Flokkur: Fréttir

Út er komin skýrsla Matís þar sem teknar eru saman niðurstöður vöktunar á óæskilegum efnum í ætum hluta sjávarfangs 2017. Vöktunin hófst árið 2003 fyrir tilstuðlan þáverandi Sjávarútvegsráðuneytis, núverandi Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins, og sá Matís um að safna gögnum og útgáfu á skýrslum vegna þessarar kerfisbundnu vöktunar á tímabilinu 2003-2012.

Fyrstu mælingarnar frá 2013 – en ná bara utan um ætan hluta, ekki fóðurhlutann

Undanfarin ár hefur skort fjármagn til að halda áfram vinnu við þetta vöktunarverkefni og því var gert hlé á þessari mikilvægu gagnasöfnun sem og útgáfu niðurstaðna á tímabilinu 2013-2016. Verkefnið hófst aftur í mars 2017 en vegna fjárskorts nær það nú eingöngu yfir vöktun á óæskilegum efnum í ætum hluta sjávarfangs úr auðlindinni sem ætlað er til manneldis, en ekki fiskimjöl og lýsi fyrir fóður. Af sömu ástæðu voru ekki gerðar efnagreiningar á PAH, PBDE og PFC efnum í þetta sinn.

Markmiðið með verkefninu er að sýna fram á stöðu íslenskra sjávarafurða m.t.t. öryggi og heilnæmis og nýta gögnin við gerð áhættumats á matvælum til að tryggja hagsmuni neytenda og lýðheilsu. Verkefnið byggir upp þekkingargrunn um magn óæskilegra efna í efnahagslega mikilvægum tegundum og sjávarafurðum, það er skilgreint sem langtímaverkefni þar sem eftirlit og endurskoðun er stöðugt nauðsynlegt.

Almennt voru niðurstöðurnar sem fengust 2017 í samræmi við fyrri niðurstöður frá árunum 2003 til 2012. Niðurstöðurnar sýndu að íslenskar sjávarafurðir innihalda óverulegt magn þrávirkra lífrænna efna s.s. díoxín, PCB og varnarefni.

Íslenskt sjávarfang er langt undir hámarksgildum ESB

Hámarksgildi ESB fyrir díoxín og díoxínlík PCB (DL-PCB) í matvælum og fóðri voru lækkuð 1. janúar 2012 (ESB reglugerð nr. 1259/2011) ásamt því að hámarksgildi voru í fyrsta sinn sett fyrir „ekki díoxínlík“ PCB (NDL-PCB). Nýju hámarksgildin eru notuð í þessari skýrslu til að meta hvernig íslenskar sjávarafurðir standast kröfur ESB. Niðurstöður ársins 2017 sýna að þrátt fyrir breytingu á hámarksgildum fyrir díoxín, DL-PCB og NDL-PCB eru öll sýni af sjávarafurðum til manneldis undir hámarksgildum ESB fyrir þrávirk lífræn efni og þungmálma. Þá reyndist styrkur svokallaðra ICES6-PCB efna vera lágur í ætum hluta fisks, miðað við ný hámarksgildi ESB. Sömuleiðis sýndu niðurstöðurnar að styrkur þungmálma, t.d. kadmíum (Cd), blý (Pb) og kvikasilfur (Hg) í íslenskum sjávarafurðum var alltaf undir hámarksgildum ESB.

Um mikilvægi vöktunar

Vönduð og vel skilgreind vísindaleg gögn um óæskileg efni í íslensku sjavarfangi eru lykilatriði til að sýna fram á stöðu íslenskra sjávarafurða m.t .t. öryggis og heilnæmis. Útflutningur íslenskra matvæla er háður því að unnt sé að sýna fram á að öryggi þeirra, með hliðsjón að lögum, reglugerðum og kröfum markaða. Vísindaleg gögn frá óháðum rannsóknaraðila eru sömuleiðis mikilvæg í markaðskynningum á sjávarafurðum fyrir væntanlega kaupendur og styrkir allt markaðsstarf fyrir íslenskar sjávarafurðir. Gögnin nýtast ennfremur við áhættumat á matvælum og til að hafa áhrif á setningu hámarksgilda fyrir aðskotaefni í matvælum.

