Höfundur: Kristín Edda Gylfadóttir

Skýrslur

Áhrif fóðrunar á gæði kjöts af íslenskum holdablendingum / Effects of feeding barley on the quality of meat from young mixed breed bulls

Útgefið:

20/12/2024

Höfundar:

Eva Margrét Jónudóttir, Aðalheiður Ólafsdóttir, Guðjón Þorkelsson, Óli Þór Hilmarsson, Sæmundur Sveinsson, Ditte Clausen (Ráðgjafamiðstöð Landbúnaðarins) og Egill Gautason (Landbúnaðarháskólanum).

Styrkt af:

Matvælasjóður

Tengiliður

Eva Margrét Jónudóttir

Verkefnastjóri

evamargret@matis.is

Markmið verkefnisins voru (1) að kanna hvaða áhrif mismunandi kornskammtar, 0%, 21% eða 37% af heildarfóðri fyrir holdablendinga hefðu á gæði og eiginleika nautakjöts, (2) að bera saman gæði og eiginleika kjöts af íslenskum nautum við holdablendinga sem höfðu fengið sömu meðferð og fóðrun. Að auki var verkefninu ætlað að afla upplýsinga um kröfur og upplifun neytenda af íslensku nautakjöti. íslensku nautakjöti.

Sýni til mælinga voru hryggvöðvar af gripum úr fóðurtilraun sem höfðu fengið uppeldi eftir ofangreindri fóðursamsetningu þar til þeir náðu um 350 kg fallþunga að meðaltali. Sláturaldur gripanna í kjötgæðarannsókninni var á bilinu 15,9-27,5 mánuðir. Gripum var skipt upp í 4 hópa sem hver taldi 12 naut. Einn hópur var af íslenska kúakyninu en hinir þrír voru holdablendingar (alls 48 gripir). Töluverður breytileiki var í erfðasamsetningu holdablendinganna en valið var í hópa eftir erfðagreiningu til þess að lágmarka breytileika vegna kúakyns eins og kostur var. Meðaltöl fyrir kyn holdablendingshópana voru; 21% ísl. kúakyn, 34% Angus, 41% Galloway og 3% Limosin.

Eftirfarandi mælingar voru gerðar: Erfðagreining, sýrustig, sjónmat á fitusprengingu, sjónmat á lit, efnamæling innanvöðvafitu, áferðarmæling á hráu og elduðu kjöti með WBSF aðferð, suðurýrnun, fitusýrugreining, skynmat og neytendapróf ásamt því að mynd var tekin af sneið á sama stað úr hryggvöðva frá hverjum einasta grip.

Greinilegur munur var á hryggvöðva nauta af íslenska kúakyninu annars vegar og holdablendinga hins vegar (sem allir höfðu fengið sama fóður (21% korn) og sömu meðferð) Vaxtahraði holdablendinganna var meiri þar sem meðalaldur íslensku gripanna við slátrun var um 8 mánuðum hærri en holdablendinganna. Holdablendingarnir mældust með hærra hlutfall innanvöðvafitu (fitusprenging), lægra hlutfall fjölómettaðra fitusýra, hærra hlutfall mettaðra fitusýra, sætara bragð, mýkri áferð, meyrara kjöt og skoruðu hærra fyrir alla þætti í neytendaprófum. Neytendum fannst kjöt af íslenska kúakyninu vera af hversdagslegum gæðum en kjöt af holdablendingum hafa meira en hversdagsleg gæði.

Áhrif aukins kornhlutfalls í fóðri holdablendinga á hryggvöðva voru: aukinn vaxtahraði, lækkun sláturaldurs, aukin innanvöðvafita, ljósari kjötlitur, meiri fitusprenging, hækkað hlutfall Omega 6 fitusýra, lækkað hlutfall Omega 3 fitusýra og jákvæðari áhrif á upplifun neytenda þ.e. kjöt af holdablendingum var safaríkara og meyrara, hafði betra bragð og meiri gæði. Áhrif á kjötmat voru engin og munur milli fóðurhópa með skynmati var ekki marktækur þó svo að fylgni hafi verið við niðurstöður úr neytendaprófunum.

Helstu áhrifaþættir á kjötgæði og upplifun neytenda voru sláturaldur og innanvöðvafita (fitusprenging). Þá var einstaklingsbreytileiki meiri innan íslenska kúakynsins en hjá holdablendingum.

