Flokkur: Fréttir

Vísindamaðurinn Viggó Þór Marteinsson hlaut orðuna Or­dre nati­onal du mé­rite.

Viggó lærði líffræði við Háskóla Íslands og lauk þar BS-prófi. Hann fór til Frakklands í framhaldsnám og varði doktorsritgerð við Université de Bretagne Occidentale í ársbyrjun 1997. Viggó er sérfræðingur í örverufræði og prófessor við Matvæla- og næringardeild Háskóla Íslands ásamt því að vera faglegur leiðtogi á sviði rannsókna og nýsköpunar hjá Matís ohf.

Eftir að hafa lokið doktorsprófi frá Université de Bretagne Occidentale hefur verið í góðu samstarfi við franskt vísindasamfélag. Þessi tengsl hafa leitt til þess að fjölmargir franskir stúdentar hafa komið til Íslands og unnið í lengri og skemmri tíma að verkefnum sem hafa verið hluti af þeirra verkefnum til meistara- eða doktorsgráðu.

„Þó nokkrir hafa lokið eða eru að ljúka doktorsnámi undir minni handleiðslu við HÍ og hafa unnið rannsóknarverkefni sín hjá rannsóknarstofnunum eins og Matís,“ segir Viggó. „Sumir af þessum nemum hafa ílengst hér eftir nám og eru með rannsóknarstöður hjá Matís. Þetta gæfuríka samstarf þjóðanna á sviði raunvísinda heldur áfram og ég geri fastlega ráð fyrir að það muni eflast um ókomna framtíð.“

Orðan var gefin út 20. nóv 2020 en vegna Covid-19 þá var orðuveitinginn þann 9. Júní 2021.

Matís óskar Viggó innilega til hamingju með orðuna.

Ráðstefnan Arctic Circ­le, Þing Hring­borðs Norður­slóða var haldin í Hörpu um síðustu helgi. Ráðstefnan var fyrsti alþjóðlegi viðburðurinn sem haldinn var í Evrópu frá upp­hafi Co­vid-19 far­aldursins.

Matís tók þátt í ráðstefnunni og fólst þátttakan meðal annars í panelumræðum um hið bláa hagkerfi og þá aðallega í umræðum um þau tækifæri sem felast í bláa lífhagkerfinu á norðurslóðum. Panellinn var skipulagður af Arctic Economic Council. Hann snerist um samtal um það hvernig atvinnulífið hefur komið að því að finna lausnir á ýmsum samfélagslegum áskorunum gegnum nýsköpun og verðmætasköpun.

Þátttakendur í panelnum voru:

• Bryndís Björnsdóttir frá Matís
• Leslie Canavera frá PolArctic
• Patrick Arnold frá New England Ocean Cluster
• Mads Qvist Frederiksen frá Economic Council

Umræðurnar sem fram fóru voru teknar saman í teiknaðri mynd sem sjá má hér:

Verkefnin sem starfsnemar og sérfræðingar hjá Matís taka sér fyrir hendur eru margvísleg. Í síðustu viku brá Þóra Valsdóttir, verkefnastjóri, sér í fjöruferð ásamt starfsnemunum Romain Canuel og Sabrina Rechtsteiner.

Ástæða þess að farið var í fjöruferð var sú að í verkefninu MINERVA var komið að sýnaöflun. Markmið MINERVA verkefnisins er að gera vannýttum lífauðlindum, í þessu tilfelli lífmassa úr þörungum sem vaxa um alla Evrópu, hærra undir höfði. Það verður gert með því að bæta vinnsluaðferðir og stuðla þannig að minni sóun og þróa nýjar, verðmætar hágæða vörur úr hráefninu.

Sýnaöflunin gekk vel enda um auðugan garð að gresja eins og sjá má á meðfylgjandi myndum.

Frekari upplýsingar um verkefnið má finna á verkefnasíðu þess hér: MINERVA

Tengiliður

Sæmundur Sveinsson

Fagstjóri

saemundurs@matis.is

Bændablaðið birti í síðustu útgáfu sinni frétt um nýútgefna skýrslu Sæmundar Sveinssonar, fagstjóra erfðarannsókna hjá Matís sem fjallaði um foreldragreiningar í íslensku sauðfé.

