í dag 

Grasið sem og birkið bítur 

búskapur í allra hag

Verkefnahugmynd um fé sem nýtir beit í skógarbotni er getur verið næringarríkara og meira af á flatareiningu en í úthögum. Skógur, kominn yfir fyrstu uppvaxtarárin, nýtir örveruflóru (og hugsanlega einhverja næringu líka) sem fellur til í formi lífræns úrgangs (lambaspörð) og fé heldur niðri samkeppnisgróðri.  Létt beitarálag getur styrkt rótakerfi botngróðurs og jarðvegsrof er hverfandi (Á ekki við um ofbeit). Fé nýtur góðs af tuggu botngróðurs, fallþungi lamba er meiri, sem gefur auka pening í sölu. Sé skógurinn uppkvistaður (sem er nánast skilyrði) þá er umgengni um skóginn til fyrirmyndar og fallegur til útivistar. Féð sækir í skóg, það vita allir. Ef það fengi að ganga í skógi þá er smölun á fjalli er óþörf. Fé sem bætir landgæði ætti að heilla kaupandann. Lengri sláturtíð þýðir nýslátrun yfir lengri tíma. Skógur bindur kolefni og og breytir rýru landi í ríkt. Grunnvatn hreinsast og jafnara rennsli er á því yfir árið, minni hætta á hamförum.  Vel hirtir skógar er aðdráttarafl fyrir mannfólk, ekki síður en sauðfé. 

Hlynur Gauti Sigurðsson, Sæmundur Kr. Þorvaldsson, Sighvatur Jón Þórarinsson og Guðríður Baldvinsdóttir unnu að hugmyndinni.

Græna lambið

Græna lambið er vottun sem er tekin út af viðurkenndum eftirlitsaðilum.  

Vottunin tryggir: 

• Heilnæma og holla vöru. 
• Sjálfbærni á búunum sem dýrin eru alin upp. 
• Góða velferð á skepnunum. 

• Kolefnishlutlaust lambakjöt. 
• Niðurbrjótanlegar umbúðir. 
• Lágmarks sýklalyfjanotkun. 
• Byggir á hugmyndinni um fyrirmyndar kúabú 

Vottunin er ekki eingöngu hugsuð fyrir fé heldur einnig allar þær vörur sem mæta stöðlum Græna lambsins mega fá stimpilinn, þrátt fyrir að framleiða ekki lambakjöt. T.d grænmeti á borð við tómata, gúrkur, papriku, gulrætur og kartöflur. Svínabú (t.d þau bú sem framleiða eigin fóður). Hænsnabú sem nota íslenskt hráefni til fóðrunar. Hestabú ætluð til undaneldis (t.d. blóðmerabæir).  

Að Græna lambinu stóðu þau Sóley Erna Sigurgeirsdóttir, Steinþór Logi Arnarsson, Sunna Þórarinsdóttir og Ísak Jökulsson. 

Woolpa

Verkefnið framtíðarsýn fyrir Íslensku sauðkindina fólst meðal annars í því að hvetja til nýjunga í faginu og þverfaglegs samstarfs bænda og hönnuða. Þegar úr ullinni er gefin aukin virðing verður úr henni aukið virði. Með því að horfa á möguleika Íslensku ullarinnar og kosti frekar en galla þá eru ótal möguleikar í boði því ullin er harðgerð, hlý, einangrandi, vatnsfráhrindandi og hún andar. Hópur útskrifaðra nemenda úr hönnun frá Listaháskóla Íslands kynnti hugmyndir af fatnaði, fylgihlutum og skóm sem allt var unnið eingöngu úr Íslenskri ull sem var þurrþæfð. 

Að Woolpu stóðu Margrét Arna Vilhjálmsdóttir, Kristín Soffía Þorsteinsdóttir, Bjarmi Fannar Irmuson, Þórður Jörundarson og Ari Jónsson.

Matvælaöryggisstofnun Evrópu (EFSA) hefur kynnt nýtt vísindaálit um hættu fyrir menn og dýr vegna díoxíns og díoxínlíkra PCB-efna í matvælum og fóðri. Hætta getur stafað af þessum efnum í matvælum skv. álitinu og leggur EFSA til sjöfalda lækkun viðmiðunargilda á grundvelli nýrra rannsókna en frétt þess efnis birtist í dag á vef Matvælastofnunar (www.mats.is).