Viðbótarefni: Guðmundur Fertram Sigurjónsson um hvernig markaðsleyfi Kerecis í Bandaríkjunum er háð reglulegum Mælingum Hafró og Matís umhverfis landið. Morgunblaðið 18. janúar, bls. 98 (áskrift að Morgunblaðinu þarf til að lesa þessa grein).

Í upphafi sérhvers árs frá því árið 2011 hefur Matís glatt viðskiptavini sína, samstarfsaðila sem og aðra hagaðila með því að senda út, kl 09:30, 2. janúar, ársskýrslu um starfsemi félagsins á hinu ný liðna ári á rafrænu formi.

Í ár sendi Matís út nokkrar frásagnir af starfsemi félagsins á árinu 2017 og þar á meðal samantekt um það hvernig Markmið Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun, þ.e. Heimsmarkmiðin, tengjast starfsemi Matís. 

Heimsmarkmiðin 17 (e. Sustainable Development Goals; SDG 17) eru metnaðarfull, en metnaður er einmitt eitt fjögurra gilda Matís. Sérhverju Heimsmarkmiði fylgir jafnframt nokkur undirmarkmið sem skýra betur út að hvaða áfanga er stefnt fram til ársins 2030. Í heild eru áfangarnir 169. Heimsmarkmiðin greina ekki á milli þróunarlanda og þróaðri landa ólíkt þúsaldarmarkmiðunum frá 2000 til 2015, enda eru örlög allrar heimsbyggðarinnar undir. 

Matís er ekki bara Ma… eitthvað. Matvælarannsóknir eru lykilatriði fyrir þróun og verðmætasköpun matvælaiðnaðar; starfsemi Matís er því margslungin og víðtæk. Skemmst er frá því að segja að heimsmarkmiðin eru allt umlykjandi stefnu Matís og starfsemi þess.

Nýr umsóknarfrestur í Mjólk í mörgum myndum er u.þ.b. að renna sitt skeið. Ef þú vilt fá aðstoð við að koma hugmynd þinni ennþá lengra endilega hafðu samband.

Komdu við á heimasíðunni fyrir nánari upplýsingar: www.mimm.is/

Könnun sem snéri að þjónustu mælingarþjónustu Matís var send út fyrir stuttu. Þátttakan var með ágætum og niðurstöður ánægjulegar.

Yfirgnæfandi hluti þeirra aðila sem áttu í viðskiptum við mæliþjónustu Matís voru Ánægðir með þjónustuna hjá Matís og flestir Mjög ánægðir. Við þessar niðurstöður er auðvelt að una en eftir sem áður þá getum við gert betur og við munum nota niðurstöður könnunarinnar til að bæta þjónustuna enn frekar.

Tvær nýjar greinar voru að koma út í alþjóðlega vísindaritinu Icelandic Agricultural Sciences. Þá hafa alls 8 greinar komið út í hefti 30/2017.

Fyrri greinin, Áhrif sauðfjárbeitar á íslensk vistkerfi , er eftir Bryndísi Marteinsdóttur og tvo aðra höfunda. Höfundar gefa yfirlit yfir rannsóknir og skrif um áhrif sauðfjárbeitar á úthaga hérlendis og fóru í gegnum 347 greinar fyrir þá vinnu. Einungs 44 þeirra voru með haldbær töluleg gögn til að gera safngreiningu (e: meta analysis) á áhrifum beitar á ýmsa vistfræðilega þætti úthaga, en þessar greinar byggðu á 16 ólíkum rannsóknum. Hin gögnin greindu frá of einföldum athugunum, voru endursagnir úr nothæfum gögnum eða voru meira og minna skoðanir viðkomandi höfunda. Niðurstaðan var sú að fyrir flestar vistfræðibreytur voru birtar rannsóknir of fáar til að draga mætti almennar ályktanir útfrá þeim með safngreiningu. Marktæk áhrif sem fundust voru að á beittu landi bar meira á rofi í gróðurþekjunni og að beit hafði marktæk áhrif á gróðursamfélögin.