Skýrslan sem bar yfirskriftina „Þróun á sameindaerfðafræðilegri aðferð til foreldragreininga í íslensku sauðfé“ kom út sem lokaafurð samnefnds verkefnis sem unnið var í samstarfi við Eyþór Einarsson sauðfjárræktarráðunaut hjá Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins og styrkt af Framleiðnisjóði Landbúnaðarins. Markmið verkefnisins var að prófa alþjóðlega viðurkennd erfðamörk í þeim tilgangi að þróa tól til foreldragreininga í íslensku sauðfé. Það er mikilvægt fyrir ræktunarstarf í sauðfjárrækt að eiga kost á því að geta staðfest ætterni gripa, bæði m.t.t. þess að treysta ætternisgögn vegna kynbótastarfsins en ekki síður vegna rannsókna á erfðagöllum.

Í viðtalinu við Bændablaðið segir Sæmundur að bundnar séu vonir við að með þessu greiningartóli verði markvisst hægt að fækka alvarlegum erfðagöllum í sauðfé, eins til dæmis þeim sem veldur bógkreppu – sem er sjúkdómur sem veldur vansköpun í þroskun útlima á lömbum.

Umfjöllun Bændablaðsins um verkefnið má lesa í heild sinni hér: Foreldragreiningar í sauðfé gagnast helst í baráttunni gegn arfgengum sauðfjársjúkdómum.

Skýrslan sem vísað er í er aðgengileg á vef Matís hér: Þróun á sameindaerfðafræðilegri aðferð til foreldragreininga í íslensku sauðfé.

Alls hlutu átján ný verkefni frumkvöðla, fyrirtækja, háskóla og stofnana í samstarfi við Matís styrk úr Matvælasjóði. Áherslur verkefnanna eru á aukna verðmætasköpun, sjálfbærni og samkeppnishæfni og taka þau m.a. til framleiðslu kjöts, grænmetis, ávaxta, saltfisks, hrognkelsa, karfa, próteinvinnslu, astaxanthins ríks lýsis, kornmetis, þangs í fóður, hrats úr bjórgerð, hraðvirkra tegundagreininga á karfa, vistferilsgreiningu á íslenskum fiski, merkingar matvæla og umhverfisvænni umbúða um matvæli.

Eitt meginhlutverk Matvælarannsókna Íslands (Matís) er að styðja við nýsköpun í íslenskum matvæla- og líftækniiðnaði og er Matís að vinna að 120 rannsóknar- og þróunarverkefnum í samstarfi við fyrirtæki og stofnanir víðs vegar um landið þessa stundina. Beinar fjárveitingar stjórnvalda til Matís til að sinna hlutverki sínu, rannsóknum og nýsköpun á sviði matvæla í þágu atvinnulífsins, eru hins vegar þær sömu í krónutölu og þegar Matís var stofnað árið 2007. Það takmarkar vissulega getu og möguleika Matís til að koma á samstarfi við lítil, sem stór innlend fyrirtæki og sprota og móta hagnýt verkefni.

Því ber að fagna árangri Matís og samstarfsaðila okkar í nýlegri úthlutun Matvælasjóðs á þróunar- og nýsköpunarstyrkjum við framleiðslu og vinnslu matvæla og hliðarafurða úr íslenskum landbúnaðar- og sjávarafurðum. Þakka má þennan glæsta árangur þrotlausri vinnu og miklum metnaði starfsmanna Matís í að styðja við nýsköpun í íslenskri matvælaframleiðslu. Þeir starfsmenn Matís sem koma að þessum rannsóknar- og nýsköpunarverkefnum eru stoltir að fá tækifæri til að vinna með framsýnum fyrirtækjum, stofnunum og frumkvöðlum í að móta framtíðina, tryggja matvælaöryggi og stuðla að aukinni verðmætasköpun og bættri lýðheilsu. Hér á eftir fylgir stutt yfirlit og upplýsingar um þau 18 verkefni sem Matís tengist og fengu brautargengi í Matvælasjóði í þessum mánuði sem og samstarfsaðila okkar í verkefnunum. 

