Höfundur: Ísey Dís Hávarsdóttir

Á morgun, þann 22. mars, fer fram fyrsta MAKEathon verkefnisins Grænir Frumkvöðlar Framtíðar (GFF) af þremur, í Árskóla á Sauðárkróki. Hin MAKEathonin tvö fara fram fyrir páska í Grunnskóla Bolungarvíkur og Nesskóla í Neskaupstað. MAKEathon verkefnið er nýsköpunarkeppni sem stendur yfir tvo daga

Í þessu fyrsta MAKEathoni taka 31 nemandi í níunda bekk  þátt. Þeir vinna saman í teymum sem keppast við að kynna lausn á áskoruninni:

Hvernig getum við dregið úr notkun plasts við pökkun fisks og rækju?

Þeir reyna að búa til einhverskonar frumgerð (e. prototype), m.a. í samstarfi við FabLab Íslands smiðju á hverjum stað auk þess sem starfsfólk Matís verður á staðnum til aðstoðar.

Nemendur komu auga á áskorunina þegar þeir fengu heimsóknir sjávarútvegsfyrirtækjunum Dögun og FISK Seafood og fengu fræðslu um starfsemi þeirra, sem var einn þáttur GFF verkefnisins. Þar að auki fengu þeir innsýn í mögulegar áskoranir hvað varðar áhrif  loftslagsbreytinga á hafið og þeirra nærumhverfi en það var hluti af einni vinnustofu verkefnisins, vinnustofu 4. 

Allt efni GFF verður gert aðgengilegt eftir að verkefninu lýkur.

• 

• 

Verkefnið Grænir Frumkvöðlar Framtíðar hófst í skólunum í september 2021 og MAKEathonin eru síðasti hluti verkefnisins. Landskeppni á milli skólanna þriggja fer fram í maí og verða úrslit hennar kynnt í Nýsköpunarvikunni, þann 20. maí. Verkefnið er styrkt af Loftslagssjóði.

Sjónvarpsstöðin N4 hefur í vetur tekið upp efni fyrir sjónvarpsþátt um verkefnið og verða því kvikmyndatökumenn frá þeim á staðnum. Þátturinn verður sýndur á sjónvarpsstöðinni í haust og þar verður verkefnið kynnt í heild sinni.

Fyrir frekari upplýsingar er bent á að hafa samband við verkefnastjóra verkefnisins Justine Vanhalst í gegnum tölvupóstfangið Justine@matis.is. Þá eru skólar sem vilja taka þátt í framtíðinni sérstaklega hvattir til að hafa samband.

Hér er hægt að fylgjast með gangi verkefnisins:

• Heimasíða verkefnisins
• Instagramsíða verkefnisins
• #Graenirfrumkvodlar

Dagana 2.-4. nóvember fer fram netráðstefnan LAURENTIC FORUM, en þetta er í þrettánda sinn sem ráðstefnan fer fram. Markmið ráðstefnunnar er að ræða tækifæri og áskoranir sjávarbyggða á norðurslóðum. Skiptist dagskráinn upp í tvo hluta þ.e. ferðaþjónusta (2. Nóv) og sjávarútvegur (3. & 4. Nóv).

Ráðstefnan fer fram á netinu og geta áhugasamir tekið þátt sér að kostnaðarlausu, en þörf er á að skrá sig á heimasíðu ráðstefnunnar þar sem einnig má nálgast dagskrána.

Dagskráin skiptist upp í fimm málstofur og í hverri þeirra eru kynningar frá fulltrúum Íslands, Noregs, Írlands og Nýfundnalands & Labrador. Málstofurnar og framsögumenn má sjá hér að neðan.

Session 1: Sustainable Tourism: Looking Forward

• Minister Steve Crocker, Department of Tourism, Culture, Arts & Recreation, Newfoundland and Labrador
• Councillor Jack Murray, Mayor of Donegal
• Sigrid Engen, Researcher, Norwegian Institute for Nature Research
• Dale Jarvis, Executive Director of Heritage Newfoundland & Labrador
• Johann Vidar Ivarsson, Project Manager at the Icelandic Tourist Board
• Maurice Bergin Managing Director, GreenHospitality.ie (Ireland)
• Margaret Story, TIDE Project Officer

Session 2: The value of the Blue Economy

• Andrew Ward, Joint CEO of Inishowen Development Partnership
• Charlie McConalogue, Irish Minister for Agriculture, Food and the Marine
• Sunniva Løviknes, Troms and Finnmark County
• Bente Olsen Husby, West – Finnmark Council
• Iris Petten President, Port de Grave Historical Society, NL
• Karl Bonar, Manager, Donegal Blue Economy Marine Cluster
• Sveinn Agnarsson, Professor, University of Iceland School of Business

Session 3: The Engine That Does Not Stop: Changing Course Through Innovation & Technology

• Paul Winger Director, Centre for Sustainable Aquatic Resources, Fisheries and Marine Institute ofMemorial University
• Þór Sigfusson, Founder and Chairman of the Icelandic Ocean Cluster
• Joanne Gaffney Aquaculture Technical Manager, BIM
• Pål Arne Bjørn, IMR and Jo Inge Hesjevik Fisherman and Regional Political Representative