Upplýsingar úr verkefninu munu nýtast við fóðurráðgjöf til bænda. Þar að auki virðist vera tilefni til þess að sérmerkja og markaðsetja eftir frekari aðgreiningu íslenskt nautakjöt til að tryggja stöðugri gæði til neytenda með hærra verði og meiri arðsemi í huga. Þá gæti slík aðgerð bætt markaðstöðu og samkeppnishæfni nautakjöts af íslenskum holdablendingum. Í því sambandi væri einnig áhugavert að fara í frekari rannsókn á yngri hreinræktuðum íslenskum nautum og bera þau saman við holdablendinga á sama aldri.

Verkefnið var styrkt af Matvælasjóði. Samstarfsaðilar voru Hofstaðsel (Sel ehf.), Kjötafurðastöð Kaupfélags Skagfirðinga (KS), Íslandsnaut (Ferskar kjötvörur), Ráðgjafamiðstöð Landbúnaðarins (RML), Landbúnaðarháskóli Íslands (LBHÍ) og Matís ohf.
_____

The effects of increased ratio of barley (0%/21%/37%) in roughage feed of young bulls of a mixed meat breed on meat quality were studied and compared to the quality of meat of young bulls from the Icelandic dairy breed. The aim was also to gather information on consumer perception of the meat. Twelve young bulls were in each of the four treatments.

Loin muscles of carcases of the young bulls of approximately 350 kg carcass weight were sampled.  The age at slaughter ranged from 15,9 to 27,5 months.

Some variation was in the genomic composition of the bulls from the mixed breed. It was on average 21% Icelandic dairy breed, 34% Aberdeen Angus, 41% Galloway and 3% Limousin. Care was taken to minimize the effects of the variation when the bulls were divided between treatments.

The loin muscles were analysed for: pH24, visual marbling and colour score, % intramuscular fat and fatty acid composition, Warner Bratzler shear force of raw and cooked meat, cooking loss, colour, odour, flavour and texture using trained sensory panel and consumer perception and preferences.

Increased barley led to increased growth rate in grammes of meat per day and lower slaughter age. It increased both visual marbling score and % intramuscular fat (1,78 to 4,32). It increased the percentage of Omega 6 fatty acids and decreased the amount of Omega 3 fatty acids in the intramuscular fat (g/100 g IMF). It had a positive effect of consumer perception and preferences with the meat being juicier, more tender and softer and of higher quality with increased barley in the feed. The differences in sensory properties were not significant but there was however a good correlation with the consumers scores. Increased barley did however not influence EU conformation and fat cover grading of carcases.

Big differences were between the meat of the Icelandic dairy breed and the meat of the mixed meat breed young bulls that were fed in the same way (21% barley).  The bulls of the mixed breed were slaughtered 8 months younger on average and their growth rate was much higher. The intramuscular fat of the loin muscle of the mixed breed was much higher (3,82 vs 1,78) as well as the visual marbling score. It had lower percentage of Omega 3 fatty acids and higher percentage of Omega 6 fatty acids. The meat tasted sweeter and was more tender, softer and scored higher in all the attributes of the consumer perception and preferences.  The meat of the Icelandic dairy breed was on average of “everyday quality” whereas the meat of the mixed meat breed was of “more than everyday quality”. Age at slaughter, visual marbling score, % intramuscular fat were the independent factors with the best correlation to the evaluation of the consumers. More individual variation was in consumer evaluation within the Icelandic dairy group than the mixed meat breed groups.   

Information from the project can be used by consultants and individual farmer and processors when considering producing high quality meat. There should be an opportunity to produce especially labelled, higher priced meat of consistent and high quality to consumers. It would improve marketing and competitiveness of meat form mixed meat breeds.

The project was supported by Matvælasjóður. Project Partners:  Hofstaðsel (Sel ehf.), Kjötafurðastöð Kaupfélags Skagfirðinga (KS), Íslandsnaut (Ferskar kjötvörur), Ráðgjafamiðstöð Landbúnaðarins (RML), Landbúnaðarháskóli Íslands (LBHÍ) og Matís ohf.

