Flokkur: Fréttir

Nýlega birtist grein í ritrýnda tímaritinu Food chemistry um andoxunarvirkni íslenskra sjávarþörunga (Tao Wang, Rósa Jónsdóttir, Guðrún Ólafsdóttir. 2009. Total phenolic compounds, radical scavenging and metal chelation of extracts from Icelandic seaweeds. Food chemistry, 116, 240-248).

Um er að ræða niðurstöður úr verkefninu Gull í greipar Ægis (Novel antioxidants from Icelandic marine sources) sem AVS sjóðurinn styrkir.

Þörungar innihalda m.a. fjölfenól sem hafa mikla lífvirkni, m.a. andoxunarvirkni. Fyrir tveimur árum var mörgum þörungategundum safnað, heildarmagn fjölfenóla ákvarðað og andoxunarvirkni þeirra metin með nokkrum andoxunarprófum (antioxidant assays). Brúnþörungunum bóluþangi, hrossaþara, marinkjarna, sagþangi og stórþara var safnað, einnig sölvum og fjörugrösum sem eru rauðþörungar og maríusvuntu sem er grænþörungur. Í ljós kom að mesta magn fjölfenóla fannst í brúnþörungunum, sérstaklega í bóluþangi og mikil fylgni var á milli magns fjölfenóla og andoxunarvirkni þörunganna. Fyrstu vísbendingar sýna einnig að bóluþang hafi blóðþrýstingslækkandi áhrif (ACE-hindravirkni) en þetta þarf að skoða nánar.

Út frá þessum niðurstöðum var ákveðið að safna meiru af bóluþangi og sölvum og rannsaka enn frekar. Næsta grein úr verkefninu er tilbúin til birtingar en hún fjallar eingöngu um söl og einangrun þráahindrandi efna úr þeim.

Nánari upplýsingar veitir Rósa Jónsdóttir, rosa.jonsdottir@matis.is

Meistaraprófsvörn í matvælafræði við Háskóla Íslands verður haldin þriðjudaginn 26. maí 2009 í húsakynnum Matís að Skúlagötu 4 og hefst kl 15.00. Guðjón Þorkelsson mun kynna og stjórna vörninni.

Meistaraprófsneminn Cyprian Ogombe Odoli frá Kenya fyrrum nemandi við Sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóðanna (UNU) hefur nú lokið verkefni sínu á þessu sviði.

Leiðbeinendur voru: Sigurjón Arason og Emilía Martinsdóttir

Verkefnið Arctic Tilapia sem unnið hefur verið að hjá Matís er styrkt af Tækniþróunarsjóði og er markmið verkefnisins að þróa framleiðsluvörur sem gera eldi á hvítfiskinum tilapia í lokaðri eldisstöð sem nýtir kælivatn frá stórri gufuaflsvirkjun hagkvæmt hérlendis. Ragnar Jóhannsson sviðsstjóri hjá Matís ohf. stendur að fyrirtækinu Arctic Tilapia ásamt öðrum og hafa þeir að markmiði að rækta tilapia fisk á Íslandi. Til þess að svo getir orðið verða markaðsleiðir fyrir afurðir að vera til staðar og tryggar. Ekki er hægt að keppa á mörkuðum fyrir frosinn fisk því samkeppnin frá Austur-Asíu er of hörð. Forsenda fyrir hagkvæmi er að og selja fiskinn á verðmiklum mörkuðum í Evrópu eins og á markaði fyrir fersk flök en til að það sé hægt þarf að flytja flökin sjóleiðis og leysa ákveðin ferskleikavandamál sem því fylgja. Framtíðarsýn er að nýta megi  lágvarma frá gufuaflsvirkjunum til að framleiða í miklu magni flök fyrir verðmæta markaði. 

Meistaraprófsneminn Ofred, J.M. Mhongole frá Tanzaníu fyrrum nemandi við Sjávarútvegsháskóla Sameinuðu þjóðanna (UNU) hefur nú lokið meistarverkefni sínu og mun verja ritgerð sína kl. 14 þriðjudaginn 26. maí að Skúlagötu 4.