Session 4: The New Frontier: Sustainable Wealth & Health Through Blue Bioeconomy

• Nils Kristian Sorkem Nilsen, Director Arctic, regional policy, state aid, North Norway EU Office, Brussels
• Jón Þrándur Stefánsson, Ministry of Industries and Innovation (Department of fisheries), Iceland
• Jón Garðar Steingrímsson,Cheif Operating Officer, Genis
• Line Kjelstrup, Cluster Manager, BIOTEC NORTH
• Jason Whooley, Chief Executive Officer, Bio-Marine Ingredients Ireland Ltd.
• Heather Burke Director, Centre for Aquaculture and Seafood Development, Fisheries and Marine Institute of Memorial University.

Session 5: The Whale in the Room: Climate Change

• Jónas R. Viðarsson, Director of Division of Value Creation, Matís, Iceland
• Glenn Nolan, Head of Oceanographic and Climate Services at the Marine Institute, Galway
• Darrell Mullowney, Shellfish Research Scientist, Fisheries & Oceans, Canada.
• Ragnhildur Friðriksdóttir, Matís, Iceland
• Stein Arne Rånes Senior Policy Advisor for Troms and Finnmark County Council

Í síðasta tölublaði Bændablaðsins birtist viðtal við Sæmund Sveinsson, fagstjóra erfðarannsókna hjá Matís og var umfjöllunarefnið rannsóknarverkefni sem hann vinnur nú að um leit að verndandi genabreytileika í sauðfé gegn riðu.

Í frétt Bændablaðsins „Verkefni um leit að verndandi genabreytileika í sauðfé gegn riðu“ var fjallað um verkefni Matís sem styrkt er af Fagráði í sauðfjárrækt og er unnið í samstarfi við Keldur. Verkefnið snýst um að betrumbæta riðugensgreiningar á Íslandi með því að bæta við arfgerðagreiningum á þeim verndandi breytileika sem þekktastur er fyrir að veita mikla vernd gegn riðu í sauðfé. Um er að ræða annað verkefni af tveimur á Íslandi í dag sem ganga út á riðugensgreiningar.

Í viðtalinu fjallar Sæmundur um möguleikana sem felast í þessum betrumbótum en áréttar þó að hér sé ekki um neina skyndilausn að ræða heldur muni verkefnið mögulega skila verkfæri sem geti nýst í baráttunni við riðu til lengri tíma litið.

Fréttina má lesa í heild sinni í síðasta tölublaði Bændablaðsins eða á vefsíðunni bbl.is hér: Verkefni um leit að verndandi genabreytileika í sauðfé gegn riðu

Verkefnin sem starfsnemar og sérfræðingar hjá Matís taka sér fyrir hendur eru margvísleg. Í síðustu viku brá Þóra Valsdóttir, verkefnastjóri, sér í fjöruferð ásamt starfsnemunum Romain Canuel og Sabrina Rechtsteiner.

Sýnaöflunin gekk vel enda um auðugan garð að gresja eins og sjá má á meðfylgjandi myndum.

• 

• 

Frekari upplýsingar um verkefnið má finna á verkefnasíðu þess hér: MINERVA

Hjá Matís eru í gangi margvíslegar rannsóknir á grænmeti fyrir styrk frá Matvælasjóði. Rannsóknirnar miða að því að auka gæði og geymsluþol grænmetis en einnig að draga úr sóun í virðiskeðjunni frá uppskeru til neytenda og finna nýjar leiðir til að auka verðmæti hliðarafurða grænmetisgeirans.

Nýverið lauk verkefni sem hófst 2020 og fjallaði um andoxunarvirkni og gæði grænmetis. Með andoxunarvirkni er átt við virkni andoxunarefna sem eru meðal mikilvægra efna í grænmeti.  Andoxunarefni eru efni sem veita líkamanum vörn gegn skaðlegum áhrifum efna sem stuðla að oxun. Heilsufarslegur ávinningur hefur verið rakinn til neyslu grænmetis með andoxunarvirkni.

Andoxunarvirkni fannst í öllum sýnum af grænmeti en var mismikil eftir tegundum. Umtalsverð andoxunarvirkni í kartöflum kom á óvart þar sem andoxunarefni eru oft tengd litsterku grænmeti.

Blómkál og spergilkál ásamt kartöflum voru meðal þess grænmetis sem skoraði hæst fyrir andoxunarvirkni.

Vera má að hollusta kartaflna sé vanmetin en þær eru oft ekki taldar með hollasta grænmetinu. Kartöflur innihalda mikilvæg næringarefni eins og vítamín og talsvert af sterkju sem gerir kartöflur orkuríkari en flest annað grænmeti. Niðurstöður verkefnisins hafa verið gefnar út og má nálgast þær hér:  https://matis.is/skyrsla/gaedi-og-andoxunarvirkni-graenmetis-a-markadi-2020-21/ . Vænta má nýrra niðurstaðan um grænmeti á næstu mánuðum, þar á meðal um kartöflur.

