Höfundur: Ísey Dís Hávarsdóttir

NextGenProteins er verkefni til 4ja ára og standa að því 21 samstarfsaðilar frá 10 Evrópulöndum, þar af fjórir þátttakendur frá Íslandi.

Matís ohf. leiðir nýtt evrópskt rannsóknaverkefni, NextGenProteins, þar sem þróa á næstu kynslóðir af matvæla- og fóðurpróteinum með sjálfbærum og umhverfisvænum hætti. Verkefnið er liður í þeirri umbyltingu sem þarf að eiga sér stað í matvælaframleiðslu í heiminum á komandi árum til að fullnægja aukinni próteinþörf heimsins á sem umhverfisvænstan máta. Verkefnið hlaut yfir milljarð íslenskra króna í styrk úr evrópsku rannsóknaáætluninni Horizon 2020 fyrr á þessu ári og er nú að hefjast.

Aðgengi að hágæða, sjálfbært framleiddum próteinum verður sífellt takmarkaðra vegna fólksfjölgunar, aukins þrýstings á náttúruauðlindir og loftslagsbreytinga. Á sama tíma hefur eftirspurn eftir próteini á heimsvísu aldrei verið meiri. Til að mæta aukinni eftirspurn verður núverandi próteinframleiðsla að tvöfaldast fyrir árið 2050. Evrópa er ekki sjálfbær þegar kemur að próteinframleiðslu, en 70-80% af fóðurpróteinum álfunnar er innflutt, að mestu frá Suður-Ameríku. Þessi staðreynd hefur beint sjónum að fæðuöryggi og almennri samkeppnishæfni Evrópu.

Mikil þörf á sjálfbærum próteingjöfum

Neikvæð áhrif próteinframleiðslu nútímans eru að mestu leyti tengd verksmiðjubúskap sem orsakar víðtæka losun gróðurhúsalofttegunda, óhóflegri notkun lands og vatns, sem og tap á líffræðilegum fjölbreytileika. Til þess að mæta áætlaðri framtíðareftirspurn eftir próteini munu núverandi framleiðsluaðferðir setja aukinn þrýsting á auðlindir heimsins og leiða til frekari losunar gróðurhúsalofttegunda. Það er því afar mikilvægt að finna og þróa sjálfbæra próteingjafa sem hægt er að framleiða í magni sem mætir vaxandi eftirspurn matvæla- og fóðuriðnaðarins.

NextGenProteins mun þróa framleiðslu þriggja nýrra próteina úr örþörungum, skordýrum og einfrumungum og sannreyna notagildi þeirra í ýmsum matvælum og dýrafóðri. Mikilvægur þáttur við prófanir er að mæta þörfum viðskiptavina og efla traust þeirra á nýjum próteinum. Með því að sýna fram á notagildi næstu kynslóðar próteina – sem framleidd eru með minna álagi á náttúruauðlindir og minni umhverfisáhrifum – í matvæli og fóður og efnahagslega hagkvæmni þeirra, mun verkefnið verða liður í að styrkja matvælaöryggi og sjálfbærni próteinframleiðslu í Evrópu.

Askurinn 2019

Íslandsmeistarakeppni í matarhandverki, Askurinn 2019, fer fram í nóvember. Skráningu líkur í dag, 4. nóvember, og keppendur skila keppnisvörum til Matís 19. nóvember. Dómarastörf og fagleg úttekt á keppnisvörunum fer fram hjá Matís dagana 20.-21. nóvember. Úrslit keppninnar og verðlaunaafhending verður tilkynnt á Matarhátíð á Hvanneyri 23. nóvember kl 14:00. Að keppninni standa Matís ohf í samstarfi við Matarauð Íslands. Samstarfsaðilar við verðlaunaafhendingu eru Sóknaráætlun Vesturlands, Markaðsstofu Vesturlands, Landbúnaðarháskóla Íslands.

Keppni í matarhandverki er fyrir framleiðendur matarhandverks að sænskri fyrirmynd, Svenska Mästerskapen i Mathantverk. einnig kölluð Særimner, hefur verið haldin árlega, við góðan orðstír frá 1998 af Eldrimner sem er sænska landsmiðstöðin fyrir matarhandverk. Keppnin felur í sér að framleiðendur fá faglegt mat á gæði vörunnar og eru verðlaun, Askurinn, veitt fyrir þær vörur er þykja skara fram úr. Vinningshafar fá viðurkenningarskjal og leyfi til að merkja vinningsvörurnar með viðeigandi límmiða, gull-, silfur eða brons askur, þar sem á er merki keppninnar ásamt ártali. Heimilt er að nota þær merkingar á verðlaunavörur fram að næstu keppni. Gullverðlaunahafi er jafnframt Íslandsmeistari í viðkomandi flokki.