Skoða skýrslu

Skýrslur

Kolefnisspor íslenskra matvæla (KÍM). Kartöflur, gúrkur, lambakjöt, nautakjöt og mjólk

Útgefið:

06/06/2025

Höfundar:

Birgir Örn Smárason, Guðrún Svana Hilmarsdóttir, Anna Berg Samúelsdóttir, Ása Rut Benediktsdóttir, Alexandra Kjeld, Eldar Máni Gíslason, Ólafur Ögmundarson

Styrkt af:

Matvælasjóður

Tengiliður

Birgir Örn Smárason

Fagstjóri

birgir@matis.is

Markmið verkefnisins Kolefnisspor íslenskra matvæla (KÍM) var að þróa samræmda og vísindalega aðferðafræði til að meta kolefnisspor íslenskra matvæla og framkvæma útreikninga á kolefnisspori fyrir valin matvæli: mjólk, nautakjöt, lambakjöt og grænmeti (kartöflur og gúrkur). Reikningar byggðust að meginhluta á lífsferilsgreiningu (LCA) samkvæmt alþjóðlegum stöðlum, en einnig var tekið mið af öðrum viðurkenndum aðferðum og regluverkum, svo sem PEF (e. Product Environmental Footprint) leiðbeiningar Evrópusambandsins og vöruflokkareglur (e. Product Category Rules, PCR), þar sem við átti. Gagnaöflun fór fram í samstarfi við innlenda framleiðendur og hagsmunaaðila. Þar sem frumgögn voru ekki aðgengileg var stuðst við alþjóðlega viðurkennda gagnagrunna til að tryggja samræmi og áreiðanleika. Verkefnið lagði jafnframt grunn að birtingu kolefnisspors í ÍSGEM gagnagrunninum og dregur fram mikilvægi samræmdrar gagnaöflunar og aðferðarfræði við stefnumótun og sjálfbærni í íslenskum matvælageira.
_____
The aim of the project Carbon Footprint of Icelandic Food Products (KÍM) was to develop a harmonized and scientifically sound methodology for assessing the carbon footprint of Icelandic food products and to carry out footprint calculations for selected products: milk, beef, lamb, and vegetables (potatoes and cucumbers). The assessments were primarily based on life cycle assessment (LCA) according to international standards, but additional guidance from frameworks such as the Product Environmental Footprint (PEF), and Product Category Rules (PCR) was also applied where relevant. Primary data was collected in collaboration with domestic producers and stakeholders. Where such data was unavailable, internationally recognized databases were used to ensure consistency and reliability. The project also laid the foundation for publishing carbon footprint data within the ÍSGEM food composition database and highlighted the importance of coordinated data collection and methodology in supporting sustainability and policy in the Icelandic food sector.

Skoða skýrslu

Skýrslur

Áhrif sýrustigs daginn eftir slátrun á gæði lambakjöts / The Effects of pH24 on Quality of Lamb Meat

Útgefið:

12/11/2025

Höfundar:

Guðjón Þorkelsson, Aðalheiður Ólafsdóttir, Eva Margrét Jónudóttir og Óli Þór Hilmarsson

Styrkt af:

Þróunarfé sauðfjárræktar

Tengiliður

Guðjón Þorkelsson

Stefnumótandi sérfræðingur

gudjon.thorkelsson@matis.is

Áhrif mismunandi sýrustigs (pH24) í lambahryggvöðva daginn eftir slátrun á bragðgæði voru rannsökuð til að geta sagt betur til um hvaða sýrustig er best að nota sem viðmið fyrir gæði kjötsins og streitu sláturlamba.

Tekin voru sýni af hryggvöðva lambaskrokka með mismunandi sýrustig daginn eftir slátrun. Sýnunum var skipt í sex hópa: pH undir 5,7, 5,70-5,79, 5,80-5,89, 5,90-5,99, 6,00-6,19 og yfir 6,2.

Litargildin L* (Ljóst, dökkt),a* (Grænt, rautt),b*(Blátt,gult) voru mæld á hráum vöðvum. Vöðvunum var pakkað í loftdregnar umbúðir og þeir látnir meyrna við 2°C í 6 daga og síðan hraðfrystir við -30°C og geymdir við -25°C.   Rýrnun við þiðnum við 4°C var mæld og rýrnum við hitum (Kjarnhiti 68°C). Lyktar-, bragð- og áferðareiginleikar eldaðs hryggvöðva voru mældir með skynmati og skurðkraftur var mældur með Warner/Bratzler aðferð. Rýrnun við þiðnum minnkaði með vaxandi sýrustigi í vöðva. Rannsóknin staðfesti að best er að halda áfram að nota sýrustigið 5,8 daginn eftir slátrun sem mælikvarða á streitu sláturlamba og dökka, stífa og þurra vöðva í lambakjöti. Lítill munur var á hryggvöðvum með sýrustig undir 5,7 og undir 5,8. Þeir voru ljósari og rauðari en vöðvar með pH24 yfir 5,8.  Einnig voru þeir meyrari, safaríkari og ljósari á litinn en  hryggvöðvar með sýrustig á bilinu 5,8-5,99.   Hryggvöðvar með sýrustig á milli 6,0-6,20 voru jafnmjúkir og jafn meyrir og vöðvar með sýrustig undir 5,8.  En þeir voru dekkri.   Hryggvöðvar með sýrustig yfir 6,2 voru þeir mýkstu í rannsókninni og fengu hæsta einkunn fyrir meyrni en þeir voru mjög dökkir og vitað er að skemmdarörverur vaxa betur við hátt sýrustig auk þess sem það er mælikvarði á óæskilega meðferð á lömbum fyrir slátrun.  
_____