Guðjón Þorkelsson hjá Matís mun kynna og stjórna vörninni.

Meistaraprófsneminn Ofred, J.M. Mhongole frá Tanzaníu fyrrum nemandi við Sjávarútvegsháskóla Sameinuðu þjóðanna (UNU) hefur nú lokið verkefni sínu á þessu sviði.

Leiðbeinandi var: Franklín Georgsson

Verkefnið “Microbiology and Spoilage Trail in Nile perch ( Lates niloticus), Lake Victoria, Tanzania” var unnið á rannsóknastofu Fiskeftirlitsins í Tanzaníu og hjá Matís. Verkefnið var styrkt af Sjávarútvegsháskóla Sameinuðu þjóðanna (UNU) og af “National Fish quality Control Laboratory (NFQCL)-Nyegezi” í Tanzaníu.

Helstu markmið verkefnisins voru að rannsaka náttúrulega örveruflóru nílarkarfa og geymsluþol óunnins fisks og unninna fiskflaka við kjöraðstæður á rannsóknastofu og við hefðbundnar vinnsluaðstæður í fjórum fiskvinnslufyrirtækjum við Viktoríuvatn í Tanzaníu.

Nílarkarfi er mjög mikilvægur nytjafiskur fyrir þau lönd sem eiga fiskveiðiréttindi í Viktoríuvatni og er mikilvægur fyrir útflutningstekjur þessara landa. Fiskurinn er að mestu fluttur út í ferskum eða frystum flökum. Mestur er útflutningurinn til landa Evrópusambandsins og eru fersku flökin flutt úr landi með flugi. Þar sem takmarkaðar rannsóknir hafa verið gerðar á örveruástandi og geymsluþoli nílarkarfa var markmiðið með rannsókninni að afla grunnupplýsinga um þá örverufræðilegu þætti sem helst hafa áhrif á geymsluþolið. Rannsakað var með sérhæfðum ræktunaraðferðum hvaða örveruhópar hefðu mest áhrif á skemmdarferilinn auk þess sem notast var við ákveðnar efnamælingar og skynmat til að meta ferskleika vörunnar. Niðurstöðurnar geta síðan reynst mikilvægar við að meta árangur nýrra vinnslu- og flutningsaðferða við framleiðslu og dreifingu nílarkarfa.

Matís stendur fyrir námskeiðum um allt land fyrir starfsmenn veitingastaða og hótel- og ferðaþjónustuaðila er meðhöndla matvæli.

Tilgangur námskeiðanna er að undirbúa starfsmenn veitingastaða fyrir komandi ferðamannavertíð með því að fara yfir helstu atriði varðandi meðhöndlun matvæla og matvælaöryggi. Á námskeiðinu er farið yfir helstu sýkla er finnast í matvælum og umhverfi matvæla og hvernig varna má viðkomu þeirra og fjölgun. Jafnframt er farið yfir kröfur varðandi innra eftirlit og hvernig setja má upp og virkja innra eftirlit á veitingastöðum og hjá hótel- og ferðaþjónustuaðilum er meðhöndla matvæli.

Nánari upplýsingar má finna hér (smelltu til þess að sjá nánar – pdf skjal).

Önnur námskeið á döfinni hjá Matís:

Almennt námskeið fyrir starfsmenn i fiskvinnslu og Innra eftirlit í fiskvinnslum.

• Almennt námskeið fyrir starfsmenn i fiskvinnslu (smelltu til þess að sjá nánar – pdf skjal).
• Innra eftirlit í fiskvinnslum (smelltu til þess að sjá nánar – pdf skjal).

Smelltur hér fyrir nánari upplýsingar um þessi námskeið og önnur sem í boði eru hjá Matís.

Nánari upplýsingar veitir Margeir Gissurarson, margeir.gissurarson@matis.is.