Það vekur vissulega athygli hversu mörg göt eru í fræðilegri þekkingu á áhrifum úthagabeitar á Íslandi með tilliti til þess hversu löng hefð er á sauðfjárbeit. Hér er greinilega þörf á miklu átaki til að umræða um beit geti farið fram á traustari fræðilegum grunni þar sem byggt er á staðreyndum og mögulegt er að taka upplýstar ákvarðanir.

Í þessari stuttgrein, Áhrif jarðvegsgerðar á bygguppskeru í íslenskum yrkjatilraunum, nota Hrannar Smári Hilmarsson og meðhöfundar niðurstöður úr fjölda byggtilrauna á Tilraunastöðinni á Korpu við Úlfarsá og sýna að talsverður munur er á uppskeru byggyrkja eftir jarðvegsgerð. Hjá sumum arfgerðum virtist ekki skipta máli hvort um mýra- eða móajarðveg var að ræða en hjá öðrum hafði jarðvegsgerð allnokkur áhrif. Svo virðist sem seinþroska afbrigði gefi mjög litla uppskeru í mýrarjarðvegi á meðan snemmþroska 6-raða bygg hefur tilhneigingu til að fella korn í roki sé það ræktað á móajarðvegi, en nái minni þroska en gefi einnig meiri uppskeru á mýrajarðvegi. Í það heila er kornþungi meiri í þurrlendis- en á mýrajarðvegi.

Þessi grein er þannig samantekt sem mun nýtast ræktendum við val á sáðvöru og sýnir að gerð ræktunarlandsins skiptir miklu máli.

Í lok nóvember 2017 var haldinn tveggja daga vinnufundur í bænum Gander á Nýfundnalandi þar sem til umfjöllunar var hvernig Nýfundlendingar geti undirbúið sig fyrir auknar þorskveiðar, en væntingar standa til að þorskstofninn muni ná sér á strik aftur á allra næstu árum. 

Eins og flestir vita varð algjört hrun í Kanadíska þorskstofninum fyrir aldafjórðungi síðan, sem endaði með því að allar þorskveiðar voru bannaðar árið 1992. Fóru þá veiðar úr um 300 þúsund tonnum á ári niður í ekkert, því sem næst yfir nótt. Veiðar úr stofninum höfðu verið enn meiri áratug fyrr, þegar árlegar veiðar fóru upp í 800 þúsund tonn, þegar mest var. Í kjölfarið fylgdu uppsagnir og atvinnuleysistölur sem ekki hafa sést fyrr né síðar á Nýfundnalandi.