The effects of different pH24 levels on eating quality and other quality parameters of lamb loin muscles were studied to underpin which value/threshold to use as an indicator of stress in slaughter lambs and dark cutting meat.

Loin muscles with different values of pH were sampled from lamb carcasses the day after slaughter (pH24).  They were divided into six groups (pH below 5.7; 5,70 – 5,79: 5.80 – 5.89: 5.90 – 5.99; 6.00 – 6.19 and pH 6,20 and above).

Instrumental colour CIE L* (Light, dark), a* (Green, red),b*(Blue, yellow) was measured on raw muscles. The muscles were vacuum packed and aged for six days before blast freezing at -30°C then storage at -25°C until further analyses. Weight loss after thawing at 4°C and cooking loss (68°C) were measured. Trained sensory panel analysed odour, colour and texture attributes and shear force was measured by the Warner Bratzler method.   Thawing loss was reduced with increased pH.  Using pH above 5,8 the day after slaughter as an indicator of dark cutting in lamb meat was confirmed. Very small differences were in quality of loin muscles with pH24 under 5,7 and under 5,8. The raw muscles had lighter colour and the cooked meat was more tender and juicier than muscles with pH between 5,80 – 5,99.  Muscles with pH24 between 6,00-6,20 were just as tender than muscles with pH24 below 5,8. But the raw muscles were darker. The muscles of the most stressed lambs (pH24 >6,20) were the most tender and the darkest. Meat with pH24 above 6,20 can however not be recommended because it is also more prone to microbial spoilage and high stress is a serious welfare issue that must be prevented. 

Skoða skýrslu

Fréttir

NATALIE – vinnustofa um framtíðarsýn vatnsgæða og mótun aðgerða

NATALIE verkefnið snýst um að styðja samfélög við aðlögun að loftslagsbreytingum með náttúrumiðuðum lausnum (NBS, e. Nature-based solutions). Á Íslandi er verkefnið unnið í samstarfi við sveitarfélög, stofnanir og atvinnulíf á Austurlandi en í heildina eru 43 samstarfsaðilar í 13 löndum.

NATALIE vinnustofa á Reyðarfirði 28. október – framtíðarsýn, aðgerðir og vatnsgæði

Verkefnið NATALIE stóð fyrir vinnustofu á Reyðarfirði nýverið, þar sem þátttakendur mótuðu sameiginlega framtíðarsýn til 2050 hvað varðar bætt vatnsgæði, lífríki vatna og strandsvæða. Þá var horft til áhættu á þörungablóma á Austurlandi og leitast við að forgangsraða með skýrum markmiðum næstu skref og greina ábyrgðaraðila þegar kemur að innleiðingu náttúrumiðaðra lausna (NBS). Þá var rætt um æskilega þróun, helstu hindranir og tækifæri til að efla náttúrumiðaðar lausnir á Austurlandi.

Vinnustofan var sú þriðja á svæðinu síðan verkefnið hófst árið 2023 en verkefnið stendur yfir þar til í ágúst 2028. Í fyrstu vinnustofunni var áherslan lögð á kynningu á NBS lausnum og áhættugreiningu á svæðinu. Greint var hvaða loftslagsáskoranir eru brýnastar fyrir Austurland, m.a. skriðuföll, hækkað sjávarborð, flóð, þörungablómi o.fl. Í maí á þessu ári hittist hópur hagaðila á svæðinu aftur en þá var áhersla lögð á að skoða mögulegar leiðir til þess að fjármagna NBS verkefni. Sveitarfélög, ráðuneyti, fyrirtæki og bankar tóku þátt, bentu bæði á tækifæri og áskoranir tengdar fjármögnun vegna innleiðingar náttúrumiðaðra lausna en þar að auki var farið yfir stöðuna á greiningum og nýjustu niðurstöðum fyrir rannsóknarsvæði verkefnisins á Austfjörðum.