1. Hringrásarhagkerfi kjötframleiðslu (Kelda). Samstarf Norðlenska á Akureyri og Matís. Meginmarkmið verkefnisins er að bæta framleiðslu og meðhöndlun hráefnis fyrir íslenskan kjötiðnað. Verkefnið snýst um að rannsaka möguleika á aukinni nýtingu og verðmætasköpun á hliðarafurðum úr sláturhúsum og kjötvinnslu sem í dag eru vannýtt á Íslandi. Hliðarafurðir sláturhúsa og kjötvinnslna eru fjölmargar, t.d. ýmiss innmatur, blóð, afskurður og bein og eru framúrskarandi uppspretta næringarefna svo eitthvað sé nefnt.
2. Trefjaríkt og hollt hýði? Varnarefni, þungmálmar og næringarefni í ytra og innra byrði íslensks og innflutts grænmetis og ávaxta. (Kelda).Samstarf Matvæla- og næringarfræðideildar Háskóla Íslands og Matís. Sölufélag garðyrkjubænda í Reykjavík telur verkefnið muni nýtast vel garðyrkjubændum á Íslandi og jafnframt mun Ráðgjafamiðstöð landbúnaðarins í Reykjavík koma að verkefninu. Markmið verkefnisins er tvíþætt: a) Að sýna fram á sérstöðu íslensks grænmetis með tilliti til varnarefnaleifa samanborið við innflutt grænmeti. b) Að auka neyslu á vannýttum hliðarafurðum – hýði og berki. Ytra byrði grænmætis og ávaxta er gjarnan trefjaríkt og hollt og því getur aukin neysla ekki eingöngu haft jákvæð umhverfisáhrif með nýtingu vannýttra hliðarafurða heldur einnig haft jákvæð áhrif á lýðheilsu Íslendinga.
3. Súrþang og góðgerlar í fiskeldi (Kelda). Samstarf Fóðurverksmiðjunnar Laxá á Akureyri, Þörungaverksmiðjunnar Thorverks, Þörungaklausturs í Reykhólasveit og Matís. Markmið verkefnisins er að þróa fóðurbæti með lífvirka eiginleika úr mjólkursýrugerjuðu þangi fyrir fiskeldi.
4. Saltfiskur til framtíðar (Kelda). Samstarf Þorbjörns og Vísis í Grindavík, Matvæla- og næringarfræðideildar Háskóla Íslands og Matís. Markmið verkefnisins er að þróa og besta framleiðsluferli við útvötnun á saltfiski með það fyrir augum að flytja út tilbúna neysluvöru og ná þannig fram auknum virðisauka.
5. Áskoranir við pökkun grænmetis (Kelda).  Samstarfsaðilar eru Samband garðyrkjubænda, Sölufélag garðyrkjubænda í Reykjavík og Matís. Jafnframt munu Samtök sunnlenskra sveitarfélaga koma að verkefninu.   Markmið verkefnisins eru að: a) Gefa yfirlit um valkosti við pökkun grænmetis. b) Rannsaka geymsluþol og gæði grænmetis fyrir mismunandi pökkun við íslenskar aðstæður. c) Gefa yfirlit um áhrif umbúða á umhverfi og heilsu fólks. d) Framkvæma útreikninga hjá garðyrkjubændum á kolefnisspori grænmetis með tilliti til pökkunar.
6. Næringarefni úr hrakstraumum bjórgerðar (Kelda). Samstarf Ölgerðarinnar í Reykjavík og Matís. Markmið verkefnisins er að nýta hliðarafurðir sem falla til við bjórgerð og skapa úr þeim verðmæti. Hratið sem fellur til eftir möltun (hitun til að losna við gerjanlegar sykrur úr korninu) er ríkt af próteinum og hemisellulósa.  Í verkefninu verða lífvirkar fásykrur unnar úr hratinu með hjálp ensíma. Jafnframt verður prótein unnið úr hráefninu og prófað í fiskafóður.