Nú er stofninn farinn að sýna merki um að hann sé eitthvað að koma til og eru leyfðar veiðar upp á um 10 þúsund tonn í ár. Það hafa hins vegar orðið litlar breytingar á flotanum og vinnslunni frá því veiðibannið tók gildi og því er greinin alls ekki reiðubúinn fyrir auknar veiðar. Á vinnufundinum, sem sóttur var af um 200 manns, var fjallað um hvernig best verði staðið að uppbyggingu greinarinnar – eins og fram kemur í titli vinnufundarins sem var „þorskur – uppbygging greinarinnar til framtíðar“ (e. Cod – Building the Fishery of the Future). Meðal annars voru fengnir til sérfræðingar frá Noregi og Íslandi til að kynna stöðu mála í þeirra veiðum, vinnslu og markaðssetningu. Auk þess voru kallaðir til ýmsir sérfræðingar í markaðssetningu og greiningu á mörkuðum, til að gefa góð ráð. Frá Íslandi voru kallaðir til þeir Ögmundur Knútsson frá Háskólanum á Akureyri, Axel Helgason frá Landssambandi smábátaeigenda og Jónas R. Viðarsson frá Matís. Samhljómur var í þeirra nálgun að Nýfundlendingar þurfi að fjárfesta gífurlega í veiðum og vinnslu til að tryggja rétt gæði og að þeir þurfi ekki að finna upp hjólið þegar komi að því. Íslensk fyrirtæki búi yfir þekkingu og lausnum sem þeir geti nýtt sér. Einnig hvöttu þeir Nýfundlendinga til að líta ekki á aðrar þorskveiðiþjóðir sem samkeppnisaðila, það sé hagur okkar allra að Nýfundlendingar nái að framleiða þorskafurðir í hæstu gæðum og að það muni í raun styrkja og stækka markaðinn fyrir afurðir allra framleiðenda. Muni Nýfundlendingar hins vegar ekki standa undir sinni ábyrgð að framleiða þorskafurðir af réttum gæðum muni það mögulega hafa slæm áhrif á markaðinn fyrir aðrar þorskveiðiþjóðir.

Nýsköpunarfyrirtækin KeyNatura og Margildi hafa hafið formlegt samstarf sín á milli og hafa undirritað samning þess efnis. Fyrirtækin starfa bæði á sviði framleiðslu og sölu á íslenskum hollustuefnum sem eru m.a. astaxanthin og síldarlýsi en Margildi hefur meðal annars átt í samstarfi við Matís. 

Nýsköpunarfyrirtækin KeyNatura og Margildi hafa hafið formlegt samstarf sín á milli og hafa undirritað samning þess efnis. Fyrirtækin starfa bæði á sviði framleiðslu og sölu á íslenskum hollustuefnum sem eru m.a. astaxanthin og síldarlýsi. Þau hafa þróað saman nýja einstaka blöndu á sviði hollustuvara sem ber heitið AstaLýsi. AstaLýsi er fáanlegt í helstu apótekum og heilsuvörubúðum, s.s. Lyfju, Heilsuhúsinu, Mamma Veit Best og Lyf & Heilsu. Fleiri útsölustaðir eru væntanlegir á næstu misserum.

KeyNatura

KeyNatura er þróttmikið líftæknifyrirtæki sem sérhæfir sig í ræktun þörunga fyrir fæðubótar- og lyfjamarkaðinn. Fyrirtækið hóf starfsemi sína árið 2014 og framleiðir efnið Astaxanthin, sem er náttúrulegt andoxunarefni framleitt úr þörungum. Fyrirtækið býður neytendum hágæða vörur sem styrkja heilsu og eru þrjár vörur nýkomnar á markað; AstaOrka, AstaOmega og núna AstaLýsi. Astaxanthin er eitt af öflugustu andoxunarefnum náttúrunnar og hefur margvísleg áhrif á líkamann. Astaxanthin er þekkt fyrir jákvæð áhrif á húð, hjarta- og æðakerfi, þrek og endurheimt orku eftir álag.

Margildi

Margildi framleiðir bragðgott síldarlýsi sem fæst t.d. í Hagkaupum, fiskisjoppu Fisherman og Frú Laugu undir merkjum Fisherman en hefur einnig verið selt til Bandaríkjanna og Evrópu. Síldarlýsi Margildis fékk alþjóðleg gæðaverðlaun “The Superior Taste Award” iTQi sl. sumar og er neysla þess talin ánægjuleg upplifun skv. umsögnum neytenda.

Margildi hefur ennfremur í samstarfi við Matís og nokkra íslenska matvælaframleiðendur þróað lausnir til að nýta síldarlýsið sem Omega-3 uppsprettu í matvæli s.s. fiskibollur, ferskt pasta, hnetusmjör, skyr, smjör, hummus, kaldar sósur og ídýfur, smúðinga og brauð. Með þessum hætti verður næringargildi þessara matvæla enn hærra en annars væri.