Linkur á hlaðvarp frá Austurbrú.

Sjá nánar verkefnasíður NATALIE.

Sjá einnig nánar á verkefnasíða NATALIE á heimasíðu Matís.

Samstarfsaðilar verkefnisins eru:

Frá vinnustofunni á Reyðarfirði.



Skýrslur

Fitusprenging í íslensku lambakjöti / Marbling of Icelandic lamb meat

Útgefið:

04/11/2025

Höfundar:

Guðjón Þorkelsson, Aðalheiður Ólafsdóttir, Cecile Dargentolle og Óli Þór Hilmarsson

Styrkt af:

Þróunarfé sauðfjárræktar

Tengiliður

Guðjón Þorkelsson

Stefnumótandi sérfræðingur

gudjon.thorkelsson@matis.is

Haldið var áfram að kanna fitusprengingu og áhrif hennar á bragðgæði lambakjöts á Íslandi. Þróaður var myndakvarði til að meta fitusprengingu í lambavöðvum og hann notaður við mat á um 500 kældum skrokkum frá þremur ræktunarbúum í sláturhúsum haustið 2023. Einnig voru tekin sýni af hryggvöðvum og innanvöðvafita mæld í þeim með NIR-mælingu. Tekin var saman skýrsla um hraðvirkar aðferðir við mælingar á innanvöðvafitu í lambavöðvum. Skynmat var gert á 52 sýnum af lambahryggvöðva til að kanna áhrif fituflokka (2–,2 og 3+ samkvæmt reglum  Evrópusambandsins) og kyns á bragð, lykt og áferð.

Erfitt var vegna lítillar fitusprengingar að nota myndakvarða til að meta fitusprengingu í hryggvöðvum lamba.  Fylgni á milli sjónmats og NIR mælinga var of lítil til að hægt sé að nota sjónmatið með áreiðanlegum hætti.  Aðhvarfslíking var þróuð fyrir NIR mælingu sem mældi fitu með sæmilegri nákvæmni.  Í sumum tilfellum en ekki öllum var munur á milli hrútlamba og gimbrarlamba í fitu í hryggvöðva. Meðalfita í hryggvöðva lamba eftir bæjum var 2,0%, 2,3% og 3.0%.   Fita í hryggvöðva var á bilinu 0,4 – 8,0 % þ.e. töluverður breytileiki og hærri gildi en í fyrri mælingum. Munur á innanvöðvafitu á milli gimbrarlamda og hrútlamba var enginn á einu búi (2,01% og 1,99%) og seinni slátrun á öðru búi ( 3,11% á móti 3,07%) en töluverður á tveimur búum ( 2,94% á móti 1,99% og 2,90% á móti 2,10%).

Hryggvöðvar lamba úr fituflokki 3+ höfðu tilhneigingu til að vera örlítið mýkri, safaríkari og meyrari en kjöt af lömbum úr fituflokkum 2 og ‑2. Niðurstaðan var ekki eins afgerandi niðurstaða og í svipaðri tilraun sem gerð var árið 2022. Kjöt af hrútlömbum hafði meiri fitulykt og þyngri lykt, og hafði einnig tilhneigingu til að hafa meiri súra lykt, meira fitu- og lifrarbragð, og vera þurrara en kjöt af gimbrarlömbum.

Upplýsingar um  fitusprengingu í íslensku lambakjöti eru enn of takmarkaðar til að fá svör við því hvort taka eigi fitusprengingu inn í kynbótamarkmið. Ávinningur verkefnisins er fyrst og fremst reynsla, þekking og upplýsingar sem nýtast við frekari rannsóknir varðandi ræktunarstarf, vinnslu lambaskrokka og markaðssetningu lambakjöts.
_____

Four-point visual grading scale was used to evaluate marbling in loin muscles (m.l. dorsi) in chilled carcases of 500 lambs from three breeding farms.  Correlation with NIR analyses of intramuscular fat was low.  More training and development of NIR methodology is needed for future research and breeding for higher intramuscular fat.  Analysed intramuscular fat was between 0,4 and 8% and the average for the three farms was 2,0%, 2,3% and 3% respectively with great variation within each group. So, there may be a potential for genetic selection for higher intramuscular fat.