Keppni í matarhandverki var haldin í fyrsta sinn haustið 2014 í samstarfi Matís og Ný norræn matvæli (Ny Nordis Mad). Keppnin tókst mjög vel, 110 vörur tóku þátt í 8 matvöruflokkum frá öllum Norðurlöndunum. Vinningshafar fengu góða fjölmiðlaumfjöllun og eru sumir hverjir ennþá að nýta sér þessa viðurkenningu í markaðsstarfi sínu.

Hvað er matarhandverk?

Matarhandverk snýst um að skapa vörur þar sem lögð er áhersla á einstakt bragð, gæði og ekki síst ímynd, sem iðnaður getur ekki búið til. Áherslan er á að nota staðbundin hráefni, framleiðslu í litlu magni sem er oft svæðisbundin. Matarhandverksvörur eru heilnæmar, án óþarfra aukaefna og vörur sem hægt er að rekja til upprunans. Aðalsmerki matarhandverks er að nota það hráefni, mannafla og verkkunnáttu sem fyrirfinnst á staðnum, í gegnum alla framleiðslukeðjuna. Í matarhandverki er lögð áhersla á að þróa hefðbundnar vörur fyrir neytendur dagsins í dag.

Fjölmargir Íslendingar, um allt land, nýttu tækifærið í Saltfiskvikunni, sem blásið var til fyrr í haust, og smökkuðu þessa einstöku afurða sem á sér svo marga aðdáendur víðsvegar um heim. Viðskiptavinir sem pöntuðu sér saltfiskrétt á einhverjum þeirra veitingastaða sem þátt tóku í átakinu voru sérstaklega hvattir til að birta mynd á Instagram, merkta myllumerkinu #saltfiskvika, en með því komust þeir í verðlaunapott sem dregið yrði úr.

Einn heppinn þátttakandi var dreginn út að vikunni aflokinni en í verðlaun var ferð fyrir tvo til Barcelona. Sú heppna varð Jóna Dóra Jónsdóttir á Selfossi en hún hafði snætt saltfisk á veitingastaðnum Riverside á Hótel Selfossi. Auk ferðar til Barcelona fyrir tvo fær hún einnig saltfiskveislu fyrir tvo á veitingastaðnum La Gourmanda þar í borg en það er einmitt veitingastaður Carlotu Claver sem var ein erlendu gestakokkanna á Saltfiskvikunni.

Heilt yfir tókst Saltfiskvikan afar vel og nú þegar eru upp áform um að endurtaka leikinn næsta haust. Þegar spurt var sögðust langflestir forsvarsmanna þeirra ríflega 20 veitingastaða og mötuneyta sem þátt tóku í ár ánægðir með framtakið, sögðu m.a. að það skemmtileg tilbreyting auk þess að hafa góð áhrif á fjölbreytni og sköpunargleði á vinnustaðnum. Þá var einnig nefnt hve mikilvægt væri að kynna hráefnið ekta saltfisk fyrir bæði Íslendingum sem og erlendum ferðamönnum.

Ljóst er að saltfiskurinn á enn mikinn hljómgrunn hjá landanum sem og gestum hans – þótt mögulega hafi þessi dýrmæta útflutningsvara látið helst til of lítið fyrir sér fara á heimaslóð undanfarin ár. Verður að teljast fullt tilefni til að blása aftur til Saltfiskviku honum til heiðurs að ári.

Að Saltfiskvikunni stóðu Matís, Íslandsstofa, Kokkalandsliðið og Félag íslenskra saltfiskframleiðenda.

Matís tekur þátt í Evrópsku samstarfsverkefninu „WeValueFood“ sem hefur það markmið að styðja við fæðuhagkerfi Evrópu með því að fræða og efla næstu kynslóð neytenda með aukinni þekkingu, áhuga og þátttöku í matartengdum málefnum. 

Nú í byrjun Desember verður haldin ráðstefna á vegum „WeValueFood“ í Warsaw í Póllandi. Þar verður fjallað um hvernig hægt er að efla þátttöku, áhuga og þekkingu næstu kynslóðar í matarvitund, þar sem áhersla verður meðal annars lögð á nýjustu rannsóknir á þessu sviði, hlutverk samfélagsmiðla og bætt samskipti matvælaiðnaðar við næstu kynslóð neytenda.
Nánari upplýsingar smá sjá í meðfylgjandi auglýsingu og skráning á ráðstefnuna fer fram hér fyrir 7 nóvember 2019.

WeValueFood er hluti af og styrkt af EIT Food, stóru Evrópsku þekkingar- og nýsköpunarsamfélagi um matvæli sem ætlar að umbreyta umhverfi matvælaframleiðslu, vinnslu og neyslu með því að tengja neytendur við fyrirtæki, frumkvöðla, vísindafólk og nemendur alls staðar í Evrópu. EIT Food styður nýjar, sjálfbærar og hagkvæmar lausnir til að bæta heilsu neytenda og til að tryggja aðgang að öruggum hágæða mat sem hefur sem minnst áhrif á umhverfið.

