Höfundur: Ísey Dís Hávarsdóttir

Á morgun, fimmtudaginn 8. ágúst, verða haldnir fundir á Ísafirði og á Tálknafirði um áhrif laxeldis á Vestfirði. Fundurinn á Ísafirði verður haldin kl. 12:00 á fyrstu hæð í Vestrahúsinu en fundurinn á Tálknafirði verður haldin í Dunhaga kl. 20:00.

Það eru Matís og Vestfjarðastofa sem boða til fundarins en fyrirlesari verður Gunnar Davíðsson sem er deildarstjóri hjá Troms fylki í norður Noregi.

Á fundunum verður farið yfir áhrif fiskeldis á efnahag og íbúaþróun í Troms og velt upp hvaða áhrif eldi á Vestfjörðum getur haft í fjórðungnum. Er hægt að draga lærdóm af sögu laxeldis í Troms fylki til að meta áhrif þess á mannlíf og efnahag Vestfjarða í framtíðinni?

Nánari upplýsingar um fundinn má finna á vefsíðu Vestfjarðarstofu. 

Á mánudaginn fékk Matís í heimsókn merkilega gesti til að kynna sér íslenska frumkvöðlastarfsemi á sviði matvæla ásamt nokkrum verkefnum sem Matís vinnur að í tengslum við matarnýsköpun.

Eftir frábæra tónleika kom einkakokkur Ed Sheeran, Josh Harte, í heimsókn og einnig söngkonan Zara Larsson með fríðu föruneyti til að fræðast um öfluga nýsköpunarstarfið sem Matís hefur unnið að á síðustu árum og til að hitta hóp matarfrumkvöðla. Þau fengu að kynnast þrívíddarprentun matvæla sem er hluti af verkefninu FutureKitchen sem er styrkt af EIT Food, en einnig verkefni styrkt af AVS, Tækniþróunarsjóði og FutureFish, með það að markmiði að tengja neytendur betur við uppruna matvæla. Sérfræðingar Matís prentuðu fyrir þau ýmiskonar góðgæti úr íslenskum hráefnum í ólíkum formum. Þá voru þau send inn í heim sýndarveruleika og fengu að upplifa fiskveiðar og fiskvinnslu, auk þrívíddarprentunar á aukaafurðum fisks.

Josh Harte ásamt Herborgu Hjelm.

Josh og matarfrumkvöðlarnir áttu síðan langan síðdegisverð saman þar sem íslensk matarmenning var kynnt, ásamt þeim einstöku hráefnum sem landið hefur upp á að bjóða. Mikið var rætt um sjálfbærni og hvað Íslendingar hafa náð langt á því sviði, ásamt matarsóun en Josh er mjög umhugað um þau málefni. Borið var fyrir Josh gómsætt lambakjöt beint frá bónda frá Fjárhúsinu sem er með aðstöðu í Grandi Mathöll. Sviðakjammi frá samnefndum stað vakti mikla lukku og undran hjá bæði Zöru og Josh, sem fékk sér bita og var mjög hrifinn. Einnig var boðið upp á hægeldaða íslenska bleikju úr mötuneyti Matís sem féll vel í kramið hjá Josh. Frumkvöðlafyrirtækið Nordic Wasabi sem ræktar og selur alvöru wasabi, kynnti sínar vörur sem pöruðust vel með lambinu og öðrum afurðum sem boðið var uppá. Einnig kynnti Íslensk Hollusta fyrir Josh úrval af sínum náttúrulegu afurðum úr þangi og jurtaríki íslands. Allur maturinn rann svo vel niður með drykkjum frá frumkvöðlafyrirtækjunum Álfur og Himbrima. Álfur bruggar bjór úr kartöfluhýðum sem annars finna lítil sem engin not, og setur þannig sitt mark á að vinna gegn matarsóun. Himbrimi framleiðir gin og aðra sterka drykki sem hafa þá sérstöðu að vera framleiddir með náttúrulegu hráefni úr villtri náttúru Íslands. Sérfræðingar Matís kynntu einnig fyrir hópnum þróunarverkefni tengd íslenskum hráefnum og öflugri vinnu okkar um allt land við að styðja við íslenska matarframleiðslu og menningu, ásamt nýsköpun.