The influence of EUROP carcass fat grade (2–, 2 and 3+) of slaughter lambs on eating quality of loin muscles (m l.dorsi) was studied.  Samples of loin muscles of carcases of ewe and ram lambs were evaluated using descriptive sensory analysis to determine eating quality.  No differences in eating quality attributes between fat grades were observed but meat from grade 3+ had the tendency to be a little juicier, softer and more tender.

The first aim of the project was to gather information and develop methodology and gain experience to be able to the answer if intramuscular fat should be a breeding goal to improve eating quality of Icelandic lamb meat.  That is too early to say. Much more work needs to be done, and information are still too limited to say so. 

Meat from ram lambs had stronger odour (fatty and heavy) the meat from ewe lambs.  No gender differences in intramuscular fat were observed in between ewe lambs and ram lambs (2,01% vs 1,99%) from two farms (2,01% versus1,99% 3,11% versus 3,07%) while a difference was observed at two farms ( 2,94% versus 1,99% and 2,90% versus 2,10%).  

The second aim was to determine if by implementing subgroups of fat grades of carcases the meat could be more separated into quality groups for processing and marketing purposes.  About 85% of the lamb carcases produced in Iceland are within main fat groups 2 and 3.   Subgroup 3+ might be 15% of the total production. Meat from that group had tendency to be juicier and more tender supporting results from the year 2022.  

Skoða skýrslu

Skýrslur

Value Chain of artisanal fisheries in Somalia

Útgefið:

30/10/2025

Höfundar:

Gunnar Þórðarson og Margeir Gissurarson

Styrkt af:

The Icelandic Ministry for foreign affairs and The World Bank

Tengiliður

Gunnar Þórðarson

Svæðisstjóri

gunnar.thordarson@matis.is

Þessi skýrsla er lokuð / This report is closed.

Skoða skýrslu

Skýrslur

Lífkol úr landeldi sem jarðvegsbætir í ræktun

Útgefið:

30/10/2025

Höfundar:

Jónas Baldursson, Katrín Hulda Gunnarsdóttir og Ásdís Agla Sigurðardóttir

Styrkt af:

Matvælasjóður

Tengiliður

Jónas Baldursson

Verkefnastjóri

jonasb@matis.is

Erfitt hefur reynst að nýta fiskeldismykju en hugmyndir hafa verið uppi um að framleiða lífkol úr henni. Lífkol eru jarðvegsbætandi efni sem hafa margvíslega eiginleika, t.d. að binda kolefni og bæta jarðvegsskilyrði. Markmið rannsóknarinnar var að bera saman áhrif lífkola framleidd úr fiskeldismykju frá ferskvatnseldi annars vegar og saltvatnseldi hins vegar við áhrif hefðbundinna lífkola framleidd úr við og trjáafgöngum. Áhrif lífkola í mismunandi hlutföllum á vöxt kálplantna voru könnuð. Niðurstöður sýndu að lífkol framleidd úr ferskvatns fiskeldismykju höfðu jákvæð áhrif á vöxt kálplantna, sambærileg áhrifum lífkola úr trjáafgöngum, en lífkol framleidd úr saltvatnsfiskeldismykju höfðu neikvæð áhrif á vöxt kálplanta og ullu mestum afföllum.
_____

Aquaculture sludge has proven to be difficult to utilise, however, there have been ideas of producing biochar from it. Biochar is a soil-improving material that has a variety of properties, such as sequestering carbon and improving soil conditions. The aim of the study was to evaluate the effects of biochar produced from freshwater sludge and saltwater sludge, with biochar produced from wood and tree residues. The effects of biochar were investigated in different concentrations on the growth of lettuce plants. Results showed that biochar made from freshwater sludge had a positive effect on the growth of lettuce and was comparable to biochar from tree residues, while biochar produced from saltwater sludge had a negative effect on the growth, causing the most losses.

Skoða skýrslu

Skýrslur

Neytendakönnun um saltfisk: áhrif saltmagns á upplifun neytenda / Consumer liking of desalted cod containing different levels of salt concentration

Útgefið:

15/10/2025

Höfundar:

Kolbrún Sveinsdóttir, Aðalheiður Ólafsdóttir, Cecile Dargentolle

Styrkt af:

AG-Fisk, NORA

Tengiliður

Kolbrún Sveinsdóttir

Verkefnastjóri

kolbrun.sveinsdottir@matis.is

Saltfiskur hefur í aldaraðir verið ein mikilvægasta útflutningsvara Íslendinga og á sér djúpar rætur í sögu og matarmenningu þjóðarinnar. Þrátt fyrir það er þekking og neysla á saltfiski innanlands takmörkuð, einkum meðal yngri kynslóða. Neytendakönnun sem Matís framkvæmdi árið 2019 sýndi skýrt að áhugi og neysla minnkaði eftir aldri, og að saltfiskur væri oft talinn of saltur. Þessar niðurstöður vöktu þörf fyrir ítarlegri könnun á upplifun neytenda af saltfiski með mismunandi saltstyrk.