Í þessari viku hafa Dr. Terence O´Carroll og Dr. Cyr Couturier verið í heimsókn á Íslandi og meðal annars ferðast með Matís fólki og kynnt sér skelrækt á Ísland. Auk þess heimsækja þeir háskólann á Akureyri í dag.

Þessir mætu menn tóku þátt í ráðstefnunni “Innovation in the Nordic Marine Sector” sem haldin var á vegum Norrænu Ráðherranefndarinnar þann 12. maí í Reykjavík. Í framhaldi munu þeir eiga fund með forsvarsmönnum frá Háskólanum og fyrirtækjum á svæðinu í dag, miðvikudaginn 13. maí. 

Dr. Terence O´Carroll býður upp á fræðsluerindi um skelrækt en Dr. O´Carroll er framkvæmdastjóri tæknideildar írska sjávarútvegsráðsins (Irish Sea Fisheries Board) og hefur gegnt þeirri stöðu síðstu 20 árin. Nánari upplýsingar um Dr. O´Carroll fylgja fyrir neðan.

Dr. Cyr Couturier er formaður kanadísku fiskeldisáætlunarinnar (Canadian Aquaculture Programmes) auk þess sem hann starfar við kennslu og rnansóknir við Sjávarútvegsstofnun Memorial University á Nýfundnalandi. Dr. Couturier mun dvelja á Akureyri í nokkra daga og heldur hér m.a. námskeið fyrir forsvarsmenn fyrirtækja í skelrækt og fundar með sérfræðingum Háskólans og samastarfsstofnana um rannsóknir og rannsóknasamstarf á þessu sviði.

Dr. Terence O’;;;Carroll has been with An Bord Iascaigh Mhara for 20 years. On starting with BIM (Bord Iascaigh Mhara – Irish Sea Fisheries Board) he worked with both the fishing and aquaculture sectors but with the restructuring of BIM in 1989 he transferred to the newly formed Aquaculture Technical Section of which he is in charge.  The section deals with all aspects of finfish, shellfish and seaweed culture and is involved in developing and introducing new technology for the industry as well as helping the industry with various problems that arise. Recent and ongoing projects for the section have included carrying capacity and water quality modelling (UISCE), surveying for seed mussels, developing of improved methods for shellfish culture (including offshore trials), commercialising new species such as perch, abalone and urchins.

HG hefur í samvinnu við Matís ohf. unnið að þróun vinnsluferla fyrir eldisþorsk.  Afurðir þykja fyllilega sambærilegar við afurðir úr villtum þorski. 

Meginmuninn á framleiðslu þessarra afurða liggur í því að vinna verður eldisþorskinn fyrir dauðastirðnun. Að öðrum kosti verður losmyndun það mikil að afurðir lenda í lægsta verðflokki (blokk).  Ekki er hægt nota hefðbundna söltunarferlar við vinnslu á eldisþorski þar sem dauðastirðnunin vinnur á móti upptöku pækils. Í verkefninu var unnið að þróun nýrra söltunarferla sem tóku mið af ólíkum eiginleikum eldisþorsks samanborið við villtan þorsk. 

Verkefninu „Vinnsla og gæðastýring á eldisþorski” (AVS R26-06) sem unnið var í samstarfi HG og Matís er lokið.  Meginniðurstöður verkefnisins hafa verið teknar saman í Matís-skýrslu og  fylgir ágrip hennar hér á eftir:

Leitað var leiða til að þróa og aðlaga hefðbundnar aðferðir við framleiðslu ferskra, frystra og léttsaltaðra afurða þannig að þær nýttust við vinnslu á eldisfiski.  Markmiðið með verkefninu var að afurðir úr eldisþorski gæfu verðmætar og fjölbreyttar afurðir sem uppfylltu gæðakröfur markaðarins fyrir þorskafurðir.  Ein af megin niðurstöðu verkefnisnins var að vinnsla á eldisþorski verður að eiga sér stað áður en dauðastirðnun hefst.  Að öðrum kosti er hætta á því að losmyndun eigi sér stað og verðfelli afurðir sem eru unnar úr eldisþorski og jafnvel verði losið það mikið að afurðir lendi í lægsta verðflokki.  Tekist hefur að framleiða kældar og lausfrystar afurðir úr eldisþorski sem eru að sambærilegum gæðum og afurðir unnar úr villtum þorski.  Eiginleikar eru þó ekki þeir sömu, kemur það meðal annars fram í bragði og áferðaeiginleikum.  Villtur þorskur er meyrari og gjarnan safaríkari en eldisþorskur hefur kjötkenndari og stamari áferð og er sætari á bragðið.  Aðalástæða þessa mismunar er þurrefnisinnihald eldisþorsks sem er 2-4% prósentustigum meira en hjá villtum þorski og vatnsheldni er lakari.