Heimsóknin gekk vel og vöktu íslensku matvælin mikla lukku. Josh segist hafa fallið fyrir landi og þjóð og getur ekki beðið eftir að koma hingað aftur. Hann heldur úti matarbloggi á vegum EIT Food sem Matís er stofnmeðlimur að. Hér má finna upplýsingar um Josh og hér er fyrsta bloggið hans á ferðum sínum með Ed Sheeran. Hann mun blogga um heimsóknina sína til Íslands og Matís á næstu dögum.

Nýjar faggreinaleiðbeiningar um hangikjöt annars vegar og geita- og sauðamjaltir hins vegar eru nú aðgengilegar hér vefsíðu Matís. Um er að ræða leiðbeiningar fyrir góða starfshætti og innra eftirlit fyrir smáframleiðendur.

Óli Þór Hilmarsson, hjá Matís, tók textann saman og teikningar eru eftir Sólveigu Evu Magnúsdóttir. Fagleiðbeiningarnar fyrir Geita- og sauðamjaltir voru unnar í samvinnu við Geitfjárræktarfélag Íslands, Landssamband sauðfjárbænda, samtökin Beint frá býli og Matvælastofnun. Fagleiðbeiningarnar fyrir hangikjöt voru unnar í samvinnu við Landssamtök sauðfjárbænda, Matvælastofnun og samtökin Beint frá býli.

Leiðbeiningarnar má nálgast hér:

Hangikjöt

Geita- og sauðamjaltir

Þegar matvælavá og/eða matvælasvindl kemur upp þá getur Matís notað erfðagreiningu til að greina uppruna sýkinga eða matvæla.

Mikilvægt er að tryggja að nýjasta þekking, færni og tækni sé til á Íslandi, að virk viðbragðsþjónusta sé við lýði og viðbrögð lögaðila séu hröð og rétt. Þá er mikilvægt að á sem skemmstum tíma sé hægt að greina tegundir sýkinga og uppruna þeirra til að koma í veg fyrir frekara smit og þannig lágmarka skaðann.

Matís fær sýni til að rekja til uppruna þegar búið er að staðfesta að um matarsýkingu eða matareitrun er að ræða í sjúklingum. Sýnin eru úr sjúklingum, matvælum og umhverfi og notar Matís m.a. erfðagreiningar til að sannreyna uppruna sýkinga og eitrana.

Erfðagreiningar eru líka eitt af verkfærunum sem nýtast í baráttunni gegn matvælasvindli og  hægt er að greina bæði til tegunda og uppruna.

Ferlið þegar hópsýking kemur upp byggir á samstarfi margra innlendra eftirlitsaðila og rannsóknastofa: Sóttvarnalæknir, Matvælastofnun, Heilbrigðiseftirlit sveitafélaga, Landspítalinn og Matís.

Alþjóðlegt samstarf er mikilvægt, bæði til að byggja upp leiðandi tækni og vísindi og til að tryggja rétt viðbrögð við faraldri.

Sjá nánar viðtöl við sérfræðinga Matís, þær Hrönn Ólínu Jörundsdóttur og Önnu Kristínu Daníelsdóttur, í Tíufréttum RÚV (fréttin hefst á 6:40 mín) og morgunútvarp RÚV Rás.

Dr. Þorsteinn Ingi Sigfússon, prófessor og forstjóri Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands, varð bráðkvaddur aðfaranótt 15. júlí síðastliðinn.

Starfsfólk Matís ohf. minnist öflugs vísindamanns og frumkvöðuls og sendir innilegar samúðarkveðjur til fjölskyldu hans og samstarfsmanna.