Í verkefninu Saltfiskkræsingar, sem er þriggja ára norrænt samstarf Íslands, Noregs og Færeyja, var framkvæmd neytendakönnun sumarið 2025. Markmið hennar var að kanna hvernig saltmagn í útvötnuðum saltfiski hefði áhrif á geðjun og upplifun neytenda, og hvort munur væri eftir aldri. Þátttakendur voru annars vegar 18–35 ára og hins vegar 55–75 ára. Alls tóku 106 þátt í könnuninni, og smökkðu saltfisk sem var mis saltur (~1,1%, ~1,7% og ~2,5%). Metin var heildargeðjun, saltbragð og hentugar matreiðsluaðferðir, auk þess sem þátttakendur svöruðu spurningum um þekkingu, reynslu og neysluvenjur tengdum saltfiski.

Niðurstöðurnar gefa mikilvægar vísbendingar um að útvatnaður saltfiskur sem inniheldur um ~2,5% salt sé of saltur, sérstaklega að mati yngri neytenda, en að ~1,1% saltstyrkur sé of lágur. Saltmagn hefur afgerandi áhrif á geðjun og um 1,7% saltstyrkur virðist vera hæfilegt jafnvægi milli bragðs, áferðar og væntinga neytenda. Mikil dreifing í svörum sýnir að ekki er til eitt „rétt“ saltmagn, heldur þarf að huga að fjölbreyttu vöruúrvali sem höfðar til ólíkra hópa. Þekkingar- og reynslumunur á milli kynslóða kallar á aukna fræðslu og kynningu, sérstaklega með áherslu á að gera saltfisk aðgengilegan og áhugaverðan fyrir yngra fólk.
_____

Salt-cured fish has long been one of Iceland’s most valuable export products, yet domestic knowledge and consumption remain limited, particularly among younger generations. A consumer survey conducted by Matís in 2019 indicated declining interest with age and frequent perceptions of the product as overly salty. To address these issues, a consumer test was carried out in 2025 within the Trendy-Cod project, a three-year Nordic collaboration between Iceland, Norway, and the Faroe Islands.

The consumer survey aimed to evaluate consumer perceptions of desalted fish with different salt levels and to identify potential generational differences. A total of 106 participants, aged 18–35 and 55–75, assessed fish samples with ~1.1%, ~1.7%, and ~2.5% residual salt. Participants rated overall liking, saltiness, and preferred cooking methods, and provided information on their knowledge and consumption habits. Findings show that salt level strongly influences liking. Fish with ~2.5% salt was often considered too salty, particularly by younger consumers, whereas ~1.1% was judged too bland. A concentration around 1.7% appears to represent the best compromise between taste, texture, and consumer expectations. The results highlight the need for diversified product ranges and improved education to increase acceptance, especially among younger consumers.

Skoða skýrslu

Skýrslur

Myndun sveppaeiturefna í korni  – Ógn við matvælaöryggi? / Formation of mycotoxins in cereals – A challenge for food safety

Útgefið:

21/10/2025

Höfundar:

Ólafur Reykdal

Styrkt af:

Atvinnuvegaráðuneytið

Tengiliður

Ólafur Reykdal

Verkefnastjóri

olafur.reykdal@matis.is

Skýrsla þessi er greining á stöðu innlendrar þekkingar varðandi sveppaeiturefni (e. mycotoxins) í matvælum á Íslandi, sérstaklega korni. Sveppaeiturefni eru eiturefni sem myndast í sumum tegundum sveppa og eru alvarleg ógn við matvælaöryggi (e. food safety) vegna slæmra áhrifa á heilsu fólks. Sveppaeiturefni geta skaðað dýr og dregið úr afurðum í búfjárrækt.