7. CRISP-FISH: Hraðvirk tegundagreining á karfa (Kelda). Samstarf Útgerðarfélags Reykvíkinga, Brims í Reykjavík og Matís. Þrjár tegundir karfa eru mikilvægar í útflutningi okkar á erlenda markaði, gullkarfi, djúpkarfi og litli karfi. Af þessum tegundum er gullkarfi verðmætastur og má segja að við höfum markaðsráðandi stöðu því 85% af heimsaflanum kemur frá Íslandi. Ódýrar karfaafurðir frá Asíu ógna okkar mörkuðum, og þótt erfðafræðilegar aðferðir séu til staðar og nauðsynlegar til að greina á milli tegunda þá eru þær tímafrekar og einungis framkvæmdar á rannsóknastofum í sérhæfðum búnaði og af þjálfuðu fólki. Markmið verkefnisins er að þróa hraðvirkar erfðafræðilegar aðferðir til tegundagreininga á mismunandi karfategundum.
8. Bættir vinnsluferlar við sjófrystingu karfa (Kelda). Samstarf Útgerðarfélag Reykvíkinga, Matvæla- og næringarfræðideildar Háskóla Íslands og Matís. Markmið verkefnisins er að leita leiða til þess að nýta lóðrétta plötufrysta til frystingar á karfa við sjóvinnslu. Möguleiki á nýtingu þess búnaðar myndi leiða til aukinna afkasta við vinnsluna og sveigjanleika en frysting er oft flöskuháls við sjóvinnslu karfa þar sem ekki er hægt að fullnýta frystigetu skipa.
9. Nýjar lausnir við merkingar matvæla (Kelda). Samstarf Samtaka smáframleiðenda matvæla, Hugsjár í Reykjavík og Matís. Markmið verkefnisins er að móta nýjar lausnir við merkingar matvæla í samræmi við reglugerðarákvæði, og stuðla þannig að því þær verði eins réttar og öruggar og mögulegt er. Afurðir verkefnisins verða nýjar lausnir fyrir matvælaframleiðendur; ítarlegar leiðbeiningar (vefbók) um merkingar matvæla (næringargildi, innihaldslýsingar, aukefni og geymsluþol) ásamt hugbúnaðarlausn sem vinnur með ÍSGEM gagnagrunninum við útreikning næringargildis út frá uppskrift. Lausnirnar eru vinnusparandi fyrir matvælaframleiðendur, sérstaklega smáframleiðendur.
10. Nýting hrognkelsa (Kelda). Samstarf Arctic fish á Ísafirði, Marine Collagen í Grindavík Hafrannsóknastofnunar, Háskóla Íslands og Matís. Aðalmarkmið verkefnisins er að kanna nýtingamöguleika á hrognkelsum til gelatín og kollagen framleiðslu. Hrogn grásleppu eru í dag nýtt til kavíarframleiðslu og grásleppan eftir hrognatöku gjarna fryst til manneldis. Manneldismarkaðir fyrir frysta grásleppu hafa verið mjög sveiflukenndir og því felst mikið virði í því að finna fleiri nýtingarmöguleika á bæði grásleppu og rauðmaga. 
11. Mannakorn – Betra bygg með bættum aðferðum (Kelda). Samstarf Landbúnaðarháskóla Íslands á Hvanneyri og Matís. Auk þess er samstarf við byggbændur víða um land við leit að bestu yrkjum byggs. Markmið verkefnisins eru að finna þau afbrigði af yrkjum sem henta við íslenskar aðstæður sem ná fullnægandi þroska og gæðum svo unnt verði að rækta þau á hagkvæman máta.
12. Mannakorn – Hafrar og hámörkun gæða (Kelda). Samstarf Landbúnaðarháskóla Íslands á Hvanneyri, Ráðgjafamiðstöðvar landbúnaðarins, Líflands í Reykjavík, Sandhólsbænda í Skaftárhreppi og Matís. Meginmarkmið verkefnisins er að leggja grunn að nýjum geira í kornrækt á Íslandi, hafrarækt. Hafrar eru nýjung í íslenskri kornrækt, búgrein sem er að slíta barnsskónum á Íslandi. Hafrar hafa lítið verið rannsakaðir hér á landi og kynbætur fyrir íslenskar aðstæður ekki verið stundaðar. Hafrar eru þó ræktaðir hérlendis en verulega má bæta í þá ræktun að umfangi og gæðum.