Vinnsla fyrir dauðastirðnun gerir það að verkum að ekki er hægt að nota hefðbundna söltunarferla fyrir eldisfisk.  Við léttsöltun er hægt að beita aðferðum eins og sprautun og lengja pæklunartíma til að draga úr neikvæðum áhrifum dauðastirðnunar á saltupptöku við hefðbundna verkunarferla.  Aðstæðum við söltun og hitastigi þarf að stýra mjög vel til að lágmarka hættu á örveruvexti þar sem unnið er við mjög lágan saltstyrk við framleiðslu léttsaltaðra (2% saltinnihald) afurða.

Mánudaginn 18. maí mun starfsmaður Matís, Hrönn Ólína Jörundsdóttir, flytja fyrirlestur um mengandi efni í íslensku lífríki. Fyrirlesturinn verður haldinn í húsakynnum Matís að Borgartúni 21, 2. h.v. og hefst kl. 11:30. Allir velkomnir á meðan húsrúm leyfir.

Hrönn Ólína Jörundsdóttir varði doktorsritgerð sína “Útbreiðsla og breytingar í magni þrávirkrar lífrænnar mengunar í langvíueggjum frá Norðvestur Evrópu” (Temporal and spatial trends of organohalogens in guillemot (Uria aalge) in North Western Europe) þann 6. febrúar 2009 við Umhverfisefnafræðideild Stokkhólmsháskóla.

Ritgerðin fjallar í stórum dráttum um þrávirka lífræna mengun á Norðurlöndunum, t.d. PCB og skordýraeitrið DDT ásamt niðurbrotsefnum þeirra, sem mæld voru aðalega í langvíueggjum. Efnin voru mæld í eggjum frá Íslandi, Færeyjum, Noregi og Svíþjóð til að fá landfræðilegan samanburð.

Niðurstöður sýna að lífríki Norður Atlantshafsins er minna mengað en lífríki Eystrasaltsins, en þó reyndust ýmiss mengandi efni vera í svipuðum styrk á þessum svæðum og þarf að rannsaka nánar af hverju það stafar. Flúoreruð alkanefni, sem koma m.a. úr útivistarfatnaði, hafa nýlega fundist í umtalsverðu magni í náttúrunni mældust í langvíueggjum frá Íslandi, Færeyjum, Noregi og Svíþjóð og voru í einstaka tilfellum í hærri styrk í eggjum frá N-Atlantshafi en í Eystrasaltinu. Brómeruð eldvarnarefni, sem m.a. eru notuð í raftæki, voru allstaðar mælanleg og virðist vera hægt að greina mismunandi uppruna efnanna sem berast til Norður Atlantshafsins, annars vegar frá N-Ameríku og hins vegar frá Evrópu.

Einnig var gerður samanburður á magni mengandi efna í sjö íslenskum fuglategundum, þ.e. kríu, æðarfugli, langvíu, fýl, sílamáfi, svartbak og skúmi. Skúmurinn reyndist hafa umtalsvert háan styrk mengandi efna, m.a. PCB sambanda og skordýraeitursins DDT, og er mikilvægt að rannsaka heilsuástand skúmsins.

Ljóst er að hluti þeirrar mengunar sem mælist í íslensku lífríki berst með haf- og loftstraumum til Íslands en hins vegar er umtalsverður hluti tilkominn vegna notkunar Íslendinga á varningi sem inniheldur margvísleg mengandi efni.