Fyrir hönd starfsmanna Matís,

Oddur Már Gunnarsson, forstjóri Matís

Örverudeild Matís ohf biðlar til viðskiptavina sinna að takmarka sýnatöku þessa vikuna vegna mikils álags á deildinni vegna rannsókna á upptökum hópsýkingar af völdum Shiga-toxin myndandi E.coli (STEC) sbr. fréttatilkynningu landlæknis. Tekið er að sjálfsögðu á móti öllum forgangssýnum og nauðsynlegum sýnum til að viðhalda eðlilegri vinnslu og virkni fyrirtækja.

Frá árinu 2015 hefur rannsóknastofa Matís verið tilvísunarrannsóknastofa fyrir STEC og hefur unnið að uppbyggingu á sérfræðiþekkingu og mæligetu hérlendis. Í gegnum netverk tilvísunarrannsóknarstofa Evrópu tekur Matís þátt í alþjóðlegu samstarfi við að þróa aðferðir, meta útbreiðslu og efla þekkingu á STEC í matvælum, umhverfi og sjúklingum. Matís býður upp á greiningar á STEC, bæði grunngreiningar ásamt heilraðgreiningu jákvæðra sýna til að rekja uppruna sýkingar. 

Matvælaöryggisstofnun Evrópu (EFSA) og íslensk stjórnvöld hafa skrifað undir samning um að hefja samstarf í baráttunni gegn sýklalyfjaónæmi, sem er ein stærsta ógn við lýðheilsu í heiminum í dag.

Undirskriftin fór fram í hátíðarsal Háskóla Íslands í gær en Matís hefur unnið að undirbúningi samstarfsverkefnisins með Matvælastofnun, Keldum, Sýklafræðideild Landspítalans, EFSA og DTU Fødevareinstituttet í Danmörku.

Verkefnið felur í sér rannsóknir á sýklalyfjaónæmi í bakteríum (E. coli) á Íslandi með heilraðgreiningu á erfðaefni þeirra. Vonast er til að niðurstöðurnar varpi ljósi á uppruna baktería með getu til að mynda sýklalyfjaónæmi (ESBL/AmpC myndandi E. coli) og greina þátt matvæla, dýra, manna og umhverfis í útbreiðslu sýklalyfjaónæmis.

Niðurstöðurnar munu nýtast til að útbúa viðbragðsáætlanir til að viðhalda lágu hlutfalli sýklalyfjaónæmis eða að hægja á þróun/aukningu ónæmis eins og hægt er.Verkefnið er unnið undir formerkjum “One Health”, sem er alþjóðleg stefna ætluð auknu þverfaglegu samstarfi og samskiptum á öllum sviðum heilbrigðisþjónustu fyrir menn, dýr og fyrir umhverfið.

Sjá nánar frétt á vef Mast

Þann 4. júlí síðastliðinn var greint frá því, að fjögur börn hafi greinst með alvarlega sýkingu af völdum E. coli bakteríu. Nú hafa sex börn á aldrinum 20 mánaða–12 ára greinst til viðbótar og eru tilfellin því alls tíu. Þessi sex börn eru ekki alvarlega veik en verða undir eftirliti á Barnaspítala Hringsins næstu daga. Börnin sem greindust í síðustu viku eru á batavegi.

Nú virðist ljóst að níu af börnunum smituðust á ferðaþjónustubænum Efstadal 2 í Bláskógabyggð fyrir 10 dögum til þremur vikum síðan en eitt barn smitaðist að öllum líkindum af systkini sínu. Rannsóknir hafa sýnt að E. coli bakterían sem sýkti börnin finnst einnig í hægðasýni frá kálfum á staðnum. Ekki er vitað með vissu hvernig smitið barst í börnin en frekari rannsóknir á hugsanlegum smitleiðum á staðnum standa enn yfir. Heilbrigðiseftirlit Suðurlands og Matvælastofnun gripu til viðeigandi ráðstafana þann 4. júlí síðastliðinn í góðri samvinnu við staðarhaldara til að koma í veg fyrir frekari útbreiðslu bakteríunnar.