Auglýsingin í PDF

þriðjudaginn 5. nóvember kl. 13.00-16.00 á Hótel Sögu.

Matvælalandið Ísland og Landbúnaðarklasinn standa fyrir ráðstefnu á Hótel Sögu um neyslubreytingar og áhrif þeirra á matvælaframleiðslu þriðjudaginn 5. nóvember næstkomandi. Fyrirlesarar koma úr ýmsum áttum en munu allir fjalla um það hvernig breytingar á neysluhegðun almennings og tæknibreytingar munu snerta matvælageirann í nánustu framtíð.

Dagskrá kl. 13.00:

• Hvað segja kannanir um neysluhegðun Íslendinga?
  Friðrik Björnsson, viðskiptastjóri hjá Gallup
• Sjálfbærnivæðing matvælakerfisins og tækifæri Íslands
  Sigurður H. Markússon, Landsvirkjun/University of Cambridge
• Challenges and Opportunities in the AgriFood Sector
  Marit Sommerfelt Valseth, ráðgjafi hjá frá Innovasjon Norge
• Hvað er handan við hornið?
  Ragnheiður I. Þórarinsdóttir, rektor Landbúnaðarháskóla Íslands

Hlé

• Hvað vilja viðskiptavinir á morgun?
  Gréta María Grétarsdóttir, framkvæmdastjóri Krónunnar
• Matarvitund og þekking: hinn upplýsti neytandi eða áhrifavaldar sem ráða för?
  Anna Sigríður Ólafsdóttir, prófessor í næringarfræði við Háskóla Íslands
• Matarsporið – kolefnisreiknir fyrir máltíðir
  Helga Jóhanna Bjarnadóttir, sviðsstjóri hjá Eflu verkfræðistofu
• Landnýting og breytt framtíð
  Árni Bragason, forstjóri Landgræðslunnar
• Má bjóða þér kakkalakkamjólk?
  Elín M. Stefánsdóttir, stjórnarformaður Mjólkursamsölunnar

Fundarstjóri: Finnbogi Magnússon, formaður Landbúnaðarklasans

Staður: Katla, Hótel Sögu, þriðjudagur 5. nóv. kl. 13.00-16.00

Landbúnaðarklasinn er samstarfsnet þeirra sem starfa í landbúnaði og tengdum greinum.

Matvælalandið Ísland er samstarfsvettvangur aðila sem starfa í matvælageiranum. Innan þess eru Samtök iðnaðarins, Bændasamtök Íslands, Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi, Íslandsstofa, Matís, Samtök ferðaþjónustunnar, Háskóli Íslands og Matarauður Íslands.

Aðgangur að ráðstefnunni er ókeypis og skráning fer fram hér.

Af því tilefni bjóðum við til viðburðar þar sem fjallað verður um feril Viggós Þórs en rannsóknir hans hafa einkum beinst að mismunandi búsvæðum örvera; hvaða örverur eru til staðar, hvaðan þær koma, hvað þær eru að gera og hvernig.

Þessi búsvæði spanna allt frá umhverfi í tengslum við matvæli eins og t.d. við eldi fiska og dýra, vinnsluumhverfi þeirra, áhrif örvera á matvæli og matvælaöryggi, til jaðarumhverfis (extreme environment), þar sem ekkert líf þrífst nema örverur. Dæmi um slík jaðarbúsvæði eru til dæmis sjávar- og landhverir, neðanjarðarlífríki og vötn undir íshellum jökla. Rannsóknir Viggós hafa snúist um bæði grunn- og hagnýtar rannsóknir.

Prófessorsfyrirlesturinn verður haldinn miðvikudaginn 6. nóvember kl. 15 í Læknagarði í stofu 201. Eftir fyrirlesturinn verður boðið upp á veitingar á 4. hæð Læknagarðs. Allir velkomnir. 

Plastrusl mengar höfin allt frá strandsjó til dýpstu hafdjúpa og er þessi mengun vaxandi vandamál. Á síðustu árum hefur sjónum einnig verið beint að umhverfisáhrifum lyfjanotkunar – hvernig lyfjaleifar berast út í umhverfið og dreifast, hvert magn þeirra er og áhrif.

Í því skyni að fá greinargóðar upplýsingar um uppsprettur og losun örplasts og lyfjaleifa hér á landi óskaði umhverfis- og auðlindaráðherra eftir tveimur samantektum þess efnis. Sjávarlíftæknisetrið Biopol á Skagaströnd hefur nú tekið saman upplýsingar um helstu uppsprettur örplasts á Íslandi og farvegi þess til sjávar og Matís hefur tekið saman upplýsingar um lyfjaleifar í íslensku umhverfi, losun út í umhverfið og væntanlegt magn og áhættu.