Hefur þú áhuga á rannsóknum og nýsköpun í grænmetisgeiranum? Horfðu á áherslufund Matís um virðiskeðju grænmetis hér: Virðiskeðja grænmetis.

Matís, Háskóli Íslands og Institute of animal reproduction and food research Polish academy of sciences in Olsztyn eru nú í óðaönn að skipuleggja námskeiðið School on adding value to food side streams 2021 sem mun fara fram á Íslandi 7.-17. október næstkomandi.

Leit er hafin að hæfileikaríkum nemendum og ungu vísindafólki sem vill auka þekkingu sína á nýsköpun og efla færni í stjórnun með því að leysa ýmis verkefni.

Markmið námskeiðsins eru meðal annars:

• Að auka meðvitund um samfélagslega og umhverfislega ábyrgð matvælaframleiðenda og um þau tækifæri sem eru til staðar til að bæta nýtingu hliðarafurða í matvælaframleiðslu.
• Að byggja upp vettvang þar sem nemendur og ungt fagfólk með fjölbreyttan bakgrunn getur skipst á hugmyndum og tekist á við þau tækifæri og áskoranir sem eru fyrir hendi þegar kemur að virðisaukningu hliðarafurða í matvælaframleiðslu.
• Að stuðla að heildarhugmyndavinnu (e. concept work) og vöruþróun.
• Að efla tengslanet ungra frumkvöðla, stækka það og styrkja.

Námskeiðið verður kennt á ensku og er nemendum að kostnaðarlausu.

Hér má sjá dagskrá námskeiðsins

Kynningarmyndband um námskeiðið er í spilaranum hér:

Nánari upplýsingar um þetta frábæra tækifæri má finna hér:

Skráning fer fram hér:

Umsóknarfrestur rennur út 30 september

Matís heldur úti sérstökum námskeiðsvef þar sem margvíslegt fræðsluefni er aðgengilegt. Um er að ræða vefsvæði sem hýsir 7 námskeið en hvert og eitt tekur á ákveðnum þáttum sem mikilvægt er fyrir smáframleiðendur matvæla að kynna sér. Efni námskeiðanna er sett fram á lifandi og hagnýtan hátt og getur þar af leiðandi einnig gagnast áhugafólki um matvælaframleiðslu eða forvitnum frumkvöðlum.

Smáframleiðsla matvæla hér á landi er þó nokkur og mun líklega fara vaxandi á næstu árum. Leyfisveitendur og eftirlitsaðilar krefjast þess í mun ríkari mæli að framleiðendur hafi faglega þekkingu og reynslu til að geta framleitt öruggar og góðar vörur. Með námsefni og leiðbeiningum námskeiðanna er þeim sem ætla að hefja smáframleiðslu matvæla, gert kleift að sækja sér þekkingu sem nýtist til dæmis við alls kyns hráefnismeðhöndlun, geymslu og merkingar matvæla, umsókn um starfsleyfi, innra eftirlit og gerð gæðahandbókar.

Umfjöllunarefni námskeiðanna eru eftirfarandi:

• Leyfismál, gæðahandbók, innra eftirlit og stofnun fyrirtækja – Leiðbeiningar til að hefja smáframleiðslu matvæla, dreifingu og sölu.
• Örverur á kjöti – Námsefni og leiðbeiningar sem miða að því skýra mikilvægi réttrar vinnslu og meðhöndlunar matvæla svo þau valdi engum skaða.
• Slátrun og kjötmat – Kjötmatið, þ.e. flokkun skrokka eftir kyni, aldri, holdfyllingu og fitu, gegnir veigamiklu hlutverki sem undirstaða verðlagningar og viðskipta með kjöt og til upplýsingar fyrir búfjárræktina.
• Söltun og reyking – Bragðeiginleikar og tæknilegur tilgangur söltunar og reykingar matvæla.
• Umbúðamerkingar matvæla og pökkun – Öllum matvælum, sem ætluð eru fyrir lokaneytendur eða stóreldhús, skulu fylgja matvælaupplýsingar í samræmi reglugerð. Einnig getur verið gott að pakka vörum í umbúðir og þá er mikilvægt að kunna til verka.
• Hráverkun og pylsugerð – Námsefni um unnar kjötvörur, s.s. mat sem hefur verið breytt úr sínu náttúrulega ástandi á einhvern hátt, aðallega af öryggisástæðum, til að bæta bragðgæði eða auka þægindi við neyslu.
• Sögun, úrbeining og marinering – Efni um mismunandi skiptingar á heilum skrokk í einstaka parta auk marineringar og vísindanna á bakvið hana.

Við kaup á námskeiði opnast námsefnið og kaupandi hefur aðgang að því í 30 daga.

Matís er stærsta rannsóknafyrirtæki landsins á sviði matvælarannsókna og starfsfólk Matís hefur áralanga reynslu af rannsóknum á matvælum. Rík áhersla er lögð á að miðla þekkingunni til matvælaiðnaðar á Íslandi og vefnámskeið eru ein leið til þess.