Frekari upplýsingar veitir Hrönn, hronn.o.jorundsdottir@matis.is.

Doktorsvörn fer fram við Matvæla-og næringarfræðideild Háskóla Íslands, föstudaginn 8. maí kl. 13. Þá ver Hólmfríður Sveinsdóttir næringarfræðingur doktorsritgerð sína „Rannsóknir á breytileika próteintjáningar í þorsklirfum með aldri og sem viðbrögð við umhverfisþáttum“.

Andmælendur eru Dr. Albert Imsland, prófessor við Háskólann í Bergen í Noregi og Dr. Phillip Cash, rannsóknaprófessor við Háskólann í Aberdeen í Skotlandi. Leiðbeinandi í verkefninu var Dr. Ágústa Guðmundsdóttir. Dr. Inga Þórsdóttir, forseti Matvæla- og næringarfræðideildar, stjórnar athöfninni sem fer fram í Hátíðasal, Háskóla Íslands.

Ágrip af rannsókn
Rannsóknir sýna að unnt er að auka heilbrigði fisklirfa með ýmsum umhverfisþáttum eins og próteinmeltu og bætibakteríum. Í doktorsverkefninu voru próteinmengjagreiningar notaðar til að fylgjast með breytingum á próteinmengi þorsklirfa með auknum þroska og sem viðbrögð við próteinmeltu- og bætibakteríumeðhöndlun. Áhersla var lögð á greiningu meltingarensímsins trypsíns auk próteina sem tengja má við þroska og ósérhæft ónæmissvar. Niðurstöður rannsóknanna eru kynntar í 5 vísindagreinum og einum bókarkafla. Í ljós kom að trypsín er í lágmarki við upphaf fæðunáms en þá má ætla að mikil þörf sé á meltingu próteina.

Umtalsverðar breytingar urðu á magni og afbrigðum fjölda próteina í próteinmengi lirfanna með auknum þroska og sýndu keratín afbrigði mestar aldursháðar breytingar. Helstu prótein, sem greind voru í minna magni í próteinmengi þorsklirfa eftir meðhöndlun með bætibakteríum má tengja við ósérvirkt ónæmissvar. Meirihluti þeirra próteina sem greindust í auknu magni eftir meðhöndlun þorsklirfa með próteinmeltu má tengja við orkubúskap þeirra. Tvö trypsín afbrigði fundust í próteinmengi þorsklirfa. Enginn munur var á magni þessara tveggja trypsín afbrigða í þorsklirfum eftir meðhöndlun þeirra með bætibakteríum eða próteinmeltu.

Helstu niðurstöður
Niðurstöður doktorsverkefnisins eru fyrsta skrefið í uppbyggingu á gagnabanka fyrir próteinmengi þorsklirfa. Þær hafa að geyma mikilvægar upplýsingar um breytileika próteina í próteinmengi þorsklirfa með auknum þroska og sem viðbrögð við breytingum á umhverfisþáttum. Verkefnið var unnið í nánu samstarfi við Raunvísindastofnun Háskólans. Aðrir samstarfsaðilar voru Háskólinn á Hólum, Hafrannsóknastofnun og Háskólinn í Aberdeen í Skotlandi. Leiðbeinandi doktorsverkefnisins var Dr. Ágústa Guðmundsdóttir, prófessor en auk hennar sátu í doktorsnefnd þau Dr. Bjarnheiður K. Guðmundsdóttir, sérfræðingur við Tilraunastöð Háskóla Íslands að Keldum og aðjunkt við Læknadeild, Dr. Helgi Thorarensen, prófessor við Háskólann á Hólum og Dr. Oddur Þ. Vilhelmsson, dósent við Háskólann á Akureyri. Styrktaraðilar verkefnisins voru Háskólasjóður Eimskipafélags Íslands, Rannís, AVS rannsóknarsjóðurinn, Rannsóknanámssjóður og Rannsóknarsjóður Háskóla Íslands.