13. Umhverfisvænni matvælaumbúðir (Kelda). Samstarf Tempru í Hafnarfirði, Sæplasts og ITUB Iceland á Dalvík, Samherja á Akureyri, Arnarlax á Bíldudal, Háskóla Íslands og Matís. Markmið verkefnisins er að þróa léttari og umhverfisvænni umbúðir við útflutning ferskra fiskafurða.
14. Verðmæti í vinnsluvatni bolfiskvinnslu (Kelda). Samstarf Brims í Reykjavík, Vísis og Þorbjörns í Grindavík, Samherja á Akureyri og Matís. Markmið verkefnisins er að þróa verðmætar afurðir úr próteini í vinnsluvatni frá bolfiskvinnslu. Magn og eiginleikar próteina í vatni frá mismunandi vinnslutækjum verða kortlagðir að teknu tilliti til hráefnis, stillinga búnaðar o.s.frv. Lagt verður mat á hvort unnt sé að minnka próteintap og aðferðir þróaðar til að safna og vinna úr þessu hliðarhráefni vörur til manneldis.
15. Áhrif endurnýjunar íslenska fiskiskipaflotans á kolefnisspor afurða (Kelda). Samstarf Vinnslustöðvarinnar og Leo Seafood í Vestmannaeyjum, Skinneyar Þinganes á Höfn í Hornafirði, Síldarvinnslunar í Neskaupstað, Fisk Seafood og Versins Vísindagarða á Sauðarkróki, Hraðfrystihússins Gunnvarar í Hnífsdal, Brims, SFS, og ISI í Reykjavík, ICECO Foods í Hafnarfirði, Salties í Kanada og Matís. Markmið verkefnisins er að gera vistferilgreiningu á íslenskum fiskafurðum sem unnin eru úr afla nokkurra togara sem hafa komið til landsins á undanförnum árum, til að meta áhrif endurnýjunar flotans á kolefnisspor afurðanna.
16. Gæðabreytingar próteina við vinnslu þorsk- og karfaafurða (Kelda).  Samstarf Vísis í Grindavík, Brims í Reykjavík, Matvæla- og næringarfræðideildar Háskóla Íslands og Matís. Markmið verkefnisins er að rannsaka áhrif léttsöltunar og saltfisksvinnslu á gæði próteina í þorskafurðum sem og áhrifum frystingar og frystigeymslu á gæði próteina í karfaafurðum. Takmarkið er að öðlast betri skilning á áhrifum þessara vinnsluferla á prótein í sjávarafurðum og hvernig megi viðhalda stöðugum gæðum próteinanna m.t.t. eiginleika og lífvirkni í gegnum alla virðiskeðjuna, frá veiðum til neytenda.
17. Rauða gullið (Afurð). Samstarf Síldarvinnslunnar í Neskaupstað, Matvæla- og næringarfræðideildar Háskóla Íslands og Matís. Meginmarkmið verkefnisins er að fullvinna astaxanthínríkt lýsi úr rauðátu sem berst til lands sem aukahráefni eða meðafli frá uppsjávarfisksveiðum. Rauðáturíkum hliðarstraumum verður safnað við fullvinnslu makríls í fiskiðjuveri SVN með nýjum söfnunarbúnaði. Að söfnun lokinni verða þrjár mismunandi vinnsluaðferðir notaðar við framleiðslu á astaxanthínríku lýsi. Rauðáta inniheldur mikið magn af fjölómettuðum fitusýrum sem og af andoxunarefninu astaxanthín, sem gerir hana eftirsótta í áframhaldandi vinnslu.  
18. Sjávargull (Afurð). Samstarf Slippsins og Samherja á Akureyri og Matís. Markmið verkefnisins er að þróa lausnir til að fá fram stöðug og rétt gæði á bolfiskafurðum við vélræna blæðingu og þvott um borð í vinnsluskipum. 