Rétt er að árétta að ekki er talið að smit hafi átt sér stað með vatni í Bláskógabyggð og ekkert bendir til að smitið eigi uppruna sinn annars staðar í sveitinni.

Einstaklingar sem heimsóttu ferðaþjónustuna á síðastliðnum tveimur vikum og fengu niðurgang innan 10 daga frá heimsókninni eru hvattir til að leita til síns læknis varðandi nánari greiningu. Einkennalausir einstaklingar sem heimsótt hafa Efstadal 2 þurfa ekki að leita læknis né heldur einstaklingar sem fengið hafa niðurgang sem nú er genginn yfir.

Allir aðilar sem að þessu máli hafa komið vilja ítreka að litið er á þessa sýkingahrinu af völdum E. coli mjög alvarlegum augum og hafa allir lagt sig fram um að upplýsa þetta mál og gripið til viðeigandi ráðstafana til að koma í veg fyrir frekara smit. Þessi atburður gefur einnig tilefni til að árétta mikilvægi almenns hreinlætis og handþvottar við meðhöndlun matvæla og eftir umgengni við dýr, sérstaklega þegar börn eiga í hlut.

Sóttvarnalæknir
Matvælastofnun
Heilbrigðiseftirlit Suðurlands
Matís
Sýkla- og veirufræðideild Landspítala

Kristján Þór Júlí­us­son sjáv­ar­út­vegs- og land­búnaðarráðherra hefur skipað Hrönn Ólínu Jörundsdóttur, sviðsstjóra hjá Matís, sem formann áhættumatsnefndar.

Hlut­verk nefnd­ar­inn­ar er að veita og hafa um­sjón með fram­kvæmd vís­inda­legs áhættumats vegna mat­væla, fóðurs, áburðar og sáðvöru.

Skip­an nefnd­ar­inn­ar er hluti af aðgerðaáætl­un stjórn­valda sem miðar að því að efla mat­væla­ör­yggi, tryggja vernd búfjár­stofna og bæta sam­keppn­is­stöðu inn­lendr­ar mat­væla­fram­leiðslu. Skip­an­in er í sam­ræmi við mat­væla­lög og lög um eft­ir­lit með fóðri, áburði og sáðvöru.

Áhættumats­nefnd­ina skipa:

• Hrönn Ólína Jör­unds­dótt­ir formaður, til­nefnd af Matís
• Jó­hann­es Svein­björns­son, til­nefnd­ur af Land­búnaðar­há­skóla Íslands
• Char­lotta Odds­dótt­ir, til­nefnd af Til­rauna­stöð Há­skóla Íslands að Keld­um
• Þór­hall­ur Ingi Hall­dórs­son, til­nefnd­ur af Há­skóla Íslands, nær­ing­ar­fræðideild
• Kamilla S. Jós­efs­dótt­ir, til­nefnd af Land­læknisembætt­inu, sótt­varna­lækni
• Rafn Bene­dikts­son, til­nefnd­ur af Há­skóla Íslands, heil­brigðis­vís­inda­sviði.

Sjá frétt á mbl.is 

Í síðustu viku birtist viðtal við Hörð G. Kristinsson, rannsóknar- og nýsköpunarstjóra hjá Matís, í 200 mílum á mbl.is. Þar talar hann um rannsóknir í sjávarútvegi og mikilvægi þeirra. Hann segir að Íslendingar séu enn að mörgu leyti í fararbroddi þegar kemur að slíkum rannsóknum en hætta sé á að Ísland dragist aftur úr ef ekki verði aukið við fjármagn í rannsóknir og þróun.

„Við höfum áhyggjur af því að ef við fáum ekki meiri innspýtingu í rannsóknir og þróun eigum við eftir að missa það forskot sem við höfum á aðrar þjóðir, sem margar hafa sett aukið fjármagn í slíkar rannsóknir á meðan það er ákveðin stöðnun í gangi hér núna,“ segir Hörður.

Greinina má lesa í heild sinni hér.