Um doktorsefnið
Hólmfríður Sveinsdóttir er fædd þann 8. febrúar 1972 á Sauðárkróki. Hólmfríður lauk stúdentsprófi frá náttúrufræðibraut Fjölbrautarskóla Norðurlands vestra árið 1993. Árið 1995 hóf Hólmfríður nám í næringarfræði við Justus-Liebig háskólann í Giessen í Þýskalandi og lauk dipl. oec. troph gráðu í næringarfræði sem samsvarar meistaragráðu í næringarfræði árið 2001. Meistaraverkefni Hólmfríðar fjallaði um H+-ATPasa í maísplöntum. Hólmfríður er með löggildingu sem næringarfræðingur.

Hólmfríður hóf doktorsnám við matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands árið 2002. Hún er dóttir hjónanna Sveins Rúnars Sigfússonar, verslunarmans og Heiðrúnar Friðriksdóttur, læknaritara. Hólmfríður er gift Stefáni Friðrikssyni dýralækni og saman eiga þau þrjú börn, Friðrik Þór, Herjólf Hrafn og Heiðrúnu Erlu.

Þess má svo geta í lokin að Hólmfríður mun hefja störf hjá Matís á Sauðárkróki í næstu viku. Er þetta enn eitt dæmið hvernig Matís stuðlar að því, með starfsemi sinni úti á landi, að þekking skili sér í heimabyggð.

Þann 12. maí Hótel Sögu við Hagatorg

Norræna nýsköpunarmiðstöðin, Norræna Atlantssamstarfið, Norræna ráðherranefndin, undir formennsku Íslands og Matís bjóða þér að taka þátt í ráðstefnu og umræðum um nýsköpun í sjávarútvegi.Helstu viðfangsefnin eru:Helstu viðfangsefnin eru:

• Stuðningur við nýsköpun og norræn samlegðaráhrif / Innovation systems and Nordic synergies
• Veiðafæri / Fishing gear
• Eldi / Aquaculture
• Framleiðsla og dreifing / Processing and distributions
• Líftækni sjávar þ.m.t. þörungar / Marine biochemicals including Algae Technology

Á ráðstefnunni verða viðurkenndir fyrirlesarar frá Kanada og Norðurlöndunum. Hluti ráðstefnunnar verða pallborðsumræður sem gefa gullið tækifæri til að koma á framfæri sínum sjónarmiðum um áherslur í og stuðning við nýsköpun.

Þetta er ráðstefna sem að þú vilt ekki missa af!

Ráðstefnan verður sett af sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra

Ráðstefnan fer fram á ensku. 

Þátttaka er ókeypis! Tekið er á móti skráningum á meðan húsrúm leyfir.

Dr. Alfredo Aguilar framkvæmdastjóri líftæknihluta Matvælaáætlunar 7. rammaáætlunarinnar ESB er nú staddur á Íslandi. Hann hefur m.a. heimsótt Matís þar sem hann hélt kynningu á rammaáætluninni sl. þriðjudag.

Dr. Alfredo fékk auk þess góða kynningu á starfsemi Matís, þá sérstaklega á líftæknihluta starfsemi fyrirtækisins, en starfsemi Matís á þessu svið er í fremstu röð í heiminum. Dr. Alfredo hélt auk þess kynningu hjá Rannís á styrkjum 7. markáætlunar Evrópusambandins til rannsókna og nýskpunar á sviði matvæla, landbúnaðar, sjávarútvegs og líftækni.

Mun hann dvelja á Íslandi fram yfir helgi og mun á þeim tíma gera sér lítið fyrir og ganga á Hvannadalshnúk með starfsmönnum Matís en sú ferð verður farinn laugardaginn 2. maí.

Mikill fengur er af Dr. Alfredo hingað til lands enda er þekking hans á styrktarmálum 7. markáætlunar Evrópusambandins til rannsókna og nýskpunar á sviði matvæla, landbúnaðar, sjávarútvegs og þá sérstaklega líftækni einstök.