Mjög takmörkuð gögn eru til um sveppaeiturefni í innlendu korni. Oftast sýna niðurstöður að engin eða fá sveppaeiturefni eru mælanleg í innlenda korninu. Sveppaeiturefni hafa mælst við eftirlit með innfluttu fóðri, yfirleitt í mjög litlu magni ef þau hafa greinst. Lagt hefur verið mat á sveppaeiturefni í fæðu Íslendinga með mælingum á þvagi. Í ljós kom að Íslendingar voru útsettir fyrir sveppaeiturefnum í samræmi við niðurstöður frá öðrum Evrópulöndum en gildi fyrir eitt efnið var þó lægra fyrir Ísland en hin löndin.

Vænta má veðurfarsbreytinga á Íslandi á komandi árum. Í kjölfar slíkra breytinga er viðbúið að breytingar verði á vexti sveppa í kornökrum og mögulegri myndun sveppaeiturefna. Einnig skiptir máli að stefnt er að aukinni kornrækt á Íslandi. Í ljósi þessa er mjög mikilvægt að rannsóknir fari fram á myndun sveppaeiturefna við íslenskar aðstæður til að tryggja öryggi kornsins bæði fyrir búfé og til manneldis.

Upplýsingar skortir um áhrif umhverfisaðstæðna á myndun sveppaeiturefna á Íslandi. Þörf er á að rannsaka samsetningu sveppaflórunnar í korni á akri og í geymslum. Leiða þarf í ljós hvaða áhrif íslenskar umhverfisaðstæður hafa á myndun þessara efna. Með þekkingu af þessu tagi verður hægt að beita sveppavarnarefnum (e. fungicides) markvisst og forðast óþarfa notkun þeirra.

Eftirlit með sveppaeiturefnum er enn of takmarkað á Íslandi. Nú þegar ætti að taka upp árlegt eftirlit með sveppaeiturefnum í innlendu og innfluttu korni í ljósi aukinnar áherslu á kornframleiðslu innanlands.
____

This report is an analysis of the current state of domestic knowledge regarding mycotoxins in food in Iceland, particularly in cereals. Mycotoxins are toxic compounds produced by certain fungi and represent a serious threat to food safety due to their harmful effects on human health. Mycotoxins can also harm animals and reduce productivity in livestock production.

Very limited data are available on mycotoxins in domestic cereals. Most results indicate that no, or only few, mycotoxins are detectable in Icelandic grain. Mycotoxins have been detected during monitoring of imported feed, usually at very low levels if present. Human exposure to mycotoxins in Iceland has been assessed through measurements in urine. The results showed that Icelanders were exposed to mycotoxins at levels comparable to findings in other European countries, although values for one mycotoxin were lower in Iceland than elsewhere.

Climatic changes are expected in Iceland in the coming years. Such changes are likely to affect fungal growth in cereal fields and the potential formation of mycotoxins. Moreover, plans exist to increase cereal cultivation in Iceland. In light of this, it is of great importance to conduct research on the formation of mycotoxins under Icelandic conditions in order to ensure the safety of cereals, both for livestock feed and human consumption.

Information is lacking on the impact of environmental conditions on mycotoxin formation in Iceland. Research is needed on the composition of fungal communities in cereals in the field and during storage. It is also essential to determine how Icelandic environmental conditions influence the formation of these compounds. Such knowledge would enable the targeted use of fungicides and help to avoid unnecessary applications.

Monitoring of mycotoxins in Iceland is still too limited. Annual monitoring of mycotoxins in cereals should already be implemented, given the increasing emphasis on domestic cereal production.

Skoða skýrslu

Fréttir

Sjálfbærari fiskveiðar og verndun vistkerfa

Hvernig eflum við sjálfbærar fiskveiðar og stuðlum að verndun sjávarvistkerfa?

Haraldur Arnar Einarsson, sérfræðingur á Hafrannsóknastofnun og Sveinn Margeirsson, framkvæmdastjóri nýsköpunar og loftlagsmála hjá Brim komu til okkar í Matvælið og ræddu meðal annars hafrannsóknir, sjálfbærar fiskveiðar, verndun vistkerfa og aðlögunarhæfni í sjávarútvegi.

MarineGuardian verkefnið hefur það að markmiði að efla sjálfbærar fiskveiðar og stuðla að verndun sjávarvistkerfa í Atlantshafi og Norðuríshafi, með aukinni þekkingu og þróun lausna sem draga úr meðafla, brottkasti, olíunotkun, neikvæðum áhrifum á botnvistkerfi, auka afla á sóknareiningu, og tryggja bætta gagnaöflun og úrvinnslu til ákvarðanatöku og framsetningu sjálfbærniskýrslna.

IS
EN IS