Niðurstöður þessara skýrslna verða kynntar á fundi á vegum umhverfis- og auðlindaráðuneytisins sem fram fer í fundarsal á jarðhæð Skúlagötu 4, fimmtudaginn 31. október kl. 12:00-12:50. Verið öll velkomin.

Oddur M. Gunnarsson hefur verið ráðinn í stöðu forstjóra Matís ohf.

Tilkynnt var um ráðninguna í dag, en Oddur hefur verið starfandi forstjóri Matís frá því í ársbyrjun. Eins og áður hefur verið greint frá sóttu alls 9 um stöðu forstjóra.

Jónas Rúnar Viðarsson, fagstjóri hjá Matís, hélt fróðlegt erindi í Þekkingarsetri Vestmannaeyja sem bar yfirskriftina Hvert stefnir sjávarútvegur á heimsvísu? – þróun og væntingar.

Jónas fjallaði um sjávarútveginn á heimsvísu, hvaða straumar og stefnur eru í gangi. Jónas kom við í mörgum löndum í erindi sínu m.a. Noregi, Færeyjum, Íslandi, Rússar og Evrópusambandið. Sjávarútvegur og fiskeldi blandaðist inn í alla umræðu.

Farið var yfir mikilvægi fæðuöryggis, umhverfismál, brottkast, matarheilindi, sjálfbærni og fjölmargt annað áhugavert.

Fjölmargar spurningar komu úr sal og góðar umræður sköpuðust í kringum þær.

Starfsmenn Matís hafa verið í Eyjum s.l. daga til að eiga samtal við sjávarútveginn í Eyjum og aðra haghafa varðandi nýráðningu á starfsmanni á starfsstöð í Eyjum.

Nánari upplýsingar og glærur frá fyrirlestrinum má nálgast á vefsíðu Þekkingarseturs Vestmannaeyja.

Upptöku af fyrirlestrinum má finna hér.

Ljósmynd: Eyjafréttir

Matís, Landbúnaðarháskóli Íslands og Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins hafa á síðustu árum unnið saman að verkefnum um gæði íslensks lambakjöts. Rit LbhÍ nr. 120 Áhrifaþættir á gæði lambakjöts eftir þau Guðjón Þorkelsson, Emmu Eyþórsdóttur og Eyþór Einarsson, er komið út. Ritið fjallar um niðurstöður rannsóknaverkefnis um áhrif meðferðar og kynbóta á gæði íslensks lambakjöt en verkefni var unnið í samvinnu Matís, LbhÍ og RML.

Tekin voru sýni af tæplega 800 kjötskrokkum í fjórum sláturhúsum og gerðar margvíslegar mælingar bæði í sláturhúsunum og á kjötsýnunum. Markmiðið var að meta stöðu íslensks lambakjöts út frá gæðamælingum og gera tillögur um áherslur í kynbótum fyrir kjötgæðum og um rétta meðferð fyrir og eftir slátrun. Jafnframt var safnað vefjasýnum til greininga á erfðaefni í mögulegum framhaldsrannsóknum.

Í ritinu er einnig yfirlit um gæðamælingar á lambakjöti niðurstöður þeirra rannsóknum bæði hérlendis og erlendis.

• Helstu niðurstöður voru m.a. eftirfarandi:
• Hlutfall kjötskrokka með sýrustig yfir mörkum fyrir svokallað streitukjöt var um 10% sem er of hátt. Úr þessu má bæta með ráðgjöf og eftirliti um meðferð sláturlamba.
• Raförvun sem beitt er til að flýta dauðastirðnun eftir slátrun virkar misvel og þarf að stilla tæki og þjálfa vinnubrögð við notkun raförvunar.
• Hlutfall fitu í hryggvöðva var mjög lágt eða um 1,8 % að meðaltali. Lagt er til að kannað verði hvort auka megi innanvöðvafitu með kynbótum án þess að yfirborðsfita á skrokkum aukist.
• Skurðkraftur, sem er mælikvarði á seigju mældist hærri en í fyrri rannsóknum. Of mörg sýni mældust með há gildi sem gefa til kynna seigt kjöt. Orsaka er að leita í meðferð skrokka í sláturhúsum en ræktun fyrir auknum vöðva er einnig mögulegur áhrifaþáttur.
• Bráðabirgðamat á arfgengi bendir til þess að kjötgæðaeiginleika megi bæta með kynbótum. Með tilkomu erfðamengjaúrvals sem byggir á greiningum erfðaefnisins skapast nýir möguleikar á þessu sviði.

Ritið má nálgast hér.

Bæklingurinn „Frá fjalli að gæðamatvöru – um meðferð sláturlamba og lambakjöts“ sem kom út hjá Matís fyrr á þessu ári byggir m.a. á niðurstöðum verkefnisins.