Matís óskar öllum þeim sem koma að ofangreindum nýsköpunarverkefnum til hamingju með styrkina og að samstarfið skili þeim niðurstöðum, afurðum og þekkingu sem þarf til að efla enn frekar íslenska matvælaframleiðslu um allt land. Matís kom að öðrum umsóknum til Matvælasjóðs í ár sem ekki fengu brautargengi í þetta sinn en verða vonandi, eftir endurbætur, síðar að verkefnum. Það er hins vegar ljóst að það er mikið af góðum hugmyndum og mikil gróska og nýsköpunarkraftur hjá sprotum, litlum og stórum fyrirtækjum víðs vegar um landið sem leita eftir þekkingu frá Matís við þróun og nýsköpun matvæla og hliðarafurða. Matís mun halda áfram að vinna sitt mikilvæga starf í að styðja við nýsköpun innan íslenska matvælageirans með sérfræðiþekkingu, tækjabúnaði og aðstöðu.

Tengiliður

Ólafur Reykdal

Verkefnastjóri

olafur.reykdal@matis.is

Hjá Matís eru í gangi margvíslegar rannsóknir á grænmeti fyrir styrk frá Matvælasjóði. Rannsóknirnar miða að því að auka gæði og geymsluþol grænmetis en einnig að draga úr sóun í virðiskeðjunni frá uppskeru til neytenda og finna nýjar leiðir til að auka verðmæti hliðarafurða grænmetisgeirans.

Nýverið lauk verkefni sem hófst 2020 og fjallaði um andoxunarvirkni og gæði grænmetis. Með andoxunarvirkni er átt við virkni andoxunarefna sem eru meðal mikilvægra efna í grænmeti.  Andoxunarefni eru efni sem veita líkamanum vörn gegn skaðlegum áhrifum efna sem stuðla að oxun. Heilsufarslegur ávinningur hefur verið rakinn til neyslu grænmetis með andoxunarvirkni.

Andoxunarvirkni fannst í öllum sýnum af grænmeti en var mismikil eftir tegundum. Umtalsverð andoxunarvirkni í kartöflum kom á óvart þar sem andoxunarefni eru oft tengd litsterku grænmeti.

Blómkál og spergilkál ásamt kartöflum voru meðal þess grænmetis sem skoraði hæst fyrir andoxunarvirkni.

Vera má að hollusta kartaflna sé vanmetin en þær eru oft ekki taldar með hollasta grænmetinu. Kartöflur innihalda mikilvæg næringarefni eins og vítamín og talsvert af sterkju sem gerir kartöflur orkuríkari en flest annað grænmeti. Niðurstöður verkefnisins hafa verið gefnar út og má nálgast þær hér:  https://matis.is/skyrsla/gaedi-og-andoxunarvirkni-graenmetis-a-markadi-2020-21/ . Vænta má nýrra niðurstaðan um grænmeti á næstu mánuðum, þar á meðal um kartöflur.

Hefur þú áhuga á rannsóknum og nýsköpun í grænmetisgeiranum? Horfðu á áherslufund Matís um virðiskeðju grænmetis hér: Virðiskeðja grænmetis.

Tengiliður

Eva Margrét Jónudóttir

Verkefnastjóri

evamargret@matis.is

Hrossa- og folaldakjöt er mörgum góðum eiginleikum gætt, en er þó lítt þekkt neysluvara í heiminum.  Næringargildi kjötsins er gott, það er meyrt og á nokkuð lágu verði miðað við annað kjöt. Rannsóknum á hrossa- og folaldakjöti hefur verið ábótavant í gegnum tíðina en Eva Margrét Jónudóttir hefur ásamt fleiri sérfræðingum hjá Matís unnið ötullega að úrbótum þar undandarin ár.

Í sumar lauk síðasta verkefni Evu Margrétar, sérfræðings hjá Matís, á hrossakjöti í bili en hún hefur undanfarin ár stundað fjölbreyttar rannsóknir á því sviði. Í tengslum við B.S. nám hennar í búvísindum í Landbúnaðarháskólanum á Hvanneyri kviknaði áhuginn á þessari vinnu og fjallaði lokaverkefni hennar þar um viðhorf og kauphegðun Íslenskra neytenda á hrossakjöti. Í framhaldi af því stundaði hún meistaranám í matvælafræði við Háskóla Íslands samhliða starfi hjá Matís en hennar helstu rannsóknarefni þar voru gæði og eiginleikar hrossakjöts. Við ræddum við Evu Margréti um verkefnin sem hún hefur sinnt á þessu sviði, tilurð þeirra og áframhaldandi störf hennar á sviði matvælarannsókna.

Hver var tilgangurinn með þessum rannsóknum hjá þér upphaflega?