Nánari upplýsingar veita

• Baldur Ólafsson, markaðsstjóri KeyNatura, baldur@keynatura.com, 893-6988
• Snorri Hreggviðsson, framkvæmdastjóri Margildis, snorri@margildi.is, 862-2442

Svavar Hávarðsson hjá Fiskifréttum birti um daginn grein um Lava Seafood en fyrirtækið er ört vaxandi fyrirtæki þar sem starfsmenn hafa að stórum hluta fengið menntun sína hjá Matís.

Lava Seafood er ungt fyrirtæki sem sérhæfir sig í útflutningi sjávarfangs og hefur vaxið hratt. Nú starfa hjá fyrirtækinu tíu starfsmenn en þriðjungur þeirra hefur hlotið menntun í matvælafræði með aðkomu Matís. Á næstunni bætist starfsmaður í starfslið Lava Seafood sem hlaut mikilvæga þjálfun hjá einum af forverum Matís, Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins. Lava Seafood hóf rekstur með útflutningi sjávarfangs til Nígeríu árið 2014.

Þróunarstarfið lykillinn

Kristmann Pálmason, framkvæmdastjóri Lava Seafood, varð vitni að mikilvægi og þýðingu rannsókna og þróunarstarfs í tengslum við viðskiptahagsmuni Íslands þegar fyrirtækið steig sín fyrstu skref ytra. Kunnugt er að lækkandi olíuverð hefur haft mikil áhrif á kaupgetu almennings í löndum á borð við Nígeríu. Í ofanálag gripu Nígerísk stjórnvöld til aðgerða sem miða að aukinni sjálfsbjörg Nígeríumanna til matvælaframleiðslu. Þar á meðal voru aðgerðir til að takmarka innflutning á matvælum s.s. þurrkuðu sjávarfangi frá Íslandi. Gengisskráning, aðgengi að gjaldmiðlum og tollar höfðu áhrif, magn og verðmæti útflutnings héðan dróst saman. Slíkt hafði áhrif bæði efnahagslega og ímyndarlega, þar sem minni sala á sérstökum sjávarafurðum minnkar nýtingu Íslendinga á sjávarafla.

Að sögn Kristmanns er staðreyndin sú að þó menn vilji koma á fullkomnum markaði með vörur og þjónustu þá eru víðast það miklir hnökrar á, að hvergi er í raun hægt að tala um fullkominn markað. Víða eru gáttir sem einungis opinberir aðilar geta opnað.

Uppbygging þekkingar

Því fór viðskiptasendinefnd til Nígeríu í fyrra undir forystu Lilju Alfreðsdóttur, þáverandi utanríkisráðherra, en þó sendinefndin kæmist inn um gátt sem áður var lokuð, var samtalið við gestgjafana takmarkað.

„Samtalið við nígerísk stjórnvöld, fjármálaráðherra Nígeríu, komst fyrst af stað þegar mennta- og rannsóknasamstarf um nýtingu auðlinda sjávar, sem Matís og Sjávarútvegsskóli háskóla Sameinuðu þjóðanna (UNU-FTP) hafa lagt grunn að, barst í tal. Fjármálaráðherra Nígeríu opnaði dyrnar fyrir íslenska ráðamenn hjá Tollstjóra Nígeríu í beinu framhaldi af umræðu um rannsókna- og þróunarsamstarfið,“ segir Kristmann og bætir við að Matís og UNU-FTP hafi tekið stór skref í þróa rannsóknir Íslendinga á sjávarafurðum. Mjög mikilvægt sé að nýta það sem komið er og byggja upp þekkingu á því hvað við erum með í höndunum í fyrsta lagi, og hins vegar hvað við erum í raun að selja inn á alla okkar fiskmarkaði, einkum með tilliti til heilnæmis, próteina og áreiðanleika. Það sé mikilvægt að tengja nýsköpunina inn á þekkta markaði t.d. Nígeríu auk þess að leita að nýjum mörkuðum.