EFSA leggur til að lækka viðmiðunargildi fyrir ásættanlega inntöku díoxína og díoxínlíkra PCB-efna í 2 pg*TEQ** á kg líkamsþunga á viku, en núverandi gildi er 14 pg TEQ á kg líkamsþunga á viku. Ásættanleg vikuleg inntaka er það magn af efnunum sem við megum innbyrða vikulega, allt lífið, án þess að bera heilsuskaða af.

NÁNAR

Nú er nýhafið verkefni hjá Matís í samstarfi við Sæbýli með styrk frá Tækniþróunarsjóði þar sem unnið verður að því að byggja grunn til að skala upp sæeyrnaeldi á Íslandi. Heimsmarkaðurinn hefur vaxið gríðarlega síðastliðin 10 ár og allt bendir til að vöxtur verði áfram. 

Sæbýli hefur nú byggt upp aðstöðu í Eyrabakka fyrir áframeldi og Þorlákshöfn fyrir undaneldi og frjóvganir. Framleiðsla inn á markað er nú á fyrstu stigum en eldisstöðin hefur framleiðslugetu upp á 70 tonn/ári inn á heimsmarkað sem telur amk. 150 þúsund tonn. Langtímamarkmið Sæbýlis er að byggja upp eldisiðnað á Íslandi með framleiðslu á yfir 1000 tonnum/ári með því að byggja upp staðlaðar framleiðslu einingar víðar á Íslandi. Til þess að svo verði þarf að leysa ákveðnar tæknilegar hindranir fyrir uppskölun og út frá því hanna „state-of-the-art“ staðlað framleiðsluhús.

Ennfremur verður gögnum aflað í þessu verkefni til þess að sýna fram á hollustu og heilnæmi afurðanna ásamt gögnum um umhverfisáhrif framleiðslunnar. Komið verður á samskiptum við íslenska neytendur, veitingastaði og hagsmunaaðila ásamt markaðsaðgerðum erlendis.

Um helgina fór fram fyrsta Lambaþonið, sem er 24 klst keppni um bestu hugmyndina til að auka verðmætasköpun í virðiskeðju sauðfjár.

Alls kepptu 6 lið í keppninni, sem var hnífjöfn. Sigurhugmynd var „Kynnum kindina“, en hún gengur út á að kynna kindur sem aðdráttarafl fyrir ferðamenn og gefa ferðamönnum kost á að upplifa með auðveldum hætti ýmis störf í sveitum landsins sem tengjast sauðfé. Sigurliðið skipuðu Arnþór Ævarsson, Magnea Jónasdóttir og Kári Gunnarsson og hlutu þau 200 þúsund í verðlaun. Dómnefnd skipuðu Guðjón Þorkelsson, sem var formaður hennar, Arnar Bjarnason, Bryndís Geirsdóttir, Gunnfríður Hreiðarsdóttir og Ragnheiður Héðinsdóttir.

Sigurliðið hefur jafnframt komið hugmyndavinnunni skrefi lengra þar sem enskt vinnuheiti „Sheepadvisor“ var nefnt sem möguleg leið til að komast nær erlendum gestum lands og þjóðar með þær upplýsingar sem kynna þarf fyrir erlendum ferðamönnum, hvort svo sem þær snúast um það hvar má bragða á réttum sem unnir eru úr sauðfjárafurðum, hvar vörur úr íslenskri ull eru seldar, hvaða viðburðir eru á döfinni sem viðkoma sauðfjárrækt eða hvað annað sem þurfa þykir.

Mikil hugmyndaauðgi einkenndi keppendur og voru margar hugmyndir um áframhaldandi þróun og samstarf á lofti við lok keppninnar.

Að atburðinum stóðu Matís, Landbúnaðarháskóli Íslands, Háskólinn á Bifröst, Landgræðslan, Ráðgjafamiðstöð landbúnaðarins, Matvælastofnun, Landssamtök sauðfjárbænda, Samtök ungra bænda, Háskóli Íslands og Icelandic Lamb.

Norræna ráðherranefndin gaf út veglegt rit um formennsku Íslands í Norrænu ráðherranefndinni 2019. Yfirskrift formennskunnar er „Gagnvegir góðir“ og er sótt í Hávamál og vitnar til þess að það er alltaf stutt, gagnvegur, til góðs vinar.