„Ég hafði lengi furðað mig á því að fólk sem ég hitti var fremur áhugalaust gagnvart hrossakjöti en sjálf var ég alin upp við heimaslátrað hrossakjöt og þótti það bragðgott og dásamlegt. Mig langaði að rannsaka hrossakjöt og vekja athygli á því en átti í erfiðleikum með að finna leiðbeinendur fyrir slíkar rannsóknir. Mér var svo bent á þau Guðjón Þorkelsson, sem sótti um og fékk styrk fyrir verkefnunum í Framleiðnisjóð og Kolbrúnu Sveinsdóttur, sérfræðinga hjá Matís og þau voru til í slaginn,“ segir Eva Margét.

„Í fyrri rannsókninni sem ég gerði var markmiðið að leggja fram tillögur til þess að bæta stöðu hrossakjöts á innanlandsmarkaði. Það var gert með því að greina viðhorf og kauphegðun íslenskra neytenda á hrossakjöti, ræða við hagsmunaaðila um stöðu hrossakjöts í landinu og skoða hver staða þekkingar væri í raun á þessu sviði á þeim tímapunkti. Tilgangurinn með síðari rannsóknum var að afla og koma á framfæri upplýsingum sem styðja við og greiða leið fyrir markaðsstarf og sölu á hrossakjöti,“ útskýrir Eva Margrét.

Tilgangurinn var jafnframt að sýna fram á að hrossakjöt er af háum gæðum, á fullt erindi á markað sem lúxúsvara og að hægt sé að lengja geymsluþol þess talsvert með styttri vinnsluferlum, betri umbúðum og meiri kælingu. Þetta gekk allt eftir.

Niðurstöður sem gætu komið á óvart

Í upphafi var lagt upp með að fá 400 svör við spurningakönnun sem lögð var fyrir á netinu í fyrri rannsókninni. Alls bárust svo svör frá rúmlega 850 manns og gaf það strax hugmynd um að neytendur hefðu áhuga á efninu.

Helstu niðurstöðurnar voru þær að flestir sem tóku þátt í rannsókninni voru virkilega jákvæðir og fögnuðu umræðunni um hrossakjöt en þó mætti auka þekkingu almennings á gæðum og meðferð þess. Þær sýndu að 96% þeirra sem tóku þátt höfðu smakkað hrossa- og/eða folaldakjöt, en þeir sem ekki höfðu smakkað höfðu ekki áhuga á því, ýmist vegna þess þeir borðuðu ekki kjöt yfir höfuð eða vegna þess að þeim fannst það líkt og að borða hundinn sinn og töldu það rangt af tilfinningalegum ástæðum. Flestir töldu hrossa- og folaldakjötið vera hreina og umhverfisvæna fæðu, lausa við sýklalyf og aðskotaefni. Það skein svo einnig í gegn að fólki hvaðanæva að af landinu þótti hrossa- og folaldakjöt ekki nógu áberandi og sýnilegt í verslunum.

Niðurstöður seinni rannsóknanna sýndu svart á hvítu að hrossakjöt er gæðavara sem unnt er að viðhalda í góðu ástandi lengi sé það meðhöndlað á réttan hátt. Gerðar voru efnamælingar sem staðfestu að folaldakjöt er næringarríkt og heildarfjöldi örvera eftir 15 daga geymslu við 2-4°C var undir viðmiðunarmörkum sem staðfesti góða framleiðsluhætti og öryggi til neyslu. Folaldakjötið var meyrt og þráabragð og þráalykt var almennt ekki eða lítið mælanlegt.

Niðurstöður tilrauna um geymsluþol fóru fram úr væntingum fyrir heildsölupakkaða hryggvöðva þar sem engar breytingar mældust eftir 28 daga við -1,5°C samanborið við uppgefið 2-3 vikna geymsluþol við 4°C. Þetta var hægt með því að lækka hitastig um 3-4°C, útiloka ljós og takmarka aðgengi að súrefni. Tilraunir með smásölupakkningarnar á borð við frauðplastbakka með plastfilmu yfir eins og algengar eru í kjötborðum komu ekki eins vel út en fjöldi daga í heildsölu hafði þó engin áhrif á geymsluþol smásölu í þessu tilfelli þar sem engin skemmdareinkenni voru til staðar á heildsölugeymslutímabilinu og gæði kjötsins voru afar stöðug.