Hæfileikafólk til landsins

Eins og Fiskifréttir hafa fjallað um að undanförnu hefur fjölþjóðlegt tengslanet vísindasamfélagsins í Matís dregið til landsins hæfileikaríkt fólk sem íslenskur sjávarútvegur getur nýtt sér með markvissum hætti með tilliti til þekkingar á og aðgengi að nýjum mörkuðum. Skemmst er að minnast ráðstefnunnar World Seafood Congress, sem Matís skipulagði með tilstyrk fjármála- og sjávarútvegsfyrirtækja. Ráðstefnan var mikilvægt innlegg inn í umræðu á alþjóða vísu, að sögn Kristmanns. Ráðstefnuna sóttu jafnt fræðimenn, ráðherrar og stjórnendur fyrirtækja í tengslum við sjávarútveg framtíðarinnar.

Kristmann segir að íslensk fyrirtæki eigi að leggja kapp á að nýta þá þekkingu og þann mannauð sem Matís hefur byggt upp með gagnkvæmu samstarfi.  Það hafi Lava Seafood gert; nýtt sér vísindasamfélagið Matís til að undirbúa margþætt verkefni á erlendri grundu. Fyrirtækið á í viðskiptum við félög í yfir 30 löndum og byggir á þeirri trú að allstaðar sé hægt að selja þekkingu.

„Matís má kalla samnefnara fyrir þá íslensku þekkingu sem er svo eftirsótt er viðkemur verðmætasköpun úr auðlindum sjávar,“ segir Kristmann.

Grein þessi birtist fyrst í Fiskifréttum 18. desember sl. 

Starfsfólk Matís óskar viðskiptavinum sínum og landsmönnum öllum gleðilegra jóla og farsældar á komandi ári.

Nýlega rituðu Jón Atli Benediktsson rektor Háskóla Íslands og Sveinn Margeirsson forstjóri Matís grein sem birtist í Fréttablaðinu 30. nóvember síðast liðinn.

Á milli Matís og Háskóla Íslands ríkir gott og farsælt samstarf. Samningur er í gildi um kennslu og rannsóknir og gengur hann m.a. út á samnýtingu aðfanga og innviða, samstarf um rannsóknir og uppbyggingu mannauðs með það að markmiði að vera í fararbroddi á lykilfræðasviðum fyrir íslenskt samfélag.

Samningurinn á milli Háskóla Íslands og Matís lagði grunninn að eflingu fræðilegrar og verklegrar menntunar á sviði matvælarannsókna og matvælaöryggis auk samstarfs á öðrum sviðum kennslu og rannsókna. Alls hafa 64 meistaraverkefni og 23 doktorsverkefni verið unnin á vettvangi Matís frá 2007, langflest með Háskóla Íslands.

Sjálfbær matvælaframleiðsla er lykill að því að uppfylla heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna. Inn í samstarf Matís og Háskóla Íslands fléttast einnig samstarf við Sjávarútvegsskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna sem starfræktur er hér á landi og hefur m.a. stutt fimm doktorsnema til að ljúka námi við Matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands í samstarfi við Matís. Ísland er meðal fremstu sjávarútvegsþjóða í heimi og hefur svo sannarlega margt fram að færa til aukins fæðuöryggis og velferðar í þróunarlöndum.

Með dýrmæta reynslu í farteskinu og óbilandi trú á gildi vísinda til framþróunar stefna Matís og Háskóli Íslands á áframhaldandi öflugt samstarf á næstu árum. Meðal áherslu­atriða þess samstarfs verður nauðsynleg innviðauppbygging á sviði matvæla og rannsóknir sem miða að sjálfbærri nýtingu lífauðlinda til lands og sjávar.

Greinina má lesa í heild sinni hér.