Flokkur: Fréttir

Matarupplifun er órjúfanlegur þáttur í lífi ferðamanna hvar sem þeir koma, hvort sem hún er megin tilgangur ferðalagsins eða ekki.

Á Norðurlöndum hefur orðið mikil vakning á þeim verðmætum sem liggja í staðbundinni matvælaframleiðslu og matargerð bæði fyrir heimamenn og erlenda gesti. Að sama skapi er aukin áhersla lögð á sjálfbærni í matvælaframleiðslu og ferðaþjónustu þannig að jafnvægi milli vaxtar og verndar sé gætt. Í því samhengi vakna spurningar um hvernig hreyfiöfl eins og loftslagsbreytingar og neysluhegðun móta ákvarðanir sem stuðla að meiri sjálfbærni og nýsköpun í matvælaframleiðslu og ferðaþjónustu framtíðarinnar. Þeim spurningum mun norrænn starfshópur sem starfar undir formennsku Íslands í norrænu ráðherranefndinni reyna að svara.

Matarauður Íslands á vegum atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins leiðir verkefnið í samvinnu við Íslenska ferðaklasann og Matís og nýtur liðsinnis íslenskra sérfræðinga. Norrænir þátttakendur í verkefninu koma frá Noregi, Danmörku, Grænlandi, Færeyjum, Finnlandi, Álandseyjum og Svíþjóð.

Nú er Kairos future fyrirtæki sem sérhæfir sig í framtíðargreiningu að safna gögnum fyrir okkur sem munu nýtast í vinnustofum sem verða haldnar bæði erlendis og hérlendis á næsta ári.

Skynmat, t.d. mat á gæðum, og neytendamál eru mikilvægur hlekkur í þeirri vinnu sem fer fram i fyrirtækjum sem framleiða og selja neytendavöru. Nordic Sensory Workshop er norræn ráðstefna sem haldin er um það bil annað hvert ár. 

Að ráðstefnunni standa sérfræðingar á sviði skynmats- og neytendarannsókna á Norðurlöndum og skiptast jafnframt á að halda ráðstefnuna. Hún verður núna haldin í Gautaborg dagana 13. og 14. maí 2020, og er það RISE (The Swedish Research Institute) sem sér um utanumhald með aðstoð frá norrænum samstarfsaðilum á Íslandi (Matís), Noregi (NOFIMA), Danmörku (Teknologisk Institut) og Finnlandi (VTT-Technical Research Centre of Finland).

Yfirskrift Nordic Sensory Workshop 2020 sem haldin verður í Gautaborg 2020, er „What is the Added Value of Sensory and Consumer Science“. Þar verður m.a. fjallað um miðlun upplýsinga sem fást úr skynmati og neytendarannsóknum. Áherslan verður á vísindalegar niðurstöður og notagildi og miðlun þeirra til iðnaðar sem og samfélagsins. Skoðuð verða dæmi um hvernig skynmat og neytendarannsóknir hafa skipt máli í rannsóknum, í vöruþróun, í sjálfbæru samfélagi, menntun o.fl.. Fagfólk og vísindafólk sem vinnur við skynmat, gæðamál og neytendamál á sviði matvæla og annarrar neytendavöru, fá þarna tækifæri til að hittast og bera saman bækur sínar. Ráðstefnan er einnig kjörin til að efla tengsl og tækifæri á norrænum slóðum.

Tveir fyrirlesarar verða frá Íslandi, en Kolbrún Sveinsdóttir, Matís, mun halda fyrirlestur á ráðstefnunni um matarvitund ungs fólks og Snorri Hreggviðsson, Margildi, mun fjalla um virði skynmats í vöruþróun.

Nánari upplýsingar um ráðstefnuna er að finna á skráningarsíðu viðburðarins sem nálgast má hér. Frekari upplýsingar veitir Kolbrún Sveinsdóttir, sérfræðingur hjá Matís (kolbrun@matis.is).

Tvær nýjar greinar voru að birtast í hefti 32/2019 alþjóðlega vísindaritsins Icelandic Agricultural Sciences (www.ias.is).

Fyrri greinina má nálgast hér: https://ias.is/wp-content/uploads/2019/12/IAS-2019-6-Bjorn_Gudmundur_Arngrimur_Thorsteinn_61-74.pdf

Greinin, Úrkoma, afrennsli og tap af næringarefnum af mýrartúnum á Hvanneyri, er eftir þá Björn Þorsteinsson, Guðmund Hrafn Jóhannesson, Arngrím Thorlacius og Þorstein Guðmundsson.