Niðurstöður rannsóknarinnar í heild sýndu að hrossakjöt ætti að hafa góða möguleika á markaði og vonast er til að þær muni nýtast við gerð leiðbeininga í þessum efnum. Þær gætu leitt af sér bætta verkferla sem auka geymsluþol vara og koma þannig í veg fyrir óþarfa sóun á hrossakjöti.

Eva Margrét vonar að með tímanum fari fólk að líta á hrossakjöt sem takmarkaða auðlind en ekki sem afgang af einhverju öðru.

Hver hafa áhrifin af þessum rannsóknum verið og hverjar eru framtíðarhorfurnar fyrir hrossakjöt á íslenskum markaði?

„Það var rosalega mikill áhugi á þessu umfjöllunarefni fyrst þegar við vorum að byrja á rannsóknunum og við fengum umfjöllun á hinum ýmsu miðlum. Ég fór í fjölbreytt viðtöl og fólk á förnum vegi var endalaust að spyrjast fyrir um þessar rannsóknir, hvað væri að frétta og hvernig gengi. En eftir að við kláruðum verkefnin þá hefur umræðan róast,“ segir Eva Margrét. 

„Það eru engin framhaldsverkefni í kortunum hjá mér ennþá en ég vona samt að í framtíðinni muni ég koma að fleiri hrossakjötsrannsóknum eða einhverskonar vöruþróunarverkefnum í tengslum við hrossakjöt. Það er enn af svo mörgu að taka og mörg vannýtt tækifæri þarna.

Hvað framtíðina varðar þá eigum við enn eina hugmynd að verkefni sem hlaut ekki styrk í síðustu tilraun en það hét „Hrossakjöt – eldun og virðisauki“. Það snerist í stuttu máli að um að koma hrossakjöti á framfæri sem gæða matvöru fyrir veitingahús, mötuneyti og almenna neytendur í samstarfi við hagaðila með opnum hrossakjötsviðburði, tilraunum á hinum ýmsu útfærslum við matreiðslu og gerð kynningarefnis til útgáfu. Hér þyrfti að halda áfram og ekki gefast upp. Það er vöntun á heimasíðu um hrossaafurðir þar sem finna mætti rannsóknir um hrossakjöt, næringargildi, eldunarleiðbeiningar, uppskriftir, kjötskurð, fróðleiksmola eða brot úr sögu hrossakjöts, geymsluleiðbeiningar o.fl. allt á einum stað. Þetta gæti jafnvel verið endurbætt útgáfa af Íslensku kjötbókinni sem er talsvert góður grunnur til að byggja á,“ segir Eva Margrét.

„Það er svo líka fjarlægur draumur minn að taka, einn daginn, saman í bók eða vefrit allt milli himins og jarðar sem snýr að hrossakjötsneyslu og nýtingu íslenska hestsins. Þá bæði á fræðilegum grunni frá sjónarhorni matvælafræðings en einnig sögulegum eða með meira skapandi hætti.“

Fróðleiksmola og lifandi myndefni frá verkefnavinnu og rannsóknum Evu Margrétar á hrossakjöti má finna á Instagram síðu Matís hér: Instagram.com/matis.

Verkefni á borð við umrædd hrossakjötsverkefni eru unnin á ýmsum sviðum hjá Matís en falla undir þjónustuflokkinn kjöt. Ef þú hefur áhuga á að kynna þér betur rannsóknir og nýsköpun þegar kemur að kjötvinnslu og -framleiðslu má horfa á kynningu á efninu hér: Áherslufundur: Kjötframleiðsla og kjötvinnsla – rannsóknir og nýsköpun.

Á næstu dögum mun einnig koma út nýr þáttur af Matvælinu, hlaðvarpi Matís um rannsóknir og nýsköpun í matvælaframleiðslu. Þar mun Eva Margrét ræða um hrossakjötsrannsóknir sínar auk fleiri verkefna sem hún hefur unnið að og setja þessi mál í samhengi með skemmtilegum reynslusögum og fróðleiksmolum.