Norrænt samstarf er eitt umfangsmesta svæðissamstarf í heimi. Löndin sem koma að þessu samstarfi eru Danmörk, Finnland, Ísland, Noregur og Svíþjóð auk Álandseyja, Færeyja og Grænlands.
NÁNAR

Margildi og Matís, ásamt erlendum samstarfsaðila, vinna nú að stuttu samstarfsverkefni þar sem verið er að kanna markaðsaðstæður fyrir fiskolíu Margildis í Asíu með aðstoð AVS sjóðsins. Markmið verkefnisins er að kanna og vinna markað fyrir afurðir Margildis í Asíu og verður Víetnam markaður notaður sem tilraunamarkaður þar sem lýsið verður markaðssett hjá þarlendri heilsuvörukeðju. Kröfur neytanda, hefðir og regluverk verða kortlögð ásamt því sem greiðsluvilji verður metinn með þarlendum aðilum. 

Margildi er sprotafyrirtæki sem hefur þróað nýja og einstaka vinnsluaðferð, svokallaða hraðkaldhreinsun, sem gerir kleift að fullhreinsa lýsi til manneldis úr uppsjávartegundunum loðnu, síld og makríl. Nú þegar hafa afurðir Margildis (http://fiskolia.com/) verið kynntar fyrir rýnihóp í borginni Nha Trang og voru viðbrögðin jákvæð og fengust gagnlegar upplýsingar sem munu nýtast við áframhaldandi markaðsstarf. Nokkur hefð er fyrir neyslu á omega-3 afurðum í Víetnam, en hingað til hefur neyslan að mestu verið á formi hylkja. Það hefur komið þeim Víetnömum skemmtilega á óvart hversu bragðmild Fiskolían frá Margildi er og hefur hún fallið vel í kramið hjá þeim sem hafa prófað að neyta hennar í tiltekinn tíma.

Fulltrúar Margildis og Matís munu í næsta mánuði heimsækja væntanlega samstarfsaðila í Víetnam til að vinna að frekari markaðsmálum, en einnig hafa aðilar frá Kína sýnt afurðum fyrirtækisins mikinn áhuga.

Nánari upplýsingar um verkefnið veita Snorri Hreggviðsson hjá Margildi og Valur N. Gunnlaugsson hjá Matís.

Hvernig getum við aukið verðmæti í virðiskeðju sauðfjár? Ertu með frábæra hugmynd til dæmis um nýja vöru, markaðssetningu, þjónustu, hönnun, dreifingu, beitarstjórnun, dýravelferð, sjálfbærni, nýtingu hliðarafurða, búvörusamninga, lagaumhverfi, umbyltingar eða annað?

Matís, Landbúnaðarháskóli Íslands, Háskólinn á Bifröst, Landgræðslan, Ráðgjafamiðstöð landbúnaðarins, Matvælastofnun, Landssamtök sauðfjárbænda, Samtök ungra bænda, Háskóli Íslands og Icelandic Lamb standa fyrir svokölluðu Lambaþoni 9. – 10. nóvember nk. 

Hvað er Lambaþon?

Lambaþon er keppni á milli 4-8 manna liða um bestu hugmyndina til að auka verðmætasköpun í virðiskeðju sauðfjár á Íslandi. Einstaklingar geta líka skráð sig og verður þeim parað saman með öðrum einstaklingum við upphaf Lambaþonsins. 

Taktu þátt í að efla verðmæti innan landbúnaðarins – taktu þátt í Lambaþoni 2018!

Nánar

Nú er u.þ.b. að fara í gang verulega áhugavert verkefni innan Matís. Verkefnið snýr að þróun SNP-erfðamarkasetts sem nýta má til greiningar á erfðablöndun eldislaxa og villtra laxa með meira öryggi en nú þekkist á Íslandi. Vonast er til að erfðamarkasettið mun nýtast til greiningar á erfðablöndun umfram fyrstu kynslóð blendinga.

Erfðamarkasettið mun einnig gegna lykilhlutverki í áhættumati Hafrannsóknastofnunar vegna vöktunar á erfðablöndun og greiningu á langtímaáhrifum erfðablöndunar á íslenska laxastofna.

Verkefnið er samstarf Matís, Hafrannsóknastofnunar, rannsókna- og ráðgjafarstofnun hafs og vatna og NINA (Norsk Institutt for Naturforskning) og er það styrkt af Umhverfissjóði sjókvíaeldis.

Nánari upplýsingar þegar lengra líður á verkefnið.