Greinin fjallar um magn efna í afrennslisvatni frá túnum á Hvanneyri. Helstu næringar- og áburðarefnin, köfnunarefni (N), fosfór (P), kalí (K), kalsíum (Ca), magnesíum (Mg), natríum (Na) og brennisteinn (S), voru mæld í afrennslisvatninu, auk úrkomu og rennsli. Auðleyst ammóníum, nítrat, og fosfat voru einnig mæld.

Niðurstöðurnar sýndu að mikill munur var bæði á magni og styrk efna í frárennslinu milli árstíða, þar sem mun meira afrennsli var yfir vetrarmánuðina og styrkur efna var þá einnig hærri en yfir vaxtartímann. Heildarútskolun Ca, Mg, K og Na reyndist frekar mikil en útskolun köfnunarefnisþátta og fosfórs var minni en búast mátti við með tilvísun til þess að um er að ræða áborið ræktarland á framræstri mýri.

Þetta er fyrsta rannsóknin á tapi næringarefna af ræktunarlandi á vel skilgreindu vatnasviði þar sem hægt er að gera almennilega grein fyrir afdrifum næringarefna í frárennsli skurða. Þetta er því afar mikilvægt innlegg í umræðu um tap efna í landbúnaði og hugsanlega ofauðgun í afrennsli af túnum.

Seinni greinina má nálgast hér: http://ias.is/wp-content/uploads/2019/12/IAS-2019-7-TMulloy_ICBarrio_KBjornsdottir_ISJonsdottir_DSHik_-75-85.pdf

Greinin, Áburður jafnar skammtímaáhrif sauðfjárbeitar á hálendi Íslands, er eftir þau Tara A. Mulloy, Isabel C. Barrio, Katrínu Björnsdóttur, Ingibjörgu Svölu Jónsdóttur og David S. Hik.

Í greininni segir frá tilraunum á Þeistareykjum og á Auðkúluheiði þar sem áhrif sauðfjárbeitar á gróðurþekju og lífmassa gróðurs á lítt gróinu yfirborði, með því að bera saman beitta og óbeitta reiti sem ýmist voru meðhöndlaðir með áburði eða ekki. Rannsóknin var endurtekin í tveimur mismunandi búsvæðum (fjalldrapamóa og mel) á tveimur landssvæðum, innan og utan eldgosabeltisins. Sauðfjárbeit hafði ekki áhrif á gróðurþekju lítt gróins yfirborðs, en í ábornum reitum á slíku landi minnkaði beitin lífmassa plantna (aðallega grasa). Beitarálag getur aukist verulega á ábornum svæðum og vinnur það gegn uppsöfnun lífmassa. Við notkun áburðar til að stemma stigu við jarðvegseyðingu á afréttum þarf því að taka tillit til þess lífmassa sem fjarlægður er með aukinni beit.

Umræða um áhrif sauðfjárbeitar og beitarstjórnun á afréttum og á jarðvegseyðingu er mikil en þekkingu um áhrif beitar og beitarstjórnar er ábótavant. Þessi rannsókn er því mikilvægt framlag sem bæði eykur þekkingu okkar og er málefnalegt innlegg í umræðu um beitarmálin.

Ritstjórn

IAS

Fimmtudaginn 19. desember verður fyrirlestur í húsnæði Matís að Vínlandsleið 12 Reykjavík, um fyrirkomulag og áhrif laxeldis í norður-Noregi. Fyrirlesari verður Gunnar Davíðsson sem starfar sem deildarstjóri hjá fylkisstjórn Troms fylkis í Noregi.

Troms fylki er um helmingur af stærð Íslands með um helming af íbúafjölda hérlendis. Laxeldi er gríðarlega mikilvæg atvinnugrein í fylkinu, með framleiðslu upp á 190 þúsund tonn á ári.

Alls eru 10 seiðaeldisstöðvar starfræktar í Troms og 16 eldisfyrirtæki sem reka níu sláturhús og eldi á rúmlega 100 eldissvæðum. Eldisfyrirtækin kaupa vörur og þjónustu í fylkinu fyrir um 40 milljarða ISK á ári. Störf í fiskeldi í fylkinu dreifast vel um strjálbýl sveitarfélög fylkisins, sem eru 24 í dag. Um 70% vöru og þjónustu eru keypt frá fyrirtækjum í Troms og nágrannafylkinu Nordland. Eldið og þjónustan í kringum atvinnugreinina kallar á bæði verkmenntun og sérfræðiþekkingu og laðar að ungt fólk enda launin góð og starfsemin arðvæn. Fiskeldið hefur aukið aðsókn í verkmenntun og háskólanám tengt greininni og jafnframt haft jákvæð áhrif á ferðaþjónustu í fylkinu.

Á fundinum verður farið yfir áhrif fiskeldis á efnahag og þróun í Troms og reynt að svara þeirri spurningu hvaða lærdóm íslendingar geta dregið af reynslu íbúa Troms fylkis. Hver er reynsla Norðmanna af laxeldi í norður-Noregi, þar sem aðstæðum svipar oft til aðstæðna á Vestfjörðum og Austfjörðum? Getur reynsla Norðmanna hjálpað til að meta áhrif laxeldis á efnahag og mannlíf fjarðarbyggða á Íslandi?

Allir sem áhuga hafa á laxeldi sem atvinnugrein og eiga heimangengt eru hvattir til að koma og hluta á upplýsandi fyrirlestur.

Fundurinn verður haldin í salarkynnum Matís á þriðju hæð kl. 15:00 til 16:30. Fundargestum verður boðið upp á hressingu meðan á fundi stendur.

Fundarstjórn verður í höndum Gunnars Þórðarsonar.

Jólamarkaður Matarmarkaðar Íslands verður í Hörpu um þessa helgi, laugardag 14. des og sunnudag 15. des. Matís, Slow Food Reykjavík, Matarauður Íslands og Matarmarkaður Íslands standa saman að skemmtilegum barnaleik á jólamarkaðinum, en börn fá að skreyta og eiga fjölnota taupoka með merki Krakkar kokka, sem er fræðsluverkefni á vegum Matís, styrkt af Matarauði Íslands, hannað fyrir grunnskóla og leikskóla og gengur út á það að börn læri í gegnum fræðslu, leik og matreiðslu um matarauðlindir og frumframleiðslu nærumhverfis síns, sjálfbærni og ábyrga neyslu, í takt við Sjálfbærnimarkmið Sameinuðu þjóðanna.

Öll börn fá poka á meðan birgðir endast, en pokinn inniheldur jafnframt fræðandi ratleik um íslensk matvæli sem hafa fengið vottun Slow Food samtakanna í Íslensku bragðörkina sem telur einungis íslensk matvæli sem hafa sérstöðu hér á landi sökum uppruna og langra framleiðsluhefða. Börn sem taka þátt í ratleiknum skila inn þátttökublaði í lokin og að markaðinum loknum verður eitt barn dregið út og hlýtur það fjölskyldukort í Húsdýragarðinn í vinning, en kortið veitir frían aðgang fyrir tvo fullorðna og allt að fjögur börn í garðinn og öll tæki í heilt ár.

Allir eru velkomnir á Jólamarkað Matarmarkaðar Íslands og aðgangur er ókeypis, en fjöldi bænda og annarra frumframleiðenda og framleiðenda kynna og selja vöru sína á markaðinum. 

Nánari upplýsingar og verkefnisbækling um verkefnið Krakkar kokka má finna á www.matis.is/krakkar-kokka/.

Í síðustu viku gaf Íslenski sjávarklasinn út rit um framtíð bláa hagkerfisins sem nefnist Bak við ystu sjónarrönd og fjallar um tækifæri hafsins sem hagnýta má fyrir komandi kynslóðir.

Höfundar ritsins eru þeir Þór Sigfússon og Þórlindur Kjartansson en fjölmargir aðrir sérfræðingar og frumkvöðlar veita einnig álit sitt á ýmsum framtíðarviðfangsefnum er lúta að hafinu.

Sérfræðingar tekja að tækifæri liggi í aukinni fiskirækt, líftækni, fullvinnslu aukaafurða og vaxandi stofnum nýrra veiðitegunda við Ísland eins og í skelfiski, nýtingu þara og ræktun þörunga á meðan hlutdeild fiskveiða geti minnkað á komandi árum.

Mestu ógnanir felist hinsvegar í aukinni mengun í hafinu í kringum Ísland, hitnun og súrnun sjávar og plastmegngun.

Sjá nánar Bak við ystu sjónarrönd.

Teymi íslenskra og bandarískra vísindamanna hefur verið sett á laggirnar til að rannsaka sýklalyfjaónæmi á Íslandi. Sérstaða landsins gerir það að ákjósanlegum vettvangi til að rannsaka þessa vaxandi ógn við lýðheilsu. Rannsókn teymisins er ætlað að skapa þekkingu til að viðhalda lágu hlutfalli ónæmis í landinu og vinna gegn þróun ónæmis annars staðar í heiminum.

Rannsóknin byggir á „einni heilsu“ aðferðarfræðinni og nær þannig til manna, dýra, matvæla og umhverfis á landsvísu, með það að markmiði að auka þekkingu okkar á því hvernig sýklalyfjaónæmar bakteríur breiðast út. Ætlunin er að ná til sem flestra þátta með því að rannsaka E. coli bakteríuna sem finnst í búfénaði, umhverfi, svo og á innlendum og innfluttum kjötvörum og bera þær saman við E. coli bakteríur sem greinast í sýkingum í mönnum.

Rannsóknarteymið er skipað þverfaglegum sérfræðingum sem rannsaka munu vistfræði baktería og sýklalyfjaónæmis svo og áhrif þess á dýr, matvæli og menn. Þær stofnanir sem koma að rannsókninni eru Sýkla- og veirufræðideild Landspítalans, Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum, MATÍS (Matvælarannsóknir Íslands), Matvælastofnun; Aðgerðarstofnun gegn Sýklalyfjaónæmi, George Washington University, Washington DC (ARAC) og Vísindastofnun vistkerfis og þjóðfélags, Northern Arizona University, Arizona (ECOSS).

Sú sérstaða sem gerir Ísland bæði einstakt og ákjósanlegt til slíkra rannsókna er landfræðileg einangrun, íbúafjöldinn og hversu auðvelt er að fylgjast með sýklalyfjanotkun og sýklalyfjaónæmi bæði hjá mönnum og dýrum. Sýklalyfjaónæmi í landinu er með því lægsta sem þekkist í heiminum, en þeirri öfundsverðu stöðu er nú ógnað. Vaxandi ferðamannaiðnaður með meira en 2 milljónir ferðamanna til lands með íbúafjölda um 360.000, auknar ferðir Íslendinga til svæða með meira sýklalyfjaónæmi og vaxandi innflutningur á landbúnaðarafurðum eins og fersku kjöti og grænmeti.

Mikilvægt er að átta sig á því hvers vegna hlutfall sýklalyfjaónæmra baktería á Íslandi er með því lægsta sem þekkist í heiminum í dag, þrátt fyrir að við notum meira af sýklalyfjum í menn en gert er í nágrannalöndum okkar. Við notum hins vegar mun minna af sýklalyfjum í landbúnaði en þekkist víðast hvar annars staðar. Við vonumst til að sú þekking sem fæst með þessari rannsókn hjálpi til við að viðhalda lágu hlutfalli ónæmis í landinu. Sú vitneskja gæti einnig hjálpað til að vinna gegn ónæmisþróun annars staðar í heiminum.

Meginmarkmið rannsóknateymisins er að skapa þekkingu sem gæti nýst til þess að móta mótvægisaðgerðir byggða á gagnreyndum vísindum.

Rannsóknateymið á Íslandi

• Próf. Karl G. Kristinsson, Sýkla- og veirufræðideild Landspítalans og læknadeild H.Í.
• Þórunn Rafnar Þorsteinsdóttir, Tilraunastöð H.Í. í meinafræði að Keldum
• Próf. Viggó Marteinsson, MATÍS (matvælarannsóknir Íslands)
• Vigdís Tryggvadóttir, Matvælastofnun

Frekari upplýsingar

Matís tók þátt í að skipuleggja og halda námskeið um gæði, meðhöndlun og skynmat á fiski í Kigoma, Tanzaníu.

Tilgangur námskeiðsins var m.a. að auka skilning á mikilvægi góðrar meðhöndlunar fisks, en athuganir hafa sýnt að allt að 60% afla smáfisks (Dagaa) úr Lake Tankanyika tapast vegna slæmrar meðhöndlunar og vinnslu, en þetta samsvarar allt að 35 milljón bandaríkjadala tapi árlega.

Námskeiðið sem haldið var 18.-22. nóvember 2019 sátu fiskieftirlitsmenn, rannsakendur og fulltrúi fiskiráðuneytis Tanzaníu, alls 18 manns. Þátttakendur fengu kennslu í meðhöndlum og virði gæða, sem og ferskleikamati á fiski.

Námskeiðið var haldið á vegum Háskóla Sameinuðu Þjóðanna (UNU-FTP á Íslandi), í samvinnu við Matís og heimamenn.

Laugardaginn 23. nóvember var verðlaunafhending á Askinum 2019, Íslandsmeistarkeppni í matarhandverki, á Matarhátíð á Hvanneyri.

Matarhandverk snýst um að skapa vörur þar sem lögð er áhersla á einstakt bragð, gæði og ekki síst ímynd, sem iðnaður getur ekki búið til. Áherslan er á að nota staðbundin hráefni, framleiðslu í litlu magni sem er oft svæðisbundin. Matarhandverksvörur eru heilnæmar, án óþarfra aukaefna og vörur sem hægt er að rekja til upprunans. Aðalsmerki matarhandverks er að nota það hráefni, mannafla og verkkunnáttu sem fyrirfinnst á staðnum, í gegnum alla framleiðslukeðjuna. Í matarhandverki er lögð áhersla á að þróa hefðbundnar vörur fyrir neytendur dagsins í dag. Matarhandverksvörur eru frábrugðnar öðrum matvörum á þann hátt að nánast engin aukefni (E efni) eru leyfð í þeim, vélvæðing er takmörkuð og íslensk hráefni notuð eins og kostur er. Að Askinum 2019 stendur Matís í samstarfi við Sóknaráætlun Vesturlands, Markaðsstofu Vesturlands og Landbúnaðarháskóla Íslands. Matarauður Íslands styrkti keppnina.

Í keppninni í ár voru 133 vörur. Vegna fjölda skráðra vara í þremur flokkum var þeim skipt upp svo í heildina var keppt í 10 keppnisflokkum. Hér að neðan eru vinningshafarnir:

Bakstur
Gull	Rúgbrauð	Brauðhúsið ehf
Silfur	Rúg-hafrabrauð	Brauðhúsið ehf
Ber, ávextir og grænmeti
Gull	Þurrkaðir lerkisveppir	Holt og heiðar ehf
Silfur	Grenisíróp	Holt og heiðar ehf
Brons	Sólþurrkaðir tómatar	Garðyrkjustöðin Laugarmýri
Ber, ávextir og grænmeti – sýrt
Gull	Pikklaðar radísur	Bjarteyjarsandur sf
Silfur	Kimchi, krassandi kóreönsk blanda	Huxandi Slf
Brons	Pylsukál, eitt með öllu!	Huxandi Slf
Ber, ávextir og grænmeti – drykkir
Gull	Aðalbláberjate	Urta Islandica ehf
Silfur	Krækiberjasafi	Islensk hollusta ehf
Fiskur og sjávarfang
Gull	Birkireyktur urrði	Matarhandverk úr fram-Skorradal
Silfur	Heitreyktur makíll	Sólsker
Brons	Léttreyktir þorskhnakkar	Sólsker
Kjöt og kjötvörur
Gull	Gæsakæfa	Villibráð Silla slf.
Silfur	Taðreykt Hangikjöt	Sauðfjárbúið Ytra-Hólmi
Kjöt og kjötvörur – hráverkað
Gull	Rauðvínssalami	Tariello ehf
Silfur	Nautasnakk	Mýranaut ehf
Brons	Ærberjasnakk	Breiðdalsbiti
Mjólkurvörur
Gull	Sveitaskyr	Rjómabúið Erpsstaðir
Silfur	Búlands Havarti	Biobú ehf.
Brons	Basilíku smjör	Á Ártanga
Nýsköpun
Gull	Bopp	Havarí
Gull	Söl snakk	Bjargarsteinn Mathús
Brons	Saltkaramellusýróp	Urta Islandica ehf
Nýsköpun – drykkir
Gull	Glóaldin Kombucha Iceland	Kúbalúbra ehf
Silfur	Súrskot – Safi úr Kimchi	Huxandi Slf
Brons	Rababaravín	Og natura

Verið velkomin á Matarhátíð á Hvanneyri laugardaginn 23. nóvember kl. 12-16

DAGSKRÁ

12:00 – 16:00 MATARMARKAÐUR
– matarhandverk og matur beint frá býli – veitingasala
– útstilling á keppnisvörum í Íslandsmeistarakeppni í matarhandverki
– opið hús hjá Landbúnaðarsafninu og Ullarseli

12:00 REKO afhending
12:30* Hvað er REKO? – Hlédís Sveinsdóttir segir frá
13:00* Krakkar kokka, kynning á verkefni Matís
13:30* Hrossakjöt – Aukin virðing -> aukið virði, Eva Margrét Jónudóttir segir frá gæðum og tækifærum hrossakjötsins
14:00 Verðlaunaafhending: ASKURINN – Íslandsmeistarakeppni í matarhandverki
15:00* Er að mjólka ána sín… Gerald og Katharina sauðaostaframleiðendur frá Austurríki segja okkur frá búskaparháttum og sauðaostagerð.
15:30* Gott er að rækta gulrótina – Vífill Karlsson kynnir landfræðilegt og efnahagslegt litróf garðyrkju á Íslandi

* Stuttar kynningar og erindi

Allar nánari upplýsingar er að finna á síðu hátíðarinnar á facebook.

Að viðburðinum standa: Matís , Matarauður Íslands, Markaðsstofa Vesturlands, Landbúnaðarháskóli Íslands og Sóknaráætlun Vesturlands (Matarauður